Co decyduje o możliwości uznania opłat za korzystanie ze środowiska naturalnego za koszty uzyskania przychodów?

Transkrypt

1 Co decyduje o możliwości uznania opłat za korzystanie ze środowiska naturalnego za koszty uzyskania przychodów? Rozwój technologiczny i cywilizacyjny postępuje niejednokrotnie kosztem otaczającej nas przyrody. Aby zapobiec dalszej dewastacji środowiska naturalnego ustalane są normy jego racjonalnego wykorzystywania. Korzystanie ze środowiska naturalnego w zakresie niespełniającym określonych przepisami prawa norm rodzi obowiązek poniesienia opłat, a w niektórych sytuacjach nawet zagrożone jest karami pieniężnymi. W naszym kraju obowiązek ochrony środowiska naturalnego nakłada na obywateli Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Szczegółowo natomiast obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (dalej: POŚ), która określa zasady odpowiedzialnego korzystania ze środowiska naturalnego z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Poza POŚ w polskim ustawodawstwie funkcjonuje szereg przepisów szczególnych, na podstawie których państwo polskie realizuje politykę ekologiczną oraz ochronę zasobów środowiska poprzez odpowiednie pomiary ustalające normy oraz środki egzekucji mobilizujące do przestrzegania prawa. Zgodnie z przepisami POŚ wskazane w ustawie podmioty za korzystanie ze środowiska mają obowiązek ponosić opłaty, a za niewłaściwe korzystanie przewidziane są sankcje karne. Ustawa ta nakłada na podmioty korzystające ze środowiska naturalnego szereg obowiązków zmierzających do minimalizacji negatywnych skutków wynikających z działalności tych podmiotów. Zatem niektóre z tych podmiotów za korzystanie ze środowiska naturalnego w zakresie przewidzianym w tych przepisach są zobowiązane ponieść opłatę, którą można nazwać podatkiem od korzystania ze środowiska naturalnego". 1 / 7

2 Co do zasady, możliwość powszechnego korzystania ze środowiska naturalnego przysługuje każdemu, także bez użycia specjalistycznych instalacji, w celu zaspokojenia potrzeb osobistych człowieka oraz gospodarstw domowych, w tym np. wypoczynku oraz uprawiania sportu, w zakresie: 1. wprowadzania do środowiska naturalnego substancji lub energii; 2. powszechnego korzystania z wód w rozumieniu ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Korzystanie ze środowiska naturalnego wykraczające poza ramy takiego powszechnego korzystania może być obwarowane obowiązkiem uzyskania odpowiednich pozwoleń, ustalających w szczególności zakres i warunki. Pozwolenie takie musi być wydane przez właściwy organ zajmujący się ochroną środowiska. Dział IV POŚ określa warunki i zakres wydawania przedmiotowych pozwoleń. POŚ poza powszechnym korzystaniem ze środowiska naturalnego precyzuje również pojęcie tzw. zwykłego z niego korzystania, przez które należy rozumieć to, które wykracza poza ramy powszechnego jego użytkowania, co do którego ani POŚ ani ustawa Prawo wodne nie wprowadza obowiązku uzyskania pozwolenia. Opłatę za korzystanie ze środowiska naturalnego mają obowiązek ponosić podmioty korzystające z niego w przypadku: 1. wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, 2. wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, 3. poboru wód, 4. składowania odpadów. 2 / 7

3 Opłaty nie dotyczą odbiorców wody kupowanej od jej dostawców oraz ścieków wprowadzanych do kanalizacji lub odbieranych ze zbiorników wybieralnych. W tym zakresie opłaty są wkalkulowane w cenę za dostawę wody lub odbiór ścieków. Przez podmiot korzystający ze środowiska rozumie się: 1. przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, czyli osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, która posiada zdolność prawną i wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, 2. osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki, 3. jednostkę organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, 4. osobę fizyczną niebędącą podmiotem korzystającą ze środowiska w zakresie, w jakim wymaga pozwolenia. Zatem wyżej wymienione podmioty za korzystanie ze środowiska naturalnego w zakresie eksploatacji jego zasobów bądź wprowadzania substancji szkodliwych muszą ponosić opłaty. W art. 290 POŚ określone są jednostkowe stawki opłaty za takie korzystanie. Wysokość tych opłat i administracyjnych kar pieniężnych zależy odpowiednio od: - ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza, - ilości i jakości pobranej wody oraz od tego, czy pobrano wodę powierzchniową czy podziemną, a także od jej przeznaczenia, - rodzaju substancji zawartych w ściekach i ich ilości, rodzaju ścieków, a w przypadku wód chłodniczych od temperatury tych wód, - ilości i rodzaju składowanych odpadów, z tym, że wysokość opłaty podwyższonej zależy także od czasu składowania odpadów. 3 / 7

