Szkoła podstawowa klasy 4-6

Transkrypt

1 Scenariusz 12 Cele ogólne: Szkoła podstawowa klasy 4-6 autorzy: Karolina Dobrowolska, Jolanta Loritz-Dobrowolska temat: Wydra i jej krewniacy. zapoznanie uczniów z rodziną łasicowatych, zwrócenie uwagi uczniów na czynniki zagrażające tym zwierzętom i sposoby przeciwdziałania tym czynnikom, ćwiczenie rozróżniania figur geometrycznych. Cele operacyjne: Uczeń potrafi: rozpoznać przedstawicieli rodziny łasicowatych, podać cechy charakterystyczne dla rodziny łasicowatych, wskazać czynniki zagrażające wydrom i innym zwierzętom: globalnie i lokalnie, zaproponować sposoby przeciwdziałania zagrożeniom, wybierać podobne w kształcie figury geometryczne. Miejsce: sala. Formy pracy: indywidualna, w parach, grupowa, zbiorowa. Metody pracy: gry dydaktyczne, burza mózgów, pogadanka, dyskusja. Wiek uczestników: lat. Czas przewidywany na realizację planowanych zajęć: 1 godz. lekcyjna (45 minut). Optymalna liczba uczestników: osób. Materiały i środki dydaktyczne: Puzzle Wydra w swoim środowisku z planszą (np. tekturką) odpowiedniej wielkości do ich układania, karta pracy nr 1 Rodzina łasicowatych, karta pracy nr 2 - Wydra wygra, jeśli jej pomożemy, karta pracy nr 3 - Wyciągnij pomocną dłoń, plansze Rodzina łasicowatych - portrety, agrafka. Czynności przygotowawcze nauczyciela: 1. Przygotuj puzzle - Wydra w swoim środowisku (potnij obrazek na odpowiednie części) i jedną, wspólną dla całej klasy planszę do ich układania. 2. Przygotuj (w kolorze) kartę pracy nr 1 - Rodzina łasicowatych w liczbie po jednej karcie na parę uczniów. 3. Planszę Rodzina łasicowatych portrety przygotuj w kolorze. Rozetnij ją tak, aby otrzymać pojedyncze portrety

