Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron

Transkrypt

1 Układ nerwowy człowieka

2 Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron

3 Przewodnictwo skokowe w neuronach (kanały sodowe i potasowe) W aksonach mających osłonki mielinowe potencjały czynnościowe przeskakują z jednego przewężenia Ranviera na drugie. Większość aksonów przewodzi impulsy z prędkością od 1 10 m na sekundę jest to tzw. Przewodnictwo ciągłe i zachodzi w neuronach bezmielinowych. Dzięki przewodnictwu skokowemu w neuronach mielinowych przewodzenie impulsu zachodzi do 50 razy szybciej niż w najszybszym aksonie bezmielinowym. Przewodzenie skokowe wymaga mniejszego nakładu energii.

4 Typy synaps elektryczne w tych synapsach neurony prawie się stykają (2nm) możliwa jest wędrówka jonów z jednej komórki do drugiej - przekazywanie dwukierunkowe. impuls jest bardzo szybko przekazywany. występują w mięśniach, siatkówce oka, części korowej mózgu oraz niektórych częściach serca. chemiczne w tych synapsach komórki są od siebie oddalone o ok. 20 nm, między nimi powstaje szczelina synaptyczna. Występują tam, gdzie niepotrzebne jest szybkie przekazywanie impulsu, np. w narządach wewnętrznych.

5 Połączenie synaptyczne: 1-mitochondrium 2-pęcherzyki presynaptyczne z neurotransmiterem (acetylocholina, noradrenalina, dopamina, serotonina) 4-szczelina synaptyczna 5-neuroreceptor 6-kanał wapniowy

6 Połączenia synaptyczne nerwowo-nerwowe połączenie między dwiema komórkami nerwowymi; nerwowo-mięśniowe połączenie między komórką nerwową i mięśniową; nerwowo-gruczołowe połączenie między komórką nerwową i gruczołową;

7 Centralny układ nerwowy

8 Ośrodkowy (centralny) układ nerwowy (OUN) mózgowie: półkule mózgu (płat czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny), móżdżek, most, rdzeń przedłużony. rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy - nerwy czaszkowe = 12 par (unerwiają narządy głowy) - nerwy rdzeniowe = 31 par (unerwiają tułów i kończyny): nerwy szyjne C 1 -C 8 (8 par) nerwy piersiowe Th 1 -Th 12 (12 par) nerwy lędźwiowe L 1 -L 5 (5 par) nerwy krzyżowe S 1 -S 5 (5 par) nerwy guziczne Co 1 (1 para)

9 Czynnościowy podział układu nerwowego Część somatyczna: receptory, nerwy sensoryczne przewodzą informacje z receptorów od OUN, nerwy motoryczne przewodzą informacje z OUN do mięśni szkieletowych. Część wegetatywna (autonomiczna): receptory, nerwy sensoryczne informacja przebiega z receptorów w narządach wewnętrznych do OUN, nerwy motoryczne przekazują informacje z OUN do gruczołów i mięśni, których praca jest niezależna od naszej woli, - nerwy współczulne stymulują aktywność, mobilizują energię, np.: przyśpieszają bicie serca, - nerwy przywspółczulne zachowują energię, np.: spowolniają bicie serca, Zadaniem części współczulnej jest pobudzanie narządów i ich czynności, a w narządach docelowych zakończenia nerwowe wydzielają noradrenalinę i adrenalinę. Zadaniem części przywspółczulnej jest wprowadzanie w stan odprężenia, a zakończenia nerwowe wydzielają acetylocholinę.

10 Mózg i rdzeń kręgowy otoczone są łącznotkankowymi błonami oponami mózgowo - rdzeniowymi. opona twarda zewnętrzna, wyścieła elementy szkieletowe, opona pajęczynówka środkowa, ogranicza przestrzeń wypełnioną płynem mózgowo-rdzeniowym, opona naczyniówka wewnętrzna, przylega do powierzchni mózgu i rdzenia kręgowego, przez jej naczynia przenikają jedynie: woda, glukoza i gazy oddechowe.

