ZAKŁADKI DOBRE PRAKTYKI. Przeciwdziałanie mowie nienawiści w sieci PoPrzez edukację o Prawach człowieka

Transkrypt

1 DOBRE PRAKTYKI ZAKŁADKI Przeciwdziałanie mowie nienawiści w sieci PoPrzez edukację o Prawach człowieka atelstwo nękanie edukacja o prawach człowieka wrogość tolera romofobia solidarność ksenofobia sprawiedliwość przestępstwo olerancja szacunek seksizm różnorodność rasizm pokój nacjonaliz enia uczestnictwo antysemityzm równość homofobia bezpieczeń odność islamofobia wolność dyskryminacja demokracja nienawiść

2 Wydawca: Stowarzyszenie Polis Koordynator Kampanii Rady Europy Bez nienawiści w Polsce Plac Defilad 1/1212, Warszawa info@polis.org.pl Publikacja wydana dzięki Programowi Obywatele dla Demokracji finansowanemu z funduszy EOG. Zdjęcia na okładce dzięki uprzejmości (od lewej do prawej): Rady Europy No Hate Ninja Project Földi László Horváth Dániel Słowackiego Komitetu Kampanii Bez nienawiści Zdjęcia w środku publikacji: Alicja Szulc: str. 6, 52, 72, 88 Filip Błażejowski: str. 17 Węgierski Komitet Kampanii Bez nienawiści : str. 38 Reuters: str. 15 Publikacja nieodpłatna, nie może być sprzedawana. Uznanie autorstwa 3.0 Polska - Licencja pozwala na kopiowanie, zmienienie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy. Wydanie I Warszawa 2016

3 REDAKCJA: Jan Dąbkowski AUTORZY: Halina Bortnowska Zbigniew Bujak Filip Błażejowski Jan Dąbkowski Barbara Jędrzejczyk Maciej Sopyło Ula Wierzbicka Igor Wysocki Aleksandra Żegota Łukasz Anders Natalia Baran Štěpán Pořízek PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD: Aleksandra Barmuta

4 BEZ NIENAWIŚCI JAN DĄBKOWSKI Nienawiść jest ludzka, każdy człowiek jest do niej naturalnie wyposażony. Nienawidzą ludzie tacy jak my. Może nawet nam się zdarza? Jesteśmy do niej skłonni szczególnie w momentach emocjonalnych, gdy czujemy się zagrożeni albo niesprawiedliwie traktowani. Dodatkowym bodźcem może być atmosfera społeczna, polityczna czy medialna wzmagająca niechęć, antypatie, uprzedzenia, pogardę czy wrogość. Swoje źródła nienawiść ma w wartościach, przez pryzmat których oceniane są działania, intencje i wartości innych ludzi. Najsmutniejsze jest to, że zwykle źródła tych wartości są oparte na dobru i odrzucają nienawiść. Uniknąć nienawiści lub przeciwstawić się jej (zarówno wewnętrznie, jak i na zewnątrz) można w większości przypadków dzięki wiedzy opartej na faktach, doświadczeniu i umiejętnościom komunikacyjnym. Ale nie wystarczy akceptować czy być tolerancyjnym te słowa dla mnie zakładają wyższość, są przejawem łaski, dają prawo decydowania o kimś innym. Nie jest to dla mnie spójne z ideą równości i praw człowieka. Nienawiść jest negatywna i nie powinna być traktowana jako narzędzie do zmiany sytuacji, reakcji na zło. Znamy z historii wiele przykładów, gdy erupcja nienawiści diametralnie zmieniała sytuację. Znów, u jej podstaw była motywacją do walki o lepszy świat, ale to nie jest etyczne narzędzie. Nie powinno się walczyć nienawiścią z nienawiścią. Nie można ulegać pokusie nienawistnego atakowania osób szerzących nienawiść.

5 Równościowe podejście bez nienawiści nie oznacza powszechnej miłości, zgody, czy nawet bycia dla siebie miłymi. Spory są mechanizmem potrzebnym do zmian sytuacji. Idealnie przy zachowaniu szacunku dla oponentów i ich wartości to są wzory demokratyczne. I tu przywołuję umiejętności komunikacyjne wspomniane wcześniej. Politycy, urzędnicy i funkcjonariusze reprezentanci państwa i osoby chcące brać na siebie misję i odpowiedzialność za jego losy, powinni dawać przykład z góry, tworzyć dobre praktyki. Prawo w Polsce jest dobre wiele krajów się na nim wzoruje. Gorzej z praktyką m.in. ignorowaniem i ośmieszaniem osób dotkniętych nienawiścią. Warto nieco poszerzyć prawo o grupy szczególnie atakowane, ale nie trzeba go zaostrzać to nie odstrasza. Ukaranie za nienawiść może dać sławę, podnieść status osoby szerzącej nienawiść, a nie musi zmienić nastawienia. Jak więc walczyć? Bliższe są mi działania prewencyjne, edukacyjne i świadomościowe. Trzeba pokazywać i oswajać różnorodność i jej naturę. Ale bieżącej sytuacji nie można pozostawiać osobom czy grupom, które są dotykane nienawiścią. Trzeba wspierać odwagę, dawać przykład i narzędzia do reagowania na nienawiść, pokazywania solidarności, żeby nikt nie uważał zwrócenia uwagi na krzywdę drugiej osoby za stratę czasu czy działanie bez sensu. W ramach Kampanii Rady Europy Bez nienawiści, którą koordynuję w Polsce z ramienia Stowarzyszenia Polis, staramy się wzmocnić szczególnie młode społeczeństwo, szkoły, grupy i młodzież do świadomości zagrożeń płynących z nienawiści. Próbujemy otwierać na różnorodność i aktywizować do działań przeciw mowie nienawiści (i na rzecz praw człowieka), szczególnie koncentrując się na Internecie. W tej publikacji zebraliśmy część polskich i europejskich doświadczeń przeciw nienawiści dotyczących różnych narzędzi, tematów i grup, z którymi pracujemy. Mam nadzieję, że zainspirują do działania.

6

7 SPIS TREŚCI Narzędzia kampanijne 9 Fotoaktywizm Happening Malowanie toreb Malowanie muralu Dobre praktyki - Polska 19 Noc Świątyń Akcja Różne oblicza Start-up! Laboratoria akcji i idei przeciw mowie nienawiści Opowiedz się Mamy głos Śląskie laboratorium idei & akcji: gościnność Wojownicy jesieni życia Muzułmanki_Warszawianki Hejt_Alert Dobre praktyki - Europa 45 Włączanie do działania 61 Animacja grup Więźniowie Służba Więzienna Prawnicy Materiały edukacyjne 83 X-meni Ćwiczenia do pracy z więźniami Jak ciekawie uczyć prawa nie=prawnikó? Warsztat uczenia metodami aktywnymi w kontekście przeciwdziałania mowie nienawiści Zrozumieć seksistowską mowę nienawiści Korzenie i gałęzie Płeć wszystko sprzeda? Prezentacja Podręcznika Zakładki 120 Europa - Regionalny autobus Bez nienawiści Norwegia - Utøya Portugalia - No Hate Ninja Project Litwa - I love Panda Belgia - Gra stołowa WediActivist

