ZASADY BEZPIECZNJE PRACY Z URZĄDZENIAMI TECHNIKI KOMPUTEROWEJ

Transkrypt

1 003 URZĄDZENIA TECHNIKI KOMPUTEROWEJ ZASADY BEZPIECZNJE PRACY Z URZĄDZENIAMI TECHNIKI KOMPUTEROWEJ 1 UTK

2 URZĄDZENIA TECHNIKI KOMUPTEROWEJ Wstęp Większość osób pracujących stale przez wiele godzin dziennie przy komputerze skarŝy się na bóle głowy, kręgosłupa, łzawienie oczu, napięcie mięśni i ogólne rozdraŝnienie. Są to przykre konsekwencje nieprzystosowania się organizmu ludzkiego do przyjmowania nieprawidłowej, wymuszonej postawy. Nawet najlepiej zorganizowane stanowisko pracy z komputerem zmusza nas do wielogodzinnego przebywania w pozycji siedzącej, co nie pozostaje bez wpływu na organizm człowieka. 2 UTK

3 Pozostałe czynniki materialne środowiska pracy dzielą się na: ZAGROśENIE DLA WZROKU ZAGROśENIA DLA UKŁADU MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWEGO ZAGROśENIA DLA UKŁADU NERWOWEGO 3 UTK

4 ZAGROśENIE DLA WZROKU ObciąŜenie wzroku jest podstawową obok nieruchomej i wymuszonej pozycji ciała, uciąŝliwością Długotrwała praca zwłaszcza przy złej jakości monitora i niewłaściwym oświetleniu zewnętrznym powodować moŝe nadmierne zmęczenie wzroku. Objawia się ono pieczeniem oczu, łzawieniem lub przejściowym osłabieniem widzenia. Prowadzi to do spadku ostrości widzenia, podwójnego widzenia, migotania itp. Dolegliwościom tym zazwyczaj towarzyszy ból głowy. Na pewno duŝy wpływ na wzrok wywiera właściwości techniczna ekranu: jaskrawość ekranu, kontrast, migotanie, koloryt i wielkość. Nie moŝna w tym miejscu pominąć wpływu oświetlenia ogólnego i czasu pracy. Brak natomiast dowodów na wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organ wzroku. 4 UTK

5 ZAGROśENIA DLA UKŁADU MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWEGO Drugą z najwaŝniejszych uciąŝliwości pracy przy komputerze jest nieruchoma i wymuszona pozycja ciała. Powoduje ona bóle pleców, szyi rąk, a takŝe drętwienie, sztywność lub drŝenie mięśni. Najczęściej uwaŝa się, Ŝe dolegliwości mięśniowo-szkieletowe wywołane są nieprawidłową pozycją ciała. MoŜe powodować ona: skrzywienie kręgosłupa, w okolicy szyjnej oraz piersiowej. Wynikają one głównie z niewłaściwego ustawienia monitora oraz złego rozwiązania siedziska i ograniczenia przestrzeni roboczej. Nadmierne zginanie rąk w stawach łokciowych i zwiększenie odwodzenia nadgarstka powodowane jest złą lokalizacją i kształtem klawiatury. Mogą one prowadzić do zmian zwyrodnieniowych w stawach kończyn górnych. Badania ergonomiczne wykazały równieŝ związek bólu rąk i ramion - z wysokością umieszczenia klawiatury, bólu ramion z odwodzeniem łokciowym powyŝej 20 stopni, a dolegliwości barku, ramion i szyi - z brakiem podparcia dla przedramion i zwiększonym pochyleniem głowy. 5 UTK

6 ZAGROśENIA DLA UKŁADU NERWOWEGO Odnotowano teŝ wpływ czasu pracy przy monitorze na występowanie bólu głowy. Za czas graniczny uznano 4 godziny. Zbyt długi czas pracy zwiększa teŝ ryzyko powstania skłonności do złości, frustracji, draŝliwości, dezorientacji, agresji i trudności koncentracji. Wtórne do wymienionych zaburzeń mogą być schorzenia somatyczne: zaburzenia Ŝołądkowo-jelitowe, wzrost napięcia mięśniowego, zakłócenie rytmu serca, objawiające się nadmierną potliwością i zaburzeniem snu. Badania wykazały, Ŝe wymienione dolegliwości dotyczą około 50% populacji zbytnio obciąŝonej pracą przy komputerze. Dlatego, tak waŝne jest ograniczanie dzieciom i młodzieŝy, korzystania z komputera. 6 UTK

