Artykuł oryginalny/original article. Daria Dembińska-Krajewska, Janusz Rybakowski. Streszczenie. Abstract
|
|
- Liliana Jasińska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Artykuł oryginalny/original article Badanie cech temperamentu skalą TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) u chorych na schizofrenię i choroby afektywne A study of temperamental features with the TEMPS-A scale (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) in patients with schizophrenia and affective disorders Daria Dembińska-Krajewska, Janusz Rybakowski Klinika Psychiatrii Dorosłych, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2014; 9, 3 4: Adres do korespondencji: mgr Daria Dembińska-Krajewska Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu ul. Szpitalna 27/33, Poznań dembinska.daria@gmail.com Streszczenie Wstęp: Skala TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) mierzy pięć temperamentów afektywnych: depresyjny, cyklotymiczny, hipertymiczny, drażliwy i lękowy. Została zweryfikowana w populacji polskiej i zastosowana w naszym kraju do mierzenia związku temperamentów afektywnych z czynnikami klinicznymi, farmakologicznymi i genetycznymi w różnych chorobach psychicznych, somatycznych i u osób zdrowych. Celem obecnej pracy było porównanie nasilenia cech temperamentów afektywnych u chorych na schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową (ChAD) i chorobę afektywną jednobiegunową (ChAJ). Materiał i metody: Badaniem objęto 167 osób, w tym 58 chorych na schizofrenię (35 mężczyzn, 23 kobiety), 52 chorych na ChAD (22 mężczyzn, 30 kobiet) i 57 chorych na ChAJ (24 mężczyzn, 33 kobiety). Nawiązując do aktualnych koncepcji klinicznych i genetycznych, dokonano szczegółowego porównania między schizofrenią a ChAD oraz między ChAD a CHAJ. Wyniki: Porównanie chorych na schizofrenię i ChAD wykazało istotnie większe nasilenie temperamentu drażliwego w grupie ChAD. Natomiast porównanie chorych na ChAD i ChAJ wykazało istotnie większe nasilenie temperamentu cyklotymicznego i drażliwego w grupie ChAD. W grupie ChAD stwierdzono większe nasilenie temperamentu hipertymicznego w porównaniu z ChAJ, ale różnica nie osiągnęła poziomu istotności statystycznej. Wnioski: Wykazany brak istotnych różnic z zakresie 4 z 5 badanych temperamentów afektywnych między grupą chorych na schizofrenię i ChAD może stanowić potwierdzenie wyników badań dotyczących wspólnego podłoża genetycznego tych chorób. Natomiast różnice w zakresie temperamentów cyklotymicznego, drażliwego i w pewnym stopniu hipertymicznego między Abstract Introduction: The TEMPS-A scale (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) measures five types of affective temperaments: depressive, cyclothymic, hyperthymic, irritable and anxious. It has been verified in the Polish population and used in our country to measure connections between affective temperaments and clinical, pharmacological and genetic factors in various mental and somatic disorders and in healthy subjects. The aim of this study was to compare the intensity of affective temperament traits in patients with schizophrenia, bipolar disorder (BD) and unipolar disorder (UD). Material and methods: The study involved 167 people, including 58 patients with schizophrenia (35 men, 23 women), 52 patients with bipolar disorder (22 men, 30 women) and 57 patients with UD (24 men, 33 women). With reference to current clinical and genetic concepts, a detailed comparison between schizophrenia and BD and between bipolar and unipolar disorder was made. Results: A comparison between patients with schizophrenia and bipolar disorder showed statistically higher scores of irritable temperament in the BD group. On the other hand, a comparison of patients with BD and UD showed significantly higher scores of cyclothymic and irritable temperaments in the bipolar group. Higher scores of hyperthymic temperament in the BD group compared with the UD group did not reach the level of statistical significance. Conclusions: A lack of significant differences in 4 out of 5 affective temperaments studied between patients with schizophrenia and BD may correspond to the results of studies showing a common genetic predisposition to these diseases. On the other hand, the differences in cyclothymic, irritable, and to some extent, hyperthymic temperaments between patients with BD 88 Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2014
2 Badanie cech temperamentu skalą TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) u chorych na schizofrenię i choroby afektywne pacjentami z ChAD w porównaniu z osobami z ChAJ pozwalają prognozować, iż większe nasilenie tych cech u chorych na ChAJ może stanowić czynnik ryzyka późniejszej konwersji diagnostycznej w ChAD. Słowa kluczowe: temperament, TEMPS-A, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, choroba afektywna jednobiegunowa. compared with UD may be used for prediction of high risk of subsequent conversion to BD, in UD patients having higher scores of these temperaments. Key words: temperament, TEMPS-A, schizophrenia, bipolar disorder, unipolar disorder. Wstęp Skala Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego-Autoquestionnaire version (TEMPS-A) została wprowadzona w obecnej formie przez zespół prof. Hagopa Akiskala (Akiskal i wsp. 2005). Zaproponowali oni kryteria służące identyfikacji pięciu typów temperamentu: depresyjny, cyklotymiczny, hipertymiczny, drażliwy i lękowy, których wysoki poziom najczęściej występuje u osób z chorobami afektywnymi. Skala została przetłumaczona na 32 ję zyki, a jej wersja polska opracowana w Klinice Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, przy współpracy z prof. Akiskalem. Weryfikacja skali TEMPS-A w Polsce została wykonana na grupie 521 studentów, w tym 127 mężczyzn i 394 kobiet w wieku lat, bez zaburzeń psychicznych i niemających w rodzinie osób chorujących na zaburzenia afektywne. Badanie wykazało dużą rzetelność i trafność skali oraz pewne różnice zależne od płci: mężczyźni mieli wyższe wyniki w zakresie temperamentu