2 Szkoła podstawowa klasy 4-6 zwierząt. Przygotuj agrafkę. 4. Przygotuj w kolorze kartę pracy nr 2 Wydra wygra jeśli jej pomożemy dla każdej pary uczniów 5. Przygotuj kartę pracy nr 3 - Wyciągnij pomocną dłoń dla każdego ucznia. Przebieg zajęć: A. Faza wstępna zajęć. Podaj uczniom temat zajęć. Przeprowadź zabawę pod hasłem: Czy wiesz, że? (pytania do zabawy poniżej). Lekcja jest podsumowaniem już posiadanych przez uczniów wiadomości. Zamiast czytania wszystkich informacji po kolei, poproś uczniów o podanie dowolnej liczby z przedziału od 1 do 35 i zadaj pytanie powiązane z informacją. Np.: uczeń wybiera nr 28 - możliwe pytanie: gdzie najczęściej giną wydry? Możliwa odpowiedź: na drogach lub w sieciach rybackich. Prawidłową odpowiedź ucznia nagradzaj jednym z puzzli - Wydra w swoim środowisku, który uczeń układa na przygotowanej planszy. Jeśli udzieli błędnej odpowiedzi, na pytanie może odpowiedzieć inny uczeń. W ten sposób wszyscy uczniowie mają szansę aktywnie uczestniczyć w lekcji. Powstały obrazek eksponuj w widocznym miejscu. Ciekawostki o wydrze do gry. 1. Wydra rodzi od 1 do 5 młodych, średnio dwa. 2. Pożywieniem wydry są ryby, raki, ślimaki, płazy, gryzonie, jaja i pisklęta ptaków wodnych. 3. Wydra może skakać na wysokość 160 cm i na odległość do 150 cm. 4. Wydra potrafi: pływać, nurkować, biegać, mocować się, bawić, skakać, ślizgać 5. Wydra świetnie pływa ze względu na opływowy kształt ciała i błonę pławną między palcami. 6. Wrogami wydry są: orzeł bielik i człowiek. 7. Nad wodą widać tylko nos, uszy i oczy wydry, bo leżą w jednej linii. 8. Nozdrza i uszy wydry podczas pływania są zamykane specjalnymi fałdami skórnymi. 9. Wydra może pozostać pod wodą nawet przez kilka minut. 10. Krewnymi wydry są, np.: borsuk, kuna i tchórz. 11. Nory wydry mają często podwodne wejście i komin wentylacyjny. 12. Oprócz nory lęgowej wydry mają kilka różnych legowisk. 13. Wydra może ważyć do 10 kg. 14. Wydra ma krótkie, mocne łapy, pięciopalczaste i chwytne, z szerokimi pazurami. 15. Tylna stopa wydry ma długość od 8,5 do 13,5 cm, a szerokość ok. 7 cm. 16. Wydra ma 36 zębów (człowiek ma 32). 17. Wydra ma długie do 18 mm, sztywne włosy ościste, a pod nimi krótkie, 9 mm, miękkie włosy wełniste. 18. Między włosami wełnistymi znajdują się liczne, maleńkie pęcherzyki powietrza, co chroni przed zimnem i przemoczeniem. 19. Po wyjściu z wody wydra tarza się w śniegu lub trawie, żeby się osuszyć. 20. Podczas polowania w ciemności wydra lokalizuje ofiarę za pomocą długich, bardzo czułych na drgania wody wąsów (wibrysów), znajdujących się na pyszczku. 21. Drobne ofiary wydra zjada w wodzie, większe wyciąga na brzeg. 22. Wydra najchętniej zjada małe ryby (do 20 cm długości), które nie mają znaczenia gospodarczego. 23. Wydra ma zwyczaj pozostawiania swoich odchodów w widocznych miejscach (kamieniach wystających z wody, kępach traw lub specjalnie usypanych piaskowych kopcach). 24. Samica ma terytorium wzdłuż brzegu cieku, zazwyczaj o długości do 5 km, samiec dwa razy większe. 25. Wydra jest chroniona przepisami prawa polskiego i międzynarodowego. 26. Samce są zdecydowanie większe od samic, ich głowa jest szersza, a kark i wargi silniej umięśnione. 27. Samica posiada 4 sutki, które nabrzmiewają i zaznaczają się wyraźnie dopiero około 5 dni przed porodem. 28. Wiele wydr ginie w sieciach rybackich i pod kołami samochodów. 29. W górach Europy można spotkać wydry do wysokości 2300 m n.p.m. 30. Na bagnach zamiast nor wydry budują legowiska z trzcin i gałęzi. 31. Wydra bezszelestnie nurkuje i wynurza się na powierzchnię wody. 32. Z powodu niszczenia (przebudowy) naturalnych siedlisk wydry zajmują nawet rowy melioracyjne i rzeki w miastach Wydra i jej krewniacy

3 Szkoła podstawowa klasy Dorosła wydra wydaje różne dźwięki, między innymi głos godowy gwizdy. Młode są bardzo hałaśliwe. 34. Detergenty ze ścieków, np.: proszek do prania, mydło, płyn do zmywania naczyń, sprawiają, że futro wydry traci wodoodporność i funkcję termoizolacyjną. 35. Futro wydry jest bardzo gęste (do włosów/cm 2 ) i cenione w przemyśle futrzarskim. B. Ćwiczenia. 1. Kim jestem? 1. Rozdaj parom karty pracy nr 1 Rodzina łasicowatych, poproś o wykonanie zadań opisanych na karcie. 2. Wywołaj ochotnika na środek. Przypnij mu agrafką na plecach jeden z portretów krewniaków wydry tak, aby klasa widziała zwierzę, a on nie. 3. Uczeń zadaje pozostałym pytania, dotyczące wyglądu i zwyczajów zwierzęcia, którego portret ma na plecach. Wolno odpowiedzieć jedynie TAK lub NIE. 4. Po odgadnięciu nazwy zwierzęcia uczeń wraca na miejsce, a na środek wychodzi inny ochotnik. Zabawę kontynuuj do odgadnięcia nazw wszystkich 6 zwierząt. 2. Wydra wygra, jeśli jej pomożemy! 1. Upewnij się, że uczniowie rozróżniają figury geometryczne: romb i pięciokąt, wykorzystane w ćwiczeniu, mające różną wielkość i położenie. 2. Rozdaj kartę pracy nr 2 Wydra wygra, jeśli jej pomożemy! po jednej karcie na parę uczniów. Poproś o wykonanie zadania 1 i odczytanie przez uczniów wybranych zagrożeń dla zwierząt. 3. Poproś o wykonanie zadania nr 2 z karty pracy. Omów z uczniami możliwe sposoby przeciwdziałania zagrożeniom dla wydr. Sprawdź prawidłowość wykonania zadania wg wzoru w tabeli poniżej. Zagrożenie Zanieczyszczenie środowiska (pestycydy, metale ciężkie) kumulacja w łańcuchu pokarmowym. Niszczenie siedlisk poprzez regulację rzek, usuwanie roślinności nadbrzeżnej, budowę tam. Zabijanie przez człowieka kłusownictwo, przekonanie o szkodliwości wydry w stawach; futra. Wypadki na szosach. Wypadki w sieciach rybackich, żakach. Przeciwdziałanie Oczyszczanie ścieków, unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, np. baterii, świetlówek itp., badania naukowe, edukacja. Nadzór nad właściwą regulacją cieków, dbałość o zachowanie naturalnych siedlisk: starorzeczy, wysp, starych drzew; renaturyzacja, badania naukowe, edukacja. Ograniczanie szkód, powodowanych przez wydrę w stawach rybnych, np. budowanie ogrodzeń, kary za kłusownictwo, kary za handel skórami, edukacja, badania naukowe. Tworzenie bezpiecznych przejść pod drogami i mostami, kładki itp. Montowanie plastikowej kratki we wlocie sieci. 4. W zadaniu nr 3 na karcie pracy poproś uczniów o wybranie i zaznaczenie zagrożeń, występujących w Waszej okolicy. Metodą burzy mózgów wybierz z uczniami działania, które mogą być stosowane przez nich od zaraz (np. selekcja odpadów, szerzenie informacji). Poproś o sprawdzenie, czy są one na karcie i zamalowanie tych pól na zielono. Omów z uczniami możliwość zastosowania tych działań w Waszej okolicy. 12. Wydra i jej krewniacy 3

4 Szkoła podstawowa klasy Wyciągnij pomocną dłoń 1. Rozdaj kartę pracy nr 3 wszystkim uczniom. Poproś o rozwiązanie rebusu - Wyciągnij pomocną dłoń. 2. W zadaniu 2 na karcie parcy nr 3 oprócz obrazka ważne są informacje w treści: o objęciu wydry ochroną i jej zdjęciu. Dane do wykresu są szacunkowe i obrazują nie tyle rzeczywistą liczebność wydr w Polsce, ile dynamikę zmian. Proponowane wnioski: a) decyzję o ochronie wydr podjęto wskutek zmniejszenia się liczebności gatunku, b) kiedy wydra jest chroniona, jej liczebność rośnie (zwiększa się). 3. W zadaniu nr 3 na karcie pracy nr 3 - rozwiązanie łamigłówki: człowiek - określa naszą rolę w przyrodzie. Zakończenie 1. Przeprowadź rozmowę kierowaną pt. Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że człowiek to największy wróg i najlepszy przyjaciel wydry i jej krewnych?. Wymagaj uzasadnienia możliwe argumenty wynikają z przeprowadzonych ćwiczeń. 2. Poproś o ewaluację lekcji: walizka co z lekcji ci się przyda w życiu? kosz na śmieci o czym nie warto pamiętać? pudełko co można schować na później? Słowniczek trudniejszych pojęć Ochrona częściowa forma ochrony dopuszczająca możliwość regulacji liczebności osobników. Regulacja rzek przekształcenie naturalnego koryta rzecznego w celu uregulowania nurtu tak, aby rzeka miała zwiększony przepływ i aby zmniejszyć zagrożenie wylaniem wody. Regulacja może mieć też na celu przystosowanie rzeki do żeglugi. Często w wyniku regulacji rzeki likwiduje się jej meandry, umacnia brzegi oraz usuwa roślinność nadbrzeżną. Siedlisko całokształt warunków środowiskowych w miejscu życia organizmu, gatunku lub populacji. Wybrane pozycje literatury: 1. M. Bouchner, Śladami zwierząt. Przewodnik, Multico, Warszawa Z. Pucek, Klucz do oznaczania ssaków Polski, PWN, Warszawa W. Serfiński, Ssaki Polski. Atlas, WSiP, Warszawa Wydra i jej krewniacy

