TOWARZYSTWO WIEDZY OBRONNEJ WSPÓŁDZIAŁANIE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I SAMORZĄDOWEJ Z ORGANAMI WOJSKOWYMI W STANACH NADZWYCZAJNYCH I W CZASIE WOJNY

Transkrypt

1 TOWARZYSTWO WIEDZY OBRONNEJ WSPÓŁDZIAŁANIE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I SAMORZĄDOWEJ Z ORGANAMI WOJSKOWYMI W STANACH NADZWYCZAJNYCH I W CZASIE WOJNY WARSZAWA 2012

2 TOWARZYSTWO WIEDZY OBRONNEJ ZARZĄD GŁÓWNY ISSN WSPÓŁDZIAŁANIE ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ I SAMORZĄDOWEJ Z ORGANAMI WOJSKOWYMI W STANACH NADZWYCZAJNYCH I W CZASIE WOJNY (Materiały z konferencji zorganizowanej przez: Wojewódzki Sztab Wojskowy w Bydgoszczy i Zarząd Okręgowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej w Bydgoszczy w dn r. w Klubie IWspSZ przy ul. Sułkowskiego 52 w Bydgoszczy) Biuletyn Informacyjny WARSZAWA 2012

3 WYDAWCA: Zarząd Główny Towarzystwa Wiedzy Obronnej, Warszawa, ul. 11 Listopada 17/19, Strona internetowa: tel/fax: 6/ , , 6/ ; REDAKCJA: Marek Piekarski Od redakcji: Na treść prezentowanych materiałów pokonferencyjnych składają się treści wystąpień wygłoszonych przez prelegentów i niektóre dokumenty normatywne prezentowane w czasie konferencji szkoleniowej przygotowanej i przeprowadzonej przez Wojewódzki Sztab Wojskowy w Bydgoszczy i Zarząd Okręgowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej w Bydgoszczy. Ich tematyka koncentrowała się wokół różnych aspektów prawnych, uwarunkowań organizacyjnych i założeń programowych konferencji, które są realizowane przez administrację publiczną w ramach przypisanych jej zadań obronnych. Wykładowcy w czasie konferencji posiłkowali się slajdami dotyczącymi omawianego tematu, które również zostały opublikowane w niniejszym materiale. Dystrybucję Materiałów prowadzi: Zarząd Główny TWO w Warszawie i Zarząd Okręgowy TWO w Bydgoszczy Edycja: Dom Wydawniczy ELIPSA Warszawa ul. Inflancka 15/198 tel. (22) Niniejsze materiały wydano przy finansowym wsparciu MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ

4 SPIS TREŚCI Wstęp Stanisław MROCZEK System zarządzania kryzysowego w województwie kujawsko-pomorskim rola i zadania Wojewódzkiego Centrum i Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego Adam FEREK Modelowe rozwiązania zarządzania kryzysowego na szczeblu miasta.. 22 Ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI Miejsce i rola WSzW w procesie zarządzania kryzysowego Ppłk Adam CIESIELSKI Udział Wojskowych Komend Uzupełnień w zarządzaniu kryzysowym

5

6 WSTĘP Dnia r. w Klubie IWspSZ przy ul. Sułkowskiego 52 w Bydgoszczy odbyła się konferencja pt.: Współdziałanie administracji rządowej i samorządowej z organami wojskowymi w stanach nadzwyczajnych i w czasie wojny. W imieniu Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy pana płk dypl. Jana RYNKIEWICZA konferencję prowadził zastępcy szefa ppłk Andrzej KOPROWSKI. Celem konferencji było przybliżenie problematyki i wymiana poglądów w dziedzinie zarządzania kryzysowego w odniesieniu do zadań, jakie realizują organa administracji rządowej i samorządowej oraz Sił Zbrojnych RP w tym rola i zadania WSzW. Organizatorami przedmiotowej konferencji byli: Wojewódzki Sztab Wojskowy w Bydgoszczy i Zarząd Okręgowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej w Bydgoszczy, którego prezesem jest pan płk rez. Marian GUZIK. Konferencję zorganizowano przy życzliwej pomocy ze strony Wydziału Zarządzania Kryzysowego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, którego reprezentował pan Stanisław MROCZEK oraz przy równie życzliwej pomocy ze strony Wydziału Zarządzania Kryzysowego miasta Bydgoszczy, którym kieruje pan Adam FEREK. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele z: jednostek i instytucji wojskowych i organizacji paramilitarnych; starostw powiatowych województwa; pracowników naukowych i studentów Katedry Edukacji dla Bezpieczeństwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej i Grudziądzkiej Szkoły Wyższej; oficerów rezerwy garnizonu bydgoskiego. Wykłady prowadzili: Stanisław MROCZEK przedstawiciel Wydziału Zarządzania Kryzysowego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, Adam FEREK Dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy, ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI Zastępca Komendanta Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy, ppłk Adam CIESIELSKI Komendant Wojskowej Komendy Uzupełnień w Bydgoszczy. ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI 5

7

8 Stanisław MROCZEK SYSTEM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM ROLA I ZADANIA WOJEWÓDZKIEGO CENTRUM I WOJEWÓDZKIEGO ZESPOŁU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W REALIZACJI ZADAŃ Z ZAKRESU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO 7

9 Definicje zarządzania kryzysowego i sytuacji kryzysowej 8

10 9

11 10

12 11

13 12 Struktury zarządzania kryzysowego

14 13

15 Zadania elementów systemu zarządzania kryzysowego 14

16 15

17 16

18 WOJEWÓDZKI PLAN ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Definicje procedur reagowania kryzysowego i standardowe procedury operacyjne jako części planu zarządzania kryzysowego 17

19 18

20 19

21 20

22 21

23 Adam FEREK Dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy MODELOWE ROZWIĄZANIA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO NA SZCZEBLU MIASTA 1. Organizacja zarządzania bezpieczeństwem Miasta Bydgoszczy Bezpieczeństwo obywatela sytuuje się wysoko w hierarchii jego potrzeb. Zatem zarządzanie systemem bezpieczeństwa Miasta i jego mieszkańców jest tematem wrażliwym społecznie dotykającym delikatnej materii zagrożenia zdrowia, życia i mienia obywateli, a także środowiska po wystąpieniu zagrożeń. Uwzględniając powyższe celem działania w tym zakresie musi być optymalne wykorzystanie potencjału ratowniczego i służb bezpieczeństwa publicznego z uwzględnieniem różnych podległości tychże służb i związanych z tym barier technicznych (brak standaryzacji i wyposażenia technicznego szczególnie łączności) i integracja ich działań. Problemy związane z zintegrowaniem działania tych służb w miejscu zdarzenia widziane były przez miasto Bydgoszcz już w 1991 roku. Wtedy właśnie podjęto pierwsze działania w tym zakresie. Bez jednoznacznej delegacji prawnej Prezydent Miasta zobowiązał wszystkie służby do wzajemnego informowania się o wystąpieniu zagrożenia, a także ustalono zasady wyznaczania dowódcy akcji i włączania do działań przedstawicieli Prezydenta. Wobec niskiej świadomości społeczeństwa podjęto szeroko zakrojone informowanie mieszkańców o potencjalnych zagrożeniach i zasadach postępowania po ich wystąpieniu. A zatem już na początku transformacji ustrojowej władze Miasta dostrzegały potrzeby podjęcia prac mających na celu budowę Zintegrowanego Systemu Bezpieczeństwa Miasta kierując się ideą odciążania ratowników od zadań wykonywanych w rejonie pomocniczych prac ratowniczych obejmujących m.in.: ostrzeganie, alarmowanie i informowanie mieszkańców o zagrożeniu, izolację obszaru prac ratowniczych, zapewnienie przejezdności jednostkom ratowniczym, dostawę niezbędnych materiałów i narzędzi, 22