cyklotymicznego, podczas gdy kobiety w zakresie temperamentu cyklotymicznego i lękowego (Borkowska i wsp. 2010). Przy użyciu skali TEMPS-A zrealizowano już w naszym kraju szereg projektów badawczych. W ośrodku poznańskim wykonano pierwsze na świecie badania dotyczące zależności pomiędzy typem temperamentu mierzonym TEMPS-A a skutecznością profilaktyczną węglanu litu w chorobie afektywnej dwubiegunowej (ChAD) obejmujące 70 pacjentów, którzy przez średnio 15 lat przyjmowali węglan litu. Okazało się, że skuteczność profilaktyczna litu mierzona za pomocą tzw. skali Alda jest znacząco pozytywnie skorelowana z hipertymicznym typem temperamentu, a negatywnie z typem lękowym, cyklotymicznym i depresyjnym (Rybakowski i wsp. 2013). W Klinice Psychiatrii Dorosłych w Poznaniu przeprowadzono również porównanie za pomocą skali TEMPS-A pacjentek chorujących na ChAD, bulimię oraz ze współwystępującą ChAD i bulimią (w tej grupie również pacjentki z bulimiczną odmianą anoreksji). Osoby ze współchorobowością ChAD i bulimii uzyskały istotnie wyższe wyniki w skali cyklotymii i drażliwości w porównaniu z osobami z ChAD i z czystą bulimią. Interesujące wydaje się również, że nie stwierdzono różnic pomiędzy grupą pacjentów z ChAD i z samą bulimią (Rybakowski i wsp. 2014b). W Katedrze Psychiatrii w Krakowie przeprowadzono ciekawe badanie internetowe (webbased case control study), w którym porównano nasilenie temperamentów afektywnych w skali TEMPS-A między 480 osobami zaangażowanymi w uprawianie sportów ekstremalnych i wysokiego ryzyka a 235 osobami, które nie uprawiały takich sportów. Zarówno u mężczyzn, jak i kobiet uprawiających sporty ekstremalne wykazano znacząco wyższy poziom temperamentu hipertymicznego w porównaniu z osobami niezaangażowanymi w uprawianie tych sportów. W porównaniu z grupą kontrolną mężczyźni uprawiający sporty ekstremalne mieli niższy poziom temperamentu depresyjnego i lękowego, a kobiety większe nasilenie temperamentu cyklotymicznego i drażliwego (Siwek i wsp. 2015). Korespondują z tym wyniki pracy Jaracza i wsp. (2014), w której wykazano większe nasilenie temperamentu hipertymicznego mierzonego w skali TEMPS-A w grupie ratowników medycznych. Badania ośrodka bydgoskiego, w których wzięło udział 41 kobiet z afonią funkcjonalną, wykazały w tym zaburzeniu znacząco wyższy niż w grupie kontrolnej poziom depresyjności i lękowości (Sinkiewicz i wsp. 2012). W badaniu wykonanym skalą TEMPS-A u pacjentów z otyłością wykazano w całej grupie wysokie wartości temperamentu depresyjnego i drażliwego: w grupie kobiet depresyjnego i lękowego, a w grupie mężczyzn drażliwego i hipertymicznego (Borkowska i wsp. 2009). W Klinice Psychiatrii Dorosłych wykonano również szereg badań genetyczno-molekularnych dotyczących związku między nasileniem cech poszczególnych temperamentów TEMPS-A a polimorfizmem różnych genów. Wskazano na możliwy związek między genotypem s/s polimorfizmu 5-HTTLPR genu transportera serotoniny a temperamentem cyklotymicznym u pacjentów Neuropsychiatria i Neuropsychologia
3 Daria Dembińska-Krajewska, Janusz Rybakowski z ChAD, czym potwierdzono wyniki badaczy węgierskich, którzy wykazali taką asocjację u osób zdrowych (Gonda i wsp. 2006). Stwierdzono również związek między allelem Met polimorfizmu Val66Met genu czynnika neurotropowego pochodzenia mózgowego (brainderived neurotrophic factor BDNF) a wymiarem temperamentu drażliwego. W badaniu tym osoby z allelem Met osiągały również wyższe wskaźniki w zakresie temperamentu hipertymicznego, ale różnica w porównaniu z pozostałymi nie osiągnęła istotności statystycznej (Rybakowski i wsp. 2013). Natomiast Savitz i wsp. (2008), stosując skalę TEMPS-A w dużej grupie 241 osób z ChAD, wykazali istotny związek między allelem Met tego polimorfizmu a temperamentem hipertymicznym. Ostatnie badanie wykonane w klinice poznańskiej wskazuje również na możliwość związku cech temperamentu mierzonych skalą TEMPS-A z polimorfizmem genów związanych z rytmami okołodobowymi. W badaniu tym wykazano związek z temperamentem hipertymicznym i lękowym polimorfizmów genu ARNTL (aryl hydrocarbon receptor nuclear translocator-like), podstawowego genu związanego z regulacją rytmu okołodobowego, oraz genu TIM (timeless circadian clock) z temperamentem cyklotymicznym (Rybakowski i wsp. 2014a). W 2014 r. na łamach Psychiatrii Polskiej ukazało się podsumowanie dotychczasowych badań nad skalą TEMPS-A (Dembińska-Krajewska i Rybakowski 2014) wskazujące, że skala ta stanowi ważne narzędzie do badania temperamentów afektywnych i może być stosowana do eksploracji wielu problemów psychopatologicznych i neurobiologicznych współczesnej psychiatrii. Współczesne badania genetyczno-molekularne wskazują na wiele wspólnych czynników genetycznych różnych zaburzeń psychicznych (Doherty i Owen 2014). Szczególnie wiele uwagi poświęca się częściowo wspólnemu podłożu genetycznemu schizofrenii i ChAD (Craddock i Forty 2006). Nawiązuje to do koncepcji kontinuum psychozy, której największym zwolennikiem w ostatnich latach jest brytyjski psychiatra Timothy Crow (Crow 1995). Badanie szwedzkie obejmujące 2 miliony rodzin wykazało, że zarówno krewni pierwszego stopnia chorych na schizofrenię mają zwiększone ryzyko zachorowania na ChAD, jak i krewni pierwszego stopnia pacjentów z ChAD mają zwiększone ryzyko zachorowania na schizofrenię. Do tej pory temperament afektywny oceniany był za pomocą skali TEMPS-A u chorych na schizofrenię jedynie przez badaczy z Indii (Gandora i wsp. 2011). Chociaż ChAD i choroba afektywna jednobiegunowa (ChAJ) stanowią odrębne jednostki chorobowe, istotnym elementem przebiegu ChAJ jest możliwość jej konwersji diagnostycznej w ChAD. W 50% przypadków ChAD rozpoczyna się od epizodu depresji. Do czasu wystąpienia ewidentnego i rozpoznanego epizodu hipomaniakalnego lub maniakalnego występuje różna liczba epizodów depresyjnych i ustala się rozpoznanie ChAJ. Angst i wsp. (2005) oceniali 406 pacjentów, których badano średnio przez okres 20 lat od pierwszego epizodu depresji. U 1,5% pacjentów rocznie zmieniano rozpoznanie na ChAD, a czynnikami ryzyka były