4 Należy podkreślić, iż podmiot korzystający ze środowiska naturalnego bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponosi z tego tytułu opłatę podwyższoną, określoną w art. 276 ust. 1 POŚ. Zgodnie z art. 284 POŚ podmiot korzystający ze środowiska naturalnego ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty i wnosi ją na rachunek urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce korzystania ze środowiska. Wraz z tą opłatą należy przedłożyć marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje, na podstawie których ustalono wysokość tych opłat w terminie wskazanym w art. 287 POŚ. Za przekroczenie lub naruszenie określonych warunków korzystania ze środowiska naturalnego, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu, w drodze decyzji administracyjnej na podmioty, które dopuszczają się takich czynów, nakładana jest kara pieniężna. Karze podlegają takie działania, które związane są z przekroczeniem dopuszczalnych limitów zawartych w pozwoleniach, określających normy poszczególnych czynników szkodliwych dla środowiska, a także korzystanie ze środowiska bez posiadania takich zezwoleń. Organem uprawnionym do nakładania takich kar jest wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Na podstawie pomiarów przeprowadzonych w trakcie kontroli lub innych ustaleń stwierdza on przekroczenie lub naruszenie limitów zawartych w pozwoleniach lub brak pozwolenia. Podstawową karą za nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska jest grzywna. Dodatkowo w stosunku do niektórych działań możliwe jest orzeczenie kary ograniczenia wolności. Kary te orzekane są w ramach prowadzonego postępowania w sprawach o wykroczenia. 4 / 7

5 Wydatki ponoszone przez podatników w zakresie ochrony środowiska należy zgodnie z art. 15 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: UCIT) uznać za koszty podatkowe. Zgodnie ze wskazaną w UCIT definicją są to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Ochrona środowiska zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, to jeden z elementów prowadzenia działalności gospodarczej. Warto w tym miejscu podkreślić, iż przez ochronę środowiska naturalnego należy rozumieć podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Zgodnie z art. 3 POŚ ochrona ta polega w szczególności na: 1. racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, 2. przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, 3. przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Również w tym zakresie przedmiotowe opłaty stanowiące niesankcyjną formę należności za gospodarcze korzystanie ze środowiska naturalnego są kosztami uzyskania przychodów. Natomiast przedsiębiorca, który nie przestrzega przepisów POŚ ponosi ryzyko kary pieniężnej, która nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodów zgodnie z UCIT. Nałożone na podatnika kary, opłaty, odszkodowania czy odsetki z tytułu nieterminowego regulowania związanych z ochroną środowiska zobowiązań nie stanowią takich kosztów. Zgodnie z art. 16 ust 1 pkt 19) UCIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar, opłat i odszkodowań oraz odsetek od tych zobowiązań z tytułu nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska. 5 / 7

6 Zgodnie z art. 323 POŚ każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko naturalne bezpośrednio zagraża szkoda lub szkoda taka została mu wyrządzona, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za takie działanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem prawa. Natomiast w sytuacji, gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, można żądać zaprzestania działalności powodującej takie zagrożenie lub naruszenie. W związku z tym pojawia się pytanie, czy wydatki poniesione w związku z działaniami zmierzającymi do przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcie środków zapobiegawczych będą - czy też nie - stanowiły koszty uzyskania przychodów. Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż wydatki na przywrócenie naturalnego środowiska do właściwego stanu, co do zasady będą stanowić koszty uzyskania przychodów, jednakże tylko w zakresie dopuszczalnych norm wskazanych przez przepisy POŚ. Przykładowo nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów kwoty podwyższające opłaty, w związku z nieposiadaniem przez podatnika wymaganej przepisami prawa decyzji określającej rodzaje i ilość substancji zanieczyszczających powietrze dopuszczonych do wprowadzania do atmosfery, natomiast kwota regularnej opłaty z tego tytułu może stanowić koszty uzyskania przychodów u danego podatnika. Innym przykładem są wydatki związane z zapewnieniem odpowiednich norm hałasu, naprawa zniszczonej drogi czy uprzątnięcie połamanych drzew w związku z budową np. nowej siedziby firm. Nie można bezpośrednio wiązać tych wydatków z uzyskaniem przychodu u podatnika, są to wydatki związane z całokształtem jego działalności. Jednak wydatki te są konieczne w trakcie budowy i dlatego będą stanowić koszy uzyskania przychodów dla podmiotu, jako związane z zachowaniem bądź zabezpieczeniem źródła przychodów. Informacje przedstawione w niniejszym artykule stanowią ogólny zarys przedmiotowej tematyki, 6 / 7

7 natomiast POŚ zawiera szczegółowe wskazania prawa w zakresie właściwego postępowania i odpowiedzialności podmiotów za środowisko naturalne. Jak wskazuje art. 13 POŚ, polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Należy jednak pamiętać, iż takie działania są również związane z prowadzoną działalnością gospodarczą i dlatego wydatki związane z ochroną środowiska co do zasady mogą stanowić dla podatników koszty uzyskania przychodów. Jednakże każdy stan faktyczny wymaga odrębnej analizy i może rodzić inne skutki podatkowe. O możliwości uznania opłat za korzystanie ze środowiska naturalnego za koszty uzyskania przychodów na gruncie UCIT przesądza to, czy podatnik korzystający ze środowiska przekroczył dopuszczalne normy wskazane przez przepisy POŚ oraz czy w stosunku do podatnika zastosowano podwyższone stawki tychże opłat. Kary za naruszenie przepisów w zakresie ochrony środowiska nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. 7 / 7