PRZYK ADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII

Transkrypt

1 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 1 Autor: Ewa ak TEST PRZED PRÓBNÑ MATURÑ 2008 PRZYK ADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII Instrukcja dla zdajàcego POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy: 120 minut 1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 9 stron (zadania 1 23). Ewentualne braki zg oê przewodniczàcemu zespo u nadzorujàcego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyraênie przekreêl. 5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie. 6. Podczas egzaminu mo esz korzystaç z o ówka, gumki (wy àcznie do rysunków) oraz linijki. yczymy powodzenia! Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ mo na otrzymaç àcznie 50 punktów. Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.

2 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 2 2 Zadanie 1. (2 pkt) Mitochondrium jest zwykle owalnym organellum majàcym kilka mikrometrów d ugoêci. Otoczone jest dwiema b onami bia kowo-lipidowymi. B ona zewn trzna jest g adka, natomiast wewn trzna tworzy wpuklenia zwane grzebieniami mitochondrialnymi. W Êrodku mitochondrium znajduje si koloidalna matrix, w której zawieszone sà czàsteczki DNA oraz rybosomy. Na podstawie opisu przedstaw na schematycznym rysunku budow mitochondrium, uwzgl dniajàc: b on mitochondrialnà zewn trznà, grzebienie mitochondrialne, matrix, DNA, rybosomy. Zadanie 2. (3 pkt) Krew cz owieka sk ada si z osocza oraz elementów morfotycznych, takich jak erytrocyty, leukocyty oraz trombocyty. Uzupe nij tabel, wpisujàc nazw rozpoznanego na schemacie elementu morfotycznego oraz podstawowà funkcj, jakà pe ni. A B C Nr schematu Nazwa elementu morfotycznego Funkcja elementu morfotycznego 1 2 3

3 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 3 3 Zadanie 3. (3 pkt) Kr gos up stanowi rusztowanie wewn trzne organizmu cz owieka. W wyniku utworzonych krzywizn kszta tem przypomina liter S. WyjaÊnij poj cia lordozy i kifozy oraz podaj, jakà rol pe nià w organizmie cz owieka. Zadanie 4. (1 pkt) Przem czenie i kontuzje to najcz stsze skutki uprawiania sportu wyczynowego, ale nie tylko. Warto pami taç o odpowiedniej profilaktyce. WyjaÊnij, w jakiej sytuacji stwierdzenie AktywnoÊç ruchowa mo e byç przyczynà kontuzji jest prawdziwe. Zadanie 5. (2 pkt) Cz owiekowi w drugiej po owie pierwszego roku ycia wyrastajà z by mleczne, które mi dzy 7 a 13 rokiem ycia zast pujà z by sta e. Ró nice mi dzy uz bieniem mlecznym a sta ym ilustrujà wzory z bowe. ( ) x2 x2 =20 ( ) x2 x2 =32 uz bienie mleczne uz bienie sta e Podaj dwie ró nice w uz bieniu 5-letniego dziecka i uz bieniu doros ego cz owieka, wykorzystujàc podane wzory z bowe. Zadanie 6. (1 pkt) Zaznacz prawid owà odpowiedê spoêród a d. Âlepot zmierzchowà powoduje niedobór witaminy: a) B6 b) K c) A d) D

4 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 4 4 Zadanie 7. (2 pkt) Dzisiejsza moda na szczup à sylwetk promowana jest przez reklamy, które przekonujà nas, e szczup e jest pi kne. JednoczeÊnie niektóre firmy podsycajà w nas ch ç jedzenia kalorycznych produktów, reklamujàc przyjemnoêç wynikajàcà z jedzenia, np. s odyczy. Uzasadnij, podajàc dwa argumenty, jakie zagro enia dla organizmu mo e nieêç ze sobà treêç takich reklam. Zadanie 8. (3 pkt) Tabela przedstawia rozk ad sk adników pokarmowych przeprowadzany przez enzymy w wybranych odcinkach przewodu pokarmowego. Uzupe nij brakujàce miejsca tabeli. Odcinek przewodu pokarmowego jama ustna Sk adnik pokarmowy Enzym amylaza Êlinowa o àdek bia ko lipaza trzustkowa Zadanie 9. (3 pkt) Wentylacja p uc polega na rytmicznych wdechach i wydechach. W czasie wdechu nast puje rozciàgni cie klatki piersiowej, co prowadzi do zwi kszenia obj toêci p uc i wytworzenia podciênienia zasysajàcego powietrze. Jest to akt czynny. Wydech jest aktem biernym, podczas którego wytworzone nadciênienie wyt acza powietrze z p uc, które powracajà do pierwotnych rozmiarów. Utwórz tabel i porównaj w niej opisane procesy, bioràc pod uwag dwie ich charakterystyczne cechy.

5 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 5 5 Zadanie 10. (2 pkt) Cz stà dolegliwoêcià podczas wyjazdów wakacyjnych jest biegunka spowodowana spo yciem produktów zaka onych bakteryjnie. Podaj dwie najwa niejsze, twoim zdaniem, zasady przestrzegania higieny ywienia w czasie wyjazdów. Zadanie 11. (2 pkt) W tabeli przedstawiono sk ad chemiczny powietrza wdychanego i wydychanego. Sk adnik powietrza wdychane Powietrze (% obj toêci) wydychane Azot Tlen Dwutlenek w gla 0,03 4 Inne gazy ok. 1 ok. 1 Przedstaw dane z tabeli w postaci diagramu s upkowego.