wczesny początek choroby i obciążenie rodzinne stanami hipomaniakalnymi lub maniakalnymi. Dudek i wsp. (2013) wykonali badanie retrospektywne 122 pacjentów z początkowym rozpoznaniem depresji. Konwersję diagnostyczną w ChAD stwierdzono u 40 pacjentów, średnio po 9,3 roku, co stanowi 1,8% pacjentów na rok. Częściej następowała ona u pacjentów z wczesnym początkiem choroby, częstszymi epizodami choroby, częstszymi hospitalizacjami oraz z depresją oporną na leki przeciwdepresyjne. Ostatnia metaanaliza tego zagadnienia, którą wykonali Baldessarini i wsp. (2013), obejmowała 12 badań i wykazała średnią częstość konwersji z ChAJ w ChAD 1,79% pacjentów na rok, co jest zbieżne z wynikami poprzednich badań. Porównanie wymiarów temperamentu w skali TEMPS-A w ChAJ i ChAD mogłoby wykazać, które wymiary stanowią czynnik ryzyka konwersji z ChAJ w ChAD. Materiał i metody W badaniu uczestniczyło 167 pacjentów Kliniki Psychiatrii Dorosłych w Poznaniu. Stanowili oni trzy grupy: a) pacjenci ze schizofrenią (n = 58; 34,7% ogółu badanej próby), b) pacjenci z ChAD (n = 52; 31,1% ogółu próby), c) pacjenci chorujący na depresję (n = 57; 34,1% ogółu próby). Były to osoby w wieku lat (średnia = 41,6 roku; SD = 13,60; w grupie pacjentów ze schizofrenią średnia wieku = 34,04, SD = 9,81; w grupie pacjentów z ChAD średnia wieku = 40,31, SD = 13,57; w grupie pacjentów z depresją średnia wieku = 50,24, SD = 11,93). Wszystkie osoby biorące udział w badaniu pochodziły z populacji polskiej i wyraziły pisemną zgodę na udział w badaniu. Projekt uzyskał zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. 90 Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2014
4 Badanie cech temperamentu skalą TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) u chorych na schizofrenię i choroby afektywne Ryc. 1. Rozkład liczebności płci w badanej próbie W celu zmniejszenia wpływu zmiennej zakłócającej, jaką są objawy chorobowe, badanie przeprowadzano w fazie remisji. W związku z tym przed przystąpieniem do głównego badania przeprowadzano procedury oceniające aktualny stan psychiczny kandydatów. W grupie pacjentów ze schizofrenią zastosowano test PANSS, w grupie pacjentów z ChAD skalę manii Younga i skalę depresji Hamiltona, w grupie pacjentów z ChAJ skalę depresji Hamiltona. Uznawano, że choroba jest w fazie remisji, jeśli pacjent ze schizofrenią uzyskał wynik poniżej 60 punktów w skali PANSS, pacjent z ChAD poniżej 7 punktów w skali manii Younga i poniżej 7 w skali depresji Hamiltona, a pacjent z ChAJ poniżej 7 punktów w skali depresji Hamiltona. Oceny temperamentu afektywnego dokonano przy użyciu TEMPS-A. Stosowana wersja TEMPS-A zawiera 110 pozycji (109 w wersji dla mężczyzn) mierzących afektywne cechy temperamentu obecne podczas całego życia osoby badanej, reprezentowane na 5 skalach: depresji, cyklotymii, hipertymii, drażliwości, lękowości. Pytania dotyczące poszczególnych typów są pogrupowane tematycznie: 1) temperament depresyjny: pytania 1 21 (21 punktów), 2) temperament cyklotymiczny: pytania (21 punktów), 3) temperament hipertymiczny: pytania (21 punktów), 4) temperament drażliwy: pytania (21 punktów w wersji dla kobiet, 20 w wersji dla mężczyzn), 5) temperament lękowy: pytania (26 punktów). Obliczanie punktów dla każdego temperamentu odbywa się poprzez dzielenie sumy punktów uzyskanych w danej podskali przez liczbę pytań w niej zawartych (nv): (v1 + v2 + v3 vx)/nv. Analiz statystycznych dokonano przy użyciu pakietu IBM SPSS Statistics Armonk, NT: IBM Corp. Przeprowadzone zostały dwa rodzaje analiz: analizy charakteru rozkładu oparte na wskaźnikach statystyk opisowych i analizy oparte na testach ANOVA dla grup niezależnych, porównujące średni poziom wskaźników temperamentu w zależności od diagnozy. Wyniki kobiety mężczyźni schizofrenia ChAD ChAJ Rozkład płci w badanej próbie był stosunkowo symetryczny, w badaniu zarejestrowano 81 mężczyzn (48,5% ogółu badanej próby) i 86 kobiet (51,5% ogółu próby) w wieku lat (średnia = 41,6 roku, SD = 13,6). Połowa badanych osób nie przekroczyła 42 lat. Rozkład płci w poszczególnych kategoriach diagnostycznych przedstawiono na rycinie 1. Szczegółowe zestawienie poziomu wskaźników poszczególnych typów temperamentu w populacji pacjentów chorujących na schizofrenię, ChAD i ChAJ przedstawia tabela 1. Uzyskane wyniki wskazują, że najsilniej związane z rozpoznaniem były temperamenty cyklotymiczny i drażliwy (odpowiednio: p = 0,012 i p = 0,005, test ANOVA), których najwyższy wymiar odnotowano w ChAD, a najniższy w ChAJ. U chorych na schizofrenię stwierdzano wartości pośrednie, w przypadku temperamentu cyklotymicznego bardziej zbliżone do ChAD, w przypadku temperamentu drażliwego do Tabela 1. Wskaźniki temperamentu w trzech grupach diagnostycznych (średnia ± SD) Temperament Schizofrenia ChAD ChAJ Istotność różnic (ANOVA) n = 58 n = 52 n = 57 F p depresyjny 0,50 ±0,18 0,48 ±0,21 0,50 ±0,22 0,159 0,853 cyklotymiczny 0,49 ±0,22 0,54 ±0,28 0,40 ±0,23 4,519 0,012 hipertymiczny 0,37 ±0,23 0,39 ±0,25 0,32 ±0,22 1,371 0,257 drażliwy 0,25 ±0,17 0,34 ±0,25 0,21 ±0,16 5,571 0,005 lękowy 0,47 ±0,26 0,48 ±0,26 0,50 ±0,27 0,193 0,825 ChAD choroba afektywna dwubiegunowa, ChAJ choroba afektywna jednobiegunowa Neuropsychiatria i Neuropsychologia
5 Daria Dembińska-Krajewska, Janusz Rybakowski 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 * różnica istotna statystycznie p < 0,005 lękowy Ryc. 2. Porównanie wymiarów temperamentu afektywnego w grupie pacjentów ze schizofrenią i ChAD otrzymanych w badaniu przy użyciu TEMPS-A 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 depresyjny typ temperamentu cyklotymiczntymiczny hiper- drażliwy schizofrenia ChAD depresyjny typ temperamentu cyklotymiczntymiczny hiper- drażliwy ChAD ChAJ * różnica istotna statystycznie p < 0,05 lękowy Ryc. 3. Porównanie wymiarów temperamentu afektywnego w grupie pacjentów z ChAD i ChAJ otrzymanych w badaniu przy użyciu TEMPS-A ChAJ. Porównanie wymiarów temperamentów w schizofrenii i ChAD przedstawia rycina 2. W zakresie temperamentów afektywnych mierzonych skalą TEMPS-A jedyna różnica pomiędzy grupą pacjentów ze schizofrenią i ChAD dotyczyła temperamentu drażliwego, którego wynik okazał się wyższy w grupie ChAD (p = 0,028, test t-studenta). Porównanie wymiarów temperamentu w ChAD i ChAJ przedstawiono na rycinie 3. Poziom cyklotymicznego i drażliwego typu temperamentu był istotnie wyższy w grupie z ChAD w porównaniu z ChAJ (odpowiednio: p = 0,005 i p = 0,002, test t-studenta). Grupa osób z ChAD miała wyższe średnie wartości temperamentu hipertymicznego niż osoby z ChAJ, ale różnica ta nie osiągnęła istotności statystycznej. Omówienie Niniejsze badania są pierwszą próbą oceny temperamentu afektywnego w grupie chorych na schizofrenię. Pozwoliło to na umieszczenie tej choroby w kontekście temperamentów afektywnych, a szczególnie na porównanie wyników skali TEMPS-A w schizofrenii i ChAD. Porównanie wszystkich trzech badanych grup wykazało, że najsilniej różnicowały je temperamenty cyklotymiczny i drażliwy, których poziom był najwyższy w ChAD, a najniższy w ChAJ. Jest to zgodne z danymi z literatury, według których cyklotymiczny typ temperamentu jest najbardziej charakterystyczny dla ChAD (Akiskal 2000; Kwapil i wsp. 2013). Wskaźniki temperamentów afektywnych mierzone za pomocą skali TEMPS-A okazały się podobne w populacji pacjentów ze schizofrenią i ChAD, z wyjątkiem temperamentu drażliwego, którego większe nasilenie stwierdzono w ChAD. Jest to zgodne z wynikami badaczy hinduskich (Gandora i wsp. 2011), jak również z tym, że objawy drażliwości stanowią jedno z kryteriów diagnostycznych epizodu maniakalnego i mieszanego w przebiegu ChAD (DSM-5, 2013), natomiast nie mają żadnego znaczenia w diagnostyce schizofrenii. Podobieństwo między grupą pacjentów ze schizofrenią i ChAD ujawnione w niniejszych badaniach w zakresie 4 z 5 badanych temperamentów afektywnych może nawiązywać do badań populacyjnych (Lichtenstein i wsp. 2009) i genetyczno-molekularnych (Craddock i wsp. 2006) wskazujących na znaczną wspólnotę genetycznego podłoża tych dwóch chorób i podważających dychotomiczną, kraepelinowską koncepcję podziału zaburzeń psychicznych. Podobieństwa między tymi dwoma chorobami dotyczące temperamentów afektywnych mierzonych skalą TEMPS-A nie wykluczają jednak istnienia różnic, które mogą zostać ujawnione przy użyciu innych narzędzi do oceny osobowości. Uzyskane w niniejszej pracy wyniki dotyczące porównania wymiarów temperamentu TEMPS-A między ChAJ i ChAD wykazały, że w ChAD istotnie większe jest nasilenie temperamentu cyklotymicznego i drażliwego oraz numerycznie większe, choć nieistotnie statystycznie, temperamentu hipertymicznego. Koresponduje to z wynikami badania, które przeprowadzili Mazzarini i wsp. (2009). Stwierdzili oni istotnie większe nasilenie temperamentu cyklotymiczne- 92 Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2014
6 Badanie cech temperamentu skalą TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris and San Diego Autoquestionnaire version) u chorych na schizofrenię i choroby afektywne go i hipertymicznego w ChAD w porównaniu z ChAJ oraz istotnie mniejsze temperamentu depresyjnego i lękowego. Temperament cyklotymiczny i drażliwy uznawane są w literaturze za predysponujące do ChAD (Vázquez i wsp. 2008). Cyklotymiczny typ temperamentu wiązany jest z predyspozycją do ChAD (Mazzarini i wsp. 2009; Ferreira i wsp. 2013). Podobne wyniki uzyskali badacze tureccy, którzy wykazali, że wymiary temperamentu hipertymicznego i cyklotymicznego występowały w większym nasileniu wśród zdrowych krewnych pierwszego stopnia osób z ChAD typu I w porównaniu z dobranymi pod względem płci i wieku osobami grupy kontrolnej (Kesebir i wsp. 2005a), a hipertymiczny typ temperamentu występuje częściej u osób skłonnych do zmiany fazy na hipomaniakalną lub maniakalną (Kesebir i wsp. 2005b). Badania libańskie, w których oceniono 1320 osób pod kątem korelacji wyników otrzymywanych w TEMPS-A z rozpoznaniami psychiatrycznymi w DSM-IV, wykazały związek pomiędzy temperamentem a predyspozycją do występowania zaburzeń afektywnych, zaburzeń lękowych oraz zaburzeń kontroli impulsów. Temperament lękowy okazał się silnym predyktorem większości chorób, przede wszystkim tych, w których występują lęk i depresja. Temperament hipertymiczny w tym zakresie miał działanie ochronne, natomiast predysponował do ChAD oraz zaburzeń kontroli impulsów (Karam i wsp. 2010). Otrzymane wyniki mogą mieć pewne znaczenie prognostyczne w kontekście możliwości konwersji ChAJ w ChAD. Można wysunąć hipotezę, że u osób, które mają rozpoznanie depresji, wysoki poziom nasilenia temperamentu cyklotymicznego, drażliwego i hipertymicznego może stanowić czynnik ryzyka późniejszej konwersji diagnostycznej w ChAD. Podsumowując rezultaty niniejszej pracy uzyskane przy zastosowaniu skali TEMPS-A potwierdzają jej przydatność do badania szeregu problemów psychopatologicznych i neurobiologicznych współczesnej psychiatrii. Piśmiennictwo 1. Akiskal HS, Mendlowicz MV, Jean-Louis G, et al. TEMPS-A: validation of a short version of a self-rated instrument designed to measure variations in temperament. J Affect Disord 2005; 85: Akiskal HS. Temperament and mood disorders. Harv Ment Health Lett 2000; 16: Angst J, Sellaro R, Stassen HH, Gamma A. Diagnostic conversion from depression to bipolar disorders: results of a long-term prospective study of hospital admissions. J Affect Disord 2005; 84: Baldessarini RJ, Faedda GL, Offidani E, et al. Antidepressant-associated mood-switching and transition from unipolar major depression to bipolar disorder: a review. J Affect Disord 2013; 148: Borkowska A, Rybakowski JK, Dróżdż W, et al. Polish validation of the TEMPS-A: the profile of affective temperaments in a college student population. J Affect Disord 2010; 123: Borkowska A, Tretyn A, Gołębiewski, et al. Prefrontal dysfunctions and temperament in pathological obesity the results of neuropsychological, TEMPS-A and genetics studies. Eur Psychiatry 2009; 24, Suppl 1: Abstract FC Craddock N, Forty L. Genetics of affective (mood) disorders. Eur J Hum Genet 2006; 14: Craddock N, O Donovan MC, Owen MJ. Genes for schizophrenia and bipolar disorder? Implication for psychiatric nosology. Schizophr Bull 2006; 32: Crow TJ. A continuum of psychosis, one human gene, and not much else the case for homogeneity. Schizophr Res 1995; 17: Dembińska-Krajewska D, Rybakowski J. Skala TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Paris, Pisa and San Diego Autoquestionnaire) ważne narzędzie do badania temperamentów afektywnych. Psychiatr Pol 2014; 48: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. DSM-5. American Psychiatric Association, Arlington, VA, Doherty JL, Owen M. Genomic insights into the overlap between psychiatric disorders: implications for research and clinical practice. Genome Med 2014; 6: Dudek D, Siwek M, Zielińska D, et al. Diagnostic conversions from major depressive disorder into bipolar disorder in an outpatient setting: results of a retrospective chart review. J Affect Disord 2013; 144: Ferreira AA, Vasconcelos AG, Neves FS, et al. Affective temperaments: familiality and clinical use in mood disorders. J Affect Disord 2013; 148: Gandora S, Ram D, Kour J, Praharaj SK. Association between affective temperaments and bipolar spectrum disorders: preliminary perspectives from a controlled family study. Psychopathology 2011; 44: Gonda X, Rhimer Z, Zsombok T. The 5HTTLPR polymorphism of the serotonin transporter gen eis associated with affective temperamnets as measured by TEMPS-A. J Affect Disord 2006; 91: Jaracz M, Paciorek P, Buciński A, et al. Affective temperament and executive functions in emergency medicine professionals. J Affect Disord 2014; 168: Karam EG, Salamoun MM, Yeretzian JS, et al. The role of anxious and hyperthymic temperaments in mental disorders: a national epidemiologic study. World Psychiatry 2010; 9: Kesebir S, Vahip S, Akdeniz F, et al. The relationship of affective temperament and clinical features in bipolar disorder. Turk Psikiyatri Derg 2005a; 16: Kesebir S, Vahip S, Akdeniz F, et al. Affective temperaments as measured by TEMPS-A in patients with bipolar I disorder and their first-degree relatives: a controlled study. J Affect Disord 2005b; 85: Kwapil TR, DeGeorge D, Walsh MA, et al. Affective temperaments: unique constructs or dimensions of normal personality by another name? J Affect Disord 2013; 151: Lichtenstein P, Yip BH, Björk C, et al. Common genetic influences for schizophrenia and bipolar disorder: a pop- Neuropsychiatria i Neuropsychologia
7 Daria Dembińska-Krajewska, Janusz Rybakowski ulation-based study of 2 million nuclear families. Lancet 2009; 373: Mazzarini L, Pacchiarotti I, Colom F, et al. Predominant polarity and temperament in bipolar and unipolar affective disorders. J Affect Disord 2009; 119: Rybakowski JK, Dembińska D, Kliwicki S, et al. TEMPS-A and long-term lithium response: positive correlation with hyperthymic temperament. J Affect Disord 2013; 145: Rybakowski JK, Dmitrzak-Weglarz M, Dembinska-Krajewska D, et al. Polymorphism of circadian clock genes and temperamental dimensions of TEMPS-A. J Affect Disord 2014a; 159: Rybakowski JK, Kamińska K, Charytonik J, et al. Temperamental dimensions of the TEMPS-A in females with co-morbid bipolar disorder and bulimia. J Affect Disord 2014b; 164: Savitz J, van der Merwe L, Ramesar R. Personality endophenotypes for bipolar affective disorder: a family-based genetic association analysis. Genes Brain Behav 2008; 7: Schürhoff F, Laguerre A, Szoke A, et al. Schizotypal dimensions: continuity between schizophrenia and bipolar disorders. Schizophr Res 2005; 80: Sinkiewicz A, Jaracz M, Mackiewicz-Nartowicz H, et al. Affective temperament in women with functional aphonia. J Voice 2012; 27: 129.e e Siwek M, Dudek D, Drozdowicz K, et al. Temperamental dimensions of the TEMPS-A in male and female subjects engaging in extreme or/and high risk sports. J Affect Disord 2015; 170: Vázquez GH, Kahn C, Schiavo CE i wsp. Bipolar disorders and affective temperaments: a national family study testing the endophenotype and subaffective theses using the TEMPS-A Buenos Aires. J Affect Disord 2008; 108: Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2014
Cechy osobowości w skalach TEMPS-A i O-LIFE a polimorfizm genów BDNF, COMT i transportera serotoniny w chorobie afektywnej dwubiegunowej
Artykuł oryginalny/original article Cechy osobowości w skalach TEMPS-A i O-LIFE a polimorfizm genów BDNF, COMT i transportera serotoniny w chorobie afektywnej dwubiegunowej Personality traits measured
Temperament afektywny, funkcje czołowe i styl decyzyjny u osób zdrowych
Psychiatria PRACA ORYGINALNA tom 7, nr 2, 47 52 Copyright 2010 Via Medica ISSN 1732 9841 Łukasz Szczupacki 1, Natalia Falkowska 1, Marcin Jaracz 1, Sławomir Augustyn 2, Alina Borkowska 1 1 Zakład Neuropsychologii
Badanie schizotypii skalą O-LIFE (Oxford-Liverpool Inventory for Feelings and Experiences) u chorych na schizofrenię i zaburzenia afektywne
Psychiatr. Pol. 2016; 50(6): 1147 1156 PL ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: https://doi.org/10.12740/pp/62335 Badanie schizotypii skalą O-LIFE (Oxford-Liverpool
Skala TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa and San Diego Autoquestionnaire) ważne narzędzie do badania temperamentów afektywnych
Psychiatr. Pol. 2014; 48(2): 261 276 PL ISSN 0033-2674 www.psychiatriapolska.pl Skala TEMPS-A (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa and San Diego Autoquestionnaire) ważne narzędzie do badania temperamentów
Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Cechy temperamentu afektywnego i schizotypii a występowanie choroby afektywnej u potomstwa pacjentów leczonych litem
Artykuł oryginalny/original article Cechy temperamentu afektywnego i schizotypii a występowanie choroby afektywnej u potomstwa pacjentów leczonych litem Features of affective temperament and schizotypy
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
The Temperament Evaluation of Memphis, Pisa and San Diego Auto-questionnaire (TEMPS-A) an important tool to study affective temperaments
Should be cited as: Psychiatr. Pol. 2014; 48(2): 261 276 PL ISSN 0033-2674 www.psychiatriapolska.pl The Temperament Evaluation of Memphis, Pisa and San Diego Auto-questionnaire (TEMPS-A) an important tool
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet Risk factors of alcohol use disorders in females Monika Olejniczak Wiadomości Psychiatryczne; 15(2): 76 85 Klinika Psychiatrii Dzieci i
Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
ROZPOWSZECHNIENIE ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA
ROZPOWSZECHNIENIE ZABURZEŃ AFEKTYWNYCH PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA The prevalence of affective disorders review Łukasz Mokros, Tadeusz Pietras Title and authors Zakład Farmakologii Klinicznej I Katedry Chorób
Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny
WYDZIAŁ LEKARSKI Chronotyp i struktura temperamentu jako predyktory zaburzeń nastroju i niskiej jakości snu wśród studentów medycyny Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych lek. Łukasz Mokros Praca
Podstawy genetyki człowieka. Cechy wieloczynnikowe
Podstawy genetyki człowieka Cechy wieloczynnikowe Dziedziczenie Mendlowskie - jeden gen = jedna cecha np. allele jednego genu decydują o barwie kwiatów groszku Bardziej złożone - interakcje kilku genów
Jolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski
FARMAKOTERAPIA W PSYCIDATRII I NEUROLOOll, 98, 2, 82-87 Jolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski WPŁYW IMIPRAMINY, DOKSEPlNY I MIANSERYNY NA UKŁAD KRĄŻENIA U CHORYCH NA DEPRESJĘ W STARSZYM
Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu.
Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu. Omówienie artykułu: "Risperidon in acute and continuation treatment of mania." Yatham L. N. i wsp. RIS-CAN Study Group. International Clinical
Zaburzenia afektywne. Justyna Andrzejczak Kognitywistyka
Zaburzenia afektywne Justyna Andrzejczak Kognitywistyka Podział wg ICD-10 F30 Epizod maniakalny F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe F32 Epizod depresyjny F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F34 Uporczywe
NCBR: POIG /12
Rezultaty polskiego rocznego wieloośrodkowego randomizowanego badania klinicznego telepsychiatrycznej metody terapii pacjentów ze schizofrenią paranoidalną czy jesteśmy gotowi do leczenia? Krzysztof Krysta
UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU
UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU Dystymia ICD 10 niejednoznaczność terminu, grupa zaburzeń (obejmuje nerwicę depresyjną, depresyjne zaburzenie osobowości, depresję nerwicową, depresję lękową przewlekłą) Dystymia
Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
S T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Podstawy klinicznej w psychiatrii
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 14/2012 Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
Wstęp ARTYKUŁ REDAKCYJNY / LEADING ARTICLE
Dzieciństwo w cieniu schizofrenii przegląd literatury na temat możliwych form pomocy i wsparcia dzieci z rodzin, gdzie jeden z rodziców dotknięty jest schizofrenią Childhood in the shadow of schizophrenia
ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE
ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F.33.0 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod depresyjny łagodny F33.1 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod
Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Artykuł oryginalny/original article
Artykuł oryginalny/original article Nasilenie objawów depresji mierzone za pomocą Skali depresji Hamiltona oraz manii mierzone za pomocą Skali manii Younga w stanie mieszanym w przebiegu choroby afektywnej
Problemy etyczne związane z badaniami genetycznymi w psychiatrii
JOANNA HAUSER, ELŻBIETA HORNOWSKA, ANNA LESZCZYŃSKA-RODZIEWICZ, MARZENA ZAKRZEWSKA Problemy etyczne związane z badaniami genetycznymi w psychiatrii Wstęp. Na początku XXI wieku znana jest prawie cała sekwencja
SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Informacje ogólne. Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne
SYLABUS MODUŁU (PRZEDMIOTU) Kod PNS modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Nazwa modułu Informacje ogólne Psychiatria i pielęgniarstwo psychiatryczne Obowiązkowy Wydział Nauk o Zdrowiu Położnictwo
Skuteczność profilaktycznego stosowania litu w chorobie afektywnej dwubiegunowej a cechy schizotypii
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2012, 3 4, 153 158 Praca oryginalna Original paper DARIA DEMBIŃSKA-KRAJEWSKA, SEBASTIAN KLIWICKI, MARIA CHŁOPOCKA-WOŹNIAK, JANUSZ RYBAKOWSKI Skuteczność profilaktycznego
ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE
ZABURZENIA AFEKTYWNE DWUBIEGUNOWE F 31 F 31.0 F 31.1 F 31.2 F 31.3 F 31.4 F 31.5 F 31.6 F 31.7 F 31.8 F 31.9 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, obecnie epizod hipomanii
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości
Czynniki genetyczne sprzyjające rozwojowi otyłości OTYŁOŚĆ Choroba charakteryzująca się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę Wzrost efektywności terapii Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department
The 33-item Hypomania Checklist (HCL-33) a study of the consistency between self and external assessments in Polish bipolar patients
Psychiatr. Pol. 2016; 50(6): 1085 1092 PL ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: https://doi.org/10.12740/pp/66358 Kwestionariusz Hypomania Checklist (HCL-33) u polskich
Analiza retrospektywna skuteczności terapii elektrowstrząsami w depresji lekoopornej
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2013, 1, 51 56 Praca oryginalna Original paper MIŁOSZ KRZYWOTULSKI, MARIA CHŁOPOCKA-WOŹNIAK, MARIA ABRAMOWICZ, MACIEJ RÓŻAŃSKI, JANUSZ RYBAKOWSKI Analiza retrospektywna
Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
jest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.
Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with
FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY KONKURS NA NAJLEPSZE STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE ZRZESZONE 1. NAZWA KOŁA: KOŁO NAUKOWE CHORÓB AFEKTYWNYCH 2.
FORMULARZ ZGŁOSZENIOWY KONKURS NA NAJLEPSZE STUDENCKIE KOŁO NAUKOWE ZRZESZONE W STUDENCKIM TOWARZYSTWIE NAUKOWYM UJ CM 1. NAZWA KOŁA: KOŁO NAUKOWE CHORÓB AFEKTYWNYCH 2. WYDZIAŁ: LEKARSKI 3. JEDNOSTKA:
Dwubiegunowe zaburzenia nastroju i zaburzenia depresyjne w klasyfikacji DSM-5
Psychiatr. Pol. 2014; 48(2): 245 260 PL ISSN 0033-2674 www.psychiatriapolska.pl Dwubiegunowe zaburzenia nastroju i zaburzenia depresyjne w klasyfikacji DSM-5 Bipolar and related disorders and depressive
Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS.
Szpital Szaserów pomimo wielokrotnych pisemnych próśb pacjenta nie wysłał swojemu pacjentowi testów psychologicznych MMPI 2 i CAPS. Testy (niekompletne) zostały wysłane dopiero do sądu karnego Legionowo
przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
pływ wybranych czynników socjodemograficznych na występowanie zaburzeń depresyjnych wśród kobiet
P R A C A O R Y G I N A L N A Robert Ślusarz 1, 2, Agnieszka Borzyszkowska 2, Justyna Szrajda 3, Wiesław Fidecki 4, Beata Haor 5 1 Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego i Neurochirurgicznego, Collegium
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne
Stany mieszane pozycja nozologiczna i konsekwencje kliniczne
Psychiatria praca PoglĄdowa tom 12, nr 3, 142 146 Copyright 2015 Via Medica ISSN 1732 9841 Lech Miłosz Giziński, Wiktor Dróżdż II Klinika Psychiatrii, Katedra Psychiatrii Collegium Medicum w Bydgoszczy,
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Część I: Dane epidemiologiczne wraz z analizą związku wybranych zmiennych z rodzajem współwystępujących zaburzeń nastroju. *
1 Współwystępowanie zaburzeń osobowości, zaburzeń lękowych i uzależnień z zaburzeniami nastroju w populacji polskiej analiza wyników rejestru epidemiologicznego. Część I: Dane epidemiologiczne wraz z analizą
Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi
Mikołaj Trizna Ocena potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi przebywających na oddziałach psychiatrii sądowej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab.n.med. Tomasz Adamowski,
Kluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń
Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 144 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Psychiatrycznego Wydział Opieki i Oświaty Zdrowotnej Śląskiej Akademii Medycznej*
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LVIII, SUPPL. XIII, 223 SECTIO D 2003 Uniwersytet Jagielloński Collegiu Medicum, Instytut Pielęgniarstwa Wydział Ochrony Zdrowia, Kraków
Materiał i metody. Wyniki
Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).
Klasyfikacja zaburzeń nastroju
Psychiatr. Pol. 2015; 49(4): 663 671 PL ISSN 0033-2674 (PRINT), ISSN 2391-5854 (ONLINE) www.psychiatriapolska.pl DOI: http://dx.doi.org/10.12740/pp/58259 Klasyfikacja zaburzeń nastroju Classification of
Cechy kliniczne choroby afektywnej dwubiegunowej występujące rodzinnie przesłanka do badań genetyczno-molekularnych
Artykuł poglądowy/review article Cechy kliniczne choroby afektywnej dwubiegunowej występujące rodzinnie przesłanka do badań genetyczno-molekularnych Familiality of clinical features in bipolar affective
Skojarzone leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi i pindololem - otwarte badanie skuteczności 14 dniowej terapii
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2001, 3, 285-290 Stanisław Pużyński, Łukasz Święcicki, Iwona Koszewska, Antoni Kalinowski, Sławomir Fornal, Dorota Grądzka, Dorota Bzinkowska, Magdalena Namysłowska
Ocena jakości życia oraz występowania objawów lękowych i depresyjnych u pacjentek z zespołem policystycznych jajników STRESZCZENIE
Ocena jakości życia oraz występowania objawów lękowych i depresyjnych u pacjentek z zespołem policystycznych jajników STRESZCZENIE Zespół policystycznych jajników występuje u 5-10% kobiet w wieku rozrodczym.
medyczne eksploracje
Neurolingwistyka Praktyczna 2016 nr 2 ISSN 2450-5072 medyczne eksploracje Tomasz Zyss BADANIA NAD LICZBOWYMI ASPEKTAMI MOWY U PACJENTÓW Z DEPRESJĄ WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ Streszczenie W artykule zaprezentowano
Konferencja ta odbędzie się w dniach 30 listopada 1 grudnia 2006 r. w Poznaniu, w hotelu Novotel Poznań Centrum.
Klinika Psychiatrii Dorosłych Akademii Medycznej w Poznaniu, Zakład Neuropsychologii Klinicznej UMK Collegium Medicum w Bydgoszczy, Sekcja Psychofarmakologii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz
Tomasz Sobów, Elżbieta Kisiela, Małgorzata Bocheńska, Iwona Kłoszewska
PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(4):201-211 artykuł oryginalny oryginal article Odrębności w obrazie klinicznym epizodu depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i zaburzenia depresyjnego nawracającego
http://bg.umed.lodz.pl/cgi-bin/expertus.cgi Baza tworzona przez Bibliotekę Główną UMED w Łodzi KZAIP AND 2014
1 z 8 2015-08-03 15:14 Baza tworzona przez Bibliotekę Główną UMED w Łodzi KZAIP AND 2014 Autorzy: Olga Józefowicz, Jolanta Rabe-Jabłońska, Anna Woźniacka, Dominik Strzelecki. Tytuł: Analysis of Vitamin
dr hab. n. med. Jolanta Masiak Samodzielna Pracownia Badań Neurofizjologicznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Lublin 2019-03-09 dr hab. n. med. Jolanta Masiak Samodzielna Pracownia Badań Neurofizjologicznych Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Recenzja Rozprawy doktorskiej lek med. Ewy Gabrysz
Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Obraz i leczenie kolejnych epizodów depresji (wyniki polskiego badania wieloośrodkowego) *
Obraz i leczenie kolejnych epizodów depresji (wyniki polskiego badania wieloośrodkowego) * Clinical picture and treatment of subsequent depressive episodes results of Polish multicenter study Janusz Rybakowski
RÓŻNICE POD WZGLĘDEM JAKOŚCI ŻYCIA MIĘDZY PACJENTAMI Z CHOROBĄ AFEKTYWNĄ JEDNOBIEGUNOWĄ I DWUBIEGUNOWĄ
Ann. Acad. Med. Gedan. 2013, 43, 9-18 AGATA ZDUN-RYŻEWSKA, MIKOŁAJ MAJKOWICZ RÓŻNICE POD WZGLĘDEM JAKOŚCI ŻYCIA MIĘDZY PACJENTAMI Z CHOROBĄ AFEKTYWNĄ JEDNOBIEGUNOWĄ I DWUBIEGUNOWĄ DIFFERENCES IN THE QUALITY
powstawanie zaburzeń głosu z powodu stresu mają czynniki osobowościowe i temperamentalne. Najistotniej odznaczał się w tym aspekcie neurotyzm
VII. Streszczenie Celem pracy była ocena wpływu stresu jako czynnika ryzyka na pojawiające się zaburzenia głosu u śpiewaków zawodowych, przy współistnieniu innych chorób somatycznych oraz analiza czynników
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychiatria w pytaniach i odpowiedziach. 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 572 SECTIO D 2005
AALES UIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLI - POLOIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 72 SECTIO D 200 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department
Katarzyna Durda STRESZCZENIE STĘŻENIE KWASU FOLIOWEGO ORAZ ZMIANY W OBRĘBIE GENÓW REGULUJĄCYCH JEGO METABOLIZM JAKO CZYNNIK RYZYKA RAKA W POLSCE
Pomorski Uniwersytet Medyczny Katarzyna Durda STRESZCZENIE STĘŻENIE KWASU FOLIOWEGO ORAZ ZMIANY W OBRĘBIE GENÓW REGULUJĄCYCH JEGO METABOLIZM JAKO CZYNNIK RYZYKA RAKA W POLSCE Promotor: dr hab. prof. nadzw.
PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA SPECJALNOŚCI WYBRANEJ NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2017/2018 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW VI ROKU STUDIÓW 1. SPECJALNOŚĆ WYBRANA: 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej
Żródło:
Testy t-studenta są testami różnic pomiędzy średnimi czyli służą do porównania ze sobą dwóch średnich Zmienne muszą być zmiennymi ilościowym (liczymy i porównujemy średnie!) Są to testy parametryczne Test
STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI
Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,
Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 322 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 322 SECTIO D 2005 1 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni 2 Zakład Psychopatologii Społecznej i Resocjalizacji Uniwersytet
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny. Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu. Karolina Horodyska
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu Karolina Horodyska Warunki skutecznego promowania zdrowej diety i aktywności fizycznej: dobre praktyki w interwencjach psychospołecznych
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
CHAD Choroba afektywna dwubiegunowa (PSYCHOZA MANIAKALNO-DEPRESYJNA)
CHAD Choroba afektywna dwubiegunowa (PSYCHOZA MANIAKALNO-DEPRESYJNA) zaburzenie psychiczne charakteryzujące się cyklicznymi, naprzemiennymi epizodami depresji, hipomanii, manii, stanów mieszanych i stanu
Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej pt: Obturacyjny bezdech senny u chorych na schizofrenię
dr hab. n. med. Maria Radziwoń - Zaleska Katedra i Klinika Psychiatryczna Warszawski Uniwersytet Medyczny 00 665 Warszawa ul. Nowowiejska 27 Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Katarzyny Szaulińskiej
* Rejestr epidemiologiczny: przeprowadzenie i opracowanie wyników sponsorowane przez firmę Sanofi- Aventis-Polska. Nr badania: DPKIN_L_01684
1 Współwystępowanie zaburzeń osobowości, zaburzeń lękowych i uzależnień z zaburzeniami nastroju w populacji polskiej analiza wyników rejestru epidemiologicznego. Część II: Ocena metod leczenia pacjentów
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Problemy psychiatryczne w pytaniach i odpowiedziach 2. NAZWA JEDNOSTKI
Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna IPiN Warszawa
Łukasz Święcicki II Klinika Psychiatryczna IPiN Warszawa Kraków 18 listopada 2016 Problemy koncepcyjne Czym są stany depresyjne? Depresja w przebiegu ChAD Depresja w przebiegu ChAJ Inne depresje o Co to
I nforma cje ogólne. Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a cykl
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu:zaburzenia odżywiania w praktyce dietetyka r.a. 2018-2019 cykl 2016-2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Przedmiot
Leczenie zaburzeń depresyjnych u pacjentów z rozpoznaniem
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII 98,3,78-82 Antoni Florkowski, Wojciech Gruszczyński, Henryk Górski, Sławomir Szubert, Mariusz Grądys Leczenie zaburzeń depresyjnych u pacjentów z rozpoznaniem
Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
Zaburzenia funkcji poznawczych i temperament afektywny u pacjentów z łuszczycą
Zaburzenia funkcji poznawczych i temperament afektywny u pacjentów z łuszczycą Cognitive impairment and affective temperament in patients with psoriasis Luiza Marek 1, Waldemar Placek 1, Alina Borkowska
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Koncepcja spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej
Psychiatria ARTYKUŁ REDAKCYJNY tom 5, nr 3, 75 82 Copyright 2008 Via Medica ISSN 1732 9841 Janusz Rybakowski Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
I nforma cje ogólne. Nazwa modułu:profilaktyka i leczenie chorób dietozależnych zaburzenia odżywiania r.a cykl
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu:profilaktyka i leczenie chorób dietozależnych zaburzenia odżywiania r.a. 2018-2019 cykl 2016-2019 Rodzaj modułu/przedmiotu
Od depresji do manii choroba afektywna dwubiegunowa.
Od depresji do manii choroba afektywna dwubiegunowa. Mgr farm. Julia Poleska Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej Kierownik specjalizacji: mgr farm. Aleksandra Dengler Poznań 2018
Testy t-studenta są testami różnic pomiędzy średnimi czyli służą do porównania ze sobą dwóch średnich
Testy t-studenta są testami różnic pomiędzy średnimi czyli służą do porównania ze sobą dwóch średnich Zmienne muszą być zmiennymi ilościowym (liczymy i porównujemy średnie!) Są to testy parametryczne Nazwa
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Streszczenie Wstęp: Cel pracy:
Streszczenie Wstęp: Ocena bólu, który jest zjawiskiem bardzo złożonym z klinicznego punktu widzenia, stanowi jedno z istotnych wyzwań współczesnej medycyny. Rzetelne oszacowanie bólu ma podstawowe znaczenie
Żródło: https://scepticemia.com/2012/09/21/william-gosset-a-true-student/
Testy t-studenta są testami różnic pomiędzy średnimi czyli służą do porównania ze sobą dwóch średnich Zmienne muszą być zmiennymi ilościowym (liczymy i porównujemy średnie!) Są to testy parametryczne Test