11 Najważniejsze funkcje mózgu: -częstość akcji serca, ciśnienie tętnicze krwi, równowaga wodno-elektrolitowa, -temperatura ciała, a także wyższe funkcje nerwowe (funkcje poznawcze, popędowe, pamięć i uczenie się).

12 1. kresomózgowie (półkule mózgowe), 2. międzymózgowie 3. śródmózgowie 4. tyłomózgowie (móżdżek i most) 5. rdzeń przedłużony Części mózgu: Podział medyczny: mózg(kresomózgowie i międzymózgowie) oraz pień mózgu (śródmózgowie, móżdżek, most i rdzeń przedłużony).

13 Bruzdy mózgu dzielą powierzchnię półkuli na 5 płatów: płat czołowy z ośrodkiem ruchowym i ruchowym mowy, płat skroniowy z ośrodkiem słuchu i czuciowym mowy, płat ciemieniowy z ośrodkiem czucia oraz korą integrującą, doznania czuciowe, wzrokowe i słuchowe, płat potyliczny z ośrodkiem wzroku, płat limbiczno-węchowy związany z uczeniem się, pamięcią, rozpoznawaniem nowości i odbieraniem wrażeń węchowych.

14 Mózg opis struktury kresomózgowie dwie półkule połączone spoidłemwielkim, powierzchnia silnie pofałdowana (zakręty i bruzdy) międzymózgowie(wzgórze i podwzgórze) centrum koordynacji nerwowej i hormonalnej czynności wyróżniamy płaty z ośrodkami (czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny) ośrodki motywacyjne:pokarmowy (głodu i sytości), pragnienia, agresji, ucieczki, termoregulacyjny i rozrodczy

15 opis struktury Pień mózgu czynności rdzeń przedłużony połączony z rdzeniem kręgowym, tworzągo nerwy idące z rdzenia kręgowego do pozostałych części mózgu. most wybrzuszenie nad przednim odcinkiem pnia mózgu. śródmózgowie zlokalizowane w okolicy szczytu pnia mózgu. móżdżek druga pod względemwielkości część mózgu ośrodki podtrzymujące czynności życiowe (bicie serca, oddychanie, ciśnienie,ośrodki kontrolujące przełykanie, kaszel, odruch wymiotny). łączy rożne części mózgu, ośrodki oddychania i snu. ośrodki wzroku i słuchu (odruch źrenicowy, mrugania, przystosowania ucha do natężenia dźwięku). ośrodek odruchowy koordynacji mięśniowej i precyzji ruchów (równowaga, wyprostowana postawa ciała, koordynacja złożonych ruchów)

16 Rdzeń kręgowy Ciągnie się w kanale kręgowym kręgosłupa. Na przekroju istota szara tworzy wewnętrzne skupienie w kształcie litery H (rogi przednie brzuszne = skupisko neuronów ruchowych i tylne grzbietowe = skupisko neuronów czuciowych). W istocie białej znajdują się liczne włókna tworzące drogi nerwowe wstępujące (prowadzą impulsy do mózgu) i drogi zstępujące (prowadzą impulsy nerwowe z mózgowia do narządów wykonawczych). DROGI WSTĘPUJĄCE -drogi czuciowe z rdzenia do mózgowia: - do mózgu: czucie ciepła, zimna, dotyku, - do móżdżku: impulsy z mięśni, ścięgien i powierzchni stawów. DROGI ZSTĘPUJĄCE - kontrolują ruchy dowolne z mózgowia (nadrzędnych ośrodków ruchowych) do neuronów ruchowych rdzenia kręgowego. Istota szara jest utworzona z ciał komórek i dendryty neuronów, a istota biała z aksonów mielinowych.

17 Budowa nerwu Nerwy to wiązki włókien nerwowych. Impulsy nerwowe są przesyłane nerwami do wszystkich narządów i z narządów. Nerwy rdzeniowe zawierają włókna czuciowe i ruchowe (mieszane). Nerwy czaszkowe są bardziej zróżnicowane: część zawiera jedynie włókna czuciowe (nerwy wzrokowe, węchowe), lub tylko ruchowe (poruszające gałkami ocznymi), charakter mieszany (nerwy błędne).

18 Nerw rdzeniowy Korzenie grzbietowe i brzuszne wychodzące z rdzenia łączą się tworząc nerw rdzeniowy. Każdy nerw rdzeniowy rozdziela się na kilka gałęzi. Korzenie grzbietowe składają się z włókien nerwowych aferentnych = sensoryczne - przewodzą z receptorów do OUN, korzenie brzuszne eferentne = motoryczne przewodzą z OUN do gruczołów i mięśni narządów niezależnych od naszej woli (ciała komórkowe neuronów motorycznych występują w istocie szarej rdzenia) -gałąź autonomiczna unerwia narządy wewnętrzne, -g. grzbietowa skórę i mięśnie pleców, -g. brzuszna skórę boków ciała i brzuszna cześć ciała, g. gałęzie brzuszne kilku nerwów rdzeniowych tworzą wspólne sieci zwane splotami.

19 Podział odruchów somatyczne efektorem jest mięsień porzecznie - prążkowany, np.: odruch rozciągania, zginania, autonomiczne efektorem jest miesień gładki lub sercowy, np.: odruch wydzielania soku żołądkowego, wydalanie moczu. bezwarunkowe (wrodzone) zachodzą bez udziału woli. warunkowe (nabyte) wyuczone, powstają w trakcie życia, doświadczeń życiowych.

20 Łuk odruchowy to droga, jaka przebywa informacja od receptora do narządu wykonawczego = efektora. 1 receptor, 2 droga dośrodkowa (aferentna), 3-ośrodek nerwowy (to skupienie neuronów w OUN wyspecjalizowanych w pełnieniu określonej funkcji), 4 droga odśrodkowa (eferentna), 5 efektor.

21 ELEKTROENCEFALOGRAFIA Badanie EEG polega na rejestracji (przy pomocy elektrod umieszczonych na skórze głowy) czynnościowych prądów mózgu człowieka, które charakteryzują się niewielkim napięciem (od kilku do kilkuset mikrowoltów).

22 Aktywność mózgu fale alfa pojawiają się rytmicznie z częstotliwością ok. 10 razy na sekundę (są wynikiem aktywności neuronów w ośrodkach wzrokowych), fale beta szybsze, nieregularne, pojawiają się podczas wzmożonej aktywności umysłowej, Mamy dwie fazy snu: REM (szybki ruch gałek ocznych) śpiąca osoba wchodzi w ta fazę w odstępach 90 minutowych, w tym czasie śnimy, NREM sen głęboki zmniejsza się tempo metabolizmu, spokojniejszy oddech, obniżenie ciśnienia krwi, fale delta i teta to wolne, wysokie fale i odpowiadają fazom snu. W czasie snu obniża się aktywność elektryczna kory mózgowej. Cykl snu i czuwania jest kontrolowany przez podwzgórze i pień mózgu.

23 Podwójne unerwienie serca i żołądka. Nerw współczulny (sympatyczny) przyspiesza rytm serca, a nerw błędny (przywspółczulny = parasympatyczny) spowalnia. Odwrotnie działają nerwy współczulne na żołądek i jelito spowalniają ich skurcze, a nerw błędny wzmaga te skurcze. Nerwy współczulne czerwone, a pozazwojowe włókna nerwowe linia przerywaną.

24 POJĘCIA Kora mózgu - istota szara zbudowana jest z komórek nerwowych czuciowych, ruchowych i kojarzeniowych i włókien nerwowych bez osłonek mielinowych. Warstwa podkorowa - istota biała, włókna nerwowe mające osłonki mielinowe. Rdzeń przedłużony - część mózgowia, przez niego przebiegają impulsy idące z mózgu do rdzenia kręgowego i odwrotnie. Obejmuje ośrodki kontrolujące czynności: ssania, żucia, kichania, kaszlu, wydzielania potu, ośrodek: oddechowy, kojarzeniowy, czynności serca, wymiotny i regulacji przemiany materii. Rdzeń kręgowy - znajduje się w kanale kręgowym i jest otoczony trzema oponami. Odchodzą od niego przez otwory międzykręgowe nerwy rdzeniowe.

25 Istota szara rdzenia kręgowego - to komórki nerwowe, położona jest wewnątrz i ma na przekroju poprzecznym kształt litery "H". Istota biała rdzenia kręgowego - skupisko włókien nerwowych, które w postaci dróg nerwowych łączą rdzeń kręgowy z mózgowiem i układami całego ciała. Drogi nerwowe - skupiska włókien nerwowych w istocie białej rdzenia kręgowego, są: wstępujące-przewodzą bodźce do mózgu, zstępujące-przewodzą bodźce z mózgu Hipokamp część układu limbicznego, odpowiedzialny głównie za pamięć, umieszczona w płacie skroniowym kory mózgowej kresomózgowia. Ciało migdałowate - struktura mózgowa należąca pod względem funkcjonalnym do tzw. układu limbicznego, można wyodrębnić kilka, a nawet kilkanaście różnych jąder ciała migdałowatego. Układ limbiczny - zespół ośrodków mózgowych związanych z regulacją autonomicznych, wydzielniczych oraz ruchowych odpowiedzi emocjonalnych, mechanizmów analizy poznawczej oraz uczenia się zdarzeń wzbudzających emocje;

26 ZADANIE 1 - uzupełnij tabelę narząd część współczulna część przywspółczulna źrenice miesień rzęskowy oka serce gruczoły potowe gruczoły ślinowe żołądek gruczoły trawienne wyspy trzustki oskrzela tkanka tłuszczowa jelita

27 ZADANIE 2 dopasuj kolumny Kolumna A (części układu nerwowego) 1 móżdżek 2 rdzeń przedłużony 3 kresomózgowie 4 międzymózgowie 5 most Kolumna B (charakterystyka) A ośrodki oddychania i snu B równowaga i tonus, niewielkie uszkodzenie powoduje ataksje i astenie, C zbudowane z 2 półkul połączonych spoidłem wielkim, D koordynuje ruchy oddechowe, połykanie, praca serca, E ośrodki motywacyjne

28 Zadanie 3 uporządkuj nazwy chorób układu nerwowego do ich przyczyn i objawów 1 napięcia lub zwiotczenia mięśni całego ciała, przerwy w oddychaniu, drgawki, 2 zaburzenia pamięci, stany lekowe, utrata kontroli nad funkcjami fizjologicznymi, 3 zaburzenia czucia obwodowego, mrowienie kończyn, tułowia, twarzy, przykurcze, 4 drżenie rak, sztywność kończyn i tułowia, zaburzenia mowy i pisania, depresja, 5 upośledzenie percepcji, myślenia, emocji, halucynacje, kłopoty z komunikacją, zaburzenia mowy, 6 smutek, przygnębienie, niska ocena własnej wartości, A demielinizacja włókien w OUN B nieprawidłowe wyładowania neuronów w mózgu, urazy, genetyczne C degeneracja neuronów istoty szarej struktury mózgu D skłonności genetyczne lub nieznane przyczyny E degradacja neuronów spowodowana odkładaniem nieprawidłowego białka F skłonność genetyczna lub nieznane przyczyny I choroba Parkinsona II schizofrenia III napady padaczkowe IV depresja V stwardnienie rozsiane VI choroba Alzheimera

29 Zadanie 4 na podstawie rysunku opisz ogólne zasady doświadczenia Pawłowa

30 Zadanie 5 dokończ poniższe zdania 1. Mózg i rdzeń kręgowy pokryte są tkanką łączną zwana 2. Jakie rodzaj fal mózgowych emituje głównie nasz mózg, gdy odpowiadamy na to pytanie.. 3. Jaka część mózgu odpowiedzialna jest za utrzymanie postawy ciała, napięcie mięśni i równowagę 4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego płatu skroniowego można oczekiwać 5. Obszary asocjacyjne w mózgu człowieka występują w. 6. W odruchu unikania po odebraniu bodźca sygnał jest transmitowany przez..

31 Odpowiedzi do zadania 1 narząd część współczulna część przywspółczulna źrenice rozszerzone zwężone miesień rzęskowy oka hamuje, zmniejsza wypukłość soczewki pobudza, zwiększa wypukłość soczewki serce przyspiesza akcje hamuje (zwalnia)akcje gruczoły potowe pobudza wydzielanie potu na dłoniach ogólne pocenie się gruczoły ślinowe wydzielanie gęstej śliny wydzielanie wodnistej śliny żołądek spadek motoryki wzrost motoryki gruczoły trawienne spadek wydzielania wzrost wydzielania wyspy trzustki spadek wydzielania insuliny wzrost wydzielania insuliny oskrzela rozszerzenie zwężenie tkanka tłuszczowa rozkład tłuszczów zapasowych brak reakcji jelita spadek perystaltyki wzrost perystaltyki

32 Odpowiedzi do zadania 2 1 b 2 d 3 c 4 e 5 a

33 Odpowiedzi do zadania 3 1, B, III 2, E, VI 3, A, V 4, C, I 5, D (F), II 6, F (D), IV

34 Odpowiedz do zadania 4 Doświadczenia Pawłowa polegały m.in. na podawaniu psu pokarmu z równoczesnym sygnałem dźwiękowym (świetlnym) w pierwszej fazie eksperymentu, następnie zaś włączano dany sygnał dźwiękowy gdy zwierzę nie było karmione. Na widok pożywienia (pierwotny bodziec kluczowy) pies wydzielał ślinę jako odruch bezwarunkowy. W tym czasie bodziec dźwiękowy czy świetlny był bodźcem obojętnym nie wywoływał reakcji. Wielokrotne powtarzanie działanie bodźcem kluczowym i obojętnym doprowadziło do przekształcenia bodźca obojętnego we wtórny bodziec kluczowy. Wówczas samo zapalenie lampki cz dźwięk dzwonka wywoływał wydzielanie śliny. W ten sposób możliwe stało się ustalenie zasad powstawania odruchów warunkowych, uczenia się danego odruchu przez zwierzę.

35 Odpowiedz do zadania 5 1. Mózg i rdzeń kręgowy pokryte są tkanką łączną zwana oponami mózgowymi. 2. Jakie rodzaj fal mózgowych emituje głównie nasz mózg, gdy odpowiadamy na to pytanie beta. 3. Jaka część mózgu odpowiedzialna jest za utrzymanie postawy ciała, napięcie mięśni i równowagę móżdżek. 4. W wyniku uszkodzenia tylko jednego płatu skroniowego można oczekiwać utraty słuchu w jednym uchu. 5. Obszary asocjacyjne w mózgu człowieka występują w korze mózgowej. 6. W odruchu unikania po odebraniu bodźca sygnał jest transmitowany przez neuron sensoryczny (czuciowy) do pośredniczącego.

36 Informacje dodatkowe

37 Czynnościowe obszary mózgu Mózg możemy podzielić na kilka obszarów sensorycznych (zmysłowych), motorycznych (ruchowa)i asocjacyjnych (kojarzeniowa). Dane obszary kory kontrolują poszczególne części ciała.

38 Nerwy czaszkowe: A - węchowy, B - wzrokowy, C - okoruchowy, D - bloczkowy, E - trójdzielny, F - odwodzący, G - twarzowy, H - słuchowy I - językowo-gardłowy, J - błędny, K - dodatkowy, L - podjęzykowy

39

40 Paciorkowcowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, treść ropna w przestrzeni podpajeczynówkowej

41

42 Rozwój mózgu u kręgowców

43 ŹRÓDŁA Biologia, Solomon, Berg, Martin, Vilee Biologia repetytorium, WSiP