This copy is for personal use only - distribution prohibited.
|
|
- Włodzimierz Kowalczyk
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 WSTĘP Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów. Otolaryngologia Polska 2007, LXI, 4 Sarkoidoza ślinianki przyusznej Parotid gland sarcoidosis Adam Seichter, Leszek Szymański, Robert Warchoł Oddział Otolaryngologiczny, Chirurgii Głowy i Szyi Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Toruniu Ordynator Oddziału: L. Szymański Summary Introduction. Sarcoidosis is a granulomatous multisystemic disease of unknown origin that can occur in any organ of the body and commonly affects young adults. Pulmonary sarcoidosis is by far the most common manifestation of the disease but occasionally it presents with involvement of the lymph nodes, skin, eyes, liver, spleen, heart, bones, joints, nervous system and the oral organs. The diagnosis of sarcoidosis is complex and includes the presence of noncaseating granuloma in involved tissues, changes in chest x-ray and many other tests. The aim of the study was to present the rare case of parotid sarcoidosis which was the origin of discussion of diagnostics and treatment of sarcoidosis in ENT field. Material and methods. The authors present a review of updated opinions on pathogenesis, diagnostics and treatment of sarcoidosis, completed with own experience concerning a case of extrapulmonary sarcoidosis that manifested with isolated parotid gland enlargement. Conclusions. 1. The incidence of head and neck sarcoidosis is rare, although this etiology should be taken into account in ENT diagnostics. 2. The lesions can occur in many organs, most common manifestation is: lungs, peripherial lymph nodes, skin, eyes, articulations, liver and spleen. 3. Course of sarcoidosis is not characteristic, chest x-ray, biopsy and the analysis of clinical signs are required to settle the diagnosis. 4. In cases of isolated salivary gland sarcoidosis the preoperative diagnosis is difficult, fine-needle biopsy and Doppler ultrasonography can be helpful. 5. The possibility of exacerbations and recidivations makes the long follow-up necessary. Hasła indeksowe: sarkoidoza, guz ślinianki przyusznej, choroba ziarniniakowa, zespół Heerfordta Key words: sarcoidosis, parotid gland tumor, granulomatous disease, Heerfordt s syndrome Otolaryngol Pol 2007; LXI (4): by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów Chirurgów Głowy i Szyi Sarkoidoza, jako odrębna jednostka chorobowa, znana jest od ponad 100 lat. W przeszłości była ona między innymi nazywana chorobą Besniera-Boecka- Schaumanna, ziarnicą łagodną oraz ziarnicą nabłonkowo-komórkową o długotrwałym i łagodnym przebiegu. W 1975 r. na Międzynarodowej Konferencji w Nowym Jorku ustalono obowiązującą do dziś definicję sarkoidozy jako wieloukładowej ziarniniakowej choroby o nieznanej etiologii, zazwyczaj występującej u ludzi młodych i najczęściej powodującej obustronne zajęcie węzłów chłonnych wnęk płucnych, nacieki płucne, zmiany skórne i oczne. Rozpoznanie jest pewne, jeśli objawy kliniczno-radiologiczne są poparte obecnością zmian histologicznych o charakterze nieserowaciejących ziarniniaków [1 3]. Częstość występowania jest zależna od położenia geograficznego oraz rasy i kształtuje się na poziomie około 10/ dla Polski, 64/ w Szwecji i 47/ u Afroamerykanów w Stanach Zjednoczonych. Choroba występuje nieco częściej u kobiet i dotyczy głównie młodych dorosłych, ze szczytem zachorowań w roku życia, oraz w mniejszym stopniu osób starszych, ze wzrostem częstości po 50 roku życia [4, 5]. Sarkoidoza jako choroba ogólnoustrojowa może występować praktycznie w każdym narządzie organizmu. Ponad 90% lokalizacji stanowią jednak płuca, gdzie objawia się powiększeniem węzłów chłonnych wnęk lub zmianami rozsianymi w śródmiąższu. Pozostałe manifestacje choroby to najczęś- 491