24 ochronę poszkodowanych (pomoc medyczna, psychologiczna, socjalna i administracyjna), wezwanie podmiotów pomocniczych, wykorzystanie mapy cyfrowej w zakresie wspomagania kierowania akcjami ratowniczymi. Do czasu pełnej integracji służb ratowniczych (w tym komunalnych) i bezpieczeństwa publicznego w jednym wspólnym centrum dyspozytorskim, a także przetestowania rozwiązań technicznych, w 1999 roku uruchomiono tymczasowe Miejskie Centrum Zarządzania Kryzysowego. Wieloletnie starania o utworzenie jednolitego systemu zarządzania bezpieczeństwem Miasta i powiatu bydgoskiego zakończyły się powodzeniem. Po wykonaniu niezbędnych prac budowlanych i adaptacyjnych oraz wyposażeniu w niezbędny sprzęt teleinformatyczny od 19 października 2006 roku rozpoczęło pracę Bydgoskie Centrum Bezpieczeństwa (BCB) i Bydgoskie Centrum Zarządzania Kryzysowego (BCZK). Dyspozytorzy Pogotowia Ratunkowego, Straży Miejskiej i Miejskiego Centrum Zarządzania Kryzysowego rozpoczęli pracę we wspólnym pomieszczeniu. Opisane działania nie miały umocowania w przepisach prawa a uzyskanie opisanego poziomu integracji służb ratowniczych i bezpieczeństwa publicznego możliwe było dzięki uporowi i konsekwencji Wydziału Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy przychylności i rozumieniu władz miasta wagi bezpieczeństwa jego mieszkańców. 2. Organizacja zarządzania kryzysowego w Bydgoszczy i powiecie bydgoskim Wejście w życie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym właściwie tylko usankcjonowało już przyjęte rozwiązania w zakresie zarządzania kryzysowego. Pozwoliło dodatkowo dołączyć do Bydgoskiego Centrum Zarządzania Kryzysowego (BCZK) Miejskie Stanowisko Kierowania Państwowej Straży Pożarnej. 30 czerwca 2008 roku na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy Prezydentem Miasta Bydgoszczy i Starostą Bydgoskim utworzony został jednolity system bezpieczeństwa powszechnego i koordynacji działań ratowniczych na obszarze Miasta Bydgoszczy i Powiatu Bydgoskiego. W pomieszczeniu BCB pracowały podstawowe służby ratownicze i bezpieczeństwa a standard i wyposażenie pomieszczeń BCZK zapewniły odpowiednie warunki pracy właściwym modułom Zespołowi Zarządzania Kryzysowego miasta i powiatu. Wspomnia- 23

25 na wyżej ustawa określa organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania w tej dziedzinie, a także zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego. Definiuje również zarządzanie kryzysowe jako działalność organów administracji publicznej będące elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, które polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej. Takie ujęcie oddaje sens i istotę zarządzania kryzysowego. Kontrowersje budzi natomiast definicja sytuacji kryzysowej. Ustawodawca widzi ją jako sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska wywołująca znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków. Skąd wątpliwości i kontrowersyjne odczucia? Nie bez kozery mówi się, że duże miasta funkcjonują w stanie permanentnego kryzysu. Potwierdzają to zestawienia (rys. 1). Rys. 1. Statystyka zdarzeń Bydgoskiego Centrum Bezpieczeństwa 24

26 Wniosek jest oczywisty: niewielka tylko ilość zdarzeń spełnia wymogi powyższych definicji, ale przecież działania ratownicze, pomocowe, czy też informacyjne dedykowane są konkretnemu człowiekowi w trudnej (kryzysowej) dla niego sytuacji. 3. Organizacja zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej RADA MINISTRÓW RZĄDOWY ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO PRZEWODNICZĄCY PREZES RADY MINISTRÓW RZĄDOWE CENTRUM BEZPIECZEŃSTWA WOJEWODA WOJEWÓDZKI ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO WYDZIAŁ BEZPIECZEŃSTWA i ZARZADZANIA KRYZYSOWEGO WOJEWÓDZKIE CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO POWIATOWY ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO STAROSTA, PREZYDENT MIASTA, BURMISTRZ, WÓJT MIEJSKIE/GMINNE CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO MIEJSKI/GMINNY ZESPÓŁ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Rys. 2. Organizacja zarządzania kryzysowego w Rzeczypospolitej Polskiej Organizację zarządzania kryzysowego w Bydgoszczy przedstawia rysunek 3. Wniosek: w zarządzaniu Kryzysowym obowiązuje struktura hierarchiczna, w której decyzje podejmuje odpowiednio starosta, prezydent, burmistrz, wójt, na terenie, którego z nich nastąpiła sytuacja kryzysowa. Pozostałe wyżej wymienione organy wykonują jedynie funkcje doradcze (sztabowe).w przypadku, gdy 25

27 26 Rys. 3. Organizacja zarządzania kryzysowego w Bydgoszczy

28 zasięg zdarzenia obejmuje teren dwóch lub więcej gmin (powiatów) zarządzania kryzysowe przejmuje odpowiednio starosta (wójt). BCZK wykonuje (oprócz głównej Centrum Zarządzania Kryzysowego) niżej wymienione funkcje (rys. 4): CZK Centrum Zarządzania Kryzysowego, GSK główne stanowisko kierowania + SKOC stanowisko kierowania Szefa Obrony Cywilnej Miasta, PK SD punkt kontaktowy stałego dyżuru Prezydenta Miasta, WSDS wspólne stanowisko dyspozytorów służb. Rys. 4. Funkcje Centrum 4. Fazy zarządzania kryzysowego W celu poprawnej realizacji zadań w poszczególnych fazach (rys. 5) ustalono katalog wszystkich rozpoznanych zagrożeń. Działania w fazie przygotowania i zapobiegania polegają na sukcesywnej w miarę posiadanych środków finansowych, poprawie infrastruktury bezpieczeństwa i pracach planistycznych, tak aby po wystąpieniu zagrożenia stosunek wykonanych prac do doraźnych (interwencyjnych) był jak najbardziej korzystny. Należy pamiętać o tym, że na potrzeby zarządzania kryzysowego nie tworzy się odrębnych struktur ratowniczych i bezpieczeństwa publicznego. Istotą zarządzania kryzysowego jest optymalne wykorzystanie potencjału tych służb i dbałość o ich wyposażenie, a przede wszystkim opracowanie procedur i wzajemnych relacji umożliwiających koordynowanie działań na miejscu akcji. 27

