Akty prawne regulujące zasady ochrony środowiska w Polsce Ustawa POŚ oraz przepisy szczególne

Transkrypt

1 Akty prawne regulujące zasady ochrony środowiska w Polsce Ustawa POŚ oraz przepisy szczególne M. Dacko

2 Ustawa Prawo ochrony środowiska (POŚ) Określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności: warunki ochrony zasobów środowiska warunki i koszty korzystania ze środowiska obowiązki organów administracji odpowiedzialność i sankcje

3 Ustawa POŚ to tzw. ustawa ogólna. Wprowadza ona 50 podstawowych pojęć z zakresu ochrony środowiska. Wybrane definicje w skrócie: Aglomeracja miasto lub kilka miast o wspólnych granicach administracyjnych Emisja wprowadzanie do środowiska substancji lub energii Instalacja urządzenia i budowle, których eksploatacja może powodować emisję Ochrona środowiska działania umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej Organ ochrony środowiska organ administracji powołany do wykonywania zadań publ. z zakresu OŚ Podmiot korzystający ze środowiska przedsiębiorca, osoba prowadząca działalność wytwórczą w rolnictwie, osoba wykonująca indywidualnie zawód medyczny, jednostka organizacyjna a także osoba fizyczna (jeśli korzysta ze środowiska w zakresie wymagającym pozwolenia) Równowaga przyrodnicza równowaga we wzajemnym oddziaływaniu człowieka, składników przyrody żywej oraz nieożywionej Środowisko ogół elementów przyrodniczych i oddziaływania pomiędzy nimi Zanieczyszczenie emisja, która może być szkodliwa dla ludzi lub stanu środowiska, może powodować szkody w dobrach materialnych, walorach środowiska Zrównoważony rozwój rozwój społeczno-gospodarczy gwarantujący przyszłym pokoleniom możliwość zaspokajania podstawowych potrzeb ich społeczności UWAGA: Ustawa ogólna POŚ może definiować pewne zagadnienia inaczej niż ustawy szczególne

4 Ochrona środowiska Jest to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej. Polega na: Racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu jego zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju Przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom Przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego We współczesnej ochronie środowiska stosuje się podejście całościowe poddaje się ochronie wszystkie jego elementy

5 Starożytność i średniowiecze a ochrona środowiska Początki regulacji w zakresie ochrony środowiska sięgają prawa rzymskiego (ochrona powietrza i wód jako rzeczy publicznych) W Polsce w średniowieczu podejmowano ochronę bobrów, ograniczano polowania na dziki, jelenie łosie (ochrona wybranych elementów środowiska) Dopóki środowisko jako całość nie było zagrożone nie było potrzeby sankcjonowania jego ochrony. Interwencje dotyczyły jedynie pewnych elementów postrzeganych jako publiczne lub nadmiernie eksploatowanych.

6 Industrializacja i rozwój przemysłu a ochrona środowiska Fascynacja szybkim postępem nauki i techniki jaki rozpoczął się w XVIII i XIX w., sprawiły, że przeoczono fakt, iż odbywa się to kosztem środowiska Wraz z początkiem XX w. degradacja i niszczenie środowiska przyspieszyły w zastraszającym tempie Kryzys współczesnej cywilizacji zainicjował dynamiczny rozwój prawa ochrony środowiska. Dziś środowisko jest chronione jako całość. Są też chronione jego poszczególne elementy.

7

8 Współczesne źródła prawa ochrony środowiska Źródła prawa: decyzje państwowe ustanawiające generalne, ogólne normy postępowania Urzędowe źródła prawa: Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dzienniki Urzędowe Resortowe, Dzienniki Urzędowe Województw Inne źródła prawa: wydawnictwa prawnicze, podręczniki, internetowe portale Źródła prawa powszechnie obowiązującego: konstytucja, ratyfikowane umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego

9 Konstytucja a ochrona środowiska Konstytucja to tzw. ustawa zasadnicza reguluje ona podstawowe kwestie dotyczące ustroju i funkcjonowania państwa praw i wolności obywatelskich Kluczowych organów państwa i ich kompetencji Wszelkie normy zawarte w innych aktach prawnych muszą być zgodne z normami konstytucyjnymi

10 Zasady konstytucyjne związane z prawem ochrony środowiska Legalność (art. 2 i 7) Zrównoważony rozwój (art. 5) Proporcjonalność (art. 31) Zapobieganie negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska (art. 68) Obowiązek chronienia środowiska (art. 74) Prawo do informacji o stanie środowiska (art. 74)

11 Zasada legalności

12 Zasada zrównoważonego rozwoju

13 Zasada proporcjonalności

14 Zasada zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska

15 Zasada obowiązku chronienia środowiska Zasada prawa do informacji o stanie środowiska

16 Umowy międzynarodowe - początki Zasady dysponowania środowiskiem określono po raz pierwszy na arenie międzynarodowej podczas Sztokholmskiej Konferencji w sprawie środowiska człowieka w 1972 r. Podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. przyjęto 5 dokumentów określających fundamentalne zasady uwzględniania ochrony środowiska w polityce społeczno gospodarczej. Były to: Karta Ziemi - zbiór 27 podstawowych zasad zrównoważonego rozwoju Agenda 21 szczegółowe wytyczne opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne Konwencja w sprawie zmian klimatu Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej Deklaracja dotycząca kierunku rozwoju, ochrony i użytkowania lasów

17 Karta Ziemi wybrane fragmenty wszystkie istoty są współzależne, a każda forma życia jest cenna prawo do zasobów naturalnych niesie ze sobą obowiązek ochrony środowiska naturalnego przed zniszczeniem wraz ze zwiększeniem wolności, wiedzy i władzy rośnie odpowiedzialność za sprzyjanie wspólnemu dobru wolność postępowania każdego pokolenia jest uwarunkowana potrzebami przyszłych pokoleń konieczne jest pozostawienie przyszłym pokoleniom wartości, tradycji i instytucji wspierających długotrwały rozkwit społeczności potrzebne jest przyjęcie na wszystkich poziomach planów i ustaleń zrównoważonego rozwoju, czyniących ochronę i odbudowę środowiska naturalnego integralną częścią inicjatyw rozwojowych należy kontrolować i zwalczać nierodzime lub genetycznie modyfikowane organizmy zarządzanie eksploatacją zasobów odnawialnych powinno przebiegać w sposób, który nie przekracza tempa ich regeneracji

18 Umowy międzynarodowe Są różnie nazywane: traktaty, konwencje, pakty, protokoły Mogą być dwustronne (bilateralne) lub wielostronne (multilateralne) Mogą mieć charakter kompleksowy lub specjalistyczny odnoszący się do wybranego działu ochrony środowiska

19 Zasada zrównoważonego rozwoju na arenie międzynarodowej Pojęcie to pojawia się na forum międzynarodowym podczas Konf. Sztokholmskiej W efekcie Konf. w Rio zasada ta zostaje w pełni ukształtowana i wyrażona w opracowaniach Karta Ziemi oraz Agenda 21

20 Rozwój zrównoważony definicja ustawowa (POŚ) rozwój społ-gosp., w którym następuje proces integrowania działań: politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń

21 Rozwój zrównoważony definicja systemowa Rozwój zrównoważony systemu staje się możliwy, gdy jest on konstruktywny: wewnętrznie (przewaga oddziaływań konstruktywnych między elementami systemu) zewnętrznie (przewaga oddziaływań konstruktywnych między systemem a jego otoczeniem)

22 Ochrona środowiska w prawie europejskim Prawo pierwotne kompleks traktatów stanowiący konstytucję UE, definiujący ustrój i strukturę UE Prawo wtórne akty o charakterze wiążącym (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) oraz akty niewiążące (zalecenia i opinie)

23 Rozporządzenia UE Obowiązują w całości i bezpośrednio wszystkie państwa członkowskie i nie wymagają uznania przez prawo krajowe Nie muszą podlegać implementacji do prawa krajowego Podmioty prawa mogą się powoływać wprost na rozporządzenie UE i stosownie do jego treści rekonstruować swoje prawa i obowiązki

24 Dyrektywy UE Zawierają normy o charakterze ogólnym, nie nadające się do bezpośredniego stosowania Wiążący charakter dyrektyw dotyczy celów Środki i formy realizacji celów pozostawiane są do wyboru państwom członkowskim Dyrektywa wymaga implementacji do prawa krajowego i musi mieć w nim swoje urzeczywistnienie Dyrektywa nie może być bezpośrednio realizowana w procesie stosowania prawa i nie można się na nią bezpośrednio powoływać