8

9 Narzędzia kampanijne - Poradniki o działaniach Barbara Jędrzejczyk

10 FOTOAKTYWIZM NA CZYM POLEGA NASZE DZIAŁANIE? Robienie zdjęć osobom trzymającym kartkę z hasłem wzywającym do działania, przeciwdziałania czy solidarności. Wizerunek wzmacnia przekaz, pokazuje jego konkretny, osobisty charakter. W pierwszym kroku trzeba wybrać sprawę, wobec której chce się zabrać głos. Może to być naruszenie praw człowieka, konkretny przypadek lub powtarzająca się forma dyskryminacji. Hasło może być protestem przeciw problemowi lub wsparciem osób dotkniętych sytuacją. Może być też ogólnym wezwaniem lub deklaracją poparcia lub sprzeciwu. Drugi etap to pisanie haseł na kartkach. Trzeci to wykonywanie fotografii. Czwarty, to umieszczanie ich w internecie (blogi, strony internetowe) i mediach społecznościowych, co sprawia, że przekaz jest szerzej widoczny, a znajomi i rodzina mogą się do niego odnieść i włączyć się w działanie publikując swoje hasła. Osobom o przeciwnym poglądom, przekaz może dać do myślenia, może zachęcić do dyskusji i zmiany poglądu. Rozwinięciem akcji może być wyjście z inicjatywą do lokalnej społeczności szkoły czy nawet miejscowości. Hasła mogą być przygotowane wcześniej bądź wymyślane na bieżąco przez przechodzące osoby. Warto do takiej akcji wybrać uczęszczane miejsce, aby nie martwić się o frekwencję. W efekcie powsta- je album/galeria zdjęć, niosące odpowiedni przekaz. A także innych rozpoznawalnych i wpływowych osób.

11 JAKIE SĄ JEGO CELE EDUKACYJNE? Wzmocnienie odwagi i zaangażowania na rzecz innych i integracji społecznej. Uwraż- liwienie na problemy i zachęta do wyrażania postawy równości, sprzeciwu wobec dyskry- minacji, a także solidarności z osobami dyskryminowanymi. CZEGO POTRZEBUJEMY DO REALIZACJI? Aparat fotograficzny (np. w telefonie) Kartki, flamastry Uczęszczane miejsce w szkole czy miejscowości ILE TO KOSZTUJE? Kartki, flamastry 30 zł GDZIE MOGĘ DOWIEDZIEĆ SIĘ CZEGOŚ WIĘCEJ? Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy Polis koordynujące Kampanię Rady Europy Bez Nienawiści w Polsce Amnesty International Polska

12 HAPPENING NA CZYM POLEGA NASZE DZIAŁANIE? W ramach tej aktywności uczniowie i uczennice zaproszeni są do samodzielnego wymyślenia i przeprowadzenia akcji happeningowej. Ważne jest, aby zorganizowane wydarzenie miało charakter artystyczny i było ograniczone czasowo, bo happening nie może trwać za długo. Pierwszym krokiem jest wymyślenie koncepcji w nawiązaniu do planowanego tematu, którym uczniowie i uczennice chcą się zajmować. W happeningu można korzystać z haseł, obrazów, muzyki, gestów, krzyku, przedmiotów, postaci w przestrzeni. Happeningiem może być również flash mob. JAKIE SĄ JEGO CELE EDUKACYJNE? Podniesienie wiedzy na temat praw człowieka związanych z równym traktowaniem. Wzmoc- nienie postawy zaangażowania w działania na rzecz równości wszystkich ludzi. Rozwinięcie kreatywności i poczucia sprawczości w środo- wisku lokalnym.

13 CZEGO POTRZEBUJEMY DO REALIZACJI? Wszystko zależy od pomysłu na happening. Na pewno się przydadzą ulotki, które będą od- nosiły się do akcji i które będzie można rozdać po jej zakończeniu. ILE TO KOSZTUJE? Wszystko zależy od pomysłu na happening :) GDZIE MOGĘ DOWIEDZIEĆ SIĘ CZEGOŚ WIĘCEJ? Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy Polis koordynujące Kampanię Rady Europy Bez Nienawiści w Polsce Stowarzyszenie Praktyków Dramy STOP-KLATKA

14 MALOWANIE TOREB NA CZYM POLEGA NASZE DZIAŁANIE? W ramach tej aktywności uczniowie i uczenni- ce zaproszeni są do samodzielnego stworzenia szablonów, które następnie wykorzystają podczas malowania toreb. Wzory graficzne, które znajdą się torbach powinny w swej koncepcji nawiązywać do tematyki praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji. Pierwszym krokiem jest dyskusja na temat tego, jakie dokładnie elementy powinny zaistnieć w projektach graficznych. Jeśli malowanie ma być realizowane podczas obchodów jakiegoś szczególnego dnia np. Dnia przeciw islamofobii i nietolerancji religijnej, można wybrać kształty związane z tą konkretną tematyką. Na tym etapie ważne jest przedstawienie podstawowych informacji na temat praw człowieka oraz grup społecznych narażonych na nierówne traktowanie. W kolejnym kroku, uczniowie i uczennice podczas burzy mózgów określają koncepcję graficzną szablonów, wybierają, a następnie rysują wzory graficzne, z których będą korzystać. Kolejnym krokiem jest przygotowanie szablonów, odrysowanie i wycięcie kształtów za pomocą nożyka, które zostaną za pomocą kolorowych sprayów lub farb przeniesione na torbę. Efektem jest stworzenie toreb o unikalnych wzorach niosących równościowy przekaz. Zamiast toreb lub dodatkowo można malować na koszulkach i innych materiałach.

15 JAKIE SĄ JEGO CELE EDUKACYJNE? Podniesienie wiedzy na temat praw człowieka związanych z równym traktowaniem. Uwraż- liwienie na problemy i zachęta do wyrażania postawy równości, sprzeciwu wobec dyskry- minacji, a także solidarności z osobami dys- kryminowanymi. CZEGO POTRZEBUJEMY DO REALIZACJI? Przybory do malowania (farby, wałki, kuwety, folia do stworzenia szablonów, nożyk do wyci- nania szablonów, stół, wkładka do toreb) ILE TO KOSZTUJE? Farby ok. 300 zł (na ok. 100 sztuk toreb/ko- szulek) Wałki malarskie 50 zł Folie na szablony 50 zł Rękawiczki jednorazowe (ok. 50 sztuk) 25 zł Torby/koszulki bawełniane 460 zł za 100 sztuk, ale można pominąć ten koszt i skorzystać ze swoich toreb/koszulek GDZIE MOGĘ DOWIEDZIEĆ SIĘ CZEGOŚ WIĘCEJ? Grupa 3fala.art.pl - 3fala.art.pl Fundacja Klamra - klamra.org Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy Polis koordynujące Kampanię Rady Europy Bez Nienawiści w Polsce -

16 MALOWANIE MURALU NA CZYM POLEGA NASZE DZIAŁANIE? W ramach tej aktywności uczniowie i uczennice zaproszeni są do samodzielnego stworzenia muralu poświęconego prawom człowieka i przeciwdziałaniu dyskryminacji. W pierwszym kroku grupa dyskutuje na temat tego, jakie dokładnie elementy mają zostać namalowane na muralu. Na tym etapie ważne jest przedstawienie podstawowych informacji na temat praw człowieka oraz grup społecznych narażonych na nierówne traktowanie. W kolejnym kroku, uczniowie i uczennice podczas burzy mózgów określają koncepcję graficzną muralu i wybierają, a następnie rysują wzory graficzne, z których będą korzystać. Kolejnym krokiem jest przygotowanie szablonów, odrysowanie i wycięcie kształtów za pomocą nożyka w kartonie, które zostaną za pomocą kolorowych sprayów przeniesione na ścianę. Ostatecznym efektem działania jest naniesienie muralu, który powinien powstać w miejscu dostępnym i odpowiednio wkomponować się w otoczenie. Może pokryć istniejące na ścianach nienawistne napisy, może się pojawić np. na budynku szkolnym.

