Występowanie wad zgryzu u 8 i 9-letnich dzieci z terenu Gdyni

Transkrypt

1 Czas. Stomatol., 2007, LX, 3, Polish Dental Association Występowanie wad zgryzu u 8 i 9-letnich dzieci z terenu Gdyni The incidence of malocclusion in eight- and nine-year-old children from Gdynia Marzena Onoszko, Anna Wojtaszek-Słomińska, Anna Rosnowska-Mazurkiewicz Zakład Ortodoncji AM w Gdańsku p.o. Kierownika: dr n. med. A. Rosnowska-Mazurkiewicz Streszczenie Cel pracy: zbadano występowanie wad zgryzu u dzieci w wieku szkolnym, mieszkających na terenie Gdyni. Materiał i metody: badaniami objęto 665 dzieci w wieku 8 i 9 lat. W rozpoznawaniu wad zgryzu stosowano zasady polskiej diagnostyki ortodontycznej. W trakcie badań określano również występujące wady zębowe. Wyniki: wady zgryzu stwierdzono u 67,5% badanych. Najczęściej występującymi nieprawidłowościami były tyło, które stwierdzono u 51,7% badanych. Wnioski: częstość występowania wad zgryzu 8 i 9 letnich dzieci z Gdyni jest wysoka i wskazuje na konieczność działania w zakresie profilaktyki ortodontycznej. Summary Aim of the study: To study of incidence of malocclusion in school-age children living in Gdynia. Material and methods: The study involved 665 children aged eight and nine years. Polish orthodontics diagnostics has been applied to identify malocclusion in this group. Dental defects have also been investigated. Results: Based on this observation malocclusion was found in 67.5 % of examined children. The most frequent finding was distoclusion (51.7%). Conclusion: The incidence of malocclusion in children aged eight and nine years from Gdynia is high and indicates a clear need of interceptive orthodontics. HASŁA INDEKSOWE: badania epidemiologiczne, dzieci, wady zgryzu KEYWORDS: epidemiological studies, children, malocclusion Wstęp W opracowanym projekcie Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) na lata wady zgryzu zostały zaliczone do najczęściej występujących chorób i zaburzeń rozwojowych dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Jednocześnie program ten zakłada konieczność poprawy efektywności i jakości usług zdrowotnych w tej grupie pacjentów. Podstawą dobrze działającego systemu opieki zdrowotnej jest właściwe poznanie problemu. W tym celu powinny być okresowo prowadzone badana epidemiologiczne, ponieważ to epidemiologia jako dziedzina nauki zajmuje się wyrażaniem i określaniem społecznych potrzeb zdro- 195

2 M. Onoszko i in. Czas. Stomatol., wotnych. Jednym z głównych celów badań epidemiologicznych jest wykazanie częstości występowania chorób i/lub stanów fizjologicznych wśród ludności [4, 5, 14]. Jednocześnie wyniki tych badań pozwalają wdrożyć skuteczną profilaktykę oraz opracować właściwą organizację leczenia [7, 18]. Dane dotyczące występowania zaburzeń zębowo-zgryzowych u dzieci i młodzieży charakteryzują się dużym zróżnicowaniem [12, 15]. Wyniki badań epidemiologicznych wykonanych w latach w Polsce wykazały stały wzrost liczby dzieci z wadami zgryzu. Występowanie tych wad według cytowanych polskich autorów wynosi od 36,7% do 76% badanych [1, 2, 3, 9, 12, 15, 16, 17, 21]. Natomiast w pracach autorów amerykańskich podawana częstość występowania wad zgryzu waha się od 35 do 95% dzieci [11, 16, 19]. Występujące rozbieżności danych dotyczących częstości występowania wad zgryzu mogą wynikać z wielu czynników. Do czynników tych można zaliczyć względy etniczne, społeczne, czy też liczebność badanej grupy. Wyniki wykonanych badań w znacznym stopniu zależą także od stosowanych kryteriów oceny nieprawidłowości zgryzowych oraz umiejętności osoby badającej [16]. Cel pracy Brak aktualnych danych dotyczących występowania wad zgryzu u dzieci na terenie Gdyni był powodem podjęcia badań, których wyniki przedstawiono w niniejszej pracy. Materiał i metody Ogółem badaniami objęto 665 dzieci (356 chłopców i 309 dziewczynek) wszystkich pierwszych i drugich klas trzech losowo wybranych szkół podstawowych w Gdyni. W badanej grupie było 403 dzieci 8-letnich w tym 215 chłopców (53,4%) oraz 188 dziewczynek (46,6%). Natomiast w grupie 262 badanych dzieci w wieku 9 lat, było 141 (53,8%) chłopców i 121 (46,2) dziewczynek (tab. 1). Badania wykonywano w szkolnym gabinecie lekarskim z zastosowaniem podstawowych narzędzi stomatologicznych (zgłębnik, lusterko stomatologiczne). Warunki zgryzowe badanych dzieci oceniane były przez jednego lekarza specjalistę. Zastosowana technika badania była zgodna z metodami stosowanymi przez innych autorów co umożliwia porównanie wyników [3, 6, 15]. Wady zgryzu oceniano w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych: pośrodkowej, oczodołowej i poziomej posługując się polską diagnostyką ortodontyczną wg Orlik- Grzybowskiej. Występujące u badanych dzieci zaburzenia zębowe podzielono na dwie grupy. Do pierwszej grupy nieprawidłowości zaliczano dysproporcje zębowo-wyrostkowe, których objawem są stłoczenia zębów lub ich szparowatość. Natomiast do drugiej grupy zaburzeń zębowych zaliczano takie nieprawidłowości jak: zaburzenia liczby, morfologii, topografii i czasu wyrzynania zębów. Występowanie kilku wad zgryzowo-zębowych u jednego pacjenta sumowano, podobnie jak w badaniach Grzybowskiej-Substelnej i wsp. [3]. Wyniki Na podstawie wykonanych badań profilaktycznych 665 dzieci w wieku 8 i 9 lat stwierdzono występowanie nieprawidłowości zębowo- -zgryzowych u 449 (67,5%) badanych (ryc. 1). W grupie 449 dzieci wady zgryzu występowały u 367 (81,7%) pacjentów. Wady zębowe stwierdzono ogółem u 177 (39,4%) badanych. 196