6 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 6 6 Zadanie 12. (2 pkt) T tnicami nazywamy naczynia krwionoêne, które odprowadzajà krew z serca. W obiegu ma ym krew p ynie t tnicami p ucnymi, zaê w obiegu du ym aortà i innymi t tnicami. Wyka s usznoêç nast pujàcego stwierdzenia: T tnicami p ynie krew natlenowana. Podaj dwa argumenty potwierdzajàce twoje zdanie. Zadanie 13. (3 pkt) Dzi ki ukom odruchowym mo liwe sà reakcje ustroju na okreêlony bodziec. Na schemacie zaznaczono cyframi 1 5 poszczególne elementy uku odruchowego rdzeƒ kr gowy 5 4 Przyporzàdkuj nazwy elementów odpowiednim cyfrom Zadanie 14. (2 pkt) Jajniki pracujà zwykle na przemian raz w jednym jajniku dojrzewa p cherzyk Graafa, raz w drugim. Niekiedy jednak mo e nastàpiç jednoczesne jajeczkowanie w obu jajnikach albo podwójne w jednym jajniku. Odpowiedz, podajàc po jednym argumencie, w jakim przypadku powstanà bliêni ta jednojajowe, a w jakim dwujajowe.

7 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 7 7 Zadanie 15. (1 pkt) Zaznacz prawid owà odpowiedê spoêród a d. Zap odnienie komórki jajowej nast puje w: a) pochwie, b) jajowodzie, c) macicy, d) jàdrze. Zadanie 16. (3 pkt) W procesach transkrypcji i translacji ma zastosowanie zasada komplementarnoêci. Uzupe nij zapisy, wykorzystujàc powy szà zasad. Kodony w DNA: Kodony w mrna: Antykodony w trna: ATGCTTAAG UAC...UUC...CUU... WyjaÊnij, na czym polega zasada komplementarnoêci. Zadanie 17. (2 pkt) Organizmy transgeniczne posiadajà dodatkowo wprowadzone geny. Podaj dwa argumenty Êwiadczàce o zasadnoêci wprowadzania na rynek takich organizmów. Zadanie 18. (2 pkt) Niektóre choroby genetyczne wyst pujà w wi kszoêci przypadków u m czyzn. Jest to zwiàzane z genami sprz onymi z p cià. Takie geny znajdujà si w chromosomie X i nie wyst pujà w chromosomie Y, co oznacza, e ka dy m czyzna ma jednà kopi tych genów. Podaj jeden przyk ad choroby dziedziczonej w opisany sposób. Napisz, czym si ona objawia.

8 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 8 8 Zadanie 19. (3 pkt) Osobniki danej populacji mogà zasiedlaç swój area na trzy ró ne sposoby, które przedstawiajà rysunki 1 3. A B C Podaj nazwy typów rozmieszczeƒ osobników oraz po jednym przyk adzie do ka dego z typów. Zadanie 20. (3 pkt) Uzupe nij tabel, nazywajàc w aêciwie oddzia ywania mi dzy populacjami. Przyk ad oddzia ywania Nazwa oddzia ywania mi dzy populacjami Osobniki jednej populacji sà zabijane i stanowià po ywienie dla osobników drugiej populacji. Osobniki jednej populacji szkodzà osobnikom drugiej, same nie czerpiàc z tego bezpoêrednich korzyêci. Osobniki jednej populacji odnoszà korzyêci z istnienia drugiej, dla której populacja pierwsza jest oboj tna. Zadanie 21. (1 pkt) aƒcuchy pokarmowe sà zazwyczaj wycinkami bardzo skomplikowanych zale noêci. Podaj przyk ad aƒcucha detrytusowego z uwzgl dnieniem ogniw: detrytus, konsumenci I rz du, konsumenci II rz du.

9 LBD8-CD-arkusz1 M 7/20/07 12:28 PM Page 9 9 Zadanie 22. (3 pkt) Choroby inwazyjne sà powodowane przez liczne pierwotniaki, robaki p askie i ob e oraz stawonogi. Poni ej przedstawiono dwa opisy chorób. a) Samica tego paj czaka drà y korytarze w warstwie naskórka, gdzie sk ada zap odnione jaja, z których rozwijajà si larwy. Pomi dzy palcami ràk i nóg, w okolicach okci i nadgarstków, na skórze brzucha pojawiajà si sw dzàce krosty. b) Larwa tego nicienia w druje do kosmków jelitowych, gdzie dojrzewa p ciowo. Samice w ciàgu 2 miesi cy rodzà ok larw, które w drujà wraz z krwià do mi Êni poprzecznie prà kowanych. Niszczà w ókna mi Êniowe i otarbiajà si i tam pozostajà. Od tego momentu, po 4 tygodniach pojawiajà si : bóle g owy, wysoka goràczka, obrz ki powiek, z e samopoczucie, bóle stawów i mi Êni. Podaj nazwy chorób opisanych w podpunktach a i b oraz organizmów je wywo ujàcych. Wymieƒ êród a zara enia si jednà z tych chorób. Zadanie 23. (1 pkt) SpoÊród podanych chorób cz owieka zaznacz podpunkt, w którym sà wymienione tylko choroby spo eczne. a) albinizm, daltonizm, hemofilia b) gruêlica, cukrzyca, oty oêç c) owsica, toksoplazmoza, malaria