Wpływ suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy krwi w warunkach spoczynkowych i powysiłkowych

Transkrypt

1 Sadowska-Krępa Probl Hig Epidemiol E i wsp. 2015, Wpływ 96(3): suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy krwi Wpływ suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy krwi w warunkach spoczynkowych i powysiłkowych Effect of green tea extract on blood lipid profile at rest and post-exercise Ewa Sadowska-Krępa 1/, Ilona Pokora 1/, Tomasz Podgórski 2/, Paula Obara 1/, Przemysław Domaszewski 1/ 1/ Zakład Biochemii, Katedra Nauk Fizjologiczno-Medycznych, Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach 2/ Zakład Biochemii, Katedra Fizjologii, Biochemii i Higieny, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Wprowadzenie. Badania epidemiologiczne wskazują na odwrotny związek pomiędzy spożywaniem zielonej herbaty a chorobami układu krążenia, nowotworami i innymi chorobami przewlekłymi. Cel. Ocena wpływu bogatego w związki polifenolowe ekstraktu z zielonej herbaty (GTE) na profil lipidowy krwi zdrowych mężczyzn. Materiały i metody. Czternastu studentów Wychowania Fizycznego zostało losowo podzielonych na 2 grupy: kontrolną, otrzymującą placebo (n=7) i suplementowaną GTE (n=7) w liczbie 2 kapsułek dziennie przez okres 6 tygodni. Wszyscy studenci poddani byli 2-krotnie testowi wysiłkowemu o narastającej intensywności do maksymalnego odczuwanego zmęczenia, tj.: przed rozpoczęciem suplementacji GTE (badanie 1) i po 6 tygodniach jej stosowania (badanie 2). Próbki krwi żylnej zostały pobrane na czczo w spoczynku, bezpośrednio po zakończeniu testu wysiłkowego i po 1 godzinie restytucji. Poziom całkowitego cholesterolu (TC), cholesterolu HDL (HDL-C) i miano przeciwciał przeciwko utlenionym LDL (olab) były oznaczane w surowicy krwi. Całkowite stężenie polifenoli oznaczano w osoczu krwi. Wartość cholesterolu frakcji LDL (LDL-C) wyliczono ze wzoru Friedewalda. Wyniki. W grupach kontrolnej i suplementowanej nie stwierdzono statystycznie istotnych przed- i powysiłkowych różnic w stężeniach TC, HDL-C, LDL-C, olab, polifenoli zarejestrowanych w badaniu 2 vs. 1. Jednak w przypadku grupy suplementowanej obserwowano wyraźną tendencję do obniżania poziomu TC, TG, LDL-C, olab oraz zwiększania stężenia HDL-C i polifenoli w badaniu 2 vs. 1. Ponadto korelacja Spearman a ujawniła istotny związek pomiędzy stężeniem polifenoli, a HDL-C (r=0,33; p=0,001) i LDL-C (r = -0,21; p=0,05). Wnioski. Uzyskane wyniki badań wskazują, że zastosowana suplementacja ekstraktem z zielonej herbaty bogatym w polifenole może w sposób umiarkowany poprawić profil lipidowy krwi aktywnych mężczyzn. Słowa kluczowe: profil lipidowy, ekstrakt z zielonej herbaty, wysiłek, mężczyźni Introduction. Epidemiological studies indicate that consumption of green tea is inversely associated with cardiovascular diseases (CVD), cancer and other chronic diseases. Aim. The study was aimed at the assessment of the effects of polyphenolic green tea extract (GTE) on the blood lipid profile in healthy male volunteers. Material & Method. Fourteen physical education students were randomized into two groups: the placebo control (n=7) and the supplemented with GTE (n=7) 2 capsules of extract a day for 6 weeks. All students performed a graded cycle ergometer exercise test to volitional fatigue twice, i.e. before starting (1st trial) and then once more after the 6-week GTE supplementation (2nd trial). Fasting venous blood samples were drawn at rest, immediately post-test and after 1 hour of recovery. The concentrations of total cholesterol (TC), HDL-cholesterol (HDL-C), triacylogliceroles (TG) and autoantibodies against oxidized LDL (olab) were determined in blood serum samples. The concentration of LDL-C was calculated from TC, HDL-C and TG using the Friedewald formula. Results. The concentration of total polyphenols