Stany nagłe w ortopedii i traumatologii narządu ruchu

Transkrypt

1 Stany nagłe w ortopedii i traumatologii narządu ruchu Grzegorz Szczęsny Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii AM Każdy z nas ulega kilkukrotnie w ciągu roku różnego typu urazom skręceniom, stłuczeniom, otarciom, oparzeniom itp. Nie są to jednak z reguły urazy zagrażające życiu tysięcy osób rocznie w Polsce doznaje urazów nie zagrażających życiu, ale wymagających wykwalifikowanej pomocy medycznej. Wielu z nich w wyniku doznanego urazu staje się trwale niezdolnymi do pracy. wypadki Polska 1996 w miejscu pracy drogowe ranni zabici Przyczyny zgonów wczesnych Krwawienia z dużych naczyń Tętniczych Żylnych Miąższowe Małe o istotnym umiejscowieniu - śródczaszkowe Urazy czaszkowo mózgowe (uszk. OUN) Urazy wielomiejscowe Urazy wielonarządowe Powikłania septyczne 1

2 ! Większość rannych umierających w wyniku doznanego urazu umiera z powodu relatywnie niegroźnych urazów, które w wyniku braku udzielenia odpowiedniej pomocy medycznej doprowadzają do groźnych dla życia powikłań. Dla zmniejszenia śmiertelności urazów ogromne znaczenie ma jak najwcześniejsze udzielenie odpowiedniej PIERWSZEJ POMOCY Aby udzielana pomoc była skuteczna, udzielana pomoc musi być adekwatna do rodzaju doznanego urazu i możliwości. Zachowanie na miejscu urazu Zapewnieniu prawidłowego udzielenia pierwszej pomocy służą: obowiązkowe nauczanie zasad udzielania pierwszej pomocy uczniów szkół ponadpodstawowych, pracowników zakładów szczególnie zagrożonych, kierowców, pracowników Straży Pożarnej, Policji, wolontariuszy itd. Jednostki wyspecjalizowanych stacji Pogotowia Ratunkowego oddziały Medycyny Ratunkowej wysokospecjalistyczne Centra Urazowe Postępowanie na miejscu wypadku Ratowanie życia poszkodowanych Tamowanie krwotoków i działania przeciwwstrząsowe Zabezpieczenie ran głowy, klatki piersiowej, brzucha, odmy opłucnowej itp. Ratowanie zdrowia Unieruchomienie złamań i zwichnięć Zabezpieczenie pozostałych ran Zabezpieczenie przed późnymi skutkami urazu Hipotermia, hipowolemia, niedokrwienie kończyn, Przygotowanie transportu 2

3 Wypadki komunikacyjne Wypadki drogowe Drogowe Kolejowe Rolnicze Lotnicze 50 Przyczyny wypadków Wypadki kolejowe 3

4 Wypadki rolnicze Wypadki drogowe Zachowanie na miejscu wypadku Zabezpieczenie miejsca wypadku Ocena stanu zdrowia poszkodowanych Zabiegi resuscytacyjne Wezwanie wykwalifikowanej pomocy Niejednokrotnie konieczność wzywania różnych służb: Ambulans pogotowia ratunkowego Jednostka straży pożarnej Pogotowie gazowe, energetyczne, wodno kanalizacyjne Policja 112 Obrażenia urazowe Wiodąca przyczyna śmierci w grupie do 44 roku życia Występowanie szacuje się na 1000 na milion osób rocznie Pacjenci po urazach zajmują około 12% łóżek szpitalnych Mechanizmy urazów Dominują urazy tępe W przypadku obrażeń wielomiejscowych i wielonarządowych zwykle jeden z narządów doznaje cięższego uszkodzenia niż inne Obrażenia zagrażające życiu Głowy 30-70% Klatki piersiowwej 20-25% Brzucha 10-35% Kręgosłupa 5% 40% rannych doznaje obrażeń narządu ruchu, lecz zwykle nie zagrażają one życiu 4