17 JAKIE SĄ JEGO CELE EDUKACYJNE? Podniesienie wiedzy na temat praw człowieka związanych z równym traktowaniem. Wzmoc- nienie postawy zaangażowania w działania na rzecz równości wszystkich ludzi. Integracja uczniów ze środowiskiem lokalnym i z uczniami z innych klas i szkół. CZEGO POTRZEBUJEMY DO REALIZACJI? Farby w sprayu Miejsce na stworzenie muralu (np. ściana, mur, elewacja szkoły) Nożyki, rękawiczki jednorazowe, brystol na szablony ILE TO KOSZTUJE? Farby w sprayu ok. 500 zł (w zależności od wielkości muralu) Rękawiczki jednorazowe (ok. 50 sztuk) 25 zł Bristol lub inny gruby papier do odrysowania i wycięcia szablonów 100 zł Nożyki do wycinania szablonów 50 zł GDZIE MOGĘ DOWIEDZIEĆ SIĘ CZEGOŚ WIĘCEJ? Grupa 3fala.art.pl 3fala.art.pl Fundacja Klamra klamra.org Stowarzyszenie Młodych Dziennikarzy Polis koordynujące Kampanię Rady Europy Bez Nienawiści w Polsce

18

19 Dobre praktyki z różnych krajów Dobre praktyki Polska

20 NOC ŚWIĄTYŃ

21 NOC ŚWIĄTYŃ BARBARA JĘDRZEJCZYK ALEKSANDRA ŻEGOTA W pierwszej Nocy Świątyń w 2015 r. wzięło udział 11 świątyń Cerkiew Grekokatolicka, Cerkiew Prawosławna, Gurudwara Sikhijska, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Kościół Rzymskokatolicki, Kościół Starokatolicki Mariawitów, Meczet, Synagoga i Świątynia Baha i. Społeczności związane z poszczególnymi świątyniami przygotowały programy kulturalno-edukacyjne prezentacje modlitw i zasad wiary, warsztaty, zwiedzanie, wykłady o historii religii, pokazy filmowe, koncerty, dyskusje, wystawy, poczęstunki. Chodziło o możliwość bezpośredniego spotkania z osobami z poszczególnych wspólnot, poznania ich tradycji i zwyczajów, a także zwiedzenia miejsc kultu, do których na co dzień jest ograniczony dostęp. Noc Świątyń zorganizowaliśmy w weekend sąsiadujący ze Światowym Dniem Pokoju, który co roku obchodzony jest 21 września. To także dzień, który Kampania Rady Europy Bez nienawiści wyznaczyła na Międzynarodowy Dzień Działania Przeciw Nietolerancji Religijnej i Islamofobii. Podczas organizacji Nocy Świątyń wykorzystaliśmy format Nocy Muzeów. Chcieliśmy zorganizować wydarzenie, które będzie otwarte dla wszystkich, na które może przyjść rodzina z dziećmi, osoby starsze, osoby mniej zamożne, przypadkowi turyści (odpowiednia pora, atrakcje odpowiednie dla poszczególnych grup, wejście bez opłat). Podpisaliśmy porozumienia, precyzujące zadania stron (np. dystrybucję materiałów promocyjnych, kontakty z mediami) i wyznaczające osoby do kontaktu. Przed wydarzeniem uprzedziliśmy partnerów, że przy pierwszej może nie być tłumów. Zgłosiliśmy wydarzenia miastu i policji (warto o tym uprzedzić, żeby wizyta mundurowych nie zaskoczyła wspólnoty). Wydarzenia zapowiadało i relacjonowało wiele gazet, radiostacji i telewizji. Ostatecznie przyszło ponad 2 tys. osób.

22 AKCJA RÓŻNE OBLICZA ZBIGNIEW BUJAK FILIP BŁAŻEJOWSKI Celem Akcji było ukazanie różnorodności społecznej, kulturowej i etnicznej Warszawy. Przeprowadzona przez nas akcja zachęcała ludzi do zaprezentowania się oraz do sformułowania przekazu dla obcej osoby, której uczestnicy jeszcze nie znali i z którą byli potem łączeni na jednym zdjęciu. 35 podwójnych portretów prezentujących dwie, niekiedy totalnie odmienne osoby, stało się okazją do poznania wielokulturowej grupy uczestników naszej akcji i ukazania Różnych oblicz Warszawy. Akcję przeprowadziliśmy podczas Wielokulturowego Warszawskiego Street Party Polegała ona na wykonaniu jak największej liczby fotograficznych portretów uczestników wydarzenia i połączeniu ich w pary, w ten sposób, że z każdej twarzy braliśmy tylko jej połowę i łączyliśmy ją z inną pasującą połową twarzy. Powstałe w ten sposób fotografie miały uzmysłowić w atrakcyjnej i często w zabawnej formie, jak wiele cech wspólnych mają ludzkie twarze mimo różnic etnicznych i kulturowych, oraz że nasz świat wewnętrzny, nasze pragnienia i potrzeby nie różnią się tak bardzo, jak często myślimy. Osoby, które znalazły się razem na portrecie, dobierane były przez organizatorów akcji już po zrobieniu zdjęć. Uczestnicy akcji nie wiedzieli zatem, z kim zostaną połączeni i kto stanie się ich drugą połówką. Aby lepiej poznać swojego portretowego partnera, wszystkie osoby wypełniały krótki kwestionariusz, w którym proszone były napisać coś o sobie oraz wybrać pytanie skierowane dla drugiej osoby. Efekty pracy, wszyscy uczestnicy mogli zobaczyć opublikowane w Internecie, gdzie udostępnione zostało również forum do wzajemnego komentowania swoich zdjęć i odpowiadania na zadane sobie pytania.

23 ETAP I PLANOWANIE I PROMOCJA: - Akcja ta powinna odbywać się w konkretnym środowisku lub przy okazji konkretnego wydarzenia. Osoby biorące udział w akcji podczas Wielokulturowego Warszawskiego Street Party ukazywały różnorodność etniczną mieszkańców stolicy i stanowiły idealny przykład dobrej integracji cudzoziemców w Polsce. Grupy narażone na mowę nienawiści i dyskryminację, takie jak muzułmanie czy osoby o innym kolorze skóry mogły zaprezentować się podczas tej akcji jako lekarze, ojcowie, studenci czy pracownicy. Akcję tę można również realizować wśród grup dotkniętych uprzedzeniami, które mogłyby zaprezentować się z nieznanej dotąd reszcie społeczeństwa strony. - Akcja powinna być również należycie rozpromowana zapewniając tym samym dużą ilość ich uczestników. ETAP II FOTOGRAFOWANIE: Do wykonania portretów potrzebowaliśmy: - Białego tła fotograficznego, na którym fotografowaliśmy uczestników. - Aparatu fotograficznego ustawionego na statywie - to umożliwiało dokładniejsze kadrowanie twarzy i zachowania stałej odległości od fotografowanych, co było niezbędne do utrzymania takich samych proporcji twarzy uczestników - to ułatwiało ich dopasowanie. - Lampy błyskowej na statywie z parasolką rozpraszającą - dzięki niej kontrowaliśmy właściwą ekspozycję portretów - jasność, ostrość i poziomy cieni. Każdy z uczestników wypełniał oświadczenie/zgodę na wykorzystanie jego wizerunku w ramach akcji. Potem wypełniał ankietę, której nadawano indywidualny numer. Z tym numerem (na ankiecie) był fotografowany, po wykonaniu właściwego portretu, w celach identyfikacyjnych.

24 Ankieta składała się z trzech elementów: - Miejsca na imię. - Miejsca na krótkie przedstawienie się i opis swojej osoby. - Miejsca na wybór pytania do drugiej osoby z przygotowanej wcześniej listy. Na odwrocie ankiety znajdowały się z kolei: - Miejsce na pełne imię i nazwisko. - Formularz zgody z miejscem na podpis. - Pytanie o dane kontaktowe (adres i profil facebookowy). ETAP III POSTPRODUKCJA: 1. Przygotowanie portretów wszystkich uczestników: Po zakończeniu zdjęć, przygotowaliśmy zdjęcia pod kontem obróbki fotograficznej: - Wybór zdjęć - Kadrowanie - do takich samych wymiarów twarzy - Wyostrzanie - Konwersja fotografii do czerni i bieli - Wydruki A3 2. Dobranie portretów w pary: Wydruki fotografii rozłożyliśmy wszystkie razem i wybieraliśmy zdjęcia w pary, które miały stworzyć jeden portret. Składaliśmy portrety na pół i przymierzaliśmy je do siebie. Kierowaliśmy się wszelkimi fizycznymi podobieństwami: układ oczu, nosa, ust. Istotne były fryzury oraz elementy garderoby. Staraliśmy się maksymalnie dopasować do siebie uczestników, nie zwracając uwagi na rasę ani płeć. Wykorzystaliśmy wszystkie fotografie.

25 3. Łączenie wybranych portretów w programie graficznym Photoshop CC: Aby uzyskać końcowy efekt, wybrane portrety, połączyliśmy w programie graficzny Photoshop CC. Aby zniwelować różnice w wyglądzie poszczególnych połówek twarzy, umieściliśmy biały paseczek pomiędzy fotografiami oraz odpowiedni kadrowaliśmy zdjęcia, zachowują proporcje boków fotografii. Nazwy plików opatrzyliśmy numerami nadanymi uczestnikom podczas fotografowania. To pozwoliło połączyć portrety z ankietami i odwrotnie. ETAP IV PUBLIKACJA: Portrety wraz z imionami, krótkimi opisami i wybranymi pytaniami opublikowaliśmy na naszej stronie internetowej beznienawisci.pl, poniżej utworzone zostały sekcje umożliwiające dodawanie komentarzy, w których uczestnicy akcji mogli zawrzeć odpowiedzi na zadane sobie pytania. Informacje o publikacji portretów wraz z linkiem zostały natomiast wysłane do uczestników akcji, przy pomocy poczty mailowej oraz za pośrednictwem Facebooka, które to adresy podawali oni w kwestionariuszu. Rezultaty projektu można zobaczyć pod adresem: beznienawisci.pl/rozne-oblicza-2

26 Imię/Name: Lubna Jestem/I am: Muzułmanką. Zajmuję się na co dzień medycyną, a konkretnie chirurgią. Lubię naturę, podróżne i poznawanie ciekawych ludzi. Małgorzata, czy twoja szklanka jest w połowie pełna, czy w połowie pusta? / Is your glass half full or half empty? Imię/Name: Małgorzata Jestem/I am: Kobietą lubię podróże, lubię być wolna i niezależna. Lubna, gdybyś mogła podróżować w czasie, to gdzie byś się wybrała?

27 Imię/Name: Jakob Jestem/I am: Studentem stosunków międzynarodowych, moje hobby to bieganie. Mój tata jest Szwedem, a mama Polką. Takemaro, gdybyś został władcą jakiegoś państwa, jakie byłoby pierwsze prawo, które byś wprowadził? / If you were ruler of your own country what would be the first law you would introduce? Imię/Name: Takemaro Jestem/I am: Studentem polonistyki, Japończykiem. Kocham Polskę?? Jakob, jaki jest twój ulubiony rodzinny przepis? / What s your favorite family recipe

28 Imię/Name: Ola Jestem/I am: Warszawianką, córką, przyjaciółką, studentką, idealistką i aktywistką Kampanii Bez Nienawiści. Walaa, który z twoich ulubionych filmów byś mi poleciła? / Which of your favorite movies would you recommend me? Imię/Name: Walaa Jestem/I am: love live, enjoy being among people, socialize, learn and share news. Ola, jaka jest twoja ulubiona książka? / What is your favorite book to read?

29 Imię/Name: Agata Jestem/I am: Sportowcem, lubię muzykę, podróże i ludzi?? Michał, jaka jest twoja ulubiona książka? Imię/Name: Michał Jestem/I am: Osobą pozytywną. Film i muzyka to moja pasja. Kreatywność przede wszystkim. Agata, kim chciałaś zostać w dzieciństwie i dlaczego?

30 mię/name: Ula Jestem/I am: Jestem Ula. Studiuję na SGH i UW. Tęsknię za Tęczą i wydaję miliony na śniadania na mieście. Scarlett, jakie jest twoje ulubione pytanie, które zadajesz nowo poznanym osobom? / What is your favorite question to ask newly-known people? Imię/Name: Scarlett Jestem/I am: Muzułmanką, Polką, Warszawianką. Ula, gdybyś miała jeszcze trzy dodatkowe życia do wykorzystania, to kim byłabyś w tych życiach i dlaczego? / If you had three more lives to live, then who would you be in those lives and why?

31 Imię/Name: Nadia Jestem/I am: Mieszkam w Warszawie razem z moją dziewczyną i sześcioma kotami?? Uczę angielskiego w przedszkolu. Lubię oglądać dobre filmy, gotować i czytać (szczególnie w wannie;)). Piotr, gdybyś mógł zostać superbohaterem, to jaką moc chciałbyś posiadać? / If you were a super-hero, what powers would you have? Imię/Name: Piotr Jestem/I am: DJ, tancerz, pasjonat sztuk walki. Natalia, gdyby pieniądze nie grały roli, to co robiłabyś przez cały dzień? / If money was no problem, what would you do all day?

32 Imię/Name: Jakub Jestem/I am: Kanadyjczykiem reprezentującym tolerancję do wszystkich. Vladyslav, co byś zaśpiewał na nocy karaoke ze mną?/ что бы вы могли спеть вместе со мной на ночи караоке? Imię/Name: Vladyslav Jestem/I am: Гражданин Украины. Работаю в соляной шахте, интересуюсь электроникой, радиоэлектроникой, механикой, автомобили и.т.д. / Obywatelem Ukrainy. Pracuję w kopalni soli, interesuję się elektroniką, mechaniką, motoryzacją, itp Jakub, kto jest twoim bohaterem i dlaczego?/кто ваш герой и почему

33 Imię/Name: Iwona Jestem/I am: Wykładowca w UAM. Tomiko, jaką książkę byś mi poleciła? / What book would you recommend me? Imię/Name: Tomiko Jestem/I am: Iwona, gdybyś mogła wyjechać do wybranego przez siebie kraju, to gdzie byś pojechała i dlaczego? / If you could visit any country in the world, where would you go?

34 START-UP! LABORATORIA AKCJI I IDEI PRZECIW MOWIE NIENAWIŚCI BARBARA JĘDRZEJCZYK Start-up! Laboratoria akcji i idei przeciw mowie nienawiści to ogólnopolski projekt realizowany przez Fundację Humanity in Action Polska w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Polis. W ramach projektu, 17 młodych osób mogło zrealizować swoje autorskie projekty mające na celu przeciwdziałanie mowie nienawiści w lokalnych społecznościach, w każdym z szesnastu województw. Wszystkie projekty zostały poprzedzone diagnozą lokalną i skonsultowane z grupą koordynatorów projektów ogólnopolskich. Każdy z pomysłów był skrojony na potrzeby społeczności danego regionu, jednak większość z nich, po odpowiednim dopasowaniu, może zostać wdrożony również w innych społecznościach.

