WARTOŚĆ PSZCZELARSKA KONICZYNY PERSKIEJ

Transkrypt

1 PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKQWE Rok XXXVIII 1994 WARTOŚĆ PSZCZELARSKA KONICZYNY PERSKIEJ (TRlFOLIUM RESUPINATUM L.) W UPRAWIE NA NASIONA Z b i g n i e w Koł t o w s k i, B o l e s ł a w J a b ł o ń s k i Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Oddział Pszczelnictwa ul. Kazimierska 2, Puławy Streszczenie Badano niektóre szczegóły biologi kwitnienia, nektarowanie, zapylanie i plonowanie wyhodowanej w IHAR koniczyny perskiej odmiany "Ira - Ba 2/79", uprawianej na nasiona w jesiennym terminie siewu z wsiewką na wiosnę grochu jako rośliny podporowej. Stwierdzono, że koniczyna ta dobrze przetrzymywała zimę. Wytwarzałazwarty dobrze stojący i obficie kwitnący łun z około \=70tys. kwiatów na l m 2 Była licznie odwiedzana przez pszczoły miodne, zbierające nektar i pyłek. Ich szczytowe zagęszczenie na 1 m 2 wynosiło około 15 zbieraczek. Jeden kwiat wydzielał średnio około O, I mg cukrów, o koncentracji ich w nektarze 20-70%. Przeciętna wydajność miodowa przekraczała 200 kg/ha. Płony nasion wynosiły średnio 450 kg/ha, a wahały się od 140 do 750 kg/ha. Zbiory nasion uzyskiwano tym wyższe im wyższa była w łipcu temperatura, a niższa suma opadów. Słowa kłuczowe: koniczyna perska, kwitnienie, nektarowanie, wydajność miodowa, płon nasion. WSTĘP Koniczyna perska, jednoroczna roślina pastewna, pochodzi z obszarów śródziemnomorskich (od Wysp Kanaryjskich po Iran), gdzie jest też od wieków uprawiana i dalej na wschód aż po Indie, W Europie zainteresowano się tym gatunkiem na terenie Niemiec już w pierwszej połowie XIX wieku, a w dawnej Rosji, na obszarach południowych (Ukraina, Turkiestan) - w początkach XX wieku (cyt. za V a c k i e m 1975), W Polsce koniczynę perską próbował uprawiać S z y m o ń s k i (1913) pod Warszawą w latach Większe zainteresowanie tą rośliną nastąpiło w Europie i w byłym Związku Radzieckim, a także w Ameryce Północnej dopiero po wojnie. Przeprowadzono liczne doświadczenia i opublikowano wiele prac naukowych, które chronologicznie omówił w swej rozprawie V a c e k (1975), Badania nad możliwością uprawy koniczyny perskiej po wojnie w Polsce rozpoczął Korohoda (K o r o h o d a, K o z i c k a - N o w a k, P I a - t e k 1967). Następnie zajmowało się tym problemem wielu doświadczalników, m.in. L e w a n d o w s k i (1971), T o m a s z e w s k i i I d ź k o w s k a 39

2 (1971), K a s z u b a (1972), K o t e r i B o r o w i e c k i (1984), S k i n- d e r (1993). Badania dotyczyły głównie uprawy koniczyny perskiej na paszę, bądź to w czystym siewie bądź w mieszankach z trawami, w oparciu o nasiona importowane. Czyniono też w naszym kraju próby uprawy tej rośliny na nasiona. Na początku to się nie udawało z powodu mało sprzyjających warunków klimatycznych dla populacji importowanych, siłą rzeczy pochodzących z obszarów ciepłych (m.in. L e w a n d o w s ki 1971). Jednak wytrwałe prace selekcyjne w IHAR doprowadziły do uzyskania odmiany pod nazwą "Ira - Ba 2/79", która plonem zielonej masy nie różni się od populacji importowanych i wydaje dostatecznie wysokie plony nasion, jeżeli jest wysiewana jesienią, w porze siewu rzepaku ozimego (K a s z u b a 1984). Zimuje ona wystarczająco dobrze, a w celu zapobieżenia wyleganiu jej porostu nasiennego stosuje się wczesną wiosną w międzyrzędzia wsiewkę grochu wąsatego odmiany" RAH -181". W czasie kwitnienia koniczyna perska silnie przyjemnie pachnie i jest licznie odwiedzana przez pszczoły miodne. W przypadku uprawy na paszę, kiedy jest wysiewana w kwietniu, lub nawet później i do 4 razy koszona, nie daje zbyt dużo pożytku pszczołom, choć niektórzy uważają, że są to ilości spore (B o b r z e c k i i B o b r z e c k a 1974). Dopiero jednak plantacje nasienne mogą dostarczyć na tyle dużo nektaru i pyłku, na ile tę roślinę stać w określonych warunkach przyrodniczo-agrotechnicznych. Badań takich plantacji pod kątem pszczelarskim dotychczas nie prowadzono. Wprawdzie J a b ł o ń - s k i i Koł t o w s k i (1990) określili nektarowanie i tzw. wydajność miodową koniczyny perskiej, biorąc pod uwagę cały okres jej kwitnienia, ale był to materiał importowany (nasiona kupowano w sklepie) i wysiewany wiosną. Celem prezentowanej pracy było zbadanie wartości pszczelarskiej koniczyny perskiej odmiany "Ira - Ba 2/79", uprawianej na nasiona w jesiennym terminie siewu, z zastosowaniem wiosną wsiewki grochu wąsatego odmiany "RAH-181" jako rośliny podporowej. METODYKA Doświadczenia przeprowadzono w latach w Puławach, na glebie bielicowej lekkiej ki. IV, o ph 6,0-6,3. Bezpośrednim przedplonem dla koniczyny perskiej w pierwszych dwu latach była gorczyca biała, a w dwu następnych facelia błękitna. Po zbiorze przedplonu, w sierpniu, rozsiewano na polu s6l potasową i superfosfat w ilości okolo 120 kg Kp i 100 kg P 2 0s na l ha, po czym stosowano glebogryzarkę. Po wykonaniu średnio głębokiej orki rozsiewano jeszcze wieloskładnikowy nawóz typu" Fruktus", w ilości około 100 kg/ha i pole bronowano. Siew koniczyny wykonywano w końcu sierpnia lub początku września, jednorzędowym siewnikiem ogrodniczym, w rzędy co 50 cm. Ilość wysiewu na l ha wynosiła około 4 kg nasion, o zdolności kiełkowania około 95 %. W pierwszym i drugim roku badali nasiona pochodziły 40

3 bezpośrednio od hodowcy z IHAR w Bartażku, zaś w trzecim i czwartym roku z własnych zbiorów. W przypadku słabszej ich zdolności kiełkowania niż 95% zwiększano odpowiednio ilości wysiewu. Wielkość zasiewanej powierzchni wynosiła co roku m'. Pielęgnacja koniczyny jesienią ograniczała się do jednorazowego spulchnienia międzyrzędzi i zniszczenia chwastów ręcznym opielaczem. Wiosną, po obeschnięciu gleby, międzyrzędzia spulchniano planetem ze sztywnymi łapami na głębokość około 8-10 cm, po czym w każde wsiewano rządek grochu wąsatego, w ilości około 100 kg/ha, na głębokość 7-8 cm. Aby uchronić wschodzące siewki grochu przed ptactwem obsypywano rządki ziemią, wykonując jednocześnie usuwanie większych chwastów z rzędów koniczyny. W czasie kwitnienia koniczyny określano dzienną dynamikę rozkwitania jej kwiatów oraz dynamikę oblotu przez owady pszczołowate, stosując wcześniej wypróbowany sposób całodziennych, cogodzinnych obserwacji, wykonywanych przez kilka dni okresu pełni kwitnienia. Poletka obserwacyjne, długości 20 m i szerokości 0,5 m, wyznaczano na łanie przy pomocy palików i sznurka. Aby określić obfitość kwitnienia koniczyny należało ustalić średnią liczbę kwiatów w główce i średnią liczbę główek na l m 2 W tym celu, na początku, w środku i pod koniec masowego kwitnienia roślin, pobierano losowo z różnych miejsc łanu po 100 główek i liczono na nich kwiaty. Następnie pod koniec kwitnienia pobierano losowo w 6 różnych miejscach łanu próbki roślin z pow. l m 2 i liczono w nich pędy oraz główki kwiatostanowe. Z liczby główek na l m 2 i średniej liczby kwiatów w główce ustalano liczbę kwiatów na 1m 2. Obfitość nektarowania kwiatów koniczyny badano znaną metodą pipetowa, w której używa się szklanych mikropipetek, wagi torsyjnej i refraktometru Abbe'go. Przez 8-10 dni okresu pełni kwitnienia brano po 3 próby nektaru dziennie, przy czym każda próba pochodziła z 30 kwiatów, uprzednio izolowanych przed dostępem owadów przez 3 dni. Chociaż głównym celem pracy było poznanie wartości pszczelarskiej koniczyny perskiej w uprawie na nasiona, to starano się określić także wysokość plonu nasion. W tym celu wyznaczano mniej więcej równomiernie na łanie 4 poletka o powierzchni 10 m 2 każde, rośliny ścinano sierpem, zbierano na plachty i suszono pod dachem. Następnie koniczynę młócono ręcznie cepami, nasiona doczyszczano na sitach i ważono. Dla ważniejszych wartości średnich obliczono odchylenia standardowe. WYNIKI Ogólny przebieg doświadczeń. Pogoda w latach badań była zróżnicowana. W okresie od początku września do końca sierpnia roku następnego średnia roczna temperatura w latach 1989/1990 wynosila 9,rC, w latach 1990/91-8,1 "C, a w latach ,2 C. Natomiast roczne sumy opadów wynosiły w kolejnych okresach 534 mm, 498 mm i 405 mm. W roku 1993 z 41

4 powodu niedoboru opadów wiosną koniczyna perska w doświadczeniu wyschła i w ogóle nie kwitła, co uniemożliwiło wykonanie planowanych badań. Zima 1989/90 była łagodna, o średnich miesięcznych temperaturach powyżej zera. Ważny z punktu widzenia dojrzewania i zbierania nasion koniczyny perskiej miesiąc lipec charakteryzował się w tym roku średnią temperaturą l7,7 C i sumą opadów 125 mm. W zimie 1990/91 średnia temperatura grudnia i stycznia kształtowała się nieco poniżej zera, zaś w lutym osiągnęła -4,2 "C. W lipcu średnia temperatura wynosiła 18,2 "C, a suma opadów 64,2 mm. Zimą 1991/92 tylko grudzień i styczeń miały średnia temperaturę ujenna (-1,7 i -1,3 C). Lipiec w trzecim roku badań był ciepły i suchy, o średniej temperaturze 20,2 "C i sumie opad6w tylko 27 mm. Tabela Daty siewu, wschodów, kwitnienia i zbioru koniczyny perskiej w uprawie na nasiona oraz wsiewki w niej grochu jako rośliny podporowej Dates of sowing, gcrminations, [lorcsccncc and harvcst of Persian Clover cultivated for seeds and sowed in her of Pea as a supporting plant Nr Koniczyna perska Groch zwyczajny kombi Persian Clover Field Pea Lata nacji No of Years siew wschody masowe kwitnienie zbiór siew wschody combi sowing gcrmination fuli florcsccncc harvest sowing germination nation I 1989 IlX 61X LVI.. 2.VII 15VII I7IV 2V VlII 28VlII " VI.. 17.VII 24VII 31V 20lV X 151X III VI.. 8.VlI 16VlI 41V 201V Średnio Averagc IIX 61X 17.VI.. 9.VII 18VII 81V 241V Wschody koniczyny pojawiły się we wszystkich 3 łatach regularnie, w 5 dni po zasiewie (tab. l). Młode siewki przetrzymały zimę zupełnie dobrze._ Rośliny co roku tworzyły w czase kwitnienia wizualnie dobrze zwarty łan. Okres masowego kwitnienia, trwający 3-4 tygodnie, wypadał średnio od około połowy czerwca do około 10 lipca, zbiory zaś w drugiej połowie lipca. Sp6źniona pora siewu grochu w pierwszym roku badań, spowodowana zakłóceniem przesyłki nasion, wpłynęła na to, że nieco słabiej spełniał on rolę rośliny podporowej (koniczyna go zagłuszała). 42

5 Obfitość kwitnienia i plonowanie. Średnia liczba pędów na l m 2 wahała się w ciągu lat od 173 do 210, przeciętnie wynosiła blisko 190 (tab.2). W zasadzie jeden pęd odpowiadał l roślinie. Najmniejszą liczbę pędów na l m 2 stwierdzono w roku 1991, kiedy to stosunkowo niskie temperatury w lutym mogły spowodować wypadnięcie pewnej liczby roślin, lecz tego nie badano niestety. W roku 1991 koniczyna wytworzyła też najmniej główek na l m', a w rezultacie i najmniej kwiatów, bo około 130 tys., wobec ponad 180 tys. w dwu pozostałych latach. Plon nasion koniczyny był jednak w kolejnych latach badań coraz wyższy i wynosił 141 kg, 383 kg i 749 kg. Uwidoczniła się wyraźna prosta korelacja plonów nasion koniczyny perskiej z temperaturą w czasie dojrzewania i zbioru, tj. w miesiącu lipcu, a odwrotna korelacja z ilością opadów. Również plony nasion grochu były w kolejnych latach coraz wyższe, wynosiły bowiem 85, 180 i 200 kg/ha. Tabela 2 Obfitość kwitnienia i plonowanie koniczyny perskiej w uprawie na nasiona Abundance of blooming and yield of Persiań Clovcr cultivatcd for secds Liczba na I Liczba Rok Number per I kwiatów of zbioru w główce Year of Number harvest pędów główek w tys. kwiatów w tys. of Ilewers sprouts heads in thous. flowers in thous, in head Plon nasion w kg z I ha Yic1d of sccds in kg Irorn I ha koniczyny grochu clover pea ±35,2 5,01 ±O,86 188,3±31,9 37±5,1 141 ±23, ± 17,4 3,70±O,72 129,5±25,1 35±4,7 383±93, ±28,6 S,11±I,03 183,4±37,O 36±3,6 749± 130,7 200 Średnio Average 188±32,4 4,63±l,10 167,1 ±41,5 36±4,6 450±263,9 155 Niektóre szczególy biologii kwitnienia i oblotu kwiatów przez owady zapylające. Stwierdzono, że kwiaty koniczyny perskiej rozkwitają w dzień, od około godz. 6 do 17 (ryc. 1). Najintensywniej rozkwitanie zachodzi w południe, kiedy to w ciagu godziny rozchyla swe korony % całodziennej porcji kwiatów. Świeżo rozkwitłe kwiaty są zwykle od razu odwiedzane przez pszczoły zbierające nektar i pyłek. Nektar wydziela się głównie w ciągu 1- i 2-go dnia życia kwiatu. Nie pobierany nektar (pod izolatorami) utrzymuje się w kwiecie jeszcze wówczas, gdy korona zaczyna więdnąć. Pszczoły pobierają go zwykle na bieżąco. Są one niemalże jedynymi owadami odwiedzającymi i zapylającymi, 43

6 25'110 25'110 20'110 15'110»> *,...!!. \-. I.../.;:::;.~I"'F +.,,+\~'r 15'110 20'110 10' v 10'110 5% Godziny - Hour8 C.E.T. Ryc.l. Dzienna dynamika rozkwitania i oblotu koniczyny perskiej przez pszczoły miodne: Daily dynamics of blooming and foraging by honey bees of Persian Clover: l - liczba kwiatów rozkwitających w jednogodzinnych odcinkach czasu, wyrażona w % w stosunku do ogólnej liczby kwiatów rozkwitających w ciągu dnia - the number of blooming flowers in one-hour intervals, in relation to the number of flowers blooming during wholc day 2 - liczba wszystkich pszczół miodnych obserwowana na poletku obserwacyjnym w kolejnych godzinach dnia, wyrażona w % w stosunku do sumy pszczół obserwowanych w ciągu całego dnia - the number of all honey becs observcd on thc plots in thc Iollowing hours of the day, in relation to the number of honcy bccs obscrvcd during who le day 3 - liczba zbieraczek z obnóżami pyłkowymi - the number of gathering honey bees with the pollcn loads silnie i przyjemnie pachnące kwiaty koniczyny perskiej. W czasie obserwacji rzadko spotykano pszczoły samotnice, a jeszcze rzadziej trzmiele. Pszczoły miodne oblatywały koniczynę perską od około godz. 7 do 17, przy czym naj intensywniej w godzinach południowych. Zbieraczki z obnóżami pyłkowymi spotykano od rana do godz. 16. Stanowiły one około 10% wszystkich pszczół na kwiatach. Podczas pogodnych dni w okresie masowego kwitnienia południowe