29 Rys. 5. Fazy zarządzania kryzysowego Rys

30 W fazie odbudowy dużą uwagę należy poświęcić zwiększeniu odporności obiektów, budowli itp. tak, aby życie nie toczyło się od katastrofy do katastrofy, czy też od kryzysu do kryzysu. 5. Monitoring miejski Pozytywny wpływ monitoringu na bezpieczeństwo w kilku miastach spowodował rozpoczęcie prac w tym zakresie na podstawie prawa lokalnego Uchwała Rady zobowiązała WZK do opracowania koncepcji i wieloletniego planu budowy monitoringu miejskiego wyznaczając jego funkcje: prewencyjna, fakt funkcjonowania nadzoru wizyjnego wywołuje zjawisko tzw. Prewencji psychologicznej, co oznacza, że sama obecność kamer powoduje spadek przestępczości i innych negatywnych zjawisk społecznych; bieżącego nadzoru, pozwala na zaobserwowanie podejrzanych lub niebezpiecznych wydarzeń już w momencie ich zaistnienia co znacząco skraca czas interwencji służb porządkowych; archiwizacyjna, zarejestrowany obraz może stanowić cenny materiał dowodowy w późniejszym postępowaniu dochodzeniowym; wczesnego ostrzegania, np. po zaistnieniu pożarów, wypadków, komunikacyjnych, itp. Ilościowy rozwój monitoringu obejmuje poniższe zestawienie (rys. 7). Rys. 7. Rozwój monitoringu 29

31 Rys. 8. Sukcesywny rozwój monitoringu dość znacznie poprawił poziom bezpieczeństwa w mieście. Szacuje się, że w obszarach monitorowanych nastąpił spadek przestępczości pospolitej o 25 30%. Takie wyniki osiągnięto dzięki dobrej współpracy operatorów kamer z patrolami Policji. Zakłada się, że po zaobserwowaniu zdarzenia patrol Policji powinien pojawić się w ciągu 5 minut. System wczesnego ostrzegania i alarmowania mieszkańców o zagrożeniach. Wychodzimy z założenia, że podstawowym determinantem skuteczności działań ratowniczych jest czas poinformowania mieszkańców o możliwości przeciwdziałania skutkom zagrożeń, dając im szansę podjęcia działań samoobrony ( często decydujących o zdrowiu i życiu) do czasu przybycia służb ratowniczych. System ten powinien zapewniać dostarczenie mieszkańcowi informacji o zagrożeniu zarówno na ulicy, w pracy jak i w domu. W mieście zadania te wykonywane są poprzez: scentralizowane i pojedyncze syreny alarmowe, rozgłośnie radiowe i telewizyjne, z którymi miasto podpisało stosowne porozumienia, urządzenia nagłaśniające na pojazdach służb ratowniczych i komunalnych, 30

32 CB Radio (kanał 19), sieć telefonii komórkowej- grupa zamknięta, SISMS Samorządowy Informator SMS (powiadamianie użytkowników telefonów komórkowych o zagrożeniach), zakładka Bezpieczna Bydgoszcz dostępna na stronie internetowej Urzędu Miasta Bydgoszczy: 6. Organizacja ćwiczeń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej Zasadniczym zadaniem każdej władzy rządowej i samorządowej jest zapewnienie ludności cywilnej akceptowalnego bezpieczeństwa i spokojnego rozwoju w granicach jej odpowiedzialności. Odnosi się to zarówno do warunków czasu pokoju jak również okresu wojny i kryzysu. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz.U ), w paragrafie 2 zobowiązuje Szefa Obrony Cywilnej Kraju do opracowania założeń programowych oraz kierunków kształcenia i szkolenia pracowników, ratowników i ludności w zakresie obrony cywilnej oraz organizowanie i koordynowanie ćwiczeń w tym zakresie. Szefowie obrony cywilnej szczebla wojewódzkiego, powiatowego i w gminie, organizują i koordynują szkolenia i ćwiczenia obrony cywilnej. Obowiązki określone w wyżej wymienionym rozporządzeniu odnoszą się również do sfery samoobrony ludności. Elementem szkolenia są ćwiczenia polegające na wykonywaniu przedsięwzięć mających na celu nabycie praktycznych umiejętności ochrony własnego zdrowia i życia, gospodarstw domowych i udzielania pomocy poszkodowanym. Prezydent Miasta Bydgoszczy systematycznie zarządza, organizuje i prowadzi szkolenia oraz ćwiczenia miejskie z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia. W 2010 roku trening taki obejmował awaryjne lądowanie samolotu w Porcie Lotniczym Bydgoszcz, likwidacje skutków pożaru na terenie Aresztu Śledczego, oraz trening systemu wykrywania i alarmowania. Wzięło w nim udział ł ącznie 261 osób. Natomiast w 2011 roku pod kryptonimem KOBRA 2011 odbyło się ćwiczenie miejskie, będące elementem ćwiczenia wojewódzkiego, które obejmowało następujące epizody: trening sztabowy Bydgoskiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, trening Rejonowego Ośrodka Analizy Danych i Alarmowania oraz stałego dyżuru Prezydenta i miejskich jednostek organizacyjnych, epizod praktyczny Nr 1: likwidacja skutków zagrożeń ekologicznych na rzece Brdzie, 31

33 epizod praktyczny Nr 2: ewakuacja pracowników i klientów z obiektów Miejskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o., epizod praktyczny Nr 3: ewakuacja pracowników i klientów z bud. C Urzędu przy ul. Grudziądzkiej. W ramach ćwiczeń wojewódzkich systematycznie uczestniczy Rejonowy Ośrodek Analizy Danych i Alarmowania (ROADA). Ćwiczenia systemu reagowania kryzysowego Epifaktor 2011 to kolejny sprawdzian służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo na szczeblu centralnym, w których Wydział Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy brał czynny udział. Trening rozegrano w Warszawie w dniach maja 2011 z udziałem wszystkich służb państwowych, miejskich oraz ochotniczych odpowiadających za ochronę i bezpieczeństwo podczas imprez masowych. Brały w nim udział pododdziały systemu reagowania kryzysowego polskiej armii odpowiedzialne za rozpoznanie chemiczne i biologiczne, dekontaminację, polowa izba opatrunkowa, Państwowa Straż Pożarna i ochotnicy OSP, policja, Biuro Operacji Antyterrorystycznych, jednostki PCK, Polska Agencja Atomistyki i jej agendy, jednostki reagowania kryzysowego miasta Warszawy i województwa mazowieckiego. Epifaktor miał charakter międzynarodowy - polskie służby wspierał zespół 53 ratowników Gwardii Narodowej Stanu Illinois w USA, którzy weszli w skład personelu Centrum Reagowania Kryzysowego Sił Zbrojnych i wraz z wojskowymi przeciwchemikami, ratownikami i służbami medycznymi pracowali podczas ćwiczeń. Rozegrano kilka epizodów między innymi likwidację skutków zagrożenia biologicznego na przykładzie bydgoskich procedur reagowania, symuluję skażenia samolotu rejsowego oraz incydent z użyciem materiałów radioaktywnych podczas meczu na stadionie warszawskiej Legii. Jednym z wielu elementów ćwiczeń jest również uczestnictwo przedstawicieli Wydziału Zarządzania Kryzysowego w próbnych ewakuacjach placówek oświatowo-wychowawczych miasta Bydgoszczy realizowanych w formie opuszania zagrożonego obiektu (pożar) lub blokowania dostępu do klas uczniowskich (AZYL). Łącznie w 68 treningach zostało przeszkolonych ponad piętnaście tysięcy uczniów i nauczycieli (15,892). Głównymi celami szkoleń i ćwiczeń jest między innymi analiza i weryfikacja przyjętych rozwiązań wynikających z Planu Zarządzania Kryzysowego oraz Planu Obrony Cywilnej Miasta jak również sprawdzenie stanu przygotowania kadry kierowniczej i pracowników odnośnie realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. Również ważnym elementem jest ocena przygotowania organów i sił systemu ratowniczego miasta do realizacji zadań w stanach zagrożenia oraz prowadzenia działań ratowniczych i ochrony ludności. Kolejnym celem jest zbadanie poziomu przygotowania członków Bydgoskiego Zespo- 32