5 Wydra i jej krewniacy - karta pracy nr 1 Rodzina łasicowatych (Mustelidae) Przeczytaj informacje. Z liter znajdujących się pod obrazkiem i informacją, ułóż nazwę opisanego zwierzęcia. Długość ciała: cm Długość ciała: cm Długość ciała: cm Długość ciała: cm Długość ciała: cm Długość ciała: cm + ogon 14 cm. + ogon cm. + ogon 3-7 cm. + ogon cm. + ogon 15 cm. + ogon cm. Masa ciała: 0,5 1,5 kg. Masa ciała: 1,2 2,1 kg. Masa ciała: 0,04 0,2 kg. Masa ciała: 0,15 0,40 kg. Masa ciała: 7-15 kg (latem) Masa ciała: 3 15 kg. Sylwetka: wydłużona, podczas biegu garbata. łapy z mocnymi pazurami. wąska głowa (2 cm). na, łapy krótkie. Sylwetka: podłużna głowa, krótkie łapy, palce spięte bło- Sylwetka: wydłużona, krótkie Sylwetka: bardzo smukła, Sylwetka: smukła, wydłużo- i kg jesienią. Sylwetka: opływowa, gibka, Ubarwienie: jasny koniec pyska, białe plamy nad oczami. sną plamą od podgardla aż na grzbiet, biały spód, granica ny koniec ogona; zimą cały łapy z mocnymi pazurami (do Ubarwienie: brązowa z ja- Ubarwienie: brązowa, z ja- Ubarwienie: brązowy Ubarwienie: zawsze czar- krępy, silny tułów, przednie ną pławną, szeroki pysk. Siedlisko: zarośla pobliżu przednie łapy, różowy nos. między nimi nierówna. biały, latem grzbiet brązowy, kopania). ś-niejszym spodem. wody. Siedlisko: osiedla, ruiny, Siedlisko: tereny uprawne, spód biały. Ubarwienie: na pysku biało Siedlisko: brzegi rzek, stawów, jezior. Tryb życia: poluje o zmierzchu i nocą, dobrze pływa czonych lisich norach. sów. Tryb życia: aktywny całą stoszary, spód czarny. Tryb życia: poluje głównie o brzegi wód. Często w opusz- siedziby ludzkie, obrzeża la- Siedlisko: zarośla. czarne pasy, grzbiet srebrzy- i nurkuje. Zajmuje chętnie Tryb życia: nocą wspina się Tryb życia: ruchliwa, aktywna całą dobę z powodu pach, zwinny, skacze susami lasy w sąsiedztwie łąk i pól. dzo dobrze pływa i nurkuje. Na dobę, poluje często w gru- Siedlisko: głównie młode świcie, zmierzchu i nocą. Bar- królicze nory. Zagrożony wystrzykuje z gruczołów przy- strychy, poddasza i wieże. Po- dużych strat ciepła i bra- o długości do 50 cm. Tryb życia: skryty; nocą wę- jednym oddechu potrafi prze- po drzewach i ścianach na odbytowych cuchnącą ciecz. trafi szybować podczas długich skoków. Pokarm: głównie myszy nie nornice i karczowniki (ła- Nora ma długie, rozgałęzione prędkością do 12 km/godz. ku tłuszczu pod skórą. Pokarm: drobne ssaki, główdruje stałymi ścieżkami. płynąć pod wodą do 400 m z Pokarm: żaby, ropuchy, ślimaki wodne, norniki, myszy, Pokarm: drobne zwierzęta, (łapie je w norach pod ziemią, w ciągu 1 roku nawet liki, ptaki. rzeniami drzew i na zboczach nieduże ptaki i ssaki, skorupane także pod ziemią), kró- chodniki i komory pod ko- Pokarm: ryby, płazy, gady, karczowniki. głównie myszy i szczury, także ptaki i jaja, owoce gryzoni). pagórków. piaki, mięczaki. Pokarm: wszystkożerny; Kuna domowa, inaczej: głównie dżdżownice, owady, ślimaki, pisklęta ptaków, jaja, drobne płazy i gady, niewielkie ssaki, a także padlina, owoce, nasiona, grzyby, kłącza i bulwy. ZRÓHCT AKNOIMAK ACISAŁ JATSONORG KUSROB ARDYW