7 STANOWISKO PRACY Podstawowymi elementami stanowiska są stół, siedzisko, monitor i klawiatura. Jako elementy dodatkowe, stosowane w zaleŝności od potrzeb i moŝliwości uŝytkownika, występują: podnóŝek, podłokietnik, uchwyt na dokumenty itp. Poprawne rozmieszczenie dodatkowego wyposaŝenia technicznego, jak: dodatkowa stacja dysków, drukarki, plotery, skanery, głośniki, kamery i pojemniki na dyskietki czy płyty CD, wpływa bezpośrednio na wygodę uŝytkowania, ale takŝe ze względu na wzajemne odległości i orientacje ma znaczny wpływ na funkcjonalność struktury przestrzennej stanowiska pracy. Konstrukcja stanowiska powinna umoŝliwiać dostosowanie jego wymiarów do indywidualnych właściwości fizycznych pracownika oraz wielkości i ilości obsługiwanego sprzętu. Rozwiązania konstrukcyjne sprzętu komputerowego zmieniają się, a tym samym funkcjonalność stanowiska pracy moŝe ulec pogorszeniu. NaleŜy teŝ uwzględnić wykonywanie dodatkowych czynności równolegle z obsługą sprzętu np. wykonywanie notatek. 7 UTK

8 Wówczas naleŝy zarezerwować na stole, co najmniej 60 cm dodatkowego wolnego miejsca. W optymalnych warunkach pracy uŝywa się blatów o wymiarach 80x160 cm. Szczególną uwagę naleŝy zwrócić na to, aby ustawiony na stanowisku sprzęt nie wystawał ani jeden centymetr poza jego krawędź. Wszystko, co wystaje poza obręb stołu jest potencjalnym źródłem zagroŝenia i prowadzić moŝe do zniszczenia sprzętu lub urazu. Mając na uwadze przedstawione załoŝenia, moŝna sformułować wniosek ogólny, Ŝe projektując optymalne warunki pracy na stanowisku z komputerem naleŝy dąŝyć do tego, aby jego główne parametry moŝna było regulować w jak największych zakresach. Aby zapobiec urazom, wszystkie kanty i naroŝniki biurka powinny być lekko zaokrąglone, a uchwyty i klucze umieszczone w zagłębieniach. NaleŜy takŝe unikać błyszczącej faktury blatu powodującej dodatkowe odbicia i refleksy męczące wzrok. 8 UTK

9 SIEDZISKO - KRZESŁO DO PRACY Podstawowym warunkiem przydatności krzesła do pracy przy stanowisku komputerowym jest moŝliwość regulacji wysokości siedziska w zakresie od cm. Musi być ono stabilne, obrotowe, zawierające co najmniej 5 rolek, o podstawie, nie powodującej potykanie się o elementy konstrukcyjne. Rolki powinny być właściwie dobrane - do podłogi twardej rolki miękkie, o do wykładziny dywanowej rolki twarde. Zapobiega to niekontrolowanemu przesuwaniu się siedziska po podłodze. Siedzisko powinno równieŝ zawierać mechanizm regulacji wysokości i kąta pochylenia oparcia, a pokrętła i dźwignie regulacyjne powinny być tak umieszczone, Ŝeby moŝliwe było łatwe dokonywanie zmian ich parametrów w pozycji siedzącej. Przy prawidłowo ustawionym krześle, ramiona siedzącego powinny swobodnie zwisać, a przedramiona tworzyć z nimi kąt, co najmniej 90 stopni. 9 UTK

10 Podpórki dla rąk mają odciąŝać kręgosłup oraz mięśnie ramion i karku. Stopy powinny dotykać podłoŝa (podnóŝka) całą swoją powierzchnią, a nie tylko czubkami palców. Kolana powinny być lekko ugięte, a głębokość siedziska tak zgrana z oparciem, aby zlikwidować ucisk nogi pod kolanem czołową krawędzią siedziska. Zadaniem dobrze wyprofilowanego oparcia jest odciąŝenie kręgosłupa. Dlatego powinno być ono tak ustawione, aby podpierało część lędźwiową kręgosłupa znajdującą się na wysokości 10 do 15 cm nad powierzchnią siedziska. Złe ustawienie oparcia jest przyczyną garbienia się i kulenia przy pracy. Powoduję to nierównomierne obciąŝenie tarcz międzykręgowych - wyłącznie ich przedniej części, co moŝe wywołać powstanie bolesnej rwy kulszowej. Wskazane jest, aby krzesło posiadało amortyzator, chroniący kręgosłup przed wstrząsami przy siadaniu. Natomiast zaokrąglenia tapicerki na krawędziach zapobiegają uciskowi krzesła na uda. Zaleca się aby tapicerka była wykonana z materiałów naturalnych, które zapewniają przepuszczalność pary wodnej i powietrza. 10 UTK

11 PODNÓśEK PodnóŜek jest niezbędny wtedy, gdy mimo optymalnego ustawienia krzesła stopy nie mogą być całą powierzchnią oparte o podłogę. Zapewnia on wygodną pozycją nóg przy pracy. Nie powinien być na stałe związany ze stołem. UniemoŜliwiałoby to ustawienie go w najkorzystniejszym miejscu względem siedziska. Minimalne wymiary podnóŝka wynoszą 30x40 cm, a jego nachylenie powinno być regulowane w zakresie od 0 do 25 stopni. Płyta podnóŝka powinna być pokryta materiałem przeciwpoślizgowym. Nieprzydatne są podnóŝki, których płyta jest wykonana ze szczebelków, poniewaŝ nie zapewniają one pełnego kontaktu stopy z podłoŝem. 11 UTK

12 PODSTAWKA POD DOKUMENTY Niewłaściwe wzajemne usytuowanie miejsca z dokumentami, ekranu i klawiatury powoduje nadmierne obciąŝenie wzroku, wynikające z konieczności częstych zmian akomodacji oczu. Właściwe ustawienie dokumentów umoŝliwia podstawka, wyposaŝona w oś z regulacją kąta nachylenia ich powierzchni, w zakresie od 15 do 75 stopni w stosunku do powierzchni blatu. Podstawka moŝe być umieszczona na wysięgniku lub na blacie stołu między klawiaturą, a monitorem. ZaleŜy to głównie od tego, czy uwaga operatora ma być skupiona na dokumencie, czy na informacjach wyświetlonych na monitorze. JeŜeli ekran i dokumentacja wymagają tyle samo uwagi, wówczas monitor i podstawkę ustawia się z boku po obu stronach osi klawiatury. Warto takŝe pomyśleć o uchwycie mocującym dokumenty do górnej krawędzi podstawki. 12 UTK

13 KLAWIATURA Budowa klawiatury ma wpływ na szybkość wprowadzania danych oraz stopień obciąŝenia rąk. Nie powinna się ona ślizgać po powierzchni blatu. Jej wysokość w części środkowej nie ma przekraczać 3 cm, a powierzchnia robocza powinna być pochylona do operatora pod kątem 5 do 15 stopni. Przy zachowaniu tych parametrów wystarczy 5 do 10 cm wolnej przestrzeni do krawędzi blatu dla oparcia dłoni. Siła oporu klawiszy jest sprawą indywidualną. W sprzedaŝy są klawiatury: twarde, średnie i miękkie. Badania wykazały, Ŝe osoby pracujące duŝo na tradycyjnej klawiaturze, cierpią na schorzenia, wynikające z nienaturalnego ułoŝenia dłoni. Dlatego skonstruowano klawiaturę, w której lewa i prawa strona są ustawione względem siebie pod odpowiednim kątem. Są one nazywane klawiaturami ergonomicznymi. Posiadają one najczęściej takŝe wyprofilowaną podpórkę pod dłonie, odciąŝającą nadgarstki. 13 UTK

14 EKRAN MONITORA Kupując nowy zestaw komputerowy warto szczególną uwagę zwrócić na wybór monitora. Monitor posłuŝy nam dłuŝej niŝ jednostka centralna, która starzeje się bardzo szybko. Jego jakość ma wpływ na komfort pracy oraz nasze zdrowie (ból oczu, głowy i ogólne zmęczenie). W chwili obecnej zaleca się kupowanie monitorów o przekątnej minimum 17 cali. Warto takŝe kierować się przy zakupie znanymi i sprawdzonymi markami. Nie chodzi tu o snobizm, ale o parametry techniczne, które nie wszystkie moŝemy sprawdzić np. emisję promieniowania elektromagnetycznego, która powinna być zgodna z normą TCO'99 (ciągle aktualna). Kupując monitor, zwracajmy takŝe uwagę na ostrość obrazu i jego kontrast. ZaleŜą one między innymi od rodzaju uŝytego luminoforu i rozdzielczości ekranu. Rozdzielczość zalecana dla monitorów siedemnastocalowych wynosi 1024x768 pikseli. Równie waŝna jest stabilność świetlna (migotanie, płynięcie) i częstotliwości odświeŝania ekranu (minimum 85 HZ). Nie bez znaczenia dla komfortu pracy jest kształt monitora. ZaleŜy on od typu kineskopu. Im bardziej jest płaski tym obraz mniej zniekształcony. Na uwagę zasługują monitory ciekłokrystaliczne LCD. Są one płaskie, zajmują mało miejsca na biurku, nie występuje w nich migotanie ekranu i nie emitują szkodliwego dla człowieka promieniowania. Wadą ich jest wolne odświeŝanie ekranu (75 Hz) i wysoka cena. 14 UTK

