HIPOTEZA KOTWICZENIA FIRM 1

Transkrypt

1 WOJCIECH CZAKON HIPOTEZA KOTWICZENIA FIRM 1 Słowa kluczowe: sieci, firmy kotwice, dyfuzja wiedzy gospodarka oparta na wiedzy Na międzyorganizacyjnym poziomie analizy zjawisk ekonomicznych oraz procesów zarządzania nimi znajduje się coraz więcej współczesnych problemów gospodarczych, społecznych czy politycznych. Przykłady takich zjawisk to: strategie zbiorowe rozpatrywane w ekosystemach przedsiębiorstw, zmowy rynkowe, regionalne systemy innowacji, dyfuzja wiedzy, konkurencja o kompetencje, apropriacja renty ekonomicznej czy klastry. Każde z wymienionych zjawisk zachodzi dlatego, że istnieją inne podmioty wokół przedsiębiorstwa, a pozostają z nim w wielowymiarowych stosunkach. Wyjaśnianie powinno zatem przyjmować poziom zbiorowości przedsiębiorstw oraz więzi pomiędzy nimi. O ile jednak indywidualny poziom analizy pojedynczych podmiotów rynkowych z jednej strony, a zagregowany poziom analizy z drugiej strony, mają relatywnie długą historię badań i osiągnięć poznawczych, o tyle poziom międzyorganizacyjny zajmuje uwagę badaczy od co najwyżej 30 lat. prof. UE dr hab., Katedra Zarządzania Przedsiębiorstwem, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 1 Badania prowadzące do osiągnięcia tych rezultatów otrzymały dofinansowanie z 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej (Nauki Społeczno-Ekonomiczne i Humanistyczne, numer umowy ), projekt FRIDA. Prace zespołu polskiego prowadzone są pod kierunkiem Prof. UE dr hab. Wojciecha Czakona 1

2 Gospodarka Oparta na Wiedzy z jednej strony, a teoria firmy opartej na wiedzy 2 z drugiej, stwarzają analogiczny dla wymienionych problemów kontekst poznawczy, tj. cząstkowego zrozumienia zjawisk na poziomie zagregowanym i jednostkowym, przy fragmentarycznym lecz postępującym testowaniu empirycznym hipotez, które tworzą zręby rodzącej się teorii na poziomie międzyorganizacyjnym. Ten poziom pośredni, zbiorowości przedsiębiorstw, międzyorganizacyjny, czy w ujęciu przestrzennym regionalny, pozostaje stosunkowo słabo rozpoznany. Świadczy o tym rozproszona w wielu dyscyplinach szczegółowych, aktualna i niewielka liczba hipotez wyjaśniających zjawiska zachodzące na tym poziomie, pośród których szczególnie istotne są hipotezy: międzyorganizacyjnej lokalizacji innowacji 3, która sytuuje innowacje nie w granicach formalno-prawnych pojedynczych podmiotów ale w przestrzeni pomiędzy nimi, przy czym przestrzeń ta jest częściowo kontrolowana poprzez konsorcja badawcza, a częściowo wymyka się kontroli w postaci dyfuzji wiedzy; bliskości 4, która wyjaśnia homomorfizm zachowań oraz trajektorii rozwojowych firm poprzez wielowymiarową kategorię bliskości obejmująca nie tylko bliskość geograficzną, ale także instytucjonalna, poznawczą, społeczną oraz organizacyjną; Grant, Powell, Koput, Smith-Doerr, 1996 Boschma,