2 A. Seichter i inni Ryc. 1. USG pacjentki przed rozpoczęciem leczenia widoczny guz prawej przyusznicy o wymiarach 5 x 2 cm Ryc. 2. Obraz histopatologiczny pooperacyjny utkanie limfoidalne z bardzo licznymi ziarniniakami zbudowanymi z komórek nabłonkowatych i olbrzymich wielojądrowych typu Langhansa Ryc. 3. USG szyi rok po operacji przyusznicy w śliniance podżuchwowej prawej dwa owalne hipoechogeniczne obszary długości 13 i 12 mm ciej: powiększenie obwodowych węzłów chłonnych, zmiany skórne, oczne i stawowe. Zajęte mogą być również wątroba, śledziona, serce, nerki, układ nerwowy, mięśnie i kości oraz narządy jamy ustnej (małe i duże gruczoły ślinowe, migdałki, wargi, podniebienie, język). Celem pracy było przedstawienie złożoności obrazu i przebiegu klinicznego sarkoidozy oraz trudności diagnostycznych towarzyszących pozapłucnym postaciom tej choroby MATERIAŁ I METODY Autorzy dokonali przeglądu aktualnego piśmiennictwa na temat przebiegu, diagnostyki i leczenia sarkoidozy. Pracę uzupełniono opisem własnych doświadczeń związanych z rzadką postacią choroby manifestującej się izolowanym guzem ślinianki przyusznej. Przypadek dotyczył chorej I.N., urodzonej r. (nr ks. głównej 16069/04), przyjętej na Oddział Otolaryngologiczny, Chirurgii Głowy i Szyi Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Toruniu r. celem leczenia operacyjnego guza okolicy kąta żuchwy po stronie prawej. Pacjentka po raz pierwszy zauważyła zmianę około 5 lat wcześniej, przez okres ten była ona niebolesna, od kilku miesięcy zaczęła się powiększać. Wskazanie do hospitalizacji opierało się także na wykonanej biopsji cienkoigłowej, w której obraz cytologiczny sugerował guz Warthina. W przedoperacyjnym badaniu ultrasonograficznym szyi stwierdzono hipoechogeniczny guz okolicy ślinianki przyusznej prawej o wymiarach ok. 5x2 cm oraz w sąsiedztwie naczyń szyjnych, w dolnym biegunie guza, powiększone węzły chłonne (największy 2x1 cm) (ryc. 1). Poza tym chora nie zgłaszała żadnych dolegliwości, nie przyjmowała leków. W dniu przyjęcia w badaniu przedmiotowym stwierdzono w okolicy kąta żuchwy po stronie prawej twardy, niebolesny, nieprzesuwalny względem podłoża guz średnicy ok. 4 cm, z niezmienioną i ruchomą ponad nim skórą. Czynność nerwu twarzowego pozostawała prawidłowa w pełnym zakresie. W pobliżu zmiany wyczuwalny był również powiększony węzeł chłonny podżuchwowy. Innych odchyleń w badaniu laryngologicznym nie zaobserwowano. Morfologia krwi obwodowej wykazała jedynie przyspieszenie OB do 20. W badaniu radiologicznym klatki piersiowej nie stwierdzono zmian ogniskowych w płucach r. wykonano w znieczuleniu ogólnym zabieg operacyjny polegający na usunięciu powierzchownego płata ślinianki wraz z położonym w jego 492 Otolaryngologia Polska 2007, LXI, 4
3 dolnym biegunie policyklicznym guzem o wymiarach 5x4 cm. Ciągłość nerwu twarzowego zachowano w pełnym wymiarze. Uzyskany materiał przesłano do weryfikacji histopatologicznej. Przebieg po zabiegu był niepowikłany, czynność nerwu twarzowego pozostała niezmieniona. Rana pooperacyjna wygoiła się per primam, chora w 5 dobie po zabiegu opuściła szpital. W badaniu histopatologicznym stwierdzono makroskopowo guzowatą białawą zmianę o wymiarach 5x4,5 cm i ziarnistej powierzchni przekroju, mikroskopowo natomiast obraz utkania limfoidalnego z bardzo licznymi ziarniniakami zbudowanymi z komórek nabłonkowatych i olbrzymich wielojądrowych typu Langhansa. W cytoplazmie niektórych komórek olbrzymich występowały krystaloidy gwiazdkowate. W częściach centralnych pojedynczych ziarniniaków zaobserwowano obecność martwicy włóknikowatej (ryc. 2). Celem wykluczenia gruźlicy wykonano barwienie metodą Ziehl- Nielsena, które nie ujawniło prątków gruźlicy w ziarninie. Barwieniem PAS wykluczono zakażenie grzybicze jako przyczynę choroby ziarniniakowej. Histopatologicznie rozpoznano sarkoidozę ślinianki przyusznej z zaleceniem klinicznego wykluczenia gruźlicy. Po otrzymaniu wyniku z prawdopodobnym rozpoznaniem sarkoidozy chora skierowana została do Poradni Chorób Płuc Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Toruniu celem dalszej diagnostyki, a także pozostaje pod kontrolą przyszpitalnej poradni laryngologicznej. Pacjentce wykonano próbę tuberkulinową wynik: 20 mm (rumień). Tomografia komputerowa klatki piersiowej (HRCT) nie wykazała zmian ogniskowych w płucach i cech włóknienia okołooskrzelowego, a także nie stwierdzono powiększonych węzłów śródpiersia. Zaobserwowano jednak wzrost OB do 45. W kolejnym etapie leczenia chora skierowana była do Kujawsko-Pomorskiego Centrum Pulmonologii w Bydgoszczy. W okresie pół roku po operacji pacjentka w dalszym ciągu nie zgłaszała żadnych dolegliwości ogólnych, skarżyła się jedynie na niewielką duszność wysiłkową. W badaniu przedmiotowym nie stwierdzono odchyleń od stanu prawidłowego. W związku z tym nie podjęto leczenia farmakologicznego, chora zakwalifikowana została do planowej diagnostyki pulmonologicznej. W okresie 7 miesięcy od operacji pobrano kolejny wycinek z prawej ślinianki przyusznej, drugi niezależny histopatolog stwierdził ziarninę gruźliczopodobną z obrazem histologicznym przemawiającym za procesem o charakterze sarkoidozy roku pacjentka przyjęta została na Oddział Chorób Płuc, Gruźlicy i Sarkoidozy K-PCP w Bydgoszczy. W Otolaryngologia Polska 2007, LXI, 4 Sarkoidoza ślinianki przyusznej morfologii krwi obwodowej zaobserwowano przyspieszone OB do 23, zwiększony odsetek limfocytów (53%) oraz prawidłowy poziom wapnia. W wykonanym badaniu USG jamy brzusznej nie stwierdzono zmian patologicznych, natomiast na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej zaobserwowano poszerzenie prawej wnęki. Zastosowano leczenie Encortonem w dawce 30 mg na dobę, kontynuowane do chwili obecnej, oraz skierowano do dalszego leczenia w Poradni Sarkoidozy i Chorób Śródmiąższowych. Podczas okresowej kontroli w przyszpitalnej poradni laryngologicznej w Toruniu wykonano USG szyi: Ślinianka podżuchwowa prawa 42x20 mm, lewa 42x20 mm, w śliniance prawej w dolnym biegunie dwa owalne hipoechogeniczne obszary długości 13 i 12 mm prawdopodobnie węzły chłonne. Poza tym ślinianki bez innych zmian. W obrębie szyi powiększonych węzłów chłonnych nie stwierdzono (ryc. 3). Pacjentka kontynuuje leczenie farmakologiczne i pozostaje pod opieką przyszpitalnej poradni laryngologicznej. DYSKUSJA Patogeneza sarkoidozy wiąże się przede wszystkim z zaburzeniami immunologicznymi. Ich istotą jest zwiększenie liczby limfocytów i makrofagów w narządach objętych procesem chorobowym. Poza samym wzrostem liczby komórek dochodzi także do pobudzenia limfocytów T i makrofagów, które utrzymują się wzajemnie w stanie aktywacji. Jednocześnie stwierdzany jest spadek ich stężenia na obwodzie. Makrofagi charakteryzują się zwiększoną zdolnością prezentowania antygenów oraz sekrecją licznych cytokin, w tym głównie TNF, interleukiny 1, 12, 15 oraz czynników wzrostowych, natomiast pomocnicze limfocyty T, zwykle typu CD4, spontanicznie wydzielają interferon, interleukinę 2 oraz inne cytokiny. W dalszym etapie pobudzone limfocyty T stymulują limfocyty B do produkcji immunoglobulin. Do wspomnianego nagromadzenia komórek odpornościowych w narządach dochodzi w wyniku ich redystrybucji z krwi, a także miejscowego namnażania. W procesie tym duże znaczenie odgrywają cytokiny IL-8, IL-15, IL-16, pełniące rolę chemoatraktorów oraz IL-2, mająca zasadniczą rolę w lokalnym rozmnażaniu. Takie nagromadzenie komórek immunokompetentnych stanowi pierwszy etap prowadzący do rozwoju ziarniniaków. Ziarniniaki sarkoidalne składają się z komórek nabłonkowa- 493