15 CZYNNIKI KOMFORTU PRACY Nie naleŝy lekcewaŝyć innych czynników takich jak: mikroklimat pomieszczenia, hałas, oświetlenie, promieniowanie elektromagnetyczne, pole elektrostatyczne i higiena pracy. Przez mikroklimat rozumiemy: temperaturę powietrza, wilgotność, prędkość powietrza oraz promieniowanie cieplne. Łączny efekt działania tych czynników odczuwany jest subiektywnie jako uczucie ciepła lub zimna. Zalecana temperatura w pomieszczeniach z komputerem powinna wynosić od stopni Celsjusza. Aby zapobiec nadmiernemu promieniowaniu cieplnemu od strony okien, naleŝy wyposaŝyć je w Ŝaluzje. Będą one przydatne takŝe do regulacji oświetlenia pomieszczeń. Chronią one takŝe nas przed olśnieniami. NaleŜy takŝe dbać o właściwą wilgotność powietrza. Wilgotność powyŝej 50% ma znaczny wpływ na zmniejszenie niekorzystnego pola elektrostatycznego wytworzonego przez monitory. Suche powietrze obniŝa naszą sprawność psychofizyczną i jest uciąŝliwe dla alergików. 15 UTK

16 Pomiary hałasu urządzeń komputerowych wykazały, Ŝe najbardziej uciąŝliwe pod tym względem są drukarki oraz urządzenia z wymuszonym chłodzeniem. Wybierając drukarkę pamiętajmy, Ŝe najciszej pracuje drukarka laserowa. Zaleca się, aby jedno urządzenie przypadało na około 5 m2. JeŜeli jest to moŝliwe, naleŝy najbardziej hałaśliwe urządzenia umieszczać jak najdalej od operatora. Zbyt duŝa róŝnica między jasnością pomieszczenia, a jasnością ekranu zmusza wzrok do znacznego wysiłku i w efekcie obniŝa ostrość widzenia. DuŜą uciąŝliwość wywołują takŝe olśnienia, pochodzące od opraw oświetleniowych, okien oraz odbicia od płaszczyzn jaśniej oświetlonych. W dłuŝszym okresie czasu czynniki te mogą prowadzić do trwałych zmian chorobowych oczu. Polska Norma zaleca najmniejsze dopuszczalne natęŝenie oświetlenia w pomieszczeniach pracy z komputerem ustala 500 Lx. Oprócz wyŝej wymienionych czynników zawsze naleŝy pamiętać o ustawianiu monitorów tyłem do źródła światła i odchylaniu ich lekko od pionu (około 10 stopni). 16 UTK

17 Nikt jednoznacznie nie wypowiedział się na temat szkodliwości środowiska elektromagnetycznego, wytwarzanego przez monitor, na zdrowie człowieka. Badania wykazały jedynie, Ŝe ekspozycja operatora stanowiska komputerowego na wymienione pole jest mniejsza, o kilka rzędów wielkości, od aktualnie obowiązującej w Polsce i na świecie wartości. Pewne jest, Ŝe odsunięcie operatora od monitora ogranicza znacznie "szkodliwy" wpływ wszelkiego promieniowania. NaleŜy dąŝyć do tego, aby odległości ekranu od oczu mieściły się w granicach mm, a kąt między linią wzroku a poziomem, nie powinien być większy od 20 stopni. Przy organizowaniu stanowisk pracy dla kilku operatorów, naleŝy je tak rozmieścić względem siebie, aby operator kaŝdego z nich był w jak najmniejszym stopniu naraŝony na pole sąsiednich monitorów. NaleŜy przy tym wiedzieć, Ŝe silniejsze pole jest wytwarzane za monitorem. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest ustawianie monitorów tyłem do ściany lub parami tyłem do siebie. 17 UTK

18 HIGIENA PRACY Praca z komputerem to nie tylko wysiłek intelektualny, ale takŝe zmęczenie statyczne. Na wielogodzinne siedzenie organizm nasz reaguje bólami mięśni, kręgosłupa oraz zaburzeniami krąŝenia. Dlatego wskazane jest, co jakiś czas, wykonywanie ćwiczeń fizycznych, takich jak skręty ciała, wyciąganie ramion, zwieszanie głowy, napręŝanie i rozluźnianie mięśni nóg, głębokie oddechy, masaŝ dłoni, palców, skroni i karku. Ponadto naleŝy pamiętać o następujących zasadach: nie wolno pracować przy monitorze dłuŝej niŝ 4 godz. dziennie, po kaŝdej godzinie pracy powinna nastąpić 15 minutowa przerwa, przerwy w pracy naleŝy wykorzystywać racjonalnie np. przewietrzać pomieszczenie, wykonywać ćwiczenia rozluźniające, spróbować wyłączyć się psychicznie. 18 UTK

19 PRAWIDŁOWO ZORGANIZOWANE STANOWISKO DO PRACY Z KOMPUTEREM 19 UTK