3 2007, LX, 3 Wady zgryzu u dzieci 8 i 9 letnich T a b e l a 1. Wiek i płeć badanych dzieci Wiek badanych Chłopcy Dziewczęta n % n % Razem n / % 8 lat , ,6 403/100 9 lat , ,2 262/100 Suma /100 Ryc. 1. Występowanie zaburzeń zgryzowych. Ryc. 2. Występowanie wad zgryzu i wad zębowych. W grupie tej u 95 (21,2%) dzieci nieprawidłowości zębowe występowały łącznie z wadami zgryzu, a u 82 (18,2%) pacjentów stwierdzono wyłącznie wady zębowe (ryc. 2). Z badań wynika, że wady zgryzu wśród 403 dzieci 8-letnich występowały u 202 (50,1%) badanych, w tym u 100 chłopców i 102 dziewczynek (tab. 2, ryc. 3). W grupie 262 dzieci 9- -letnich wady zgryzu stwierdzono u 165 osób (62,9%). W podziale na płeć wad zgryzu były u 86 chłopców oraz u 79 dziewczynek (tab. 2, ryc. 4). W tabeli 3 zestawiono występowanie wad zgryzu w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych. Zarówno u dzieci w wieku 8 jak i 9 lat najczęściej stwierdzanymi wadami były wady z grupy tyłozgryzów. Stanowiły one 51,7% wszystkich nieprawidłowości. Zgryzy krzyżowe występowały u 41,9% badanych dzieci z wadami zgryzu. Natomiast otwarte stwierdzono w 15% przypadków. Wśród wad zębowych dysproporcje zębowo-wyrostkowe (niedobór lub nadmiar miejsca w łuku) stanowiły 54,8% wszystkich zaburzeń zębowych. Pozostałe nieprawidłowości zębowe (nieprawidłowe położenie zębów w wyrostku zębodołowym, nieprawidłowa liczba zębów) występowały w 45,2% przypadków (tab. 4). Wśród wad zębowych u dzieci 8-letnich obu płci dysproporcje zębowo-wyrostkowe występowały w 57 (54,8%) przypadkach, zaś inne nieprawidłowości zębowe w 47 (45,2%). W grupie dzieci 9 letnich wartości te wynosiły odpowiednio 31 (42,4%) i 42 (57,6%); (tab. 4). 197

4 M. Onoszko i in. Czas. Stomatol., T a b e l a 2. Występowanie wad zgryzu u dzieci 8 i 9-letnich z podziałem na płeć Wiek Płeć Wada zgryzu Norma n % n % 8 lat 9 lat Ch , ,3 Dz , ,3 Ch 86 60, ,3 Dz 79 65, ,1 Suma Ryc. 3. Występowanie wad zgryzu u dzieci 8 letnich z podziałem na płeć. Ryc. 4. Występowanie wad zgryzu u dzieci 9 letnich z podziałem na płeć. T a b e l a 3. Występowanie wad zgryzu w stosunku do trzech płaszczyzn przestrzennych Wady zgryzu Wiek Płeć przodo przednio-tylne pionowe poprzeczne tyło otwarte głębokie krzyżowe przewieszone n % n % n % n % n % n % 8 lat 9 lat Ch 3 0, ,6 19 5,1 2 0, ,2 1 0,2 Dz 9 2, ,1 19 5,1 3 0, ,8 - - Ch 6 1, ,6 10 2,7 5 1, ,0 - - Dz 6 1, ,4 8 2,1 2 0,5 33 8,9 1 0,2 198