was estimated in blood plasma samples. No significant between-group differences were found in both pre- and post-test concentrations of TC, HDL-C, LDL-C, olab and total polyphenols recorded during the 2nd vs. the 1st trial. However, there was a slight tendency toward lower concentrations of TC, LDL-C, olab and higher concentrations of HDL-C and total polyphenols in individuals receiving GTE. The Spearman s correlation analysis revealed significant relationships between total polyphenols and HDL-C (r=0.33; p=0.001) and LDL-C (r=-0.21; p=0.05). Conclusions. These findings indicate that supplementation with polyphenolic-rich green tea extract (GTE) may moderately improve the lipid profile in physically active men. Key words: lipid profile, green tea extract, exercise, men Probl Hig Epidemiol 2015, 96(3): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr hab. Ewa Sadowska-Krępa Katedra Nauk Fizjologiczno-Medycznych, Zakład Biochemii, AWF w Katowicach ul. Mikołowska 72a, Katowice tel , e.sadowska-krepa@awf.katowice.pl Wprowadzenie Zainteresowanie suplementami diety bogatymi w organiczne związki z grupy fenoli i ich korzystnym wpływem na zdrowie nie słabnie. Wykazano, że mogą hamować proliferację komórek nowotworowych, modulować aktywność niektórych enzymów (telomerazy, cyklooksygenazy, lipooksygenazy), wpływać uszczelniająco i wzmacniająco na ściany naczyń kapilarnych,

2 672 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(3): przeciwdziałać agregacji płytek krwi. Chętnie wykorzystywane są w profilaktyce cukrzycy, miażdżycy, stanów zapalnych i infekcji [1]. Uważa się, że ich podaż w diecie powinna być zwiększona u osób poddanych obciążeniom wysiłkowym i narażonym na skutki stresu oksydacyjnego [2]. Najbardziej zróżnicowaną i najlepiej poznaną grupę związków polifenolowych stanowią flawonoidy, do których należą katechiny, występujące w liściach zielonej herbaty. Katechiny to związki bezbarwne i rozpuszczalne w wodzie. Zbudowane są z dwóch pierścieni benzenowych (A i B) oraz heterocyklicznego pierścienia C z grupą hydroksylową przy 3 atomie węgla. Obecność licznych grup hydroksylowych w cząsteczce nadaje tym związkom zdolność wychwytywania wolnych rodników. Mogą one również chelatować jony metali przejściowych będących katalizatorami reakcji wolonorodnikowych, a tym samym zmniejszać ich działanie prooksydacyjne [3, 4]. Oceniając skuteczność antyoksydacyjną poszczególnych katechin stwierdzono, że największą wykazują galusan epigalokatechiny (EGCG) i galusan epikatechiny (ECG), a mniejszą odpowiednio epigalokatechina (EGC), epikatechina (EC) i katechina [3]. Paradoksalnie, te same polifenole w określonych warunkach in vitro i in vivo mogą posiadać właściwości prooksydacyjne [5-7], dlatego też można przyjąć, że działanie związków polifenolowych nie jest ograniczone tylko do modulacji stresu oksydacyjnego. Czynnikiem ograniczającym biodostępność polifenoli jest ich budowa chemiczna, wpływająca na stopień wchłaniania z jelita i ich dalsze losy w ustroju. Najczęściej polifenole roślinne występują w formie β-glikozydów, które przed wchłonięciem w odcinku jelita poddawane są obróbce enzymatycznej przez florę bakteryjną. Powstałe aglikony, wnikają do kosmków jelita cienkiego, gdzie są rozszczepiane do prostych kwasów fenolowych o wyższej aktywności biologicznej, niż związki polifenolowe, z których powstały. Wchłonięte do krwiobiegu, skoniugowane produkty rozpadu polifenoli transportowane są z albuminami do wątroby, gdzie w obecności enzymów I i II fazy detoksykacji ulegają metylacji, sulfatacji i glukuronidacji. Część wtórnych metabolitów wątrobowych powstałych z polifenoli wędruje z krwią do tkanek, a pozostała część wydalana jest z żółcią i moczem [8]. Katechiny występują w formie aglikonów, które przedostają się do enterocytów na zasadzie dyfuzji biernej [9]. Liczne badania epidemiologiczne