4 A. Seichter i inni tych, makrofagów oraz limfocytów. W ich centrum znajdują się liczne komórki nabłonkowate i wielojądrowe komórki olbrzymie, wokół natomiast tworzy się otoczka limfocytów pomocniczych CD4. Charakterystyczną cechę stanowi fakt, iż ziarniniaki nie ulegają martwicy, dochodzić może natomiast do ich włóknienia [4, 6, 7]. Poznanie procesów immunologicznych zachodzących w ziarninie sarkoidalnej pozwoliło na zrozumienie mechanizmu powstawania niektórych objawów choroby. Wzrost poziomu IL-1 powodować może podwyższenie temperatury ciała na zasadzie interakcji z ośrodkiem podwzgórzowym, pobudzenie limfocytów B może być przyczyną hipergammaglobulinemii, zmniejszenie aktywności komórkowej na obwodzie objawia się ujemnym odczynem tuberkulinowym. Krążące kompleksy immunologiczne odpowiedzialne są za powstanie rumienia guzowatego na skórze, zapalenie błony naczyniowej oka, bóle stawowe, przyspieszenie OB, a zaburzona funkcja makrofagów, pod postacią wadliwego metabolizmu witaminy D, prowadzi do hiperkalcemii i hiperkalcurii [4, 6]. Mimo że dokładna etiologia sarkoidozy nie jest do końca poznana, badania ostatnich lat wyraźnie wskazują na jej uwarunkowanie genetyczne. Przemawia za tym fakt rodzinnego występowania oraz stwierdzony związek ze zmiennością określonych alleli układu antygenów zgodności tkankowej HLA klasy II kodowanych przez gen z regionu D w chromosomie 6 [3, 8, 9]. W okresie początkowym sarkoidoza często przebiega bezobjawowo i około 70 % chorych nie zgłasza dolegliwości ogólnych, takich jak gorączka, złe samopoczucie, zmęczenie, utrata masy ciała. Wystąpienie objawów wiąże się natomiast z rozwinięciem procesu chorobowego w obrębie danego narządu. U pacjentów z najczęstszą lokalizacją w układzie oddechowym może pojawić się kaszel, duszność i ból w klatce piersiowej. W innych przypadkach częstymi oznakami choroby są rumień guzowaty lub niemartwicze ziarniniaki na skórze, zaburzenia widzenia na tle zapalenia błony naczyniowej i zmiany sarkoidalne spojówek oka, zapalenie stawów, zaburzenia rytmu i niewydolność serca, zaburzenia neurologiczne, powiększenie wątroby i śledziony [4 7]. Powszechnie obowiązujący podział choroby na stopnie zaawansowania bazuje na radiologicznych zmianach w obrębie klatki piersiowej. Wyróżnia się 5 stadiów: 0 bez widocznych zmian w klatce piersiowej, I powiększenie węzłów chłonnych wnękowych lub śródpiersiowych, II zmiany węzłowe oraz zajęcie miąższu płuc, III zajęcie wyłącznie miąższu płuc, IV zwłóknienie płuc, zmiany rozejmowe [4, 6]. Rozpoznanie sarkoidozy jest złożone i opiera się na wykazaniu obecności nieserowaciejących ziarniniaków w materiale pobranym od pacjenta, uwidocznieniu zmian w obrazie radiologicznym klatki piersiowej oraz stwierdzeniu zespołu objawów klinicznych charakterystycznych dla tej choroby. Często występujące powiększenie węzłów chłonnych nie jest patognomiczne i może występować w wielu schorzeniach, dlatego też rozpoznanie musi być potwierdzone badaniem histologicznym z jednego lub lepiej kilku narządów. Dobrym materiałem do takiego badania jest bioptat z błony śluzowej oskrzela lub miąższu płuca uzyskany w trakcie bronchoskopii. Dopiero powiązanie wyżej wymienionych objawów pozwala na postawienie właściwego rozpoznania. Cenną wskazówką pomocną w diagnostyce jest także badanie popłuczyn oskrzelowo-płucnych (BAL) i stwierdzenie zwiększonego odsetka aktywnych limfocytów Th CD4 oraz podwyższenie stosunku limfocytów CD4/CD8. Bardzo swoistym badaniem