PRZYGOTOWANIE SEMINARYJNO- METODOLOGICZNE. Metody prowadzenia badań w naukach o bezpieczeństwie

Transkrypt

1 PRZYGOTOWANIE SEMINARYJNO- METODOLOGICZNE Metody prowadzenia badań w naukach o bezpieczeństwie Andrzej Marjański R e f l e k s y j n i e 2 Nie ma nic bardziej praktycznego od dobrej teorii. 1

2 Agenda Pojęcie nauki i postępowania badawczego Cel pracy Tezy i hipotezy pracy Klasyfikacja metod badawczych 3 Pojęcia nauki 4 Nauka jest celową działalnością człowieka mająca na celu wyjaśnianie świata. Naukę można określić jako wyspecjalizowaną działalność zmierzającą do obiektywnego poznania i zrozumienia rzeczywistości przyrodniczej i społecznej oraz do stworzenia możliwości wykorzystania zdobytej wiedzy w celu przekształcenia zgodnie z potrzebami człowieka. 2

3 Nauki o bezpieczeństwie 5 Nauki o bezpieczeństwie są naukami empirycznymi (indukcyjnymi) Twierdzenia i teorie wynikają z obserwacji rzeczywistości i odpowiedniej interpretacji Nauki o bezpieczeństwie umiejscowione są dziedzinie nauk społecznych Postępowanie badawcze Podstawową kwestią postępowania badawczego są metody naukowe Metodologia nauk wyróżnia dwa rodzaje metod: Metody rozumowania Metoda dedukcyjna (od ogółu do szczegółu) Metoda indukcyjna (od szczegółów do ogółu) Metody badawcze stosowane systematycznie, wielokrotnie w badaniu różnych problemów i wykorzystujące wyniki tych badań do tworzenia teoretycznych uogólnień lub zweryfikowania założonych hipotez 6 3

4 Pojęcie metody naukowej i techniki Metoda naukowa powtarzalny i systematycznie uporządkowany sposób postępowania, który umożliwia realizację zamierzonego celu Technika szczegółowy sposób zbierania danych i ich opracowywania 7 Nieznajomość specyfiki poszczególnych metod może zniekształcić wyniki lub uniemożliwić wykonanie badań Postępowanie w toku procesu badawczego Poznanie znaczenia terminów, którymi się będziemy posługiwać Sformułowanie problemu badawczego i sformułowanie hipotez i pytań, na które będziemy szukali odpowiedzi Transformacja tych pytań na język wskaźników i właściwych operacji badawczych Zrealizowanie badań Zinterpretowanie wyników Wnioski poznawcze mające na celu lepsze wyjaśnienie badanego fragmentu rzeczywistości oraz wnioski i zalecenia praktyczne * 8 4

5 Klasyfikacja metod naukowych Proces badawczy może przebiegać w zróżnicowany sposób i z wykorzystaniem różnych metod badawczych Wybór określonej metody (metod) powinien być dostosowany do charakteru rozpatrywanego problemu i stawianych pytań badawczych W badaniach naukowych dokonuje się świadomego wyboru określonego sposobu postępowania spośród znanych metod badawczych Należy uwzględnić zarówno treść jak i możliwość zastosowania określonego sposobu postępowania do danego zadania badawczego 9 10 Klasyfikacja metod naukowych Podstawowe typy badań: Analityczne bazujące na rozumowaniu dedukcyjnym Empiryczne bazujące na rozumowaniu indukcyjnym Indukcja i dedukcja metody badania naukowego wzajemnie się nie wykluczają, przeciwnie uzupełniają się i mogą być stosowane równolegle 5

6 Metoda indukcyjna Rozwinęła się w naukach doświadczalnych Polega na formułowaniu ogólnych wniosków czy ustalaniu prawidłowości na podstawie analizy empirycznie stwierdzonych zjawisk. Wnioskuje się na podstawie szczegółów o właściwościach ogólnych zjawiska czy przedmiotu. Założenie tylko fakty mogą stanowić podstawę naukowego myślenia Do metod indukcyjnych należą różnego rodzaju analizy stosowane w różnych dyscyplinach naukowych 11 Typy badań analitycznych (dedukcyjnych) W badaniach analitycznych różnice pomiędzy poszczególnymi kategoriami dotyczą celów oraz sposobu wykorzystania metod logicznych i matematycznych Kategorie badań analitycznych Konceptualne (pojęciowe) Matematyczne Statystyczne 12 6

7 Badanie konceptualne (pojęciowe) Cel badania nowe spojrzenie na tradycyjne problemy poprzez budowanie związków logicznych pomiędzy dokładnie zdefiniowanymi pojęciami. Istotna cecha badania wykorzystanie logiki w badaniu. Przykłady badań Badanie introspekcyjne - wykorzystuje doświadczenie badacza w formułowaniu pojęć. Modelowanie konceptualne zakłada pewien model myślowy zbudowany na podstawie wyprowadzonych zależności, który następnie może zostać poddany ocenie Badania hermeneutyczne źródłem twierdzenia jest to co zostało zaobserwowane tj, fakty wyprowadza się na podstawie obserwacji. 13 Matematyczne badanie analityczne (dedukcyjne) Cel badania wykrywanie skomplikowanych zależności pomiędzy szczegółowo zdefiniowanymi pojęciami poprzez opracowanie nowych modeli matematycznych i badanie zachowania tych modeli w różnych warunkach. Istotna cecha badania wykorzystanie w budowie modeli logiki formalnej, natomiast testowanie tych modeli opiera się na sztucznie opracowanych danych Przykłady badań: Rozumowe - logiczne dowodzenie twierdzeń za pomocą dedukcji; Analityczne modelowanie normatywne Analityczne modelowanie opisowe Prototypowanie Eksperyment Symulacje matematyczne 14 7

8 Statystyczne badania analityczne (dedukcyjne) Cel badania zbudowanie na podstawie obszernej wiedzy, zintegrowanego modelu z zamiarem poddania go statystycznym testom empirycznym Istotna cecha badania połączenie modeli logicznych (matematycznych) z modelami statystycznymi w celu zbudowania jednej zintegrowanej teorii Przykłady badań: Modelowanie statystyczno-matematyczne. 15 Metoda dedukcyjna Stosowana w badaniach, których celem jest stwierdzenie charakteru cech i zdarzeń, często także w poszukiwaniu zależności pomiędzy nimi. Posługujemy się modelami lub wzorcami teoretycznymi opartymi na rzeczywistych danych. Sztucznie skonstruowane wzorce podlegają sprawdzeniu poprzez porównanie z rzeczywistością. Na podstawie takich porównań wyklucza się wzorce i modele sprzeczne z rzeczywistością. Takie postępowanie nazywa się redukcją. 16 8

9 Typy badań empirycznych (dedukcyjnych) Wykorzystuje się dane rzeczywiste dotyczące wybranego obiektu (np. przedsiębiorstwa) w celu zweryfikowania czy dany model teoretyczny znajduje potwierdzenie w rzeczywistości Kategorie badań empirycznych: Eksperymentalne badania empiryczne Statystyczne badania empiryczne Studium przypadku (case study) 17 Eksperymentalne badania empiryczne Cel badania badanie zależności poprzez manipulowanie zmiennymi kontrolowanymi, które mają wpływ na zmienne zależne tak, aby określić konsekwencje tej manipulacji; chodzi o wskazanie zależności przyczynowych pomiędzy zmiennymi. Istotna cecha badania badanie musi być przeprowadzone w warunkach, w których możliwe jest wyeliminowanie wpływu czynników zakłócających istniejące prawidłowości. Przykłady badań: Eksperyment empiryczny Opisowe modelowanie analityczne 18 9

10 Statystyczne badania empiryczne Cel badania empiryczna weryfikacja zależności wyprowadzonych teoretyczne; weryfikacja dokonuje się na podstawie stosunkowo dużej próby danych pochodzących z rzeczywistości gospodarczej. Istotna cecha badania dokonanie analizy statystycznej stosunkowo dużej liczby danych zewnętrznych Przykłady badań: Skategoryzowany i nieskategoryzowany proces wywiadowczy dostarczający danych do analiz statystycznych Analiza historyczna Panele eksperckie Metoda delficka 19 Studium przypadku case study Metoda, w której badacz dąży do wszechstronnego opisu jednostkowego przedmiotu badania z uwzględnieniem szerokiego zestawu zmiennych interesują nas zarówno wartości zmiennych jak i zależności między nimi Cel badania wnikliwe badanie zależności na podstawie niewielkiej liczby podmiotów (może być jeden) Istotna cecha badania próba badawcza jest niewielka, ale badanie dogłębne, dotyczy bowiem dużej liczny zmiennych oraz związków zachodzących między nimi. Przykłady badań: Studium przypadku bez ingerencji badacza Studium przypadku z ingerencją badacza 20 10

11 Studium przypadku case study W procesie badawczym realizowanym metodą studium przypadku wykorzystywane mogą być różnorodne metody, techniki i narzędzia. Do użytecznych metod można tutaj zaliczyć metodę badania dokumentacji, obserwację, metodę wywiadu i/lub metodę badań ankietowych. Prawidłowe przeprowadzenie procesu badawczego pozwala m.in. na: przedstawienie bardziej dokładnego i głębokiego obrazu badanej rzeczywistości, wyjaśnienie źródeł i uwarunkowań określonych zjawisk, a także oparcie się na głębszych relacjach pomiędzy badaczem i obiektem badanym. 21 Studium przypadku case study Z drugiej strony wykorzystanie metody studium przypadku wiąże się z takimi ograniczeniami, jak: mała reprezentatywność wyników, intuicyjność i subiektywność sądów, duża czasochłonność 22 11

12 Metody gromadzenia materiałów badawczych Metoda ankietowa (ankieta-wywiad) zadawanie pytań przez ankietera umieszczonych na formularzu i notowaniu na bieżąco udzielanych przez respondentów odpowiedzi Istota metody ankietowej uzyskiwanie odpowiedzi wg pewnego logicznie ułożonego klucza. Jeden z podstawowych sposobów zbierania danych w naukach społecznych Zbiera się dane na podstawie informacji uzyskanych od osób uznanych za dobrze zorientowane w zagadnieniach stanowiących przedmiot ankiety. 23 Rodzaje metody ankietowej Jawna (bezpośrednia)- ma charakter jawny, co może budzić obawę co do szczerości odpowiedzi Anonimowa nie budzi wątpliwości o szczerość wypowiedzi, ale często ma charakter korespondencyjny, co obniża jej wartość. Statystyczna np. spisy rolne i badania budżetów rodzinnych prowadzone przez GUS. Mają charakter masowy Monograficzna dotyczą wielu obiektów badawczych i charakteryzują się rozległą tematyką 24 12

13 Wywiad jako technika pozyskiwania danych Technika oparta na bezpośrednim kontaktowaniu się badacza z respondentami. Istota wywiadu polega na bezpośredniej rozmowie przeprowadzonej wg wcześniej opracowanego planu. Rodzaje wywiadu: Swobodny Kwestionariuszowy Grupowy (zbiorowy) Głębinowy Zogniskowany 25 Wywiad swobodny Zadawanie pytań rozmówcom, które nie były wcześniej opracowane Ich treść wynika z wcześniej przygotowanego planu Plan wywiadu nie przybiera formy kwestionariusza 26 13

14 27 Wywiad kwestionariuszowy Plan wywiadu przybiera formę kwestionariusza Wywiad indywidualny a grupowy Indywidualny rozmowa ankietera z jedną osobą Zbiorowy rozmowa na przygotowany temat z kilkoma lub kilkunastoma osobami 28 14

15 Istota metody wywiadu Wywiad polega na prowadzeniu rozmowy Uczestniczą w nim co najmniej wywiadowca i respondent Prowadzący wywiad chce uzyskać od respondenta dane określone celem badań Prowadzący wywiad stara się stawianymi pytaniami i tokiem rozmowy skłonić respondenta do udzielenia odpowiedzi na temat będący celem badania 29 Forma wywiadu nie jest sprawą przypadku ani swobodnego wyboru prowadzącego musi wynikać z celu badań, rodzaju rozmówcy i okoliczności rozmowy Warunki poprawnego przeprowadzenia wywiadu Przygotowanie rozmowy odpowiednie umotywowanie celu wywiadu i zachowanie się w sposób nie budzący podejrzliwości Miejsce nie może być krępujące dla respondenta, nie może wywoływać podejrzeń o to, że respondent może być podsłuchiwany lub obserwowany Umiejętności nawiązania i prowadzenia rozmowy oraz stawiania pytań, unikanie pytań czy powodują lakoniczne odpowiedzi, właściwa mowa ciała, unikanie krytyki poglądów prezentowanych przez rozmówcę Rejestracja i właściwe udokumentowanie treści wywiadu 30 15

16 Metoda panelu Badanie zogniskowane (focus group research) Odmiana wywiadu Kilka osób pod kierunkiem przeszkolonego specjalisty dyskutuje o przedstawionym im projekcie, problemie, organizacji, Metody ilościowe a metody jakościowe Rodzaj źródła informacji warunkuje sposób jej pozyskania Wyróżniono dwie grupy metod: Metody ilościowe Metody jakościowe 16

17 Badania ilościowe Badania prowadzące do odpowiedzi na pytanie "ile?", "jaki procent?", "jak wiele?", Parametry liczbowe określa się w odpowiednich jednostkach miar ich zadaniem jest określenie wielkości oraz częstości występowania badanego zjawiska, prowadzą do zebrania danych ilościowych; Podstawowe cechy: wyniki przedstawiane są w formie liczb, tabel, wykresów, Przydatne metody badawcze wywiad ustrukturyzowany, ankieta 33 Badania ilościowe wyniki można generalizować, przenosić na populację badaną, narzędzie badawcze jest standaryzowane, zminimalizowany wpływ badacza na respondenta, wyniki są interpretowane w sposób obiektywny, standaryzacja warunków realizacji badania, realizowane na stosunkowo dużej próbie badawczej; do najbardziej popularnych technik ilościowych zaliczamy: ankieta, wywiad kwestionariuszowy, analiza treści; 34 17

18 Badania jakościowe Badania prowadzące do odpowiedzi na pytanie "jak?", "dlaczego?, ich zadaniem jest poznanie, opis, wyjaśnienie różnorodności badanego zjawiska, a nie na analizie częstości jego występowania, prowadzą do zebrania danych jakościowych; podstawowe cechy: wyniki przedstawiane są w formie opisowej, wyników nie można przenosić na populację badaną, są właściwe tylko konkretnej grupie badawczej, narzędzie badawcze jest elastyczne, badacz, moderator ma wpływ na badaną grupę, Badania jakościowe Interpretacja wyników ma: bardziej subiektywny charakter, realizowane na mniejszej liczbie uczestników badania, mają charakter bardziej kreatywny i twórczy; Do najbardziej popularnych technik jakościowych zaliczamy: indywidualny wywiad pogłębiony IDI, zogniskowany wywiad grupowy FGI, wywiad swobodny, obserwacja uczestnicząca, techniki projekcyjne; 18

19 Badanie panelowe Typ badania, w których testuje się przynajmniej dwukrotnie tą samą grupę respondentów w odstępach czasu, dzięki czemu można zaobserwować i przeanalizować dynamikę postaw, zachowań lub opinii badanej grupy; 37 Analiza źródeł wtórnych, Desk Research zbieranie i analiza zastanych danych statystycznych, urzędowych, baz danych, gromadzenie danych rozproszonych lub trudno dostępnych, wymagających kontaktu z licznymi instytucjami posiadającymi je w formie cząstkowej; naturalne jest łączenie desk research z uzupełniającymi technikami badawczymi pozwalającymi na "wywołanie" danych, których nie można odnaleźć w dostępnych źródłach "zastanych"; 38 19

20 Wywiad głębinowy a zogniskowany Głębinowy pobudzanie rozmówcy do swobodnej i wszechstronnej wypowiedzi na zadany temat. Zwykle jest to powód do entuzjazmu lub niechęci, związanych z konkretnym problemem Zogniskowany sprowadza rozmowę z respondentem do jednego celu badania. Wszystkie inne informacje są eliminowane. Odpowiedzi muszą dotyczyć zadanego pytania być związane ściśle z problemem. 39 Ankieta jako metoda badawcza Budowa kwestionariusza ankiety W badaniach ankietowych nie tyle sam ankieter musi być mądry, co sama ankieta J. Sztumski 20