wskazują na ścisły związek regularnego picia zielonej herbaty (4-6 filiżanek dziennie) z obniżeniem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego [1, 10, 11]. Stwierdzono, że napar z zielonej herbaty swoim składem zbliżony jest do składu świeżych liści i oprócz związków polifenolowych (katechiny i flawonoidy) zawiera węglowodany, metyloksantyny, białka, ligniny, kwasy organiczne, związki mineralne i substancje lotne. Ekstrakt z zielonej herbaty stanowi wysokoskoncentrowane źródło polifenoli, a spożycie 2 kapsułek dziennie tego preparatu odpowiada jego zawartości w 4-5 filiżankach naparu. Cel Ocena profilu lipidowego krwi u mężczyzn suplementowanych ekstraktem z zielonej herbaty i poddanych wysiłkowi fizycznemu o narastającej intensywności. Materiały i metody W badaniach udział wzięło 14 studentów Wydziału Wychowania Fizycznego AWF w Katowicach, którzy zostali losowo podzieleni na dwie grupy, tj.: kontrolną (n=7), przyjmującą placebo oraz suplementowaną (n=7) wyciągiem z zielonej herbaty (Olimp Labs, Dębica, Polska). Badani codziennie przez okres 6-tygodni przyjmowali 1 kapsułkę 2 razy dziennie przez okres 6-tygodni. Kapsułki wypełnione były żelatyną (grupa placebo) lub ekstraktem z zielonej herbaty (GTE green tea extract; grupa suplementowana). Zgodnie z informacją producenta 1 kapsułka suplementu zawierała 137 mg EGCG, 249 mg polifenoli, 200 mg katechin i mniej niż 4 mg kofeiny. Wszyscy badani zadeklarowali dobrowolny udział w eksperymencie, zostali też poinformowani o celu i protokole badań. Ochotników uprzedzono, że w okresie poprzedzającym badania (co najmniej 2 miesiące) oraz w czasie ich realizacji nie wolno im było przyjmować żadnych innych suplementów, włączając preparaty witaminowe. Podstawowe parametry somatyczne i wydolnościowe badanych zestawiono w tabeli I. Program badań został zaakceptowany przez Komisję Bioetyczną ds. Badań Naukowych (Uchwała nr 4/2013) przy Akademii Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach. Program badań przewidywał poddanie badanych mężczyzn 2-krotnie testowi wysiłkowemu na cykloergometrze rowerowym Sport Excalibur na kończyny Tabela I. Charakterystyka antropometryczna badanych Table I. Anthropometric characteristics of subjects Zmienna Grupa kontrolna Grupa suplementowana GTE Badanie 1 Badanie 2 Badanie 1 Badanie 2 Wiek (lata) 21,9±0,7 24,3±0,5 Wysokość ciała (cm) 179,3±6,5 180,6±4,0 Masa ciała (kg) 68,9±5,1 68,9±5,3 77,5±3,6 77,2±3,7 BMI (kg/m 2 ) 21,2±2,1 20,8±1,9 23,8±1,0 23,6±1,1 WHR 0,81±0,01 0,81±0,02 0,84±0,01 0,84±0,01 VO 2 max (ml/min/kg) 49,0±3,6 50,4±2,7 50,4±2,7 51,9±5,3 WHR (Waist-Hip Ratio) współczynnik obwodu talii do obwodu bioder; VO 2 max maksymalny pobór tlenu

3 Sadowska-Krępa E i wsp. Wpływ suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy krwi dolne: przed rozpoczęciem suplementacji (badanie 1) oraz po 6-tygodniach jej stosowania (badanie 2). Test wysiłkowy o narastającej intensywności badani rozpoczynali na czczo, w godzinach rannych od obciążenia 40 W, które następnie zwiększano o 40 W co 3 minuty, aż do momentu odmowy. Do oznaczeń wskaźników biochemicznych pobierano próbki krwi z żyły łokciowej w spoczynku, bezpośrednio po zakończeniu testu wysiłkowego oraz po 1 godzinie restytucji. W surowicy krwi oznaczano stężenie cholesterolu całkowitego (TC), cholesterolu frakcji HDL (HDL-C) i triacylogliceroli (TG) przy użyciu o zestawów diagnostycznych firmy Randox (odpowiednio CH201, CH203 i TR210). Poziom przeciwciał przeciwko utlenionym formom lipoprotein LDL (olab) oznaczano techniką płytkową ELISA (Enzyme Linked Immunosorbent Assay) korzystając z zestawu odczynnikowego firmy Biomedica GmbH, (BI-20032). Stężenie cholesterolu frakcji LDL (LDL- C) wyliczono ze wzoru Fridewalda [12]. W celu oceny ryzyka zagrożenia chorobami układu krążenia obliczono wskaźniki lipidowe (TC/HDL-C, LDL- C/HDL-C, TG/HDL-C) oraz