wykorzystywanym szczególnie do monitorowania aktywności procesu i efektów leczenia jest określenie w surowicy stężenia enzymu konwertującego angiotensynę (ACE). Substancję tę produkuje w dużej ilości ziarnina sarkoidalna, tak więc wzrost jej poziomu świadczy o progresji choroby [4 6, 10]. Podobne znaczenie i przydatność wykazuje scyntygrafia płuc z użyciem izotopu galu 67, bazująca na wzmożonym wychwycie tego pierwiastka przez ziarninę [6, 7, 10]. Zmiany w tkance płucnej oraz innych narządach stwierdzić można również za pomocą tomografii komputerowej wysokiej rozdzielczości (HRCT). Do badań obowiązkowych, wykluczających proces toczący się pozapłucnie, zaliczyć trzeba USG jamy brzusznej z oceną wielkości wątroby i śledziony oraz węzłów zaotrzewnowych, a także badanie okulistyczne z zastosowaniem lampy szczelinowej [5]. W diagnostyce wykorzystuje się także badania krwi obwodowej, w których obserwuje się leukopenię z limfopenią, hipergammaglobulinemię o charakterze poliklonalnym, hiperkalcemię, wzrost stężenia białek ostrej fazy. Rzadko obecnie stosowanym, ze względu na małą czułość i swoistość, jest test Kveima-Siltzbacha, polegający na śródskórnym wstrzyknięciu wyciągu ze zmienionej sarkoidalnie śledziony i następowej biopsji powstałego ewentualnie w tym miejscu guzka [2, 6]. W diagnostyce różnicowej wziąć pod uwagę należy inne jednostki chorobowe przebiegające z tworzeniem ziarniny i 494 Otolaryngologia Polska 2007, LXI, 4
5 powiększeniem węzłów chłonnych, takie jak: gruźlica, choroba kociego pazura, grzybice, histiocytoza X, pneumocystodoza, beryloza, nowotwory płuc, chłoniaki, ziarnica złośliwa [4, 3, 6]. Sarkoidoza jest chorobą o nieznanej etiologii, dlatego nie można mówić o leczeniu przyczynowym. W jej postaci ostrej, szczególnie w ostrym zapaleniu tęczówki, spojówek, stawów, rumieniu guzowatym stosuje się niesterydowe leki przeciwzapalne (indometacynę), które hamować mogą aktywność makrofagów. W postaci przewlekłej pozapłucnej i płucnej standardem jest leczenie ogólne kortykosteroidami, ale w drugim przypadku wskazania do ich stosowania dobierane są na podstawie obserwacji stanu klinicznego, obrazu radiologicznego płuc oraz parametrów czynnościowych układu oddechowego [6]. Najczęściej podaje się prednizon w dawce początkowej mg na dobę przez około 3 miesiące i kontynuuje przez rok. W przypadku braku skuteczności lub istotnych powikłań po kortykoterapii stosowane są inne leki, takie jak: metotreksat, azatiopryna, cyklofosfamid, leki przeciwmalaryczne (hydroksychlorochina), pentoksyfilina [4, 5, 11]. Rokowanie w sarkoidozie zależy przede wszystkim od tego, czy przebiega ona jako postać ostra, czy też ma charakter przewlekły, a także od stadium choroby w obrazie radiologicznym i zajęcia narządów pozapłucnych. Sarkoidoza ostra przebiegająca burzliwie z gorączką, bólami stawowymi i rumieniem guzowatym, dotycząca osób młodych, rokuje dobrze i ustępuje zwykle bez leczenia. W postaci przewlekłej charakterystycznej dla wieku starszego, z obecnością długotrwałych zmian skórnych, ocznych i kostnych rokowanie i przebieg są różne. Stwierdzono między innymi, iż choroba może ulec samoistnej regresji, odpowiednio w stadium I w % przypadków, w II %, w stadium III w %. Zmiany pozapłucne, szczególnie zajęcie serca i układu nerwowego oraz hepatosplenomegalia stanowią złe czynniki rokownicze. Zgony zdarzają się w około 1 5 % przypadków, głównie w mechanizmie niewydolności oddechowej lub zajęcia wymienionych organów [4, 5]. Przedstawiony przez autorów przypadek dotyczył sarkoidozy pozapłucnej przebiegającej z bezbolesnym powiększeniem ślinianki przyusznej. Taka manifestacja choroby, według różnych autorów, występuje u 0 10 % pacjentów [3, 5, 7, 12 14]. Procesem chorