Czy to smutek, czy już depresja?

Transkrypt

1 Uczeń w otchłani smutku wspieranie dzieci i młodzieży z depresją Warsztaty dla nauczycieli Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice

2 Depresja u dzieci i młodzieży Depresja zaliczana jest do zaburzeń nastroju (afektywnych). Depresja jest chorobą. Ma charakter długotrwały. Cechuje się nadmiernym obniżeniem nastroju oraz zaburzeniami w zakresie czynności poznawczych i zachowania. Charakterystyczny dla depresji jest podwyższony poziom lęku. Depresja u dzieci i młodzieży dawniej nie była zauważana. Głównym powodem było bagatelizowanie złego samopoczucia najmłodszych i uznawanie ich za niezdolnych do przeżywania depresji, a w przypadku adolescentów rozpatrywanie objawów depresji w kontekście normalnych zmian rozwojowych. Dziś już wiemy, że depresja może występować u dzieci i młodzieży.

3 Epidemiologia Depresja kliniczna dotyczy: 1% dzieci przedszkolnych, powyżej 2 roku życia; 2% dzieci w wieku 6-12 lat; w grupie nastolatków, wg niektórych badań 5-8%. Ryzyko zachorowania na depresję wzrasta wraz z wiekiem. Zmienia się również rozkład płci wśród dzieci tyle samo dziewcząt i chłopców cierpi na depresję, w okresie adolescencji dwa razy więcej dziewcząt.

4 Współwystępowanie innych zaburzeń W przypadku depresji u dzieci i młodzieży zauważa się współwystępowanie zaburzeń lękowych. Innymi zaburzeniami współwystępującymi są zaburzenia zachowania, opozycyjno-buntownicze oraz zaburzenia związane z zażywaniem substancji psychoaktywnych.

5 Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla każdego człowieka, niezależnie od płci i wieku. Ma charakter krótkotrwały. Zmienny nastrój są lepsze i gorsze momenty. Nie zakłóca znacząco codziennego funkcjonowania. Nie wymaga podejmowania terapii. Depresja To choroba, która wymaga rozpoczęcia procesu terapeutycznego. Ma charakter długotrwały. Trwale obniżony nastrój. Uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie. Często wymaga podjęcia farmakoterapii, a jej wdrożenie przynosi poprawę funkcjonowania.

6 Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży Rozpatrując przyczyny depresji zawsze należy brać pod uwagę: 1. Procesy biochemiczne zachodzące w mózgu, 2. Czynniki genetyczne (ryzyko wystąpienia depresji u dzieci których rodzice cierpieli na to zaburzenia waha się w przedziale 15-45%), 3. Wpływ środowiska zewnętrznego.

7 Przyczyny depresji u dzieci i młodzieży czynniki środowiskowe Związane ze środowiskiem rodzinnym Przemoc w rodzinie, Doświadczenie straty bliskiej osoby np. z powodu śmierci, rozwodu, Przewlekły konflikt małżeński rodziców, Bark zainteresowania rodziców, Nadmierna kontrola rodziców, Parentyfikacja odwrócenie ról w rodzinie związane z obarczaniem dziecka nadmierną odpowiedzialnością, Uzależnienie rodziców/opiekunów od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych, Trudna sytuacja materialna rodziny. Związane ze środowiskiem szkolnym Nadmierne wymagania ze strony nauczycieli i narzucanie presji, Przemoc rówieśnicza, Przemoc ze strony nauczycieli, Niepowodzenia szkolne, Niesprawiedliwe ocenianie, Nieprzychylna atmosfera w szkole dominacja wrogości, braku wsparcia itp.

8 Objawy depresji Podwyższony poziom lęku- głównie lęk przed przyszłością; Zaburzenia sfery poznawczej- trudności w uczeniu się, zaburzenia koncentracji uwagi, trudności w skupieniu, poczucie nieoryginalności myślenia; Obniżone poczucie własnej wartości, przekonanie o nieskuteczności własnych działań, czucie nudy i anhedoni (niezdolność doodczuwania przyjemności); Zaburzenia aktywności- zaburzenia rytmu snu (trudności w zasypianiu, wczesne wstawanie, lepsze funkcjonowanie w godzinachwieczornych), szybka męczliwość, zaniedbania w dbaniu o wygląd zewnętrzny;

9 Objawy depresji Zaburzenia zachowania, przejawiające się w: 1. Trudnościach w funkcjonowaniu szkolnym: częstsze spóźnienia, absencja, wycofanie, nieprzygotowanie do lekcji; 2. Trudności w usiedzeniu bez ruchu, niespokojne ruchy, spowolnienie psychoruchowe lub pobudzenie, skąpy sposób wypowiadania się; 3. Drażliwość, częstsze ataki złości, wzmożona płaczliwość; 4. Sięganie po alkohol i inne substancje psychoaktywne; 5. Zachowania aspołeczne; 6. Dolegliwości somatyczne: m.in. bóle głowy, ramion, brzucha bóle w okolicy przedsercowej, bóle mięśni, zaparcia, suchość w ustach; 7. Zachowania samobójcze.

10 Jak rozmawiać z uczniem z depresją - wskazówki Przygotuj się wcześniej do tej rozmowy. Pomyśl o co chciałabyś się zapytać, od jakiego pytania można zacząć tę rozmowę itp. Unikaj wypytywania. Unikaj zwłaszcza pytań rozpoczynających się od dlaczego?, po co? itp. Nie stwarzaj atmosfery przesłuchania. Chcąc się czegoś dowiedzieć zacznij od wyrażenia swoich uczuć, spostrzeżeń np. Jestem zaniepokojony Twoim spóźnianiem w ostatnim czasie. Zawsze byłeś bardzo punktualny, a ostatnio coś się zmieniło. Co jest powodem takiej zmiany? Nie podważaj wiarygodności wypowiedzi ucznia. Okaż mu zaufanie. Jeśli czegoś nie zrozumiałeś w wypowiedzi ucznia, dopytaj. Dąż do tego by mieć jasność sytuacji.

11 Jak rozmawiać z uczniem z depresją - wskazówki Pytaj o odczucia związane z sytuacjami, o których uczeń opowiada i okazuj zrozumienie np. Rozumiem, że to musiało być dla Ciebie bardzo trudne. Każdemu byłoby ciężko w takiej sytuacji. Jak Ty się z tym czujesz?. Okaż swoje wsparcie. Jeśli uczeń nie chce rozmawiać, wyślij mu zaproszenie do rozmowy mówiąc: Rozumiem, że nie chcesz teraz rozmawiać, ale pamiętaj że możesz na mnie liczyć. Kiedy będziesz gotowy, przyjdź to pogadamy. Okazuj swoje zainteresowanie, nie tylko wtedy kiedy coś Cię niepokoi. Obserwuj, pytaj dyskretnie o samopoczucie. Mówiąc o tym co Cię niepokoi skupiaj się na faktach np. Zauważyłem, że w ostaniem czasie stałeś się bardziej rozdrażniony i częściej kłócisz się z kolegami. Przyznam, że trochę mnie to niepokoi dlatego chciałbym zapytać Cię czy coś się wydarzyło? REAGUJ! Twoje zainteresowanie może być dla ucznia ogromną pomocą

12 Bibliografia Bomba J. (2012). Depresja młodzieńcza. W: Namysłowska I. (red.). Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Kalinowska S., Nitsch K., Duda P., Trześniakowska-Drukała B., Samochowiec J. (2013). Depresja u dzieci i młodzieży. Obraz kliniczny, etiologia, terapia. W: Annales Academiae Medicae Stetinensis Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie,nr 59, 1, s Kendall P. C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Turno M. (2010). Dziecko z depresją w szkole i przedszkolu. Informacje dla pedagogów i opiekunów. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.