3 społecznego osadzenia 5, która wyjaśnia dyfuzję wiedzy oraz adaptację zbiorową poprzez normy i procesy społeczne, na gruncie których realizowana jest działalność gospodarcza; kotwiczenia firm 6, która upatruje sukcesu mierzonego wartością dodaną tworzoną przez zbiorowości firm szczególną rolą spełnianą przez niektóre z nich, ułatwiające tworzenie, dyfuzję i absorpcję wiedzy. Celem artykułu jest przedstawienie hipotezy kotwiczenia firm, jej genezy a także kluczowych konstruktów pozwalających na jej operacjonalizację. Treść podzielono na trzy części. Pierwsza z nich przedstawia genezę hipotezy kotwiczenia, która czerpie z dorobku teorii handlu oraz kształtowania czynszu nieruchomości. Druga przedstawia znaczenie kotwiczenia, ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk, które ona wyjaśnia innowacyjności, przewagi konkurencyjnej oraz rozwoju. Trzecia część charakteryzuje główne cechy firmy kotwicy. Geneza hipotezy firmy kotwicy Hipoteza kotwiczenia ma swoje źródła w literaturze zarządzania sklepami wielkopowierzchniowymi oraz dystrybucji detalicznej. Sklep kotwiczący (anchor store) to taki punkt sprzedaży, który w centrum handlowym przesądza o przybyciu klientów, wpływa na ich liczbę, jest generatorem ruchu i obrotów. Źródeł pojęcia doszukiwać się można w latach 1950, w czasie pojawienia się 5 6 Granovetter, 1985 Agrawal, Cockburn,

4 pierwszych wielkich centrów handlowych w USA. Wówczas deweloperzy starali się ulokować w każdym centrum handlowym wielkopowierzchniowego detalistę, który przyciągając klientów stwarzał szanse handlowe sklepom ulokowanym w galerii. Dokładnie taką praktykę odtwarzają polscy deweloperzy od kilkunastu lat. W latach 1980 zaczęto postrzegać jako kotwicę każdy punkt, także usługowy, generujący duży ruch kino typu multiplex, restaurację 7. Znaczenie kotwic jest tak duże, że nawet konkurencja sklepów dyskontowych czy targowisk nie wpływa ujemnie na rozwój centrów handlowych dlatego, że konkurenci nie posiadają kotwic. Badania empiryczne przeprowadzone w USA w pierwszej dekadzie XXI w. pokazują, że efekty zewnętrzne sklepów kotwic (externalities) w postaci zwiększonego ruchu klientów i wyższych obrotów są zdyskontowane w cenach najmu powierzchni handlowej w ich bezpośrednim sąsiedztwie 8. Oznacza to, że hipoteza kotwiczenia sklepów, ugruntowana w praktyce deweloperów, znajduje potwierdzenie wyrażone istotnym statystycznie związkiem pomiędzy cechą kotwiczenia a kosztem najmu powierzchni handlowej od właściciela centrum. Obok samego związku wyróżniono również kilka typów sklepów kotwiczących wraz z udziałem w całej populacji 9 : 1. Prestiżowe sklepy sieciowe (11% wszystkich sklepów kotwiczących w USA), 2. Wysokiej i średniej jakości sklepy sieciowe, które powstały w latach , w momencie tworzenia centrów handlowych i D. Mirel, 2008 E. Gould, P. Pashigian, C. Prendergast Ibidem 4

5 traktowane były jako konieczne elementy nowopowstających centrów (18% wszystkich sklepów kotwiczących w USA) 3. Sklepy sieciowe niskiej jakości, typowo regionalne lub wręcz lokalne (30% wszystkich sklepów kotwiczących w USA) 4. Ogólnokrajowe/ kontynentalne sklepy sieciowe, zwykle lokowane w centrach handlowych w momencie ich powstania (41% wszystkich sklepów kotwiczących w USA). Chodzi zatem o taki dobór sklepów w centrum handlowym, w którym występuje przynajmniej jeden generator znaczącego ruchu klientów. Dla dewelopera problemem jest również takie kształtowanie cen najmu, aby uchwycić efekty zewnętrzne wynikające z sąsiedztwa sklepu kotwiczącego dla innych sklepów. Znaczenie kotwiczenia firm Badania centrów handlowych stwarzają kontekst empiryczny podobny do badania miast lub zbiorowości przedsiębiorstw (klastrów), ze względu na odrębność geograficzną oraz rozproszenie. Są bowiem gronami podmiotów geograficznie skoncentrowanych, zwykle odległych od innych zbiorowości 10. Analogicznie do zjawiska kotwiczenia sklepów sformułowano hipotezę kotwiczenia firm. Odzwierciedla ona przypuszczenie o szczególnej roli niektórych podmiotów na rynku lokalnym i regionalnym, które ze względu na kształtowanie przepływu wiedzy oraz transakcji oddziałują na zbiorowości przedsiębiorstw 11. Przejawami tego oddziaływania mogą M. Feldman 2003, s. 322 Agrawal, Cockburn,

6 być: (1) tworzenie innowacji technicznych i technologicznych w postaci patentów, jako widocznego mechanizmu prawnej ochrony osiągniętego postępu; (2) wdrażanie innowacji, a przez to wzrost wartości dodanej tworzonej przez zbiorowość przedsiębiorstw; (3) tworzenie nowych przedsiębiorstw na danym obszarze, czy to poprzez przyciąganie firm istniejących czy też poprzez tworzenie nowych przedsiębiorstw. Dla potrzeb artykułu te trzy przejawy nazwano rozwojem w gospodarce opartej na wiedzy. Pośród czynników wpływających na rozwój w gospodarce opartej na wiedzy badania w zakresie ekonomii przemysłu, geografii ekonomicznej czy zarządzania wiedzą przynosiły odpowiedzi zróżnicowane ze względu na poziom analizy 12. Na poziomie najogólniejszym, rynkowym za czynniki wpływających na rozwój w gospodarce opartej na wiedzy uznaje się od ponad 100 lat tzw. efekty zewnętrzne A. Marshall a. Jego klasyczne prace wyróżniają efekt specjalizacji działających w określonej branży przedsiębiorstw, dostępność znacznych zasobów pracy oraz dyfuzję wiedzy. Zatem egzogeniczne wobec przedsiębiorstwa czynniki stwarzają środowisko, w którym jest relatywnie łatwiej o rozwój. Na poziomie firmy wyodrębniono szczególną rolę tzw. przemysłów uprzemysławiających, których istnienie przyciąga przedsiębiorstwa poprzedzające i następujące po nim w ścieżce ekonomicznej. Pojawienie się przemysłu motoryzacyjnego szczególnie dobrze ilustruje to zjawisko, bowiem pociąga on 12 Por. Niosi, Zhegou, 2005, s

7 lokalizację w danym obszarze wielu przedsiębiorstw dostarczających części i komponenty, a także usługi przemysłowe z jednej strony, natomiast z drugiej strony pozytywnie wpływa na rozwój transportu kołowego czy infrastruktury logistycznej. Endogeniczne czynniki, czyli cechy pojedynczego przedsiębiorstwa, spowodowały znaczny wzrost zainteresowania koncepcją biegunów technologicznych we Francji czy Japonii w latach 80tych ubiegłego wieku. O ile egzogeniczne oraz endogeniczne czynniki na poziomie rynku czy firmy przyczyniają się do wyjaśnienia rozwoju w gospodarce opartej na wiedzy, to jednocześnie pomijają rolę otoczenia instytucjonalnego, a szczególnie badań uniwersyteckich. Ma to istotne znaczenie dlatego, że skupiają się na wyjaśnieniu istniejącego stanu rzeczy, pomijając czynniki kształtujące przyszłość przedsiębiorstwa, sektora czy regionu. Współcześnie przyjmuje się, że rozwój zależy w przeważającej mierze od zdolności tworzenia innowacji, jej absorpcji oraz komercjalizacji. Dlatego nieuwzględnienie znaczenia badań naukowych, finansowanych ze źródeł publicznych lub prywatnych, uznać trzeba za istotną lukę, charakterystyczną dla anachronicznego modelu gospodarki industrialnej. Natomiast na poziomie międzyorganizacyjnym uwzględniono rolę badań naukowych oraz innowacji, co jest charakterystyczne dla Gospodarki Opartej na Wiedzy. Na tym poziomie wyodrębnić można trzy grupy czynników wpływających na rozwój. Pierwsza, szczególnie popularna w USA, związana jest z dyfuzją wiedzy (knowledge spillovers), a ściślej z jej przenikaniem od badaczy uniwersyteckich czy laboratoriów badawczych finansowanych ze 7