34 łu Zarządzania Kryzysowego do realizacji zadań w zakresie koordynacji działań jednostek organizacyjnych systemu ratowniczego miasta Bydgoszczy, oraz skontrolowanie systemów łączności oraz alarmowego obiegu informacji w relacji Bydgoskie Centrum Zarządzania Kryzysowego służby. Dalszym celem jest rozwinięcie w trybie alarmowym Rejonowego Ośrodka Analizy Danych i Alarmowania oraz stałego dyżuru Prezydenta Miasta Bydgoszczy. Na szczególną uwagę zasługuje fakt współdziałania z organizacjami pozarządowymi. Działania koordynujące współdziałanie organów administracji publicznej oraz organizacji pozarządowych mogą być podejmowane na wniosek lub za zgodą zainteresowanych stron zgodnie z zasadami suwerenności, partnerstwa i jawności. Szkolenia z zakresu powszechnej samoobrony prowadzone są na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 1993 r. w sprawie powszechnej samoobrony ludności (Dz.U ). Realizuje się je w formie zorganizowanego szkolenia lub samokształcenia. Przedstawia to poniższa tabela. Lp. Rodzaj szkolenia/realizator 1. Z powszechnej samoobrony: a) zarządzanie kryzysowe i obrona cywilna Wydział Zarządzania Kryzysowego Ilość przeszkolonych osób Rok 2010 Rok 2011 I półr b) udzielanie pierwszej pomocy Wydział Zarządzania Kryzysowego c) zakłady pracy Formacje obrony cywilnej zakłady pracy Wydział Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Bydgoszczy zapoznaje mieszkańców z problematyką bezpiecznych zachowań poprzez publikowanie na stronie internetowej w zakładce Bezpieczna Bydgoszcz poradników dotyczących postępowania na wypadek wystąpienia zagrożenia, prezentacje multimedialne na panelach w środkach komunikacji miejskiej, jak również organizuje konkursy plastyczne dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Podczas akcji plenerowych organizuje pokazy i naukę udzielania pierwszej pomocy wspólnie z Grupą 33

35 Ratownictwa Polskiego Czerwonego Krzyża oraz Maltańską Służbą Medyczną. Celem tych wszystkich działań jest realizacja hasła Bydgoskiego Trójkąta Bezpieczeństwa REAGUJ UNIKAJ PRZEWIDUJ Rys. 9. Bydgoski Trójkąt Bezpieczeństwa 34

36 ppłk mgr inż. Andrzej KOPROWSKI WSzW w Bydgoszczy MIEJSCE I ROLA WSzW W PROCESIE ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO Współczesne zagrożenia w wymiarze wewnętrznym, w tym wzrost liczebności zagrożeń o charakterze niemilitarnym, powoduje, że cywilne służby ratownicze, często stają się niewystarczające w przeciwdziałaniu i likwidacji skutków wymienionych zagrożeń. Zapewnienie szeroko pojętego bezpieczeństwa (skutecznej ochrony) obywatelom województwa w sytuacjach kryzysowych wymaga zintegrowanego wysiłku wszystkich organów administracji publicznej oraz innych podmiotów społecznych i gospodarczych. Podstawowymi potrzebami zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego są: zapewnienie porządku publicznego; ochrona ludności (przed zagrożeniami i skutkami klęsk żywiołowych, katastrof ekologicznych oraz biozagrożeń w rodzaju epidemii nieznanych i nieuleczalnych chorób); przeciwdziałanie przestępczości; ochrona granicy państwowej. Zapewnienie skutecznej ochrony (bezpieczeństwa) ludności w sytuacjach kryzysowych wymaga zintegrowanego wysiłku wszystkich organów administracji publicznej oraz innych podmiotów społecznych i gospodarczych realizujących zadania w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. Szczególną rolę w działaniach na rzecz ochrony ludności odgrywa obrona cywilna, służby specjalne, policja, straż graniczna, jednostki ratownictwa (np. straż pożarna) oraz inne wyspecjalizowane agencje, inspekcje i służby. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym z póź. zm. określa organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania w tej dziedzinie, a także zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego. Dokumenty normatywne stanowiące o zarządzaniu kryzysowym to między innymi ustawy, rozporządzenia, wytyczne, rozkazy. Zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi 35

37 kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej 1. Celem zarządzania kryzysowego między innymi jest: zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia kryzysu; uzyskanie kontroli nad kryzysem; umożliwienie zarządzającym podjęcia takich działań, które będą kierować rozwój kryzysu w stronę rozwiązań możliwych do przyjęcia; minimalizacja skutków kryzysu; likwidacja skutków i odbudowa. W systemie zarządzania i reagowania kryzysowego ważną rolę odgrywa Ministerstwo Obrony Narodowej oraz Siły Zbrojne RP. Natomiast ich złożoność i szerokie spektrum występowania i oddziaływania, zapewnienie terminowego i adekwatnego do skali zagrożeń wydzielenia i użycia w działaniach ratowniczych sił zbrojnych wymaga utrzymywania prawidłowych relacji współdziałania pomiędzy terenowymi organami administracji wojskowej (Wojewódzkim Sztabem Wojskowym oraz Wojskową Komendą Uzupełnień) a organami administracji publicznej (wojewodą, starostą powiatu. oraz wójtem /burmistrzem, prezydentem/ gminy. Przeciwdziałanie różnorakim zagrożeniom to główny cel współpracy cywilno-wojskowej. Zakres tej współpracy wynika z nałożonych obowiązków na jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz kierowników instytucji realizujących zadania w zakresie bezpieczeństwa i obronności. Na szczeblu ministerstwa opracowany jest Plan Zarządzania Kryzysowego Ministerstwa Obrony Narodowej, zwany dalej Planem Zarządzania Kryzysowego MON, jest niejako rozwinięciem i uzupełnieniem Planu użycia Sił Zbrojnych RP w sytuacjach kryzysowych o elementy i sposoby reagowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa i ciągłości funkcjonowania komórek i jednostek organizacyjnych ministerstwa ON, w tym również obiektów infrastruktury krytycznej użytkowanych przez resort ON. Plan dotyczy wyłącznie reagowania SZ RP w przypadku wystąpienia zagrożeń o charakterze niemilitarnym, obejmuje sposób wydzielenia, utrzymania w gotowości oraz użycia i kierowania siłami i środkami wydzielonymi ze składu SZ RP do reagowania w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej na obszarze kraju. W planowaniu uwzględniono siły i środki podległe Dowódcom wszystkich rodzajów Sił Zbrojnych, Szefowi Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, Szefo- 1 Ustawa z dnia 26 kwietnia o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z dnia 21 maja 2007 r., Art. 2.). 36