zagęszczenie pszczół wahało się w granicach na 1 rrr', średnio wynosiło około 151m 2 Oznacza to, że na 1 ha mogło jednocześnie pracować około 150 tys. pszczół. Jeżeli przyjąć, że jedna rodzina pszczela może wysyłać na kwiaty w czerwcu około 30 tys. zbieraczek, to l ha perskiej koniczyny nasiennej może w szczytowym okresie masowego kwitnienia zapewniać zajęcie około 5-ciu rodzinom. Taka też obsada plantacji pszczołami wydaje się dostateczna do dobrego zapylenia kwiatów. Obfitość nektarowania i wydajność miodowa. Drobne kwiaty koniczyny perskiej wydają małą ilość nektaru, o koncentracji cukrów wahającej się, zależnie od wilgotności powietrza, od około 20 do 70% (tab.3). Ilość 44

7 cukrów ze 100 kwiatów wahała się w latach ba«.1<1i1 od około 4 do 19 mg, średnio zaś wynosila w roku ,83 mg, w ,17 mg i w ,07 mg. Widać wyraźnie stopniowy spadek ilości cukrów stwierdzanych w kwiatach w miarę upływu lat, które charakteryzowały się coraz suchszą pogodą w okresie kwitnienia' koniczyny. Wydaje się jednak, że bezpośrednią tego przyczyną były przylżeńce tthysanoptera), które w czasie suchej ciepłej pogody występują bardziej licznie i wyrządzają większe szkody. Tabela 3 Obfitość nektarowania i wydajność miodowa koniczyny perskiej w uprawie na nasiona Abundancc of nectar secrction and honcy cfficiency of Persian Clovcr cultivated for sccds Ilość cukrów ze 100 kwiatów w mg Koncentracja Wydajność Amount of sugars frorn 100 Ilewers Rok cukrów w nektarze cukrowa (i in mg w% miodowa) w kg/ha Year Sugar concentration Sugar (and honey) in nectar in % min - max średnio - average elliciency in kg/ha ,6-70,3 4,47-19,03 12,83 ± 4, (302) ,4-67,3 3,78-16,17 9,17 ± 3,17 119(149) ,5-49,3 4,53-11,73 7,07 ± 1, (163) Średnio Averagc 24,1-61,7 4,26-15,64 9,69 ± 4, (205) Na wydajność cukrów zjednostki powierzchni składa się liczba kwiatów i obfitość ich nektarowania. W kolejnych latach koniczyna dostarcza/a 242, 119 i 130 kg cukrów z l ha. W przeliczeniu na surowiec miodowy zawierajacy 80%cukrów, tj. na tzw. wydajność miodowa, stanowi to odpowiednio 302, 149 i 163 kg/ha, a średnio wynosi 205 kg/ha. Wielkości te plasują badaną odmianę koniczyny perskiej na miejscu pośrednim między gryką a facelią. PODSUMOW ANIE I WNIOSKI Koniczyna perska odmiany "Ira - Ba 2/79", uprawiana na nasiona w jesiennym terminie siewu, z wsiewką grochu na wiosnę jako rośliny podporowej, dobrze przetrzymywała zimę, wyrastała w należycie stojący zwarty łan, kwitnący przez 3-4 tygodnie w okresie czerwiec-lipiec i wytwarza/a około 170 tys. kwiatów na 1m 2 Jeden kwiat badanej koniczyny wydzielał 0,07-0,13 mg cukrów, średnio około O, l mg, o koncentracji ich w nektarze 20-70%. Plantacja o powierzchni 45

8 l ha mogła w ciągu okresu kwitnienia dostarczyć pszczołom kg cukrów, co w przeliczeniu na surowiec miodowy zawierający 80% suchej masy stanowi kg/ha. Występujące bardziej licznie w miarę suchszej pogody przylżeńce (Thysanoptera) uszczuplały ilość nektaru w kwiatach. Pszczoły miodne bardzo chętnie odwiedzają silnie przyjemnie pachnące kwiaty koniczyny perskiej od około godz. 7 do 17, zbierając nektar i pyłek. Podczas pogodnych dni w okresie masowego kwitnienia południowe zagęszczenie ich na kwiatach wynosiło przeciętnie 15 zbieraczek na 1 m", Na l ha znajdowało zatrudnienie jednocześnie 150 tys. zbieraczek, co odpowiada w czerwcu około 5. rodzinom pszczelim. Taką obsadę plantacji koniczyny perskiej pszczołami można uznać za wystarczającą do dobrego jej zapylenia. Plony nasion badanej odmiany koniczyny wahały się w granicach kg z 1 ha, przeciętnie wynosiły 450 kg/ha. Im bardziej sucha i ciepła pogoda panowała w miesiącu lipcu, tj. w okresie dojrzewania i zbioru nasion, tym wyższe były plony nasion. LITERATURA B o b r z e c k i l., B o b r z e c k a D. (1974) - Koniczyna perska - cenna railina pastewna i miododajna. Pszczelarstwo, 25(4): J a b ł o ń s k i B., Koł t o w s k i Z. (1990) - Wartość pszczelarska koniczyny perskiej. Pszczetarstwo, 41(7):4-5. K a s z u b aj. (1972) - Uprawa koniczyny perskiej w siewie czystym i mieszankach z trawami. Nowe Ro/n., 4: 16. K a s z u b a l. (1984) - Uprawa koniczyny perskiej na nasiona i na paszę. Wyd. IHAR - Radzików, s. l-ii. Kor o h o d aj., K o z i c k a - N o wa k E., P ł a t e k 1. (1967) - Wstępne badania nad wartością i plonowaniem koniczyny perskiej. Biul.lnst.Hod.Rosl., 5(80): K o t e r Z., B o r o w i e e k i l. (1984) - Agrotechnika koniczyny perskiej i jcj wartość pokarmowa. Wyd. IUNG - Pulawy, s L e w a n d o w s ki A. (1971) - Wyniki obserwacji polowych koniczyny perskiej. Hod.Rosl. i Nas. 6(33): S k i n d c r Z. (1993) - Wydajność i wartość pokarmowa mieszanek koniczyny perskiej z życicą mieszańcową i wcstcrwoldzka. Akad. Roln.-Tcchn. - Bydgoszcz, 56 s S z y m o ń s k i l. (1913) - Uber den persisohen Kiec, den sogcnanntcn "Schabdar". Ernahrung der Pflan;e, 2(5): T o m a s z e w s k i Z., I d ź k o w s kam. (1971) - Wstępne badania nad plonowaniem koniczyny perskiej. Billi. Hod.Roś/., (1-2): Va c e k V. (1975) - Jetel zvraceny ćili persky ttrifolium resupinatum L.) jako picnina, Obzor. Ustav vcdeckotechnickych informaci - Praha, s

9 BEEKEEPING VALUE OF PERSIAN CLOVER (TRJFOLlUM RESUPlNATUM L.) CULTIVATED FOR SEEDS z. K o I t o w s k i, B. J a b I o ń s k i Summary Sorne details of blooming biology, nectar secretion, pollination and yielding of selected in Poland variety of Persian Clover "lra - Ba 2/79" were investigate in Puławy in years This variety was cultivated in autumnal period of sowing, with sowing in her of Pea as a supporting plant. To stated, that this clover good lasts through the winter. She grows in compact good standing overgrowth, which blooms through 3-4 weeks in Jun-July and Iorms about 170 thous. of Ilowers per 1m 2. Her flowers arc in grate number visited by honey bees, whieh collect nectar and pollen from them through whole day from 7 to 17. The gręatest density of foraging honey bees on the overgrowth averagę amounts about 15 foragers on l m 2. In calculation per l ha it is 150 thous. bee workers. This number corrcspouds with about 5 colonics of honey becs. Sueh stock of Persian Clover plantation by bees we can adrnit as sufficient for good pollination of flowers and collection of flow. One flower secretes mg of sugars, average about 0.10 mg, with coneentration of them in nectar 20-70%. Sugar cfficiency from l ha oscilates in cxtremities kg, averago arnounts about 160 kg. It eonform about 200 kg of raw honey material containing 80% of sugars. On that seore (i.c. on score honcy cfficiency) Persian Clovcr to takeś place bctwccn buckwheat and phacelia. Yicld of seeds oscilate in cxtrcmities kg from l ha, average amounts about 450 kg/ha. They were higher if thc weather in July, in a time of fruits maturing, was drier and warmer. Keywords: Persian Clovcr, blooming, neetar secretion, honey cfficicncy, yicld of seeds. 47