8 źródeł publicznych do sektora przedsiębiorstw. Liczne badania empiryczne formułują, a następnie testują tę hipotezę by wyjaśnić osobliwy sukces Doliny Krzemowej, Drogi 491 w okolicy Masssachussets Institute of Technology. Sieci powiązań 13 pomiędzy przedsiębiorstwami, badaczami i instytucjami badawczymi postrzega się tu jako kanały przepływu wiedzy, zarówno tego kontrolowanego jak i niekontrolowanego. Europejskie badania skupiają się na drugiej grupie czynników, która zresztą ma wyjaśniać dystans dzielący Unię Europejską od USA w dziedzinie badań naukowych, a mianowicie na regionalnych systemach innowacji 14. Są nimi wielopodmiotowe układy instytucji państwowych, prywatnych, bodźców publicznych, badań uniwersyteckich, które prowadzą do powstawania innowacji oraz innowacyjnych przedsiębiorstw. Ta grupa czynników jest szersza niż siec dyfuzji wiedzy, ponieważ skupia się na aktywnym kształtowaniu zarówno przez czynniki publiczne jak i przedsiębiorstwa prywatne kierunku i tempa badań oraz wdrożeń. Wreszcie trzecim czynnikiem wyjaśniającym rozwój w gospodarce opartej na wiedzy jest hipoteza firmy kotwicy 15. Sformułowano ją w związku z obserwacją różnorodnego poziomu innowacyjności, absorpcji wiedzy oraz powstawania nowych przedsiębiorstw w różnych regionach, wokół uniwersytetów. Stwierdzono, że na poziomie międzyorganizacyjnym są tacy aktorzy, którzy spełniają rolę katalizy, facylitacji czy orkiestracji procesu komercjalizacji innowacji Powell, Owen-Smith, 2004 Cooke, 2001 Agrawal, Cockburn,

9 Dotychczasowe testy empiryczne hipotezy kotwiczenia firm wykraczają poza zakres badań prowadzonych przez przedsiębiorstwa, gdyż ujmują aktywność badawczą uniwersytetów. Podniesiono zatem kluczowe pytanie o wpływ nakładów publicznych finansujących badania akademickie na poziom rozwoju regionalnego. Badania te wykazują, że tylko w niewielu obszarach w USA i Kanadzie istnieje jednocześnie istotna aktywność badawcza mierzona liczbą publikacji oraz istotna aktywność badawczo-rozwojowa przedsiębiorstw mierzona liczbą patentów. W szczególności stwierdzono silną korelację tych zmiennych w branżach obrazowania medycznego, sieci neuronowych oraz obróbki sygnałów 16. Interpretacja tej współzależności wskazuje na efekt pionowej dyfuzji wiedzy pomiędzy badaniami uniwersyteckimi a przemysłową działalnością badawczo-rozwojową. W świetle badań same uniwersytety nie są wystarczającym warunkiem rozwoju klastra w danym regionie, bowiem regiony różnią się pod względem umiejętności wykorzystania do celów komercyjnych wiedzy generowanej w uniwersytetach. Obecność firmy kotwiczącej natomiast okazuje się zmienną moderującą siłę efektu pionowej dyfuzji wiedzy, tj. związku pomiędzy badaniami uniwersyteckimi a przemysłową działalnością badawczo-rozwojową. Zatem dla zagadnienia dyfuzji wiedzy szczególne znaczenie mają mechanizmy oraz instytucje, dzięki którym jej komercjalizacja się odbywa. Hipoteza kotwiczenia firm stanowi, że dla rozwoju innowacyjności i regionu duża firma daje lepsze kotwiczenie niż 16 Agrawal, Cockburn, 2002, s

10 ekwiwalentna większa liczba małych firm. Hipotezy szczegółowe, dotychczas testowane empirycznie wiążą 17 : 1. Liczbę start-up ów z liczbą firm kotwic w mieście, co wskazuje na dodatni wpływ na przedsiębiorczość w szerokim znaczeniu, a w wąskim na tworzenie nowych przedsiębiorstw dzięki i wokół firmy kotwiczącej. 2. Techniczna specjalizacja firm biotechnologicznych z orientacją badań firmy kotwiczącej w mieście, co wzmacnia przypuszczenie o wpływie firmy kotwiczącej na przedsiębiorczość poprzez identyfikację specjalizacji, w której te nowe przedsiębiorstwa powstają; 3. Wzrost firm biotechnologicznych z liczbą firm kotwiczących w mieście, co sugeruje związek firmy kotwiczącej z dynamiką wzrostu liczby nowych przedsięwzięć powstających w jej specjalizacji. Firma kotwicząca wykazuje istotne z punktu widzenia Gospodarki Opartej na Wiedzy kompetencje prowadzenia prac badawczorozwojowych, wchłaniania wiedzy oraz jej komercjalizacji. Jest to ujęcie dynamiczne, w którym nie tylko realizowane procesy technologiczne generują wysoką wartość dodaną i zatrudnienie, ale także istnieją silne przesłanki dalszego wzrostu obydwu tych parametrów w przyszłości. Cechy firmy kotwicy Identyfikacja firmy kotwiczącej staje się zadaniem istotnym z 17 Feldman, 2003, s

11 punktu widzenia wielu grup interesariuszy, a wśród nich: inwestorów, kooperantów, konkurentów, władz lokalnych i regionalnych, ośrodków badawczych oraz uniwersytetów. Ma bowiem znaczenie dla alokacji zasobów prywatnych, środków publicznych, a także kształtowania strategii rozwoju, konkurencji czy współpracy. W literaturze wyodrębnić można kilka grup definicji cech firmy kotwiczącej, które przebiegają wzdłuż trajektorii wzbogacania pierwotnej definicji Agrawal a i Cockburn a. Autorzy ci stwierdzili, że firma kotwicząca jest przedsiębiorstwem 18 : 1. Dużym (powyżej 1,000 zatrudnionych) - odzwierciedla przekonanie o potrzebie osiągnięcia określonej skali działalności by móc widocznie oddziaływać na otoczenie, zwłaszcza w formie tworzenia popytu na usługi małych i średnich przedsiębiorstw oraz dyfuzji wiedzy. 2. Prowadzącym własną działalność badawczo-rozwojową, co skupia uwagę na innowacyjnym charakterze przedsiębiorstwa. Najczęściej mierzy się ją liczbą posiadanych patentów. Przyjmuje się, iż firma kotwicząca powinna posiadać ich co najmniej 1,000. Alternatywnie aktywność badawczorozwojową mierzyć można wielkością nakładów całkowitych, nakładów własnych w stosunku do poziomu sprzedaży czy liczbą wdrożeń produktów, technologii itd. 3. Posiadającym zdolność absorpcyjną, tj. zdolność rozpoznawania wartości nowych informacji, asymilowania ich oraz stosowania w celach gospodarczych nazwano zdolnością 18 Agrawal, Cockburn, 2002, s

12 absorpcyjną 19. Koncepcja ta odzwierciedla potencjał firmy, nie zaś konkretne osiągnięcia. Wymaga posiadania określonego zasobu wiedzy podstawowej, która umożliwia zrozumienie nowości informacji, a także umiejętności planowania takiej alokacji zasobów organizacji, która umożliwi generowanie renty ekonomicznej z nowych informacji. Wreszcie, oznacza zdolność uczenia się, jako warunek zmiany rutyn organizacyjnych 20. Kryteria te dotyczą wyłącznie przedsiębiorstw, bowiem chodzi o komercjalizację wiedzy oraz tworzenie wartości dodanej. Wyłącza to z grona firm kotwiczących organizacje niekomercyjne, takie jak uniwersytety, technoparki, stowarzyszenia branżowe itd. Uzupełnienie pierwotnych wymogów charakteryzujących firmę kotwiczącą skupia się na roli, którą spełnia w otoczeniu. Powiązania kooperacyjne, badawcze, kapitałowe a także społeczne firmy kotwiczącej prowadzą do przekonania, iż zajmuje ona szczególną rolę w sieci gospodarczej. Stąd kilka koncepcji takich jak centralność 21, hub 22 czy orkiestracja 23. Chodzi o uchwycenie wpływu firmy kotwiczącej na inne podmioty w sieci poprzez: 1. Cechy strukturalne poddają się analizie sieciowej znanej zarówno z teorii grafów, jak i analizy sieci społecznych. 19 Cohen, Levinthal 1990, s Zatem wymóg posiadania zdolności absorpcyjnej przez firmę kotwiczącą w istocie pociąga za sobą kilka cech, przy tym trudno mierzalnych. Dlatego zoperacjonalizowano ten wymóg do prowadzenia własnej działalności badawczorozwojowej. 21 Lorenzoni, Baden-Fuller, Jarillo, Dhanaraj, Parkhe,

13 Zastosowanie metodyki badania powiązań sieciowych w naukach o zarządzaniu ma długą historię, bowiem socjogramy były jednym z głównych narzędzi badawczych w powszechnie znanych eksperymentach E. Mayo w końcówce lat 20 ubiegłego wieku. Takie cechy jak pozycja w sieci, centralność, gęstość więzi pozwalają zidentyfikować podmioty strukturalnie lepiej osadzone od innych. 2. Cechy procesowe odnoszą się do kształtowania sieci czy łańcucha wartości. Szczególnie dobór partnerów, koordynacja działań, sterowanie przepływem wiedzy oraz zabezpieczenie apropriacji renty ekonomicznej wydają się być prerogatywą firmy kotwiczącej. Sformułowanie dodatkowych cech firmy kotwiczącej przez autorów hipotezy wymaga testowania, rozszerzania, modyfikacji. Dokonane zmiany uwypukliły znaczenie więzi międzyorganizacyjnych, a także rolę firmy kotwiczącej w kształtowaniu sieci przedsiębiorstw. W tym sensie skonsumowano międzyorganizacyjny poziom analizy, właściwy firmie kotwiczącej, obok jej cech endogenicznych. Dotychczas prowadzone badania empiryczne koncentrowały się na branżach wysokich technologii, przy czym niektóre technologie ogniskowały większą uwagę niż inne. Wyrazistym przykładem jest tu biotechnologia, podczas gdy technologia lotnicza pozostaje w relatywnym cieniu. Oczekiwać zatem można ujawnienia czynników sektorowych, które wpłyną na kotwiczenie firm w danej branży inaczej niż w innych. Empiryczne testowanie hipotezy firmy kotwiczącej w różnych branżach być może pokaże moderujący 13

14 wpływ tych czynników. Jednakże hipoteza kotwiczenia stanowi, że duże przedsiębiorstwo, aktywnie zarządzające wiedzą własną i w sieci powiązanych z nim organizacji ma wpływ na przyrost tworzonej wartości dodanej oraz powstawanie nowych przedsiębiorstw. Zakończenie Hipoteza kotwiczenia firm ma znaczenie dla decyzji lokalizacyjnych przedsiębiorstw, rozwoju regionalnego, tworzenia sieci dostawców, alokacji środków publicznych na działalność badawczo-rozwojową, rozwoju przedsiębiorstw. Powstała na gruncie typowego dla zarządzania strategicznego założenia heterogeniczności firm, która jest podstawą zrozumienia różnic po to by doskonalić procesy tworzenia i zawłaszczania wartości. Jej gruntem empirycznym jest zróżnicowany poziom rozwoju i tworzonej wartości dodanej w regionach, mimo lokalizacji w nich zarówno dużych firm jak i uniwersytetów. Trzeba podkreślić, że kotwiczenie firm zależeć będzie nie tylko od cech firmy kotwicy. Przecież wpływ mają również czynniki sektorowe, cechy zbiorowości przedsiębiorstw, a także czynniki społeczne i kulturowe. Hipoteza kotwiczenia nie ma ambicji uniwersalistycznych. Przeciwnie, zmierza do identyfikacji tych szczególnych podmiotów, których znaczenie dla zbiorowości opiera się o zdolność innowacji oraz komercjalizacji innowacji. Operacjonalizacja hipotezy kotwiczenia firm oraz jej testowanie w warunkach sektora wysokich technologii w polskim klastrze Dolina Lotnicza umożliwi jej testowanie empiryczne. 14

15 Abstract Both the Knowledge Based Economy and the Knowledge Based View of the Firm provide insightful views on management issues, where knowledge is key and core of the value creation processes. However those threads of research do provide empirical evidence, the levels of analysis adopted i.e. individual or macro do omit the interrelationships between organizations. While present in the management literature for over thirty years now, the interorganizational level of analysis still reveals generative in explaining focal issues in strategic management, industrial economics and regional development. This paper discusses the roots and construction of the anchor tenant hypothesis as foreground for empirical research on specific firm s role in absorbing academic research, locating businesses and regional development. Streszczenie Zarówno Gospodarka Oparta na Wiedzy jak i Teoria Firmy Opartej na Wiedzy stwarzają podstawy teoretyczne dla rozpoznawania współczesnych problemów zarządzania, w których wiedza jest kluczem i rdzeniem tworzenia wartości. Jakkolwiek obydwa nurty badawcze dostarczają wyniki empiryczne, to jednak wybrane poziomy analizy - indywidualny i makro pomijają zjawiska międzyorganizacyjne. Choć nurt międzyorganizacyjny jest obecny w badaniach zarządzania od ponad 30 lat, to ten poziom analizy okazuje się generatywny w badaniu kluczowych zagadnień zarządzania strategicznego, ekonomiki przemysłu czy badań regionalnych. 15

16 Niniejszy artykuł omawia genezę oraz konstrukcję hipotezy kotwiczenia firm jako podstawę do badań empirycznych dotyczących roli niektórych przedsiębiorstw w absorpcji badań uniwersyteckich, lokalizacji przedsiębiorstw oraz rozwoju regionalnego. Literatura: R. Boschma (2005), Proximity and Innovation: A Critical Assessment, Regional Studies, Vol. 39, 2005, s W.H. Cohen, D.A. Levinthal (1990) 'Absorptive Capacity: A New Perspective on Learning and Innovation' Administrative Science Quarterly 1990, Vol. 35, Nr 1, s P. Cooke (2001) Regional Innovation Systems, Clusters, and the Knowledge Economy Industrial and Corporate Change, Vol. 10, Nr 4, s C. Dhanaraj, A. Parkhe (2006) 'Orchestrating Innovation Networks' The Academy of Management Review, Vol. 31, Nr 3, s M. Feldman (2003), The Locational Dynamics of the US Biotech Industry: Knowledge Externalities and the Anchor Hypothesis, Industry and Innovation, Vol. 10, Nr 3, s E. Gould, P. Pashigian, C. Prendergast (2005), Contracts, Externalities, And Incentives In Shopping Malls, The Review of Economics and Statistics, Vol. 87, Nr 3, s M. Granovetter (1985), Economic Action and Social Structure. The Problem of Embeddedness, American Journal of Sociology, Vol. 91, s

17 R. Grant (2002), Towards a Knowledge Based Theory of the Firm Strategic Management Journal 2002, Vol. 17, s C. Jarillo (1988) 'On Strategic Networks', Strategic Management Journal, Vol. 9, Nr 1, s G. Lorenzoni, C. Baden-Fuller (1995) 'Creating a Strategic Center to Manage a Web of Partners' California Management Review, Vol. 37, Nr 3, s D. Mirel (2008), Redefining the Anchor Tenant, Journal of Property Management, Jan/Feb, s W. Powell, J. Owen-Smith (2004) Knowledge Networks as Channels and Conduits: The effects of Spillovers in the Boston Biotechnology Community, Organization Science, Vol. 15, Nr 1, s W. Powell, K.W. Koput, L. Smith-Doerr (1996) Interorganizational Collaboration and the Locus of Innovation: Networks of Learning in Biotechnology Administrative Science Quarterly, Vol. 41, s J. Niosi, M. Zheghou (2005), Aerospace Clusters: Local or Global Spillovers?, Industry and Innovation, Vol. 12, Nr 1, s