21 Metoda badań ankietowych Umożliwia gromadzenie informacji poprzez komunikowanie się ankietera z respondentem za pośrednictwem przekazu pisemnego Narzędzie odpowiednio skonstruowany kwestionariusz ankiety Wymagania dla dobrej ankiety: Rzetelność wewnętrznie zgodna, pozwalająca na uzyskanie stałych wyników bez względu na czas badania Trafność pozwala na udowodnienie hipotezy Obiektywność pozwala na uzyskanie wyników niezależnych od badacza 41 Kwestionariusz ankiety lub wywiadu Ankieta ( z francuskiego erqüete badanie, dochodzenie) badanie zjawisk masowych na podstawie odpowiednio opracowanego kwestionariusza Kwestionariusz stanowi jedno z ważniejszych narządzi badawczych przeznaczonych do rejestracji odpowiedzi respondentów Zawiera świadomą i logiczną kompozycję pytań. Pytania w kwestionariuszu powinny być tak ułożone aby stanowiły zwartą i konkretną całość. Pytań powinno być tylko tyle, aby pełnie wyczerpywały badany problem. Uzyskane odpowiedzi muszą całkowicie zapewniać pożądaną informację

22 O sprawy oczywiste O co nie należy pytać O informacje, które można łatwo osiągnąć w inny sposób np. z obserwacji badanego podmiotu z dokumentów pozyskanych w badanym przedsiębiorstwie 43 Pytania powinny być: krótkie, jasne, zrozumiałe. Zasady konstruowania pytań Konstrukcja pytania ma zapewnić uzyskanie jednoznacznej odpowiedzi, nie wymagających dalszych wyjaśnień. Pytający musi zrozumieć o co jest pytany. Uszeregowanie pytań powinno umożliwić grupowanie i analizę statystyczną

23 Rodzaje pytań zamknięte Pytania zaopatrzone w listę przygotowanych, z góry przewidzianych odpowiedzi przedstawionych respondentowi do wyboru Zestaw takich wszelkich możliwych do wyboru odpowiedzi to tzw. kafeteria 45 Rodzaje pytań zamknięte Pytania zamknięte są dość często wykorzystywane w kwestionariuszach ponieważ: Skracają czas realizacji badań, Ułatwiają pracę respondentowi i ankieterowi, Przynoszą materiały w znacznym stopniu ujednolicone i zestandaryzowane, Są łatwiejsze w późniejszym opracowaniu danych; 46 Podstawowy problem nie pominąć żadnych istotnych możliwości odpowiedzi Kafeteria musi być wyczerpująca 23

24 Rodzaje pytań zamkniętych Alternatywne alternatywne możliwości odpowiedzi tak, nie, nie wiem itp. Dysjunktywne wybór jednej odpowiedzi z co najmniej dwóch Koniunktywne wybór więcej niż jednej odpowiedzi 47 Pytania otwarte Rodzaj pytań, na które można udzielić swobodnej odpowiedzi Respondent ma możliwość sformułowania własnej odpowiedzi Odpowiadający nie jest skrepowany podanymi odpowiedziami i ma całkowitą swobodę w formułowaniu własnymi słowami wypowiedzi 48 24

25 Pytania otwarte Trudniejsze pytania, wymagają od respondenta większego wysiłku intelektualnego Wydłuża się czas wypełniania kwestionariusza Umożliwiają bardziej osobiste i pogłębione odpowiedzi, Często zwracaja ankieterowi uwagę na nowe aspekty badanych zagadnień Dostarczają bogatszego materiału, Nie są łatwe do analizy Zagrożenie Szansa uzyskania odpowiedzi na pytanie otwarte w ankiecie jest dużo niższa niż na pytanie zamknięte 49 Pytania półotwarte Zawierają kafeterię gotowych odpowiedzi, A jednocześnie umożliwiają swobodę wypowiedzi osób na badany temat Poprzez dołączenie odpowiedzi Inne, co daje możliwość dopisania własnej odpowiedzi 50 25

26 Pytania filtrujące Stosowane, gdy chcemy spośród respondentów dokonać eliminacji tych osób, które nie maja nic do powiedzenia na dany temat. Odpowiedź na pytanie filtrujące rozstrzyga o tym, kogo dotyczyć będzie następne pytanie w kwestionariuszu, Np. Czy w ostatnim miesiącu przeczytał Pan(i) jakaś książkę?, Jeśli tak, to jaką?.... Pytania te są bardzo użyteczne, pozwalają uniknąć błędów logicznych i merytorycznych związanych z zadawaniem pytań osobom, których nie dotyczą. 51 Pytania kontrolne Służą do weryfikowania odpowiedzi udzielanych przez respondentów, w celu ukazania ich prawdziwości. Pytania pozwalają w jakimś stopniu wykluczyć osoby odpowiadające kłamliwie. Są to pytania zbieżne z treścią innych pytań, lecz różne pod względem formy i ich wyrażania. Sprzeczność w odpowiedzi na nie wskazuje na nieszczerość respondenta, Taka odpowiedź dyskwalifikuje także jego pozostałe odpowiedzi

27 Pytania projekcyjne Stosowane w sytuacji, kiedy chcąc się czegoś dowiedzieć od respondenta, nie pytamy go wprost lecz pośrednio Np. chcąc się dowiedzieć, co respondenci sadza o swoich wykładowcach, nie pytamy wprost studenta, jak on ocenia wykładowców, lecz jak studenci według niego oceniają wykładowców Zapytany w ten sposób wyrazi głównie swoją opinię, bo jest mu najbliższa 53 Szeregowanie pytań Pytania rangowane Prosi się badanego o ponumerowanie odpowiedzi wg pewnego przedstawionego mu kryterium wariantów odpowiedzi 54 27

28 Dotyczą respondenta. Pytania metryczkowe Zawierają zestaw pytań o wszystkie ważne dla badań cechy demograficzno-społeczne badanego, jak: wiek, płeć, wykształcenie, Zawód. Pytania te umieszcza się zazwyczaj na końcu kwestionariusza, nie zaleca się aby otwierały kwestionariusz. 55 Kolejność pytań w kwestionariuszu Pytania układamy w bloki tematyczne Nie skaczemy z tematu na temat każdy blok zaczyna się od pytania ogólnego, potem pytania szczegółowe Najpierw pytamy o fakty, potem o opinie Pytania zaczynamy od niekrepujących do bardziej drażliwych 56 28

29 O co nie wolno pytać W pytaniach nie zadajemy pytań obejmujących obszary tajemnicy: państwowej, służbowej, prywatnej. Nie zadaje się pytań, które mogą być: kłopotliwe, żenujące, wzbudzające u respondenta obawy. 57 Układ kwestionariusza Informacja o instytucji prowadzącej badania. Instrukcja dotycząca sposobu udzielania odpowiedzi na pytania. Pytania właściwe. Krótka charakterystyka osób badanych (metryczka) Wzmianka o zapewnieniu anonimowości Podziękowanie respondentom za włożony trud i czas poświęcony na udzielenie odpowiedzi

30 Metryczka ankiety Pomimo anonimowości ankiety (wywiadu) potrzebne są informacje o charakterystyce socjologicznej osób badanych Pytania o cechach społeczno-demograficznych zamieszcza się na początku lub końcu kwestionariusza Zakres pytań: wiek, wykształcenie, staż pracy, płeć, miejsce zamieszkania, inne dane. 59 Uwarunkowania stosowania ankiety 60 Ankieta, pomimo iż jest jedną z bardziej popularnych technik badawczych, nie może być jedyną technika użytą przez badacza Zawsze należy zastosować kilka technik badawczych, gdyż badania ankietowe dają wiedzę obszerną, lecz nie pogłębioną, informują ale nie wyjaśniają, opierają się głównie na werbalnych zachowaniach respondentów, które to nie zawsze ukazują rzeczywisty stan badanych zagadnień 30

31 Cele i hipotezy pracy Cel pracy 62 Formułowanie celu pracy to jeden z najważniejszych elementów przygotowania pracy. Dobrze sformułowany cel pracy stanowi drogowskaz i pozwala na odniesienie się do istotnych zagadnień poruszanych w pracy. 31

32 Formułowanie celu pracy Cel pracy musi być sformułowany wg następujących zasad: Zwięźle Treściwie (precyzyjnie) Bez wzbudzania wątpliwości, co do zamiarów autora Celem pracy dyplomowej powinno być rozwiązanie niewielkiego problemu Główny wysiłek autora należy skierować na rzetelność i wnikliwość w jego rozwiązaniu. 63 Cel pracy 64 Cel pracy musi zawierać procesy poznania myślowego jakie autor będzie stosował w pracy np.: analizę, porównanie wykazanie przydatności uwidocznienie różnić udowodnienie. Najczęściej popełniany błąd przyjmowanie za cel pracy przedstawienie czegoś. Takie działanie nie pokazuje twórczego wkładu studenta (może jedynie przedstawiać efekty cudzych dokonań) 32

33 Cel główny, cele cząstkowe Powinno się sformułować jeden cel ogólny (główny) Można dokonać uszczegółowienia celu ogólnego poprzez sformułowanie celów cząstkowych Realizacja celów cząstkowych musi prowadzić do realizacji celu głównego 65 Tezy i hipotezy pracy Teza stanowi główne przesłanie pracy całość wywodu w pracy powinna zmierzać do jej udowodnienia Teza (gr. thésis - położenie, twierdzenie) Teza założenie, twierdzenie wymagające dowodu, konkluzja, której należy dowieść na podstawie przyjętych przesłanek

34 Hipoteza (y) pracy Hipoteza (gr. hipóthesis) twierdzenie oznajmujące, którego treść chcemy udowodnić w pracy Hipoteza od tezy różni się mniejszą ogólnością. Hipoteza nadaje badaniom kierunek ku ważnym problemom. Poprawne sformułowanie tezy i hipotezy ma podstawowe znaczenie dla jakości prowadzonych badań oraz formułowanych na ich podstawie wniosków. 67 Cechy hipotezy Jasne sformułowanie zdefiniowanie pojęciowo i operacyjnie wszystkich zmiennych Konkretność określenie jakie oczekiwane związki między zmiennymi w aspekcie kierunku (dodatni czy ujemny) i warunków, w jakich dany związek zachodził Sprawdzalność za pomocą dostępnych metod ocena hipotezy zależy od tego, czy istnieją odpowiednie metody pozwalające na jej przetestowanie. Pozbawienie metod wartościujących badania w naukach społecznych są prowadzone w otoczeniu społecznym i badacz musi być świadomy własnej stronniczości i starać się ją ujawnić

35 Hipoteza a problemy badawcze Problem badawczy ogólne pytanie dotyczące badanej rzeczywistości Hipoteza badawcza proponowana odpowiedź o charakterze wstępnym, której poprawność można zweryfikować za pomocą dostępnych metod Hipoteza, która wytrzymała większą liczbę i różnorodność prób falsyfikacji (wykazania fałszywości) zasługuje na większe uznanie i jest bardziej wiarygodna od hipotezy poddanej mniejszej liczbie i mniej różnorodnej próbie falsyfikacji. 69 Hipoteza a problemy badawcze Proces badawczy powinien polegać na przekształceniu pytań badawczych w proponowane odpowiedzi (hipotezy), tak aby można było je badać i weryfikować. Praca dyplomowa może zawierać tylko część tego procesu. np. praca polega na identyfikacji i opisie problemu wówczas celem pracy jest sformułowanie hipotez. w innym przypadku celem pracy będzie weryfikacja hipotezy

36 71 Podsumowanie 72 Zagadnienia do dyskusji Jakie rodzaje metod badawczych wykorzystujemy w przygotowaniu pracy dyplomowej. Zasady formułowania celu pracy Znaczenie tez i hipotez w przygotowaniu pracy dyplomowej 36

37 Literatura do wykładu S. Urban, W. Ładoński, Jak napisać dobrą pracę magisterską, AE im. O. Langego, Wrocław. A. Dudziak, A. Żejmo, Redagowanie prac dyplomowych, Difin, Warszawa. R. Wojciechowska, Przewodnik metodyczny pisania pracy dyplomowej, Difin, Warszawa. 73 Pytania?