IMPLEMENTACJA UNIJNYCH PRZEPISÓW OCHRONY ŚRODOWISKA DO PRAWA KRAJOWEGO I ICH REALIZACJA

Transkrypt

1 IMPLEMENTACJA UNIJNYCH PRZEPISÓW OCHRONY ŚRODOWISKA DO PRAWA KRAJOWEGO I ICH REALIZACJA

2 System ochrony środowiskiem System ochrony środowiska składa się z trzech zasadniczych elementów, do których należy: 1. system sterujący (zarządzający), 2. obiekty zarządzania, 3. normy sterujące.

3 1. System sterujący System sterujący obejmuje organy ochrony środowiska: organy prawodawcze organy i instytucje wykonawcze organy i instytucje kontrolne

4 Organy ochrony środ. w Polsce Wójt, burmistrz lub prezydent miasta Starosta Sejmik województwa Marszałek województwa Wojewoda Minister Środowiska Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska Organy Inspekcji Ochrony Środowiska

5 Wójt, burmistrz, prezydent miasta - uprawnienia dot. korzystania ze środowiska: wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w sprawie nałożenia obowiązku prowadzenia pomiarów emisji przyjmowanie wyników pomiarów, wykonywanych przez prowadzących instalacje informacji o posiadanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska wydawanie postanowień w sprawie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko

6 Ponadto wójt, burmistrz, prezydent miasta: może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonania w określ. czasie czynności, które spowodują ograniczenie negatywnego oddziaływania (np. zabronić używania określonego rodzaju paliwa, nakazać ograniczenie hałasu) może w drodze decyzji wstrzymać użytkowanie takiej instalacji lub urządzenia (jeżeli osoba fizyczna nie dostosowała się do w/w decyzji) jest uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska

7 2. Obiekty zarządzania Obiekty zarządzania to metasystem, na który składają się: społeczeństwo gospodarka środowisko

8 3. Normy sterujące Stanowią narzędzia, za pomocą których system sterujący oddziałuje na obiekty zarządzania W systemie zarządzania środowiskiem oddziaływanie takie odbywa się bezpośrednio poprzez instrumenty administracyjno-prawne: decyzje pozwolenia koncesje nakazy i zakazy Instrumenty administracyjno-prawne są uzupełniane poprzez INSTRUMENTY EKONOMICZNE, które tworzy system opłat i kar w gospodarczym korzystaniu ze środowiska (w myśl zasady: podmiot zanieczyszczający płaci)

9 Źródła prawa ochrony środowiska Źródła prawa: decyzje państwowe ustanawiające generalne, ogólne normy postępowania Urzędowe źródła prawa: Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Resortowy, Dziennik Urzędowy Województwa Prywatne źródła prawa: wydawnictwa prawnicze, podręczniki, Internet, przedrukowywane teksty ustaw oraz ich komentarze i interpretacje Źródła prawa powszechnie obowiązującego: konstytucja, ratyfikowana umowa międzynarodowa, ustawa, rozporządzenie, akt prawa miejscowego

10 Krajowe źródła prawa ochr. środ. 1. Konstytucja RP - ustawa zasadnicza o o o Zasada zrównoważonego rozwoju Zasada zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska Zasada obowiązku chronienia środowiska 2. Ustawa Prawo ochrony środowiska (POŚ) ustawa ogólna 3. Ustawy szczególne

11 Konstytucja a ochrona środowiska Konstytucja to tzw. ustawa zasadnicza, reguluje ona podstawowe kwestie dotyczące ustroju i funkcjonowania państwa, praw i wolności obywatelskich, najważniejszych organów państwa i ich kompetencji. Wszelkie normy zawarte w innych aktach prawnych muszą być zgodne z normami konstytucyjnymi.

12 Zasady konstytucyjne związane z prawem ochrony środowiska Zasada legalności (art. 2 i 7) Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa Zasada zrównoważonego rozwoju (art. 5) Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Zasada zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (art. 68) Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska Zasada obowiązku chronienia środowiska (art. 74) Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. Zasada prawa do informacji o stanie środowiska (art. 74) Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

13 Ustawa ogólna - POŚ Określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności: warunki ochrony zasobów środowiska, warunki i koszty korzystania ze środowiska, obowiązki organów administracji, odpowiedzialność i sankcje.

14 Wprowadza kilkadziesiąt podstawowych pojęć z zakresu ochrony środowiska, m.in.: Aglomeracja miasto lub kilka miast o wspólnych granicach administracyjnych Emisja wprowadzanie do środowiska substancji lub energii Instalacja urządzenia techniczne i budowle, których eksploatacja może powodować emisję Ochrona środowiska działania umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrod. Organ ochrony środowiska organ administr. powołany do wykonywania zadań publ. z zakresu OŚ Podmiot korzystający ze środowiska to m.in. przedsiębiorca, jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna jeśli korzysta ze środowiska w zakresie wymagającym pozwolenia Równowaga przyrodnicza równowaga we wzajemnym oddziaływaniu człowieka, składników przyrody żywej oraz nieożywionej Środowisko ogół elementów przyrodniczych i oddziaływania pomiędzy nimi Zanieczyszczenie emisja, która może być szkodliwa dla ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkody w dobrach materialnych, walorach środowiska UWAGA: Ustawa ogólna POŚ może definiować pewne zagadnienia odmiennie od ustaw szczególnych (np. aglomeracja)

15 Ochrona środowiska Jest to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Polega na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu jego zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. We współczesnej ochronie środowiska stosuje się podejście całościowe poddaje się ochronie wszystkie jego elementy.

16 Starożytność i średniowiecze a ochr. środ. Początki regulacji w zakresie ochrony środowiska sięgają prawa rzymskiego (ochrona powietrza i wód jako rzeczy publicznych). W Polsce w średniowieczu podejmowano ochronę bobrów, ograniczano polowania na dziki, jelenie, łosie (ochrona wybranych elementów środowiska). Środowisko jako całość nie było wówczas zagrożone i nie było potrzeby sankcjonowania jego ochrony (jedynie wybranych elementów).

17 Industrializacja i rozwój przemysłu a ochrona środowiska Fascynacja szybkim postępem nauki i techniki jaki rozpoczął się w XVIII i XIX w. sprawiły, że przeoczono fakt, iż odbywa się to kosztem środowiska. Wraz z początkiem XX w. degradacja i niszczenie środowiska przyspieszają w zastraszającym tempie. Kryzys współczesnej cywilizacji zapoczątkował ochronę środowiska jako całości, jak i jego poszczególnych elementów.

18 Rozwój cywilizacji a ochrona środowiska Etapy ewolucji Poziomy organizacji wspólnoty łowieckie społeczności rolnicze społeczeństwa przemysłowe społeczeństwa postindustrialne społeczeństwa informacyjne Czas trwania 1/2 mln lat 10 tys. lat 500 lat 50 lat? Sposób komunikacji mowa pismo druk technologie cybernetyczne? Główne formy organizacji wędrujące plemiona wspólnoty, państwa-miasta państwa narodowe społeczeństwo globalne? Dominujące paradygmaty magiczno - mityczny logiczno - filozoficzny deterministyczno - naukowy systemowy przyjazność środowisku Stosowane technologie proste ukierunkowanie na przeżycie wytwarzanie na ograniczoną skalę umaszynowienie produkcja masowa automatyzacja, produkcja masowa, intelekt wiedza i intelekt

19 Ustawa ogólna - POŚ POŚ zawiera podstawowe regulacje dla całego środowiska i jego ochrony. Definiuje podstawowe pojęcia. Poszczególne elementy środowiska i zasady ich ochrony są uregulowane w ustawach szczególnych. W sytuacji, gdy różne ustawy inaczej regulują te same kwestie, zastosowanie znajduje zasada: przepis szczególny uchyla stosowanie przepisu ogólnego.

20 Ustawy szczególne Kodeks cywilny, postępowania administr., karny Prawo geologiczne i górnicze O ochronie gruntów rolnych i leśnych O utrzymaniu porządku i czystości w gminach O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Prawo atomowe O ochronie roślin Prawo wodne O ochronie zwierząt O odpadach O ochronie przyrody O rolnictwie ekologicznym

21 + Rozporządzenia obligatoryjne lub

22 + rozporządzenia fakultatywne

23 Ochr. środowiska w prawie UE 1. Prawo pierwotne traktaty założycielskie 2. Prawo wtórne: akty wiążące: * rozporządzenia, * dyrektywy, * decyzje, akty niewiążące (zalecenia i opinie).

24 Rozporządzenia UE Obowiązują w całości i bezpośrednio wszystkie państwa członkowskie i nie wymagają uznania przez prawo krajowe. Nie muszą podlegać implementacji do prawa krajowego. Podmioty prawa mogą się powoływać wprost na rozporządzenie UE i stosownie do jego treści rekonstruować swoje prawa i obowiązki.

25 Dyrektywy UE Zawierają normy o charakterze ogólnym, nie nadające się do bezpośredniego stosowania. Wiążący charakter dyrektyw dotyczy celów, zaś środki i formy ich realizacji pozostawiane są do wyboru państwom członkowskim. Dyrektywa wymaga implementacji do prawa krajowego i musi mieć w nim swoje urzeczywistnienie. Dyrektywa nie może być bezpośrednio realizowana w procesie stosowania prawa i nie można się na nią bezpośrednio powoływać.

26 Decyzje UE Są specyficznym źródłem unijnego prawa. Wiążą wybranych adresatów do których są kierowane (kraje, podmioty, sektory gospodarki). Decyzja podobnie jak rozporządzenie nadaje się do bezpośredniego stosowania i nie pozostawia wyboru najdogodniejszego sposobu regulacji, jak to czyni dyrektywa. Decyzje wyróżniają się konkretyzacją rozstrzygnięcia w danej sprawie oraz indywidualizacją adresata.

27 + Umowy międzynarodowe Mogą być różnie nazywane: traktaty, konwencje, pakty, protokoły. Mogą być dwustronne (bilateralne) lub wielostronne (multilateralne). Mogą mieć charakter kompleksowy lub specjalistyczny, odnoszący się do wybranego działu ochrony środowiska.

28 Umowy międzynarodowe - początki Zasady dysponowania środowiskiem określono po raz 1 na arenie międzynarodowej podczas Sztokholmskiej Konferencji ws. środowiska człowieka w 1972 r. (113 p) Podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. Przyjęto 5 dokumentów określających fundamentalne zasady uwzględniania ochrony środowiska w polityce społ.-gosp. (172 p): Karta Ziemi zbiór 27 podst. zasad zrównoważonego rozwoju, Agenda 21 szczegółowe wytyczne opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne, Konwencja w sprawie zmian klimatu, Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej, Deklaracja dotycząca kierunku rozwoju, ochrony i użytkowania lasów.

29 Zasada zrównoważonego rozwoju na arenie międzynarodowej Pojęcie to pojawia się na forum międzynarodowym podczas Konferencji Sztokholmskiej w 1972 r. W efekcie Konferencji w Rio zasada ta została w pełni ukształtowana i wyrażona w opracowaniach Karta Ziemi oraz Agenda 21.

30 Rozwój zrównoważony definicja ustawowa Rozwój zrównoważony to rozwój społ-gosp., w którym następuje proces integrowania działań: politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

31 Polityka ekologiczna w POŚ Polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. Określa ona w szczególności: cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.

32 Polityka ekologiczna w POŚ Politykę ekologiczną opracowuje MŚ, a uchwala Sejm. Przyjmuje się ją na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi co 4 lata raport z realizacji polityki ekologicznej państwa. W celu realizacji polityki ekologicznej państwa, zarząd województwa, powiatu i gminy sporządza odpowiednio wojewódzki, powiatowy i gminny program ochr. Środowiska. Ich projekty są opiniowane odpowiednio przez zarząd jednostki wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środowiska.

33 Dziękuję za uwagę