5 Trzy maksima zagrożenia życia 1. (sekundy - minuty) ciężkie uszkodzenia powodujące uszkodzenie ważnych życiowo narządów (aorta, OUN) 2. (minuty - pierwsze godziny) rozwój groźnych dla życia powikłań (krwiaki pod- i nadtwardówkowe, odma, krwawienie miąższowe) 3. (wiele dni - tygodnie) zaburzenia immunologiczne wywołane urazem (zakażeniem uogólnionym (sepsą) lub nieewydolnością wielonarządową (Multiple Organ Failure - MOF) lub ostrą niewydolnością oddechową typu ARDS Złota Godzina dla pacjentów z ciężkimi obrażeniami Pierwsza godzina leczenia obrażeń pourazowych ma za zadanie zredukować drugie maksimum śmiertelności pourazowej błyskawiczna ocena i resuscytacja Cele i zadania postępowania w przypadkach pourazowych 1. Szybka i dokładna ocena stanu ogólnego 2. Resuscytacja i stabilizacja krążeniowo - oddechowa 3. Określenie ośrodka definitywnego zaopatrzenia skutków urazu 4. Organizacja transportu Zapewnienie optymalnej opieki medycznej na każdym etapie leczenia Pomoc przedszpitalna Ma wyprzedzić pomoc specjalistyczną Przez wykonanie prostych czynności ma pomóc rannemu do czasu przybycia pogotowia ratunkowego Nie zastępuje kwalifikowanej pomocy lekarskiej Zasady udzielania pomocy przedmedycznej Nie wolno zostawiać rannego samego Wezwać pogotowie (pomoc kwalifikowaną) Nie ruszać, gdy nie ma takiej konieczności Ułożyć w pozycji bezpiecznej ustalonej Nie podawać nic doustnie Nie odchylać głowy po urazach kręgosłupa szyjnego Pomoc przedmedyczna ABC D - Drugs? D - disability? (inwalidztwo, niesprawność) 1. Określenie poziomu przytomności AVPU A - Alert - Przytomny V - Responds to Vocal stimuli (Reaguje na głos) P - Responds to Painful stimuli (Reaguje na ból) U - Unresponsive (Bez reakcji) 2. Szerokość, równość i reakcja źrenic 5

6 Urazy OUN - krwiaki Nadtwardówkowe Podtwardówkowe Podpajęczynówkowe Śródmózgowe Bóle głowy Utrata przytomności Wzrost RR, bradykardia Mioza Objawy oponowe (Kernig) Wzmożenie ciśnienia śródczaszkowego + RR, Ekg, Rtg, EEG, arteriografia, CT RR Tętno czas Zasady postępowania po urazach głowy Nie lekceważyć nawet najmniejszych urazów głowy Uszkodzenia skóry, rany Wydzielina, krwawienie z ucha, nosa Zaburzenia świadomości, mowy, widzenia Nudności, wymioty, drgawki Zaburzenia oddychania Szerokość, równość i reakcja źrenic Ułożenie poszkodowanego - bezpieczne Zasady postępowania po urazach głowy Obserwacja czynności życiowych Tętno - zwolnienie tętna po urazie głowy RR - Ciśnienia tętniczego krwi wzrost może świadczyć o wzroście ciśnienia śródczaszkowego Triada Cushinga - Wzrost RR, Zwolnienie tętna, Zaburzenia oddychania) Oddychanie - podejrzewamy uszkodzenie OUN u poszkodowanego z zaburzeniami oddychania Zasady postępowania po urazach głowy Odciąganie rannego z miejsca wypadku 6

7 Postępowanie po urazach kręgosłupa Urazy rdzenia Złamania, zwichnięcia Postępowanie po urazach kręgosłupa Postępowanie po urazach kręgosłupa Przenoszenie w kilka osób (4) nosze, Board, długa deska, drzwi, itp. Jedna osoba Dowodzi I - głowa i szyja II - pod barki i plecy III - pod okolicę lędźwiową i pośladki IV - pod kolana i łydki Postępowanie po urazach kręgosłupa Przekładanie rannego Po urazie kręgosłupa NIE! 7

8 Postępowanie po urazach kręgosłupa urazach kręgosłupa urazach kręgosłupa unieruchomienia głowy unieruchomienia głowy jednorazowe i kieszonkowe kołnierze transportowe 8

9 nosze podbierakowe deska (nosze) materace (nosze podciśnieniowe) Urazy kończyn Złamania - zaburzenie osi pomiędzy stawami sąsiednimi, ułożenie przymusowe kończyny Patologiczna ruchomość, objawy osłuchowe Zwichnięcia - Zaburzenie osi kończyny w okolicy uszkodzonego stawu, zatarcie obrysów stawu, przemieszczenie składowych stawu, Ból samoistny, przy dotyku, próbie wykonywania ruchów, obrzęk, zasinienie skóry w okolicy uszkodzenia, zaburzenia ukrwienia Unieruchomienia transportowe Celem unieruchomienia są: zapobieganie wtórnym urazom Zmniejszenie utraty krwi działanie przeciwbólowe Działanie przeciwwstrząsowe 9

10 Zasady postępowania po urazach kończyn 1. Ocena ABC i wdrożenie postępowania 2. Ocena struktur nerwowo-naczyniowych uszkodzonej kończyny (czy uległy urazowi) 3. Wybór właściwego rozmiaru i typu unieruchomienia (zasada unieruchomienia jednego stawu poniżej i powyżej uszkodzenia) Zasady postępowania po urazach kończyn 1. Założenie opatrunku na rane 2. Usunięcie fragmentów odzieży, biżuterii, zegarków, itp. 3. Ocena ukrwienia i unerwienia przed założeniem unieruchomienia (tętno, czucie skórne, ruchomość czynna) 4. Wymoszczenie watą wyniosłości kostnych Zasady postępowania po urazach kończyn 1. wyciąg w osi kończyny, unieruchomienie przy użyciu szyny lub unieruchomienia doraźnego 2. Ocena ukrwienia i unerwienia po założeniu unieruchomienia (tętno, czucie, ruch) urazach kończyn - przykłady Kończyna górna Chusta trójkątna Umocowanie kończyny do klatki piersiowej Doraźna lub kwalifikowana szyna Gazeta (+ szalik) Unieruchomienie palców szyna Zimmera (mikroporowata gąbka naklejona na pasek blaszki aluminiowej) urazach kończyn - przykłady Kończyna dolna Unieruchomienie kończyny do drugiej kończyny Doraźna lub kwalifikowana szyna (Kramera, próżniowa, pneumatyczna, wyciągowa, itp.) urazach kończyn - unieruchomienia Dobór Konwencjonalne - kwalifikowane koszt/dostępność wielokrotne użycie/jednorazowe łatwość formowania trwałość stabilizacji ucisk kończyny (korzystny/niekorzystny) 10

11 urazach kończyn - szyna Kramera Wyścielona watą/ligniną i owinięta bandażem Powinna zakładać więcej niż jedna osoba Przymierzanie i modelowanie na k. zdrowej Szynę domodelowujemy do kończyny a nie odwrotnie zabezpieczenie miejsc narażonych na ucisk pozostawienie wolnych dystalnych fragmentów kończyny (palców rąk i stóp) urazach kończyn dolnych unieruchomienie doraźne urazach kończyn dolnych unieruchomienie doraźne urazach kończyn górnych unieruchomienie doraźne Punkty częstego ucisku kostnego i odleżyn 11

12 szyny unieruchamiające i materace podciśnieniowe szyny wyciągowe szyny wyciągowe szyny wyciągowe 12

13 szyny pneumatyczne (dmuchane) ortezy transportowe prefabrykowane urazach kończyn Amputacja urazowa Najpierw zabezpieczenie ratowanego, potem odciętej kończyny ABC Opatrunek na ranę, ucisk Krwawienie - opatrunek uciskowy, uciścięcie tętnicy powyżej miejsca krwawienia urazach kończyn Krwotok - Opatrunek na ranę, ucisk Krwawienie - opatrunek uciskowy, uciścięcie tętnicy powyżej miejsca krwawienia Opaska uciskowa - NIE! urazach kończyn opatrunek uciskowy urazach kończyn gaza opatrunkowa jałowa na powierzchnię rany - minimum 2-3 warstwy lub więcej można dołożyć gazę opatrunkową opaska podtrzymująca bandaż elastyczny z uciskiem do zatrzymania krwawienia 13

14 Zestawy materiałów opatrunkowych 14