35 O Start-upach można dowiedzieć się więcej z filmu:

36

37 OPOWIEDZ SIĘ Zrealizowany w województwie łódzkim, a tak naprawdę w przestrzeni internetowej, to platforma internetowa zbierająca historie osób różnorodnych, które z powodu swej inności, są szczególnie narażone na wykluczenie. OPOWIEDZ SIĘ działa jak wirtualna Żywa Biblioteka można do niej sięgnąć zawsze i wszędzie. Zawsze też będzie można ją uzupełnić i rozwinąć. OPOWIEDZ SIĘ to szczere i niezwykle poruszające opowieści kilku osób: m. in. osoby transseksualnej, muzułmanki i osoby bezdomnej, zarejestrowane kamerą wywiady o tym, z czym najtrudniej się zmierzyć w polskim społeczeństwie oraz o trudnych odpowiedziach na pytania o tożsamość. Filmy obalają stereotypy i sprawiają, że jesteśmy bardzo blisko bohaterów w nich występujących. Są niezwykle prostym i skutecznym narzędziem pogłębienia wiedzy na temat tych, których nie znamy, łatwym do wykorzystania w każdym środowisku. facebook.com/opowiedzsie

38 MAMY GŁOS Projekt jest skierowany do dziewczyn w wieku nastoletnim. Bycie uczennicą technikum, szkoły zawodowej czy liceum nie jest łatwe. Koordynatorki projektu dobrze to pamiętają. Dziewczyn często nie traktuje się w szkole poważnie. Lektury mówią o kobietach uległych, nieśmiałych i pokornych. W podręcznikach od historii nie znajdziemy niemal żadnej narodowej bohaterki. Wkraczając w dorosłość, dziewczyny otrzymują w szkole lekcję miejsca w społeczeństwie mają siedzieć cicho i potakiwać. Projekt #mamygłos miał na celu przede wszystkim uświadomienie młodym kobietom w wieku gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym ich praw i tego, jak te prawa egzekwować. W ramach projektu powstała strona internetowa i profil na facebooku, gdzie były umieszczane konkretne porady, co robić w sytuacjach, gdy dotyka dyskryminacja. Odbył się również cykl warsztatów prorównościowych dotyczące mowy nienawiści, dyskryminacji i przemocy wobec kobiet. Dodatkowym celem inicjatywy było wzmocnienie środowiska młodych aktywistek poprzez pracę z nimi nad rozwojem ich własnych mikrokampanii, jak też zaangażowanie ich w inne kobiece projekty. Odbyły się warsztaty blogerskie, konkurs vlepkowy oraz kiermasz inicjatyw. W ramach projektu koordynatorki mogły wpłynąć na życie młodych dziewczyn z województwa wielkopolskiego oraz wykształcić w nich chęć do działania oraz poczucie sprawczości oraz tego, że mają wpływ na rzeczywistość. Podobne działania mogą zostać powielone w innych województwach, czy nawet w mniejszej społeczności. Założenia projektu są na tyle uniwersalne, że można bez trudu jest dopasować niemal wszędzie, bo przecież niemal wszędzie żyją nastolatki, które potrzebują podobnych projektów. facebook.com/mymamyglos

39

40 ŚLĄSKIE LABORATORIUM IDEI & AKCJI: GOŚCINNOŚĆ To projekt przeprowadzony w województwie śląskim. Był skierowany do osób mających wiejskie pochodzenie, a obecnie mieszkających, czy też identyfikujących się ze społecznością śląską. Jest to grupa dosyć liczna, ale jej obecność na Śląsku często spotyka się z dyskryminacją ze strony rodowitych Ślązaków i Ślązaczek. Zaplanowano działania integracyjno-uświadamiające, wśród których znalazł się: Konkurs fotograficzny Mam to po Babci/Dziadku! Mom to po Omie/Opie, który miał przypomnieć mieszkańcom Gliwic (i nie tylko), że korzenie wielu rodzin są na wsi oraz, że można się z tego cieszyć i być z tego dumnym. Osoby uczestniczące w projekcie obrazem i słowem udowodniły to podczas Wieczoru z Tradycją oraz dnia babci i dziadka. Co mieści się w słowie gościnność? Uważność, otwartość, szacunek, sytuacja, w której własny dom i samego siebie otwieramy na innego człowieka. Druga część projektu osadzała się na czterech spotkaniach dyskusyjnych, otwartych dla każdego. Tematem spotkań były przyczyny mowy nienawiści oraz nad możliwymi sposobami reagowania na nią. facebook.com/mamtopobabci

41 WOJOWNICY JESIENI ŻYCIA Realizowany w województwie zachodniopomorskim projekt Michała Skrzypczaka miał na celu uwrażliwienie młodych ludzi na problem zmagania się ze starością i uzmysłowienie, że jest to proces, który dotknie wszystkich. Jednocześnie projekt zakładał integrację młodych z seniorami i wspólne aktywności wielopokoleniowe. Odbyły się trzy wydarzenia związane z inicjatywą przeciw ageizmowi. Pierwszą był bieg na 5 km, w którym mogli wziąć udział wszyscy chętni koszalinianie bez względu na wiek i kondycję fizyczną. Drugim wspólnym spotkaniem był trening aikido połączony z pracą z symulatorem starości. Po założeniu symulatora każdy mógł chociaż przez chwilę poczuć barierę, jaką stawia ciało człowieka doświadczonego i zmagającego się ze schorzeniami i chorobami wieku podeszłego. Świetna inicjatywa, która spotkała się z ogromnym zainteresowaniem, zwłaszcza młodzieży szkolnej otworzyła oczy na wiele aspektów życia seniorów i seniorek. Trzecim wydarzeniem była dyskusja na temat dyskryminacji osób starszych, połączona z burzą pomysłów, jak temu zjawisku zapobiegać. facebook.com/wojownicyjesieni

42 MUZUŁMANKI_WARSZAWIANKI Inicjatywa Lubny Al-Hamdani, warszawskiej lekarki i członkini wspólnoty muzułmańskiej miała na celu zintegrowanie jej społeczności religijnej z warszawiakami i warszawiankami oraz dać możliwość poszerzenie wiedzy na temat islamu w Polsce i na świecie. Podczas trwania projektu przygotowano trzy spotkania. Dwa z nich odbyły się w warszawskim meczecie i dotyczyły celebracji muzułmańskich świąt oraz dyskusji na temat roli kobiety w islamie. Spotkaniu świątecznemu towarzyszyło oprowadzanie po meczecie oraz świąteczny poczęstunek. Trzecie spotkanie odbyło się w jednej z ursynowskich bibliotek, gdzie możliwe były indywidualne rozmowy z muzułmankami z różnych stron świata. Spotkania z inną kulturą są niezwykle potrzebne, zwłaszcza w czasie radykalizacji zachowań i poglądów, które często wynikają z niewiedzy i uprzedzeń. Inicjatywę można zrealizować również w środowiskach, gdzie społeczność muzułmańska nie istnieje, ale za to, jest inna mniejszość, która spotyka się z dyskryminacją.