38 wi Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia, Komendantowi Głównemu Żandarmerii Wojskowej, Dowódcy Garnizonu Warszawa. Ponadto zakłada się, że w przypadku gdyby siły i środki ujęte w Planie okazały się niewystarczające, to do działania mogą być skierowane dodatkowe siły i środki będące w dyspozycji SZ RP. W okresie pokoju do najważniejszych zagrożeń, które mogą wystąpić zarówno z przyczyn niezależnych od człowieka jak również z jego powodu należy zaliczyć: powodzie; toksyczne środki przemysłowe; pożary; huragany i susze; akty terroru; katastrofy i awarie; epidemie; skażenia promieniotwórcze; protesty społeczne; inne (imprezy masowe). Dodatkowo w okresie wojny do wyżej wymienionych zagrożeń można zaliczyć: migracje ludności; niepokoje społeczne. Podstawa prawna dla Sił Zbrojnych RP do realizacji zadań wsparcia organów administracji publicznej w obszarze reagowania kryzysowego państwa zawarta została przede wszystkim w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. Niemniej jednak ważna rola SZ RP w przedmiotowym zakresie została również uwzględniona w ustawach o powszechnym obowiązku obrony RP oraz o Policji. Biorąc powyższe pod uwagę SZ RP posiadają odpowiedni potencjał sił i środków w gotowości do realizacji następujących zadań: zwalczanie klęsk żywiołowych i ich skutków, wsparcie Policji w działaniach antyterrorystycznych, współudział w monitorowaniu zagrożeń, ocena skutków zjawisk zaistniałych na obszarze występowania zagrożeń, poszukiwawczo ratowniczych, ewakuacja poszkodowanej ludności i mienia, przygotowanie warunków do czasowego przebywania ewakuowanej ludności w wyznaczonych miejscach, ochrona mienia pozostawionego na obszarze występowania zagrożeń, 37

39 izolowanie obszaru występowania zagrożeń lub miejsca prowadzenia akcji ratowniczej, wykonywanie prac zabezpieczających, ratowniczych i ewakuacyjnych przy zagrożonych obiektach budowlanych i zabytkach, prowadzenie prac wymagających użycia specjalistycznego sprzętu lub materiałów wybuchowych będących w zasobach SZ RP, usuwanie materiałów niebezpiecznych i ich unieszkodliwianie z wykorzystaniem sił i środków będących na wyposażeniu SZ RP, likwidowanie skażeń chemicznych oraz skażeń i zakażeń biologicznych, usuwanie skażeń promieniotwórczych, naprawa i odbudowa infrastruktury technicznej, zapewnienie przejezdności szlaków komunikacyjnych, udzielanie pomocy medycznej i wykonywanie zadań sanitarno-higienicznych i przeciwepidemicznych, zapewnienie ochrony, bezpieczeństwa obiektów oraz ciągłości funkcjonowania komórek i jednostek organizacyjnych ministerstwa ON, w tym również obiektów infrastruktury krytycznej użytkowanych przez resort ON. Aby można było skutecznie przeciwdziałać kryzysom powstał w Polsce System Kierowania Reagowaniem Kryzysowym obejmujący zarówno Szczebel Ministerstwa Obrony Narodowej jak również organa administracji państwowej, które są ze sobą ściśle powiązane. System Reagowania Kryzysowego MON wdrożono na podstawie Decyzji Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 października 2000 r. Jest on jednym z elementów krajowego systemu reagowania kryzysowego. Systemem w resorcie MON kieruje bezpośrednio minister ON. Na bazie SG WP oraz instytucji centralnych MON rozwijany jest Sztab Kryzysowy MON będący organem wykonawczym ministra ON. Na kolejnych szczeblach dowodzenia w procesie kierowania reagowaniem kryzysowym uczestniczą grupy reagowania kryzysowego dowództw rodzajów SZ i innych instytucji, grupy operacyjne i zespoły operacyjne. Siły i środki SZ RP wydzielone do wsparcia organów administracji publicznej w niemilitarnych sytuacjach kryzysowych wydzielone są z: Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Marynarki Wojennej, Wojsk Specjalnych, Dowództwa Garnizonu Warszawa, Inspektoratu Wsparcia SZ, Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia, Żandarmerii Wojskowej. Wydzielane siły i środki są w gotowości do podjęcia działań mających na celu wsparcie organów administracji publicznej w neutralizacji zagrożeń i likwidacji następstw wystąpienia sytuacji kryzysowych na obszarze Polski oraz zapewnienia 38

40 bezpieczeństwa i ciągłości funkcjonowania komórek i jednostek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej, a także podległych im jednostek i instytucji wojskowych oraz obiektów infrastruktury krytycznej użytkowanych przez resort ON do czasu zakończenia występowania zagrożenia. Wojewódzki Sztab Wojskowy jest narodowym, terytorialnym organem zarządzania zabezpieczającym od strony wykonawczej sprawowanie przez Szefa WSzW funkcji terenowego organu wykonawczego Ministra Obrony Narodowej w sprawach operacyjno obronnych i rządowej administracji niezespolonej w obszarze województwa. Tym samym spełnia funkcję organu dowodzenia i kierowania WSzW oraz podległymi WKU w zakresie realizacji zadań wynikających z obrony województwa, zabezpieczenia pokojowego i mobilizacyjnego uzupełniania wojsk i instytucji wojskowych Sił Zbrojnych, formacji obrony cywilnej i jednostek przewidzianych do militaryzacji, a także związanych z administrowaniem zasobami osobowymi i świadczeniami rzeczowymi. Koordynuje planowanie i wykorzystanie pozamilitarnych ogniw obronnych województwa uczestniczących w obronie regionu oraz do wsparcia i zabezpieczenia działań bojowych Sił Zbrojnych. Wojewódzki Sztab Wojskowy współpracuje z jednostkami wojskowymi i pozamilitarnymi ogniwami obronnymi w zakresie operacyjnego przygotowania terenu oraz wykorzystania infrastruktury wojskowej i cywilnej dla potrzeb wojsk własnych i sojuszniczych, a także koordynuje użycie w obszarze województwa jednostek wojskowych w akcjach ratowniczych oraz w przeciwdziałaniu i usuwaniu skutków awarii, katastrof i klęsk żywiołowych. Przedstawicielem MON na terenie województwa w zakresie zarządzania kryzysowego jest Szef WSzW, który kieruje realizacją zadań zabezpieczających System Zarządzania Kryzysowego w WSzW. (System Kierowania Zarządzaniem Kryzysowym WSzW stanowi integralną część systemu Kierowania Zarządzaniem Kryzysowym IWsp SZ). W skład elementów kierowania Systemem Zarządzania Kryzysowego Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego wchodzą: Grupa Operacyjna (GO WSzW) oraz Zespoły Operacyjne (ZO) podległych Wojskowych Komend Uzupełnień (WKU). W zakresie zarządzania kryzysowego w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania życia ludzkiego Wojewódzki Sztab Wojskowy realizuje następujące zadania: współdziała z wojewodą w zakresie planowania i koordynacji udziału wydzielonych jednostek Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w akcjach ratowniczych oraz przeciwdziałaniu i usuwaniu skutków katastrof i klęsk żywiołowych, 39