5 2007, LX, 3 Wady zgryzu u dzieci 8 i 9 letnich T a b e l a 4. Występowanie wad zębowych Wady zębowe Wiek Płeć n dysproporcje zębowo-wyrostkowe inne suma 8 lat 9 lat Ch Dz Ch Dz Suma Omówienie wyników Z obserwacji poczynionych przez autorów pracy wynika, że zasady polskiej diagnostyki ortodontycznej opartej na normie biologicznej są wystarczające do postawienia wstępnego rozpoznania ortodontycznego w trakcie badań profilaktycznych. Analiza rysów twarzy, warunków wewnątrzustnych oraz badanie czynnościowe, mogą być łatwo wykonane w warunkach gabinetu szkolnego. Celem badań profilaktycznych jest jedynie kliniczne stwierdzenie występowania nieprawidłowości, zaś pełna diagnostyka ortodontyczna, która może być dokonana tylko w gabinecie specjalistycznym. Obecnie, wykonanie badań profilaktycznych w szkołach lub przedszkolach wymaga uzyskania zgody wszystkich rodziców/opiekunów dzieci, NFZ oraz władz oświatowych. Na podstawie dokonanych badań należy stwierdzić, że częstość występowania wad zgryzu u dzieci w wieku 8 i 9 lat w trzech szkołach podstawowych z terenu Gdyni jest stosunkowo wysoka, ponieważ wynosi 67,5%. Uzyskane wyniki analizowano dwuetapowo. W pierwszym etapie oceniano ogólną liczbę dzieci z wadami zgryzowo-zębowymi. W drugim zaś analizowano występowanie poszczególnych wad zgryzu i wad zębowych w grupie dzieci z nieprawidłowościami. Dane te są zbliżone do wyników badań innych polskich autorów, którzy określali częstość występowania wad zgryzu w granicach od 54% do 76% badanych [1, 6, 16, 19, 20, 21]. W wykonanych badaniach nie zaobserwowano zależności między płcią badanych dzieci a częstością występowania nieprawidłowości zgryzowych. Natomiast wystąpiło zróżnicowanie występowania wad zgryzu w zależności od wieku badanych dzieci. Wskazuje na to większy procent wad zgryzu stwierdzony u dzieci 9 letnich 62,9% w porównaniu z 50,1% wad u dzieci 8 letnich. Podobne obserwacje znajdują się w badaniach z województwa warszawskiego [2, 12, 17], opolskiego [3, 10], gdańskiego [1] i poznańskiego [13]. W badanym przez nas materiale podobnie jak w innych polskich badaniach najczęściej stwierdzano występowanie wad z grupy tyłozgryzów 51,7% [3, 6, 10]. Liczba stwierdzonych zaburzeń zębowych w badanej grupie nie wykazywała różnic w zależności od płci. Analizując rodzaje występują- 199

6 M. Onoszko i in. Czas. Stomatol., cych zaburzeń zębowych stwierdzono, że częstość występowania dysproporcji zębowo-wyrostkowych była zbliżona do częstości występowania pozostałych wad zębowych. W grupie dzieci młodszych dysproporcje zębowo- -wyrostkowe występowały częściej (54,8%) niż w grupie dzieci starszych (42,4%). Można to tłumaczyć późniejszym wzrostem wyrostka zębodołowego w stosunku do wyrzynających się stałych zębów siecznych. Zebrane wyniki są podobne do wyników uzyskanych w badaniach dzieci z województwa opolskiego, gdzie dysproporcje zębowo-wyrostkowe objawiające się stłoczeniami zębów stanowiły 42,11%, a pozostałe nieprawidłowości zębowe 57,9% [3]. W związku z wysoką częstotliwością występowania wad zgryzu u dzieci w różnych regionach Polski ważne jest odpowiednio wczesne ich wykrywanie, ponieważ wiele z tych wad można korygować stosując proste metody stymulujące prawidłowy rozwój narządu żucia, jednocześnie likwidując czynniki szkodliwe. Warto podkreślić, że skuteczność leczenia ortodontycznego zależy od dobrej współpracy z rodzicami i opiekunami dzieci, zaś badania częstości występowania wad zgryzu są pomocne w uświadomieniu wszystkim zainteresowanym tym zagadnieniem osobom wagę istniejącego problemu. Wnioski 1. Częstość występowania wad zgryzu 8 i 9 letnich dzieci z Gdyni jest wysoka. 2. Częstość występowania wad zgryzu wskazuje na konieczność działania w zakresie profilaktyki ortodontycznej oraz wczesnego leczenia ortodontycznego. 3. Diagnostyka ortodontyczna wg Orlik- Grzybowskiej jest dobrym i łatwym sposobem oceny wad zgryzu. Piśmiennictwo 1. Emerich-Poplatek K, Adamowicz-Klepalska B, Kaczmarczyk J, Maraszkiewicz-Kulesza M: Stan zgryzu populacji w wieku rozwojowym z województwa gdańskiego. Czas Stomatol 1999 LII, 5: Gordon A, Janicka J, Remiszewski A, Wacińska-Drabińska M, Turska A, Prenedyk J: Ocena warunków zgryzowych i stawu skroniowo-żuchwowego u dzieci 7 i 12 letnich - badania porównawcze. Przegląd Stomatol Wieku Rozwojowego 1995, 2: Grzybowska-Substelna J, Pisulska-Otremba A: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci i młodzieży województwa opolskiego. Czas Stomatol 2001, LIV, 1: Jańczuk Z, Ciągło A: Podstawy epidemiologii chorób narządu żucia. Centrum Edukacji Medycznej, Warszawa 1999, Jedrychowski W.: Podstawy epidemiologii. Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Kraków 1995, Kantor B., Warych B.: Analiza wad zgryzu i typu ząbkowania u dzieci 6 i 7 letnich z Lwówka Śląskiego. Mag Stomatol 2000, 10: Komorowska A.: Relacje między potrzebą a zapotrzebowaniem na leczenie ortodontyczne. Ortod Współcz 1999, 1, 1: Łabiszewska-Jaruzelska F, Łuczycka-Kmiecik E, Dudek D: Raport o stanie lecznictwa ortodontycznego w Polsce w 1979 r. Czas Stomatol 1981, XXXIV, 12: Masztalerz A.: Kierunki i działania w zakresie opieki ortodontycznej nad dziećmi i młodzieżą szkolną. Przegl Stomatol Wieku Rozwoj 1993, 3: Masztalerz A, Górny S, Łazarkiewicz W, Mirowicz-Szydłowska I: Wady zgryzu wśród młodzieży szkolnej w Polsce. Czas Stomatol 1969, XXII, 7: Proffit W. R, Fields H W Jr, Moray L J: Prevalence of malocclusion and orthodontic treatment need in the United States: estimates 200

7 2007, LX, 3 Wady zgryzu u dzieci 8 i 9 letnich from the NHANES III survey Int J Adult Orthod Orthogn Surg 1998, 13: Remiszewski A, Gordon A, Gieorgijewska J, Goliński A: Warunki zgryzowe i stan stawu skroniowo-żuchwowego u dzieci 7 i 12 letnich. Stomatol Współcz 1996, 3: Ruszyńska H, Stopa J, Chmielnik M, Soboczyńska K: Niektóre stomatologiczne potrzeby leczenia u 7 i 12-letnich dzieci województwa poznańskiego. Rocz Poz Stomat 1992, Sikorska-Jaroszyńska M H J, Mielnik- Błaszczak M, Borowska M: Występowanie próchnicy zębów u dzieci szkolnych w wieku 10 lat. Ortod Współcz 2003, 5, 3: Skomro P, Ziemba Z: Stan zgryzu i potrzeby w zakresie leczenia ortodontycznego u dzieci jednej ze szkół podstawowych Szczecina. Czas Stomatol 1998, LI, 4: Starniewska-Głowacka M., Nowak A.: Epidemiologiczna ocena zaburzeń zębowo- -zgryzowych. Czas Stomatol 1984, XXXVII, 6: Szpringer-Nodzak M, Moszczeńska-Cieślikowska B, Remiszewski A, Gieorgijewska J: Ocena warunków zgryzowych i stawu skroniowo-żuchwowego u dzieci 7 i 12 letnich. Czas Stomatol 1991, XLIV, 12: Śmiech-Słomkowska G.: Spostrzeżenia z 10- -letniego okresu planowej pomocy ortodontycznej w przedszkolu. Czas Stomatol 1983 XXXVI, 8: Thilander B, Pena L, Infante C, Parada S. S, De Mayorga C: Prevalence of malocclusion and orthodontic treatment need in children and adolescents in Bogota, Colombia. An epidemiological study related to different stages od dental development. Eur J Orthod 2001, 23: Wierzbicka M, Adamowicz-Klepalska B, Piekarczyk J, Pisulska-Otremba A, Spiechowicz E, Ziętek M: Narodowy program ochrony narządu żucia w okresie Czas Stomatol 1999, LII, 4: Wróblewska B: Wpływ profilaktyki ortodontycznej na poprawę warunków zgryzowych u dzieci. Czas Stomatol 1997, L, 7: Otrzymano: dnia 28.VI.2006 r. Adres autorek: Gdańsk, Al. Zwycięstwa 42c Tel./Fax: ortodoncja@amg.gda.pl 201