25 Decyzje UE Są specyficznym źródłem unijnego prawa. Wiążą wybranych adresatów do których są kierowane (kraje, podmioty, sektory gospodarki) Decyzja podobnie jak rozporządzenie nadaje się do bezpośredniego stosowania Nie pozostawia ona wyboru najdogodniejszego sposobu regulacji, jak to czyni dyrektywa Decyzje wyróżniają się konkretyzacją rozstrzygnięcia w danej sprawie oraz indywidualizacją adresata

26 Ustawa ogólna POŚ a inne przepisy ochrony środowiska POŚ zawiera podstawowe regulacje dla całego środowiska i jego ochrony Definiuje podstawowe pojęcia Poszczególne elementy środowiska i zasady ich ochrony są uregulowane w ustawach szczególnych W sytuacji gdy różne ustawy inaczej regulują te same kwestie znajduje zastosowanie zasada interpretacyjna: przepis szczególny uchyla stosowanie przepisu ogólnego Jeżeli przepis ustawy szczególnej reguluje daną kwestię inaczej niż POŚ, to pierwszeństwo należy dać temu przepisowi. Jeżeli ustawa szczególna nie odnosi się do danego zagadnienia to zastosować należy przepis ustawy ogólnej POŚ.

27 Ustawy szczególne w ochronie środowiska Kodeks cywilny Kodeks postępowania administracyjnego Kodeks karny Kodeks wykroczeń Prawo: geologiczne i górnicze atomowe wodne O inspekcji ochrony środowiska O utrzymaniu porządku i czystości w gminach O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym O obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami O odpadach O lasach O ochronie: przyrody gruntów rolnych i leśnych roślin zwierząt O rolnictwie ekologicznym

28 Zasady ogólne polskiego prawa ochrony środowiska

29 Zasada korzystania ze środowiska Powszechne korzystanie ze środowiska (przysługuje każdemu w celu zaspokojenia potrzeb osobistych i potrzeb gospodarstwa domowego, w tym wypoczynku i sportu, jednak bez użycia instalacji) Korzystanie ze środowiska wykraczające poza ramy korzystania powszechnego Zwykłe nie wymagające uzyskania pozwolenia Zwykłe wymagające uzyskania pozwolenia Działalność gospodarcza na szerszą skalę, związana z przemysłem zwykle wiąże się z korzystaniem ze środowiska przekraczającym powszechne korzystanie.

30 Zasada kompleksowości ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych powinna być realizowana z uwzględnieniem ochrony pozostałych elementów w przypadku instalacji,której funkcjonowanie, ze względu na rodzaj i skalę prowadzonej działalności, może powodować znaczne zanieczyszczenia konieczne są pozwolenia zintegrowane

31 Zasada prewencji i przezorności kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze

32 Zasada zanieczyszczający płaci kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu

33 Zasada planowości wszelkie polityki, strategie, plany lub programy powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju działania mające na celu ochronę środowiska powinny być podejmowane w sposób zaplanowany i systematyczny

34 Zasada prawa do informacji o środowisku dostępność do informacji o stanie środowiska jest zasadą, zaś ograniczenie tego prawa jest wyjątkiem od zasady obowiązek udostępniania informacji spoczywa na organach administracji publicznej prawo do informacji o środowisku przysługuje każdemu udostępnianie informacji odbywa się na wniosek zainteresowanego

35 Zasada uczestnictwa społeczeństwa w postępowaniach w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska każdy ma prawo do składania uwag i wniosków w postępowaniach prowadzonych z udziałem społeczeństwa uczestnictwo organizacji ekologicznych w postępowaniach prowadzonych z udziałem społeczeństwa odbywa się na prawach strony postępowania

36 Zasada stosowania metodyk referencyjnych podmioty korzystające ze środowiska oraz organy ochrony środowiska są zobowiązane do stosowania metodyk referencyjnych, jeżeli metodyki takie zostały określone na podstawie ustaw stosowanie innej metodyki dopuszczalne jest pod warunkiem udowodnienia jej pełnej równoważności uzyskiwanych wyników