41 koordynuje użycie oddziałów i pododdziałów wojskowych w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania życia ludzkiego, uczestniczy w realizacji przygotowań obronnych na terenie województwa oraz uczestniczy w organizacji i prowadzeniu ćwiczeń kompleksowych z udziałem jednostek wojskowych Sił Zbrojnych i układem pozamilitarnym, uczestniczy w planowaniu przestrzennego zagospodarowania, ze względu na potrzeby obronności państwa, w tym głównie opiniowanie projektów planów przestrzennego zagospodarowania oraz wniosków i innych dokumentów z zakresu przeznaczenia terenów, w obszarze odpowiedzialności wojewódzkiego sztabu wojskowego ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb SZ RP, a także w razie potrzeby zgłasza protesty w tych sprawach, gromadzi informacje na potrzeby realizacji przedsięwzięć wykonywanych w ramach zarządzania kryzysowego, współdziała z wojewodą i dowódcami jednostek wojskowych w planowaniu, organizowaniu i zabezpieczeniu przedsięwzięć logistycznych w sytuacjach kryzysowych, zapewnia udział grupy operacyjnej wojewody w zaplanowanych zamierzeniach szkoleniowych WSzW. WSzW w oparciu o otrzymany Plan użycia Inspektoratu Wsparcia SZ w sytuacjach kryzysowych opracowuje Plan użycia Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w w sytuacjach kryzysowych, który przesyła do Urzędu Wojewódzkiego (Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego WB i ZK). Aktualizacja planu odbywa się corocznie do końca stycznia, z uwzględnieniem sił i środków wydzielanych przez jednostki i instytucje wojskowe do działań kryzysowych. Obecny Plan użycia Inspektoratu Wsparcia SZ w sytuacjach kryzysowych w sposób elastyczny umożliwia wykorzystanie potencjału sił i środków jakimi dysponują Siły Zbrojne, w zależności od rodzaju sytuacji kryzysowej i miejsca oraz potrzeby ich użycia. Szczegółowe zestawienia sił i środków wydzielanych z Sił Zbrojnych RP do wsparcia organów administracji publicznej na szczeblu wojewódzkim w sytuacjach kryzysowych określone są w załącznikach do Planu użycia Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w..... w sytuacjach kryzysowych. Jeżeli w sytuacji kryzysowej użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może okazać się niewystarczające, Minister Obrony Narodowej, na wniosek wojewody, może przekazać do jego dyspozycji pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych Rze- 40

42 czypospolitej Polskiej, wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, stosownie do ich przygotowania i wyposażenia specjalistycznego, zgodnie z wojewódzkim planem zarządzania kryzysowego. Siły i środki aktywowane są na wniosek właściwego terytorialnie wojewody skierowany do Ministra Obrony Narodowej. kolor czerwony linii łączących to system dowodzenia wojsk; żółte strzałki to obieg wniosków i próśb o wydzielenie sił i środków; niebieskie strzałki to koordynacja działań w systemie; czarna strzałka to przekazywanie zadań bezpośrednio dowódcy zgrupowania zdaniowego; zielona strzałka to współdziałanie. Rys. 1. Miejsce WSzW w Systemie Zarządzania Kryzysowego jego rola w wykorzystaniu pododdziałów w realizacji zadań zarządzania kryzysowego. W opracowaniu przedmiotowego wniosku uczestniczy Szef WSzW, który ma właściwe rozeznanie, co do sił i zasobów możliwych do wykorzystania w danej sytuacji kryzysowej. Niezależnie od skierowania wniosku przez wojewodę do ministra ON przedmiotowy dokument zostaje przekazany równolegle przez szefa WSzW do Szefa Sztabu Generalnego WP poprzez DSO SZ RP oraz do wiadomości DSO Inspektoratu Wsparcia SZ i Szefostwa Inżynierii Wojskowej. Informacja o skierowaniu wniosku jest potwierdzana telefonicznie przez 41

43 szefa WSzW. Skierowanie oddziałów i pododdziałów SZ RP do realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego następuje po akceptacji wniosku wojewody przez ministra ON. Wielkość użytych sił i środków Sił Zbrojnych RP oraz ich specjalistyczne wyposażenie zależy od rodzaju, intensywności i skali niemilitarnej sytuacji kryzysowej. W przypadku konieczności użycia sił i środków wojska do zwalczania następstw wystąpienia sytuacji kryzysowych w województwie, na podstawie otrzymanych dokumentów ze Sztabu Generalnego WP /CZK MON//, IWsp SZ zostaną opracowane niezbędne dokumenty rozkazodawcze umożliwiające uruchomienie wydzielonych sił i środków. W razie potrzeby prowadzenia działań na szeroką skalę w ramach zgrupowania zadaniowego, na rozkaz Szefa SG WP, dowodzenie siłami wydzielonymi z RSZ (za wyjątkiem Wojsk Specjalnych), IWsp SZ oraz IWSZdr może przejąć Dowódca Operacyjny SZ. W przypadku eskalacji sytuacji kryzysowej istnieje możliwość wydzielenia dodatkowych sił i środków ponad ujęte w Planie użycia Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Bydgoszczy w sytuacjach kryzysowych pod warunkiem, że nie zagrozi to wypełnianiu przez SZ RP ich konstytucyjnej powinności. Główny wysiłek działań będzie skupiony na sprawnym reagowaniu na potrzeby zgłaszane przez organa administracji publicznej oraz elastycznym dostosowaniu użycia sił i środków w przypadku zmieniającej się sytuacji. Na obszarze województwa użyciem oddziałów i pododdziałów wojskowych w sytuacjach kryzysowych w przypadku wystąpienia zagrożeń koordynuje Szef WSzW wykorzystując do tego Grupę Operacyjną (GO WSzW) oraz Zespoły Operacyjne powoływane na szczeblu WKU (ZO WKU). Szef WSzW jest członkiem Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego 2. Zasadniczym zadaniem WSzW w zarządzaniu kryzysowym jest koordynowanie użycia oddziałów i pododdziałów wojskowych w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, akcjach poszukiwawczych oraz ratowania życia ludzkiego. Zadanie to WSzW realizuje poprzez: współdziałanie z wojewodą w zakresie planowania i koordynacji udziału wydzielonych jednostek SZ RP w akcjach ratowniczych oraz przeciwdziałaniu i usuwaniu skutków katastrof i klęsk żywiołowych; 2 Ustawa z dnia 3 grudnia o zmianie ustawy o wojewodzie i administracji rządowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 22 z 2011 r., poz. 114, Art. 9.). 42

44 współdziałanie z wojewodą i dowódcami JW w planowaniu i organizowaniu przedsięwzięć logistycznych pozamilitarnych ogniw obronnych na rzecz JW przegrupowujących się przez obszar województwa lub prowadzących na nim działania bojowe; współdziałanie z wojewodą w planowaniu przedsięwzięć z zakresu ochrony ludności województwa, w tym ewakuacji rodzin kadry zawodowej i pracowników. Szef WSzW do realizacji zadań koordynujących działania wydzielanych sił i środków jednostek i instytucji wojskowych w sytuacjach kryzysowych może wykorzystać następujące siły i środki: Grupę Operacyjną WSzW w MSD; Zespoły Operacyjne WKU w MSD; oficerów łącznikowych (kierunkowych) lub pracowników wojska z WSzW skierowanych do Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego; oficerów łącznikowych (kierunkowych) lub pracowników wojska z WKU skierowanych do Powiatowego (Gminnego) Centrum Zarządzania Kryzysowego; siły i środki przydzielone (mobilne środki łączności, środki transportu itp.); zespół (zespoły) wsparcia CIMIC ze składu Centralnej Grupy Wsparcia Współpracy Cywilno-Wojskowej. Udział SZ RP w przedmiotowym procesie zarządzania kryzysowego na szczeblu państwa prowadzony jest w czterech kolejno po sobie następujących fazach zarządzania, są to: 1. Faza zapobiegania, 2. Faza przygotowania, 3. Faza reagowania, 4. Faza odbudowy. Nie wyklucza się możliwości wykonywania zadań z pominięciem jednej z faz lub ich równoległej realizacji jako zjawiska transgresji. Faza zapobiegania Faza zapobiegania rozumiana jako kompleks przedsięwzięć mających na celu prowadzenie działań organizacyjno-planistycznych, redukujących i eliminujących możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowej, a także prowadzenia działań uprze- 43

45 dzających, mających na celu znaczne ograniczenie skutków powstałej sytuacji kryzysowej. Celem tej fazy jest zaplanowanie i utrzymywanie w gotowości do użycia sił i środków zgodnie z ich specjalistycznym przeznaczeniem. Zadania: Szef WSzW 1. utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy Systemu Zarządzania Kryzysowego resortu (GO, ZO); 2. opracowuje i posiada aktualny, plan użycia wydzielanych oddziałów i pododdziałów w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej; 3. na bieżąco monitoruje i ocenia możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz informuje stany osobowe o możliwych zagrożeniach; 4. doskonali procedury działania, wymiany informacji, współdziałania i koordynacji wykonywania zadań; 5. utrzymuje stałą współpracę na poszczególnych szczeblach dowodzenia oraz innymi podmiotami układu pozamilitarnego przewidzianymi do realizacji procesu zarządzania kryzysowego; 6. utrzymuje system pełnienia służb dyżurnych w celu zapewnienia ciągłości dowodzenia oraz szybkiego przekazywania sygnałów, rozkazów decyzji i zarządzeń na poszczególnych poziomach dowodzenia; 7. sprawdza gotowość systemów alarmowania do uruchamiania określonych sił; prowadzi szkolenie w zakresie realizacji zadań zarządzania kryzysowego; Faza zapobiegania kończy się z chwilą wystąpienia wojewody do Ministra Obrony Narodowej o wsparcie SZ RP w rozwiązaniu zaistniałej sytuacji kryzysowej. Faza przygotowania Faza przygotowania to kompleks przedsięwzięć planistyczno-organizacyjnych dotyczących sposobów reagowania w czasie sytuacji kryzysowej oraz powiększeniu zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania kryzysowego. Celem tej fazy jest podniesienie i osiągnięcie gotowości do poradzenia sobie z przewidywaną lub niespodziewaną sytuacją kryzysową, godzącą w bezpieczeństwo ludzi, dóbr i środowiska naturalnego. Istotą fazy przygotowania jest osiągnięcie pełnej gotowości przez siły i środki SZ RP do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych. 44

46 Faza przygotowania obejmuje głównie: aktywację Grup Operacyjnych, Zespołów Operacyjnych, bieżącą weryfikację planów użycia, prowadzenie ćwiczeń i treningów zgrywających siły i środki, doraźne szkolenia, odtwarzanie rezerw i zapasów, organizowanie stanowisk dowodzenia, alarmowanie, ostrzeganie i powiadamianie. Zadania: Szef WSzW realizuje zadania ujęte w fazie zapobiegania, a ponadto: 1. monitoruje i na bieżąco ocenia rozwój sytuacji kryzysowej oraz osiąga gotowość do udziału w zapobieganiu skutkom kryzysu lub ich usuwaniu; 2. adekwatnie do potrzeb, aktywuje i utrzymuje elementy systemu zarządzania kryzysowego; 3. ogranicza przedsięwzięcia, których realizacja zwiększa ryzyko zagrożeń; 4. po otrzymaniu rozkazu Szefa Sztabu Generalnego WP do aktywacji użycia sił i środków w ramach wsparcia organów administracji publicznej w zapobieganiu lub likwidacji sytuacji kryzysowej, poleca rozwinąć pozostałe elementy systemu zarządzania kryzysowego.; 5. aktualizuje Planu użycia do realizacji zadań w konkretnej sytuacji kryzysowej oraz wydaje stosowne rozkazy i wytyczne; 6. osiąga pełną gotowość do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych. Faza kończy się z chwilą rozpoczęcia przemieszczenia wydzielonych oddziałów i pododdziałów do rejonu prowadzenia operacji reagowania kryzysowego. Faza reagowania Faza reagowania rozumiana powszechnie jako zintegrowany kompleks praktycznych działań podjętych przez wydzielone siły i środki SZ RP w celu przeciwdziałania niemilitarnym sytuacjom kryzysowym, zwalczania ich skutków oraz odbudowy zniszczonej infrastruktury technicznej. Celem tej fazy jest prowadzenie działań ratowniczych, ratowniczo-ewakuacyjnych, alarmowania i ostrzegania, utrzymania porządku publicznego w strefie dotkniętej sytuacją kryzysową oraz działań ograniczających straty i znisz czenia. Wprowadzenie oddziałów, pododdziałów do akcji reagowania kryzysowego odbywa się wyłącznie sposobem podstawowym poprzez wniosek Wojewody do Ministra Obrony Narodowej. 45

47 Rys. 2. Schemat aktywacji sił i środków SZ RP Zadania: Szef WSzW realizuje zadania z fazy zapobiegania i przygotowania, a ponadto: 1. monitoruje i ocenia sytuację w rejonie operacji oraz przedkłada propozycje w zakresie użycia sił Szefowi IWsp SZ; 2. utrzymuje współpracę z krajowymi organami (instytucjami) zaangażowanymi w realizację zadań z zakresu reagowania kryzysowego; 3. adekwatnie do potrzeb, aktywuje kolejne podległe elementy Systemu Zarządzania Kryzysowego; Faza kończy się z chwilą rozpoczęcia przemieszczenia wydzielonych oddziałów i pododdziałów z rejonów objętych sytuacją kryzysową do Miejsca Stałej Dyslokacji. Faza odbudowy Celem tej fazy jest przywrócenie pełnej zdolności sił i środków SZ RP do ponownego prowadzenia operacji reagowania kryzysowego. 1. utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy systemu zarządzania kryzysowego (GO, ZO); 46

48 2. koordynuje przemieszczenia sił i środków z obszaru działania do MSD; 3. uaktualnia, Plan użycia.. w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej; Faza odbudowy kończy się z chwilą przywrócenia pełnej zdolności sił i środków lub określonego wskaźnika SZ RP do reagowania kryzysowego i złożeniem meldunków odpowiednich dowódców/szefów o realizacji zadań i odtworzeniu zdolności bojowej. W związku z wprowadzeniem od 1 stycznia 2010 roku nowych dokumentów gotowości bojowej, zgłoszonymi przez poszczególnych wojewodów potrzebami wydzielenia przez resort obrony narodowej wyspecjalizowanych sił i środków do wsparcia organów administracji publicznej w określonym reżimie czasowym, wynikającym bezpośrednio z wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego w Planie użycia..., dla potrzeb procesu zarządzania kryzysowego przyjęto: trzy stopnie gotowości sił i środków: Nr 1 Zagrożenie I Nr 2 Zagrożenie II Nr 3 Zagrożenie III. wniosek Stany gotowości oraz czas dostępności Zagrożenie I Zagrożenie II Zagrożenie III t 0 24 h 48 h 5 dób Rys. 3. Stany gotowości oraz czas dostępności Zasadniczym wskaźnikiem każdego ze stopni jest określony czas dostępności sił i środków SZ RP wydzielonych z poszczególnych jednostek wojskowych do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych. Zagrożenie I ten stopień gotowości wprowadzany jest w dowództwach i jednostkach wojskowych dla stanów osobowych i sprzętu technicznego z terminem ich użycia w czasie do 24 godzin. 47

49 Zagrożenie II ten stopień gotowości wprowadzany jest w dowództwach i jednostkach wojskowych dla stanów osobowych i sprzętu technicznego z terminem ich użycia w czasie do 48 godzin. Zagrożenie III ten stopień gotowości wprowadzany jest w dowództwach i jednostkach wojskowych dla stanów osobowych i sprzętu technicznego z terminem ich użycia w czasie do 5 dób. Siły i środki w tym stopniu gotowości są utrzymywane głównie w dni ustawowo i dodatkowo wolne od pracy. 48

50 ppłk Adam CIESIELSKI Wojskowa Komenda Uzupełnień w Bydgoszczy UDZIAŁ WOJSKOWYCH KOMEND UZUPEŁNIEŃ W ZARZĄDZANIU KRYZYSOWYM W systemie zarządzania kryzysowego państwa ważną rolę odgrywają Siły Zbrojne RP, dla których wspieranie pozostałych organów państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski i udzielanie niezbędnej pomocy wojskowej właściwym instytucjom i służbom rządowym oraz samorządowym organizacjom cywilnym i społeczeństwu w reagowaniu na zagrożenia 1 jest jedną z podstawowych zadań. Resort obrony narodowej (ON) posiada wypracowane procedury oraz potencjał sił i środków, które mogą zostać użyte zarówno do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych zagrożenia niemilitarnego, jak i w przypadku wystąpienia sytuacji zagrożenia dla bezpieczeństwa i funkcjonowania komórek, i jednostek organizacyjnych ministerstwa. Wojskowa Komenda Uzupełnień jako terenowy organ administracji wojskowej, podlegający bezpośrednio Szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego pełni rolę najdalej wysuniętego przedstawiciela wojska w terenie. Kierowana przez Wojskowego Komendanta Uzupełnień wykonuje szereg zadań wynikających z obowiązków terenowego organu wykonawczego Ministra Obrony Narodowej w sprawach operacyjno-obronnych i rządowej administracji niezespolonej. Jednym z kluczowych zadań Wojskowej Komendy Uzupełnień jest udział w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego w ramach terytorialnego zasięgu działania. System Zarządzania Kryzysowego Wojskowej Komendy Uzupełnień stanowi integralną część Systemu Zarządzania Kryzysowego Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego. Jego zasadniczy element stanowi aktywowany doraźnie Zespół Operacyjny Wojskowej Komendy Uzupełnień (ZO WKU), w którego skład wchodzą specjaliści zajmujący się różnymi dziedzinami działalności. Całością Systemu Zarządzania Kryzysowego w WKU kieruje Wojskowy Komendant Uzupełnień. 1 Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 listopada 2007 r. 49

51 Udział Sił Zbrojnych RP w procesie zarządzania kryzysowego na szczeblu państwa prowadzony jest w czterech kolejno po sobie następujących fazach zarządzania: 1. Faza zapobiegania; 2. Faza przygotowania; 3. Faza reagowania; 4. Faza odbudowy. Nie wyklucza się możliwości wykonywania zadań z pominięciem jednej z faz lub ich równoległej realizacji. Wojskowa Komenda Uzupełnień realizuje zadania we wszystkich wymienionych fazach, i tak kolejno: 1. W fazie zapobiegania: a) utrzymuje w stałej gotowości do działania elementy Systemu Zarządzania Kryzysowego Zespół Operacyjny WKU; b) utrzymuje w stałej gotowości system pełnienia służby dyżurnej w celu zapewnienia ciągłości dowodzenia (kierowania) oraz szybkiego przekazywania sygnałów, rozkazów i decyzji; c) na bieżąco monitoruje i ocenia możliwość wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz informuje o możliwych zagrożeniach (opracowuje Rejestr Zagrożeń ); d) doskonali procedury działania, wymiany informacji, współdziałania i monitorowania wykonywanych zadań; e) posiada i na bieżąco aktualizuje niezbędną dokumentacje zarządzania kryzysowego, zwłaszcza Plan użycia Wojskowej Komendy Uzupełnień w sytuacjach kryzysowych ; f) sprawdza gotowość systemów alarmowania; g) doraźnie wydziela oficerów do zespołów zarządzania kryzysowego administracji publicznej; h) prowadzi szkolenie w zakresie realizacji zadań zarządzania kryzysowego. 2. W fazie przygotowania: Wojskowa Komenda Uzupełnień realizuje zadania ujęte w fazie zapobiegania, a ponadto: a) dokonuje przeglądu posiadanego Planu użycia oraz w razie konieczności występuje do przełożonego z wnioskiem o aktualizację planów użycia sił i środków do realizacji zadań w konkretnej sytuacji kryzysowej; b) osiąga pełną gotowość ZO WKU do wsparcia organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych; 50