43 HEJT_ALERT Typowy projekt-start-upowy, a jego główny trzon to prosta w obsłudze wtyczka do przeglądarki Google Chrome, która umożliwia za pomocą jednego kliknięcia myszki zgłoszenie nienawistnych treści. Każde zgłoszenie jest rozpatrywane w ciągu 3 dni roboczych lub krócej. Po zaakceptowaniu zgłoszenia, nienawistna treść jest wysyłana do administratora danej strony. W razie poważniejszych przejawów mowy nienawiści, treść jest zgłaszana na policję oraz do prokuratury. Więcej:

44

45 Dobre praktyki Europa Ja n D ą b kows k i

46

47 EUROPA Regionalny autobus Bez nienawiści Wyprawa 35 młodych wolontariuszy z sześciu krajów w ciągu tygodnia przemierzyła trasę: Belgrad (Serbia) Budapeszt (Węgry) Bratysława (Słowacja) Wiedeń (Austria) Ljubljana (Słowenia) Zagrzeb (Chorwacja) Gradiška (Bośnia i Hercegowina) Podgorica (Czarnogóra) promując Kampanię Bez nienawiści. Podczas każdego przystanku autokaru z kampanijnym sercem organizowane były spotkania z reprezentantami krajowych ministerstw, kampanii i mediów. Odbywały się happeningi, flashmoby, akcje rozdawania ulotek, koncerty, wystawy i inne wydarzenia kulturalne i edukacyjne w celu zwrócenia uwagi na problem mowy nienawiści w Internecie i promujące bezpieczne używanie Internetu. Wyprawa na przełomie sierpnia i września 2014 r. miała także naturalnie zintegrować zespół wolontariuszy i ich krajowe kampanie.

48 NORWEGIA Utøya 2011 Czekaliśmy na ostateczną liczbę zabitych pewnie dlatego, żeby upewnić się, że to się w końcu skończyło. napisał Eirik Rise, koordynator norweskiej Kampanii Bez nienawiści (Stopp hatprat), w rocznicę zamachu Andersa Breivika, który zastrzelił 69 osób uczestniczących w młodzieżowym obozie letnim 22 lipca 2011 r. na wyspie Utøya. Po zamachach Breivika tysiące ludzi w Norwegii gromadziło się z różami w rękach, pokazując jedność i solidarność z osobami dotkniętymi terrorem. Jeśli jeden człowiek może okazać taką nienawiść, wyobraźcie sobie, jak wiele miłości możemy razem pokazać Eirik wspomina internetowy wpis z tamtych dni autorstwa młodej dziewczyny. Norweskie społeczeństwo nie widziało innej drogi, jak odpowiedź miłością na nienawiść, otwartością na ksenofobię, szacunkiem na jego brak. Demokracją na atak ekstremistycznej ideologii i rasizmu. Prawem na niesprawiedliwość. Breivik przyznał, że w swoich ofiarach widział zdrajców otwartych na imigrantów i różne kultury. Był czynnym uczestnikiem rasistowskich i skrajnie prawicowych forów internetowych. Jego ofiarami byli młodzi aktywiści wierzący i zaangażowani w zmiany społeczne. Norweskie społeczeństwo oczekiwało sprawiedliwości i za wszelką cenę chciało, aby została ona osiągnięta metodami demokratycznymi, zgodnymi z prawami człowieka, a dalekimi od metod zbrodni. Sprawiedliwość miała zwrócić godność ofiarom głównie młodym ludziom zabitym za ich wartości, ich najbliższym, ale też społeczeństwu, które zostało zranione. Społeczeństwo kolektywnie powiedziało, że ten czyn jest zły, że go nie akceptuje, że jest inne niż ten czyn i odpowie na niego właśnie w ten inny, sprawiedliwy sposób. 14

49

50 22 lipca Europejski Dzień Ofiar Przestępstw z Nienawiści Zamachy w Oslo i wyspie Utøya były wśród przyczyn powstania Kampanii Rady Europy No Hate Speech Movement Koalicji Przeciw Mowie Nienawiści. Osoby koordynujące i działające na rzecz Kampanii w poszczególnych krajach i w Radzie Europy zaproponowały utworzenie 22 lipca Europejskiego Dnia Ofiar Przestępstw z Nienawiści w rocznicę zamachów. Przestępstwa motywowane nienawiścią dotykają konkretne osoby, grupy i całe społeczeństwo, które w ten sposób jest narażone na utratę godności i marginalizację swoich elementów. Podpisz petycję wspierającą inicjatywę utworzenia tego dnia oficjalnym Dniem Rady Europy:

51 Utøya 2016 Utøya ma długą tradycję promowania wartości demokratycznych i międzynarodowej solidarności. W tym miejscu te wartości zostały brutalnie zaatakowane mówi Jørgen Watne Fryedrs, dyrektor ośrodka na Wyspie. Po zamachu infrastruktura wyspy wymagała odbudowy. Toczyła się także dyskusja, co ma się z nią i na niej dalej dziać. Zwyciężył pomysł przywrócenia tam życia i aktywności. Zbudowano nowe centrum edukacyjne. W 2016 r. rozpoczął się młodzieżowy projekt edukacyjny. Utøya jest dowodem na to, że o demokrację trzeba dbać i trzeba ją kształtować każdego dnia mówi Lars Gudmundson z Europejskiego Centrum Wergelanda Rady Europy w Oslo. Uczniowie i uczennice 9 i 10 klasy przez trzy dni na Wyspie dyskutują o demokracji, prawach człowieka, wyzwaniach społecznych i sposobach promowania demokratycznych wartości i działania na ich rzecz. Chcemy wykształcić wśród młodzieży osoby dające dobry przykład rówieśnikom tłumaczy Lars Gudmundson. Po warsztatach na Wyspie, młodzież wraca do swoich szkół, żeby o tych samych tematach dyskutować ze swoimi rówieśnikami. Projekt ma wzmacniać środowiska szkolne jako miejsca, w których ważna jest edukacja przeciwdziałająca antydemokratycznym nastrojom i ideologiom. 19

52 PORTUGALIA NO HATE NINJA PROJECT Portugalska inicjatywa europejskich wolontariuszy (EVS) pracujących w Lizbonie. W jej efekcie powstała seria grafik, gifów, memów, happeningów i filmów nawiązujących dotyczących praw człowieka, równości, różnorodności, bezpieczeństwa w internecie, stereotypów i uprzedzeń, mowy i przestępstw z nienawiści. Grupa przygotowała także animację wyjaśniającą czym jest mowa nienawiści i jak można jej przeciwdziałać:

53

54

55

56 LITWA I LOVE PANDA Litewski zespół Kampanii Rady Europy No Hate Speech Movement postawił na pozytywny przekaz, w którym codzienna radość i życzliwość tworzą dobry klimat dla realizacji praw człowieka. Panda została wybrana na maskotkę Kampanii. Jednym z internetowych działań było wpisywanie radosnych wiadomości w szablony serduszek znajdujących się na stronie akcji. Źródło:

57

58 BELGIA Gra stołowa WediActivist Cele gry: - podniesienie świadomości dotyczącej mowy nienawiści, wolności słowa i jej granic, wagi słów i ich oddziaływania; - uruchomienie krytycznego myślenia do analizy, refleksji i reakcji na różne formy dyskryminacji spotykane codziennie w Internecie; - stworzenie przestrzeni do wyrażania solidarności i empatii w reakcji na sytuację dyskryminacji; - zachęta do odpowiedzialnego zachowania przez promocję praw człowieka w Internecie; - rozwój obywatelskiego zaangażowania online i offline; Gra trwa około 2 godziny i jest przeznaczona szczególnie dla młodzieży (od 12 lat). Rozgrywka wymaga kreatywności (tworzenia sloganów, logotypów i przekazów dotyczących międzynarodowych dni dotyczacych praw człowieka), reagowania na podane sytuacje i dyskutowania o przykładach. W grze może brać udział od 4 do 20 osób, które rywalizują i współpracują ze sobą. Nazwa gry pochodzi od nazwy wydarzenia, podczas którego spotkały się osoby ją tworzące: We are the media (jesteśmy mediami) i dopełnienia od słów Mahatmy Ghandiego Bądź zmianą, którą pragniesz ujrzeć w świecie, zachęcających do działania. Więcej informacji:

59

60

61 Włączanie do działania

62 ANIMACJA GRUP HALINA BORTNOWSKA Jeszcze raz opowiedzieć o ANIMACJI GRUP. Wcześniejsze opowiadania już do kogoś należą. Są też takie a nie inne, bo pisałam je właśnie wtedy, nie wcześniej, nie później. Decyzja, że teraz należy utrwalać i przekazać doświadczenie, była decyzją zamykającą pewien etap. Ale nie byłoby po co pisać, gdyby nie otwarta perspektywa dalszych etapów i dalszej przydatności sprawdzającej się metody. Obecna sytuacja jest dla mnie szczególna. Po raz pierwszy liczę się z faktem, że nie będę znać czytelników i użytkowników tych notatek. Nie mogę też być pewna, w jakiej mierze i jakim właściwie cudem moje doświadczenie może być dla nich przydatne. Ale spodziewam się tego cudu, liczę na wzajemne zaufanie. Liczę, że warto powierzyć Nieznanym dalsze trwanie troski o to, co animacja może wnieść w społeczeństwo. W różne społeczeństwa, bo myśl o nich także mi towarzyszy. Najserdeczniej, z prawdziwym entuzjazmem pozdrawiam nieznanych, którzy będą czytać, wykorzystywać i tłumaczyć te notatki. Animacja grup o co chodzi? Animacja znaczy ożywienie, nadanie lub przyśpieszenie ruchu. To sens najbardziej ogólny. Animowany bywa film rysunkowy, albo pokaz lalkarski. A co oznacza animacja grup? O jakie ich ożywienie może chodzić? Animator grupy troszczy się o to, by w potencjalnej grupie, w pewnym gronie osób pozostających w kontakcie rozwijała się żywa wymiana myśli, opinii, planów, pomysłów przedsięwzięć. Grupa żyje, gdy rozwija się w niej poczucie wspólnoty, a zwłaszcza wspólnej odpowiedzialności za skuteczne dążenie do wspólnie uznawanych celów.

63 W przeciwieństwie do przypadkowego zgromadzenia, takiego jak w windzie czy w kolejce, albo w celi więziennej grupa żyje rozmową, rozmowa zmienia zbiorowisko w grupę. Dlatego zadaniem animatora jest inicjowanie i pielęgnowanie rozmowy. Nie chodzi o gadaninę, lecz o sytuacje, w których uczestnicy poważnie traktują swój wzajemny kontakt. Słuchają z uwagą, zabierają głos w sposób przemyślany, dając swój wkład. Wewnętrzna postawa odpowiedzialności za czas i za słowa tworzy atmosferę grupy, sprzyjającą wymianie myśli i podejmowaniu inicjatyw. Atmosfera ważności odróżnia grupę od zbiorowiska, z którego może się ona wyłonić. Swoją postawą, a niekiedy inicjatywą animator działa katalizująco, wzmacniając kontakt i pracę wymiany myśli. Myślę, że najważniejszym czynnikiem jest fakt, że animator okazuje zaufanie wszystkim uczestnikom rozmowy. Po spojrzeniu, które zawisa na twarzy mówiącego, można było rozpoznać słuchających uważnie Braci z Taize. Słuchając oni czynią akt życzliwego wstawiennictwa można powiedzieć, że modlą się za tego, kto do nich mówi. Warto praktykować takie słuchanie zamiast niecierpliwego oczekiwania na zabranie głosu, na swoja kolej wypowiedzi. Rozmowa. Wymiana myśli. Zgranie celów pomiędzy uczestnikami grupy. Kontakt wzajemny, którego rola w życiu utrzymuje się i rozrasta. Tak zespalająca się grupa nie może być zbyt liczna. Doświadczenie wskazuje, że podłożem integracji w rozmowie może być optymalnie grono około dziesięciu osób a z pewnością nie mniej niż pięciu aktualnie obecnych. Jedną z tych osób będzie animator, docelowo ktoś spośród stałych uczestników. Z początku animatorem bywa najczęściej inicjator całego przedsięwzięcia. Grupa powinna wkrótce wyłonić swojego animatora gospodarza czy gospodynię. Takie małe grupy przeważnie powstają przez podział pierwotnie zgromadzonego liczniejszego grona. Ale może też być odwrotnie: zaczynamy od małych grup, które spotykają się między sobą, aby utworzyć wspólne forum współpracy. Forum

64 jest konieczne, aby mogła zaistnieć dynamika, bez której nie ma skutecznej animacji. Małe grupy pracują po to, by wnieść swój wkład w akcję na forum. Istotnym elementem pracy małej grupy jest przygotowanie przekazu. Chodzi o przekaz wniosków, wspólnie podjętych decyzji, opracowanych planów akcji. Forum pozwala scalić to wszystko odpowiednio do potrzeb i możliwości. Świadomość, że mamy dać przekaz jest bardzo ważna dla zachowania i rozwoju roboczego charakteru małych grup, a także całego projektu. Forum też służy dalszemu działaniu w łączności ze środowiskiem. Cała ta konfiguracja: małe grupy + wspólne forum przypomina nieco model harcerski: zastępy, drużyna, ewentualnie hufiec. Animacja w sposób naturalny odbywa się w podobnym układzie. Interakcja jest warunkiem utrzymania rzeczowego, roboczego charakteru całości w tym poszanowania czasu, gotowości do rozbudowy współpracy, dzielenia się możliwościami działania. Warto o tym pamiętać i przypominać, że tak jest, zwłaszcza gdy jawi się pokusa zaniechania podziału na małe grupy, albo odkładania forum na lepsze czasy. Forum to struktura umożliwiająca ćwiczenie, osiąganie wprawy w kontakcie i wymianie międzygrupowej. Małe grupy łączą jednostki, forum łączy grupy między sobą. I w jednej i w drugiej strukturze, w poszczególnych grupach i na forum międzygrupowym mamy okazję do nabierania wprawy w przekazywaniu swoich myśli i wniosków, w słuchaniu i chwytaniu tego, co inni usiłują przekazać indywidualnie i jako grupa, zbiorowy twórca przekazu. Ważne jest by każdy osobiście zabiegał o jasną, interesującą formę swego przekazu, czyli wypowiedzi w rozmowie prowadzonej w grupie. Jedni uczestnicy uczą się tego od drugich to odbywa się spontanicznie. Przekaz od małej grupy na forum łączącym wszystkich uczestników to już osobne, specjalne przedsięwzięcie. Nad opracowaniem przekazu i pomocy wspierających skuteczny przekaz czuwa sprawozdawca (reporter). W czasie rozmowy stara się on wybierać treści szczególnie godne przekazania na forum potem wraz z grupą opracowuje scenariusz przekazu.

65 Jeszcze raz podkreślam tu, że przekaz ma na celu poinformowanie o przebiegu rozmowy, różnicach zdań, ewentualnych konfliktach itp. Wyodrębnienie treści do przekazania to trudne zadanie. Wprawa w budowanie przekazów to cenny nabytek (brak tej umiejętności rzuca się w oczy w życiu publicznym). Dobry animator potrafi zachęcać forum do krytycznego i zarazem życzliwego odbioru przekazu. W wyniku pracy forum może powstać ulepszony, bardziej czytelny zbiór przekazów i/albo nowy, syntetyczny przekaz, komunikat do zamieszczenia w internecie i notatka ułatwiająca zachowanie ciągłości pracy, wspólnej refleksji i planów. Animator powinien troszczyć się o wykorzystywanie tych notatek i przechowywanie jej na przyszłość w wybranej formie. Instrukcje W interesie rozwoju forum i owocnej współpracy małych grup animator powinien wspierać pracę w grupach przez opracowanie instrukcji animatorskich dla grup. Instrukcje wskazują tematy i kolejne zadania, jakie grupa powinna realizować w czasie przeznaczonym na jej pracę. Nie każdy animator chce i potrafi przygotowywać instrukcje dla grup należących do danego forum. Dobrze jest utworzyć stałą lub okazjonalną grupę instrukcyjną opracowującą i spisującą instrukcje na planowane spotkanie. Opracowanie instrukcji to poważna praca i ciekawe pole twórczości. (Instrukcje należy zbierać i przechowywać, bo mogą się nadawać do ponownego użytku lub przydawać jako wzór). Elementy instrukcji Temat Najlepiej, jeśli już jest wybrany przez grupę w efekcie odbytego forum. Rzecz jasna: tematy muszą wiązać się z celami, dla których grupa powstaje; z jej odkrywanym powołaniem, sensem, planami ale także z kompetencjami i doświadczeniem. To, co ma być tematem, należy uchwycić dość ogólnie, ale od razu powiązać z pewnymi konkretnymi szczegółami.

66 Kontakt umysłu z przedmiotem Chodzi tu o jakby drugą stronę tematu. Dzięki temu kontaktowi temat przestaje być abstrakcją. Nawiązuje do doświadczenia uczestników, do ich wspólnych przeżyć. Te przeżycia należy przywołać nawiązując do obrazów i relacji o wydarzeniach, niedawnych, albo bardzo pamiętnych. Im bardziej konkretne przywołania, tym lepiej. Skuteczne przywołanie rzeczy, o których warto poważnie rozmawiać, można znaleźć w reportażach, filmach, w wiadomościach dnia. Grupa instrukcyjna może też przygotować odpowiednią znaczącą scenkę. Temat powinien jednoznacznie wiązać się z tym, co przywołamy dla uzyskania żywego kontaktu z przedmiotem. (Przykłady w dziale relacje ) Animator inicjuje rozmowę w małej grupie nawiązując do tematu zawartego w instrukcji. Jeśli grupa jeszcze nie ma animatora, to na tym etapie można ustalić, kto przynajmniej tym razem będzie gospodarzem/gospodynią rozmowy. Te ważną funkcję może ewentualnie pełnić dobrze zgrana para, dzieląc się czynnościami. Gospodarz małej grupy jest jej najbliższym animatorem. To znaczy troszczy się o uprzytomnienie uczestnikom tematu rozmowy (pracy, bo rozmowa jest pracą). Gospodarz dba o trzymanie się tematu zwłaszcza o powracanie do niego z chwilowych wycieczek na inne tereny. Gospodarz dba o to, by różnice zdań były traktowane przyjaźnie i twórczo. Konflikty powinny być rejestrowane i wyjaśniane i albo rozwiązywane, albo wbudowywane w dalsze postępowanie. Konflikt wskazuje, jakie zagadnienie powinno być osią rozmowy i winno być ujawnione na wspólnym forum. Animator forum powinien zawczasu otrzymywać odpowiedni sygnał. Sprawozdawca (reporter) grupy powinien ustalić z grupą formę przekazu ujmującego konflikt.

67 Rozmowa w grupie rozwija się i trwa, ale zawsze z poczuciem, ile jest na nią czasu. Gospodarz jest strażnikiem czasu rozmowy. To znaczy, że powinien zdobywać sztukę utrzymywania efektywnego tempa wymiany myśli ekspozycji poglądów, ich konfrontacji, popierania, kontrowania. Instrukcja ramowo określa, kiedy trzeba przejść do pracy nad przekazem i w jakim tempie ją prowadzić, by w porę móc wnieść i przedstawić przekaz na forum. Za przekaz odpowiedzialny jest reporter (sprawozdawca). Reporter? Czy sprawozdawca? Tytuł reportera wyraźnie wskazuje, że przekaz ma zainteresować odbiorców, dać im poczucie uczestniczenia w rozmowie, której nie byli świadkami. Dobrze, gdy przekaz staje się reportażem! Tytuł sprawozdawcy akcentuje protokolarny aspekt jego funkcji. Sprawozdawca jest pamięcią grupy, rejestruje jej wysiłek i wyniki dokonywanej pracy. Czasem grupa może potrzebować dwóch osób biorących na siebie te funkcje. Tak może być zwłaszcza wtedy, gdy grupa pracuje nad tematem dłużej, na kilku spotkaniach pomiędzy jednym a drugim forum. Gdy przekaz jest przygotowany, pora wejść z nim na forum. Z przekazem na forum Uczestnicy forum: małe grupy biorące udział w projekcie. Dobre forum powinno składać się z trzech grup (co najmniej). Trzy przekazy dają dobrą podstawę dla dynamiki grup. Przy tej liczbie przekaz każdej z grup może trwać minut, a komentowanie i rozmowa wokół treści i formy przekazu drugie tyle. To i tak jest niewiele. Animator forum musi dbać o tempo prezentacji i wysłuchiwania komentarzy. Jeśli grup jest więcej (do pięciu) czasu do pracy nad ich przekazami będzie jeszcze mniej! Trzeba o tym uprzedzić grupy. Trudniej jest przygotować bardzo krótki przekaz.

68 Można temu zaradzić, organizując przekaz równolegle: każda grupa ogląda przekaz tylko jednej z grup, potem odbywa się rozmowa na forum umożliwiająca powstanie syntezy wspólnego przekazu forum. Animator forum powinien liczyć się z trudnościami i dokładnie przemyśleć tok akcji. To jednak wymaga doświadczenia i dobrego współdziałania grup tworzących forum. W przywoływaniu treści zawartych we wnioskach z rozmów grup, chodzi o taki sposób, który naprawdę zainteresuje i skupi uwagę odbiorców komunikatu. Jest to zadanie intelektualne dojść do wartościowych wniosków, postawić ważne pytania, godne twórczego wysiłku. Ale jest to tez zadanie artystyczne. Artystyczna forma sprzyja żywemu porozumieniu. Szczególnie rekomenduję formę para-teatralną: opracowanie i pokazanie scenki ilustrującej treść zawartą we wniosku. Czasem scenka sama w sobie powstaje w wyniku rozmowy, mieści w sobie wniosek, udostępnia go, utrwala i rozwija. Można powiedzieć, że pracując z grupą nad scenką reporter zmienia się w reżysera. Jednak jako reżyser powinien przede wszystkim wspomagać grupę w jej poszukiwaniu wyrazu dla treści, którą chce przekazać. Grupy, które często pracują nad scenkami potrafią nieraz doskonalić te sztukę i tworzyć pamiętne prezentacje. Warto je dokumentować i gromadzić jako narzędzia inicjujące kolejne rozmowy i poszukiwania. Sesja plakatowa Dobrym rozwiązaniem może być sesja plakatowa. Tu nie ma ograniczenia liczby grup, każda udostępnia swój przekaz w postaci czytelnego plakatu lub serii plakatów, w razie potrzeby komentowanego przez sprawozdawcę. Mogą one wykorzystać rysunku typu komiksowego, krótkie teksty, hasła, a także wykresy, schematy, symbole. Podczas międzygrupowego forum odbywa się sesja plakatowa. Uczestnicy oglądają plakaty i zadają pytania reporterowi lub wyznaczonym komentatorom. Mogą wybrać plakat, który ich szczególnie interesuje i poświęcić mu więcej czasu. Plakaty zaproponowane przez grupy mogą być wykorzystywane w formie powielanej. W międzyczasie można sporządzić