6 Wydra i jej krewniacy - karta pracy nr 2 Wydra wygra, jeśli jej pomożemy! 1. Romby z czynnikami, stanowiącymi zagrożenie dla wydry i jej krewniaków, zamaluj na czerwono. 2. Jak nazywają się figury, w których wpisano sposoby przeciwdziałania zagrożeniom? Połącz je liniami z odpowiednimi rombami. Zwróć uwagę, że czynnikom zagrażającym można przeciwdziałać na różne sposoby. 3. Otocz kółkiem te romby z zagrożeniami, które występują w Waszej okolicy. Pomyśl, co Ty możesz zrobić, żeby pomóc zagrożonym zwierzętom. Odpowiednie propozycje zamaluj na zielono. sieci rybackie budowa przejść bezpiecznych dla zwierząt kary za zabijanie i handel wydrami niszczenie siedlisk zanieczyszczenie środowiska zachowanie naturalnych siedlisk ograniczanie szkód w stawach rybnych badania naukowe edukacja i informacja oczyszcznie ścieków, segragacja i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych zabijanie jako szkodnika, kłusownictwo wypadki na szosach zakładanie kratek w sieciach nadzór nad właścią regulacją cieków

7 Wydra i jej krewniacy - karta pracy nr 3 nij po ną n=m! 1. Poniżej wpisz rozwiązanie rebusu - hasło: Przeanalizuj dane dotyczące zmian w liczebności wydry w Polsce. Na początku XX wieku wydra była chroniona. W 1959 r. wpisano ją na listę gatunków łownych. W 1995r ponownie objęto wydrę ochroną gatunkową. Obecnie jest objęta ochroną częściową. Odpowiedz na pytania: Zmiana liczebności wydry w Polsce niska średnia wysoka a) Dlaczego podjęto decyzje o ochronie wydry? b) Uzupełnij zdanie: Kiedy wydra jest chroniona, jej liczebność...

8 Wydra i jej krewniacy - karta pracy nr 3 3. Wpisz litery do kratek w odpowiedniej kolejności, a dowiesz się, kto nazywany jest jednocześnie wrogiem i przyjacielem wydry. Uzasadnij (ustnie) to twierdzenie. I Z K O C Ł W E

9 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 1 Rodzina łasicowate portrety Gronostaj

10 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 2 Rodzina łasicowate portrety Tchórz

11 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 3 Rodzina łasicowate portrety Łasica

12 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 4 Rodzina łasicowate portrety Kuna domowa

13 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 5 Rodzina łasicowate portrety Borsuk

14 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 6 Rodzina łasicowate portrety Wydra

15 Wydra i jej krewniacy - plansza nr 7 Puzzle Wydra w swoim środowisku