aterogenny wskaźnik osocza AIP (Atherogenic Index of Plasma) wyliczony ze wzoru [AIP=log10(TG/HDL-C)], gdzie TG i HDL-C zostały wyrażone w stężeniach molowych [13]. Dokonano również pomiaru całkowitej zawartość związków polifenolowych w ekstrakcie z zielonej herbaty oraz w osoczu krwi metodą Singletona i Rossiego [14], która wykorzystuje zdolność utleniania grup fenolowych przez odczynnik Folin-Ciocalteau. Powstałe substancje ulegają reakcji kompleksowania tworząc niebieski związek. Barwę roztworu mierzono spektrofotometrycznie przy długości fali λ=765 nm. Całkowite stężenie związków polifenolowych wyrażano jako ekwiwalent kwasu gallusowego (GAE) w g/l osocza (g GAE/l) lub w mg GAE/g suplementu. Analiza statystyczna Wszystkie wyniki przedstawiono w postaci średnich arytmetycznych i odchyleń standardowych (±SD). Do oceny istotności różnic pomiędzy średnimi zastosowano wieloczynnikową analizę wariancji (ANOVA) dla pomiarów powtarzanych (post-hoc) przy wykorzystaniu testu Bonferroniego, po wcześniejszym potwierdzeniu jednorodności wariancji testem Levene a. Jako poziom istotności przyjęto wartość p=0,05. W celu ujawnienia ewentualnych związków pomiędzy wskaźnikami profilu lipidowego, a stężeniem związków polifenolowych w osoczu zastosowano test korelacji rang (test Spearmana). Wyniki Uzyskane wyniki wykazały, że 6-tygodniowe spożywanie ekstraktu z zielonej herbaty nie wpłynęło istotnie statystycznie na wydolność tlenową oraz parametry somatyczne badanych mężczyzn (tab. I). Analizując poszczególne wskaźniki profilu lipidowego krwi zaobserwowano, że w chwili rozpoczęcia badań (badanie 1) przedwysiłkowe stężenia TC, HDL-C, LDL-C w surowicy krwi, wskaźniki TC/HDL-C, LDL- C/HDL-C, TG/HDL-C, AIP oraz stężenie związków polifenolowych w osoczu krwi były porównywalne w obu badanych grupach (tab. II). Jednorazowy wysiłek o narastającej intensywności wykonany przez badanych mężczyzn nie wpłynął znamiennie na wartości badanych wskaźników, zarówno w badaniu 1, jak i 2. Pomimo braku istotnych statystycznie różnic pomiędzy obiema badanymi grupami po 6 tygodniach stosowania suplementacji GTE obserwowano tendencję do przyjmowania niższych spoczynkowych stężeń TC, LDL-C, TG oraz AIP w grupie suplementowanej w porównaniu do wyników uzyskanych w badaniu 1; w przypadku cholesterolu frakcji HDL obserwowano tendencję odwrotną. W grupie kontrolnej nie stwierdzono takich zależności. Analiza wariancji ujawniła istotny wpływ suplementacji na HDL-C (F=13,2; p=0,001). Podobną zależność stwierdzono w poziomie wyliczonych wskaźników lipidowych, a analiza ANOVA wykazała istotny efekt suplementacji na wskaźniki TC/HDL-C (F=5,15; p=0,03) i LDL-C/ HDL-C (F=2,46; p=0,02). Interesującą obserwacją dokonaną w niniejszej pracy była ocena stężenia przeciwciał przeciwko utlenionym formom lipoprotein LDL (olab) w surowicy krwi badanych. Chociaż nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w poziomie olab w obu badanych grupach, to jednak zaobserwowano tendencję do przyjmowania niższych stężeń olab w surowicy krwi mężczyzn z grupy suplementowanej w badaniu 2 w porównaniu do stężeń tego wskaźnika w badaniu 1. Zastosowana analiza wariancji potwierdziła istotny wpływ suplementacji na poziom olab (F=5,80; p=0,02). Sześciotygodniowe spożywanie ekstraktu zielonej herbaty wpłynęło na nieznaczny wzrost całkowitego stężenia związków polifenolowych w osoczu krwi badanych, w porównaniu do wartości zarejestrowanych przed rozpoczęciem badań. W grupie kontrolnej nie zaobserwowano podobnych zmian. Pomimo braku istotnych różnic międzygrupowych analiza wariancji wykazała istotny wpływ suplementacji (F=9,05; p=0,05) na stężenie polifenoli w osoczu. Warto podkreślić, że analiza korelacyjna ujawniła istotne ujemne związki pomiędzy całkowitą zawartością polifenoli, a LDL-C, TC/HDL-C, LDL-C/HDL-C oraz dodatni związek z HDL-C (tab. III).

4 674 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(3): Tabela II. Wpływ suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy i stężenie polifenoli we krwi mężczyzn poddanych testowi wysiłkowemu Table 2. Influence of green tea extract supplementation on blood lipid profile and polyphenol concentrations in men before and after exercise test Grupa kontrolna Grupa suplementowana GTE Zmienna Badanie bezpośrednio po 1 godz. po bezpośrednio po przed wysiłkiem przed wysiłkiem wysiłku wysiłku wysiłku 1 godz. po wysiłku TC (mg/dl) 1 156,9±12,1 155,5±13,1 148,1±11,8 162,7±7,4 155,5±23,1 158,6±17, ,5±25,9 154,6±24,7 149,8±25,2 149,3±15,8 148,1±17,9 140,7±16,4 HDL-C (mg/dl) 1 50,0±6,1 53,8±6,5 50,4±10,8 54,5±10,1 61,2±12,9 52,9±8,9 2 48,2±5,9 52,8±7,8 51,7±11,2 62,3±15,7 69,6±17,7 59,9±14,1 LDL-C (mg/dl) 1 91,4±14,3 86,3±11,6 85,6±20,5 91,1±13,9 75,8±24,7 89,9±22,5 2 86,4±26,7 83,6±25,1 82,7±25,6 72,3±22,5 63,1±29,6 66,5±21,1 TG (mg/dl) 1 77,2±24,9 76,7±23,8 60,8±23,6 85,7±38,1 92,3±41,8 78,9±30,5 2 84,2±25,8 90,9±33,1 76,7±33,7 73,4±17,0 77,1±26,8 71,2±22,7 TC/HDL-C 1 3,2±0,4 2,9±0,4 3,1±1,0 3,1±0,6 2,6±0,5 3,1±0,6 2 3,2±0,8 2,9±0,7 2,9±0,7 2,6±0,9 2,3±1,1 2,5±0,8 LDL-C/HDL-C 1 1,9±0,4 1,6±0,3 1,9±0,9 1,7±0,5 1,3±0,5 1,7±0,6 2 1,9±0,7 1,6±0,6 1,7±0,6 1,3±0,8 1,1±0,9 1,2±0,7 TG/HDL-C 1 1,5±0,5 1,4±0,5 1,3±0,5 1,6±0,9 1,6±0,8 1,5±0,7 2 1,8±0,7 1,7±0,7 1,5±0,6 1,3±0,8 1,2±0,7 1,3±0,7 AIP 1-0,19±0,1-0,22±0,1-0,29±0,2-0,19±0,2-0,21±0,2-0,21±0,2 2-0,14±0,2-0,15±0,2-0,22±0,2-0,28±0,2-0,32±0,2-0,29±0,2 olab (mu/ml) 1 311,2±190,5 325,4±269,5 365,0±243,5 472,9±203,2 523,5±155,3 467,3±172, ,6±220,3 365,6±228,3 359,2±241,4 387,0±176,8 493,8±260,8 405,5±185,6 Polifenole (g GEA/l) 1 1,72±0,05 1,77±0,06 1,74±0,08 1,72±0,07 1,69±0,2 1,72±0,07 2 1,69±0,04 1,75±0,05 1,68±0,05 1,86±0,03 1,91±0,1 1,80±0,04 Tabela III. Współczynnik korelacji rang Spearmana między wybranymi zmiennymi a stężeniem polifenoli we krwi Table 3. Spearman s rank correlation coefficient between selected variables and polyphenol concentrations in blood Zmienna r p LDL-C & polifenole -0,21 <0,05 HDL-C & polifenole 0,33 <0,001 TC/HDL-C & polifenole -0,28 <0,01 LDL-C/HDL-C & polifenole -0,27 <0,01 Dyskusja Głównym celem prezentowanych badań była ocena wpływu suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty (GTE) na profil lipidowy krwi mężczyzn w warunkach spoczynkowych i powysiłkowych. W celu potwierdzenia obecności związków polifenolowych obecnych w suplemencie stosowanym przez badanych, dokonano fitochemicznej analizy preparatu. Stwierdzono, że całkowita zawartość polifenoli była zbliżona do podanej przez producenta. Wcześniejsze badania wykazały, że regularne picie naparu z zielonej herbaty prowadziło do istotnego zwiększenia puli katechin w osoczu krwi, w odniesieniu do poziomu wyjściowego tych związków [15]. U ludzi maksymalne stężenie polifenoli w osoczu krwi osiągane jest zazwyczaj między 1 a 3 godziną od momentu spożycia pokarmu bogatego w te substancje. Ich okres półtrwania jest krótki, trwa zwykle kilka godzin, co prawdopodobnie może ograniczać zdolności antyoksydacyjne tych związków w osoczu krwi [5]. Chociaż w prezentowanych badaniach nie stwierdzono, aby podaż polifenoli w diecie wpłynęła znamiennie na całkowitą ich zawartość w osoczu krwi, to jednak widoczna była tendencja do wzrostu ich stężenia (tab. II). Podobne wyniki uzyskali inni autorzy [11]. Liczne badania epidemiologiczne i kliniczne wskazują na związek regularnego picia naparu z zielonej herbaty z profilaktyką chorób układu sercowonaczyniowego [4, 10]. Jednak są też prace, które takiej zależności nie potwierdzają [16]. Warto podkreślić, że w opinii większości badaczy, nieodzownym czynnikiem wspomagającym leczniczy charakter zielonej herbaty jest zdrowy styl życia połączony ze zbilansowaną dietą. Ochotnicy, uczestniczący w badaniach byli studentami kierunku Wychowania Fizycznego, zatem w ich tygodniowym rozkładzie zajęć uwzględnione były liczne zajęcia sportowe. Zarówno wyjściowe wartości wskaźników charakteryzujących profil lipidowy krwi mężczyzn, wskaźnik określający typ rozmieszczenia tkanki tłuszczowej, wyliczony ze stosunku obwodu talii do obwodu bioder (WHR<0,1) oraz BMI nie wykazywały nieprawidłowości wskazujących na wystąpienie ryzyka chorób układu krążenia u badanych. Ograniczeniem pracy był brak informacji odnośnie ich stanu odżywienia. Badani 2-krotnie wykonali test wysiłkowy rowerowy o narastającej intensywności do odmowy. Nie

5 Sadowska-Krępa E i wsp. Wpływ suplementacji ekstraktem z zielonej herbaty na profil lipidowy krwi stwierdzono jednak wpływu zastosowanej aktywności fizycznej na wskaźniki biochemiczne oznaczane we krwi. Brak odpowiedzi na zadany wysiłek może świadczyć o tym, że test wysiłkowy był zbyt słabym bodźcem dla wywołania istotnie korzystnych zmian w profilu lipidowym krwi badanych. Według Fouldsa i współautorów [17] zmiany indukowane w profilu lipidowym zależą od intensywności i czasu trwania wysiłku, a regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności uznana jest za jedną z najlepszych, niefarmakologicznych strategii w zapobieganiu i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych [18]. Zalecany czas trwania aktywności fizycznej mieści się w przedziale od 30 do 60 min i zależy od początkowego poziomu aktywności fizycznej badanych [19]. Stein i wsp. [20] wykazali, że wzrost stężenia cholesterolu frakcji HDL w surowicy krwi obserwowany był po 12 tygodniach wysiłku fizycznego na poziomie 75% tętna maksymalnego. Chociaż nie stwierdzono, aby spożywanie wyciągu z zielonej herbaty wpłynęło istotnie na zmiany w gospodarce lipidowej badanych w warunkach spoczynkowych w badaniu drugim, widoczna jednak była tendencja do obniżania poziomu TC i LDL-C odpowiednio o 8% i 20% oraz podwyższania stężenia cholesterolu frakcji HDL o 14%, w porównaniu do wyników zarejestrowanych przed stosowaniem suplementacji (w badaniu 1). W grupie kontrolnej zmiany były praktycznie niezauważalne. Wydaje się, że podaż wysokoskoncentrowanych polifenoli mogła wpłynąć korzystnie na wskaźniki profilu lipidowego mężczyzn, potwierdziła to statystycznie istotna ujemna zależność między LDL-C oraz statystycznie istotna dodatnia zależność w pomiędzy HDL-C a całkowitą zawartością polifenoli w osoczu krwi. Dla oceny ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia o podłożu miażdżycowym opracowano szereg współczynników, wyliczonych na podstawie oznaczeń poszczególnych lipidów lub lipoprotein. Podstawowymi wskaźnikami zagrożenia są TC/HDL-C, LDL-C/HDL-C, TG/HDL- C i AIP. Wykazują one wyższą wartość predykcyjną, w porównaniu z poszczególnymi wskaźnikami profilu lipidowego (TG, TC, LDL-C) [13, 21]. Chociaż i w tym przypadku, analiza statystyczna nie ujawniła istotnych różnic międzygrupowych, to widoczna była tendencja do przyjmowania niższych wartości tych wskaźników po 6-tygodniowym stosowaniu suplementu. W grupie kontrolnej, przyjmującej placebo nie odnotowano takich zmian. Dodatkowym potwierdzeniem tej zależności była ujawniona ujemna korelacja pomiędzy TC/HDL-C i LDL-C/HDL-C, a całkowitą zawartością polifenoli. Interesującą obserwacją w niniejszej pracy była ocena stężenia przeciwciał przeciwko utlenionym formom lipoprotein LDL (olab) w surowicy krwi badanych. Oksydatywna modyfikacja lipoprotein LDL wskutek ich utlenienia, glikacji lub przyłączenia produktów peroksydacji lipidów jest procesem w znacznym stopniu odpowiedzialnym za wywołanie zmian miażdżycowych. Oksydatywnie zmodyfikowane LDL wykazują własności chemotaktyczne, cytotoksyczne i immunogenne, co prowadzi do wytworzenia specyficznych przeciwciał (olab) przez układ immunologiczny [22]. Poziom tych przeciwciał w układzie krążenia odzwierciedla stres oksydacyjny w warunkach in vivo. Dzięki dostępności zestawów diagnostycznych do oznaczania miana olab możliwym było określenie zakresu referencyjnego dla osób zdrowych w przedziale od 200 do 600 mu/ml [23]. U wszystkich badanych mężczyzn stężenie przeciwciał mieściło się w zakresie wartości referencyjnych dla osób zdrowych i chociaż nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy badanymi grupami, prawdopodobnie na skutek indywidualnego zróżnicowania wśród badanych, była tendencja do obniżania tych związków w surowicy krwi mężczyzn suplementowanych GTE w badaniu 2 vs. 1. Jak wiadomo, LDL mogą być chronione przed peroksydacją przez egzogenne antyoksydanty, a zawarta w ekstrakcie z zielonej herbaty epigallokatechina jest 100-krotnie silniejszym przeciwutleniaczem od witaminy C oraz 25-krotnie silniejszym od witaminy E, co może wskazywać na jej udział w ochronie lipoproteiny LDL przed autooksydacją [24]. Wnioski Uzyskane wyniki badań wskazują, że spożywanie ekstraktu z zielonej herbaty przez okres co najmniej 6-tygodni może mieć korzystny wpływ na poprawę wskaźników gospodarki lipidowej krwi u aktywnych fizycznie i zdrowych mężczyzn.

6 676 Probl Hig Epidemiol 2015, 96(3): Piśmiennictwo / References 1. Thielecke F, Boschmann M. The potential role of green tea catechins in the prevention of the metabolic syndrome a review. Phytochem 2009, 70(1): Malaguti M, Angeloni C, Hrelia S. Polyphenols in exercise performance and prevention of exercise-induced muscle damage. Oxid Med Cell Longev 2013, (2013): Gramza A, Korczak J, Amarowicz R. Tea polyphenols their antioxidant properties and biological activity a review. Pol J Food Nutr Sci 2005, 3: Coimbra S, Castro E, Rocha-Pereira P, et al. The effect of green tea in oxidative stress. Clin Nutr 2006, 25(5): Lotito SB, Frei B. Consumption of flavonoid rich foods and increased plasma antioxidant capacity in humans: cause, consequence or epiphenomenon? Free Radic Biol Med 2006, 41(12): Halliwell B. Dietary polyphenols: good, bad, or indifferent for your health? Cardiovasc Res 2007, 73(2): Bártiková H, Skálová L, Valentová K, et al. Effect of oral administration of green tea extract in various dosages schemes on oxidative stress status of mice in vivo. Acta Pharm 2015, 65(1): D Archivio M, Filesi C, Varì R, et al. Bioavailability of the polyphenols: status and controversies. Int J Mol Sci 2010, 11(4): Yilmaz Y. Novel uses of catechins in food. Trends Food Sci Technol 2006, 17: Tokunaga S, White IR, Frost C, et al. Green tea consumption and serum lipids and lipoprotein in a population of healthy workers in Japan. Am Epidemiol 2002, 12(3): Erba D, Riso P, Bordoni A, et al. Effectiveness of moderate green tea consumption on antioxidative status and plasma lipid profile in humans. J Nutr Biochem 2005, 16(3): Friedewald WT, Levy RI, Fredrickson DS. Estimation of the concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma, without use of the preparative ultracentrifuge. Clin Chem 1972, 18(6): Dobiasova M, Frohlich J. The plasma parameter log (TG/HDL-C) as an atherogenic index: correlation with lipoprotein particle size and esterification rate in apoblipoprotein-depleted plasma (FER(HDL)). Clin Biochem 2001, 34(7): Singleton VL, Rossi JA Jr. Colorimetry of total phenolics with phosphomolybdic-phosphotungstic acid reagents. Am J Enol Vitic 1965, 16: Warden BA, Smith LS, Beecher GR, et al. Catechins are bioavaible in men and in women drinking tea throughout the day. J Nutr 2001, 131: van het Hof KH, Wiseman SA, Yang CS, et al. Plasma and lipoprotein levels of tea catechins following repeated tea consumption. Proc Soc Exp Biol Med, 1999, 220(4): Foulds HJ, Bredin SS, Charlesworth SA, et al. Exercise volume and intensity: a dose-response relationship with health benefits. Eur J Appl Physiol 2014, 114(8): Garber CE, Blissmer B, Deschenes MR, et al. Quantity and quality of exercise for developing and maintaining, cardiorespiratory, musculoskeletal, and neuromotor fitness in apparently healthy adults: guidance for prescribing exercise. Med Sci Sports Exerc 2011, 43(7): Mendes R, Sousa N, Barata JL. Physical activity and public health: recommendations for exercise prescription. Acta Med Port 2011, 24(6): Stein RA, Michielli DW, Glantz MD, et al. Effects of different exercise training intensities on lipoproteins cholesterol fractions in healthy middle-aged men. Am Heart J 1990, 119(2): Millán J, PintóX, Muñoz A, et al. Lipoprotein ratios: physiological significance and clinical useflness in cardivascular prevention. Vasc Health Risk Manag 2009, 5: Steinerová A, Racek J, Stožický F, et al. Antibodies against oxidized LDL theory and clinical use. Physiol Rev 2001, 50(2): Pinc J, Siquet J, Chapelle JP, et al. Determination of concentrations of antioxidants, antibodies against oxidized LDL, and homocysteine in a population sample from Liège. Ann Biol Clin (Paris) (in French) 2000, 58(2): Sharangi AB. Medicinal and therapeutic potentialities of tea (Camellia sinensis L.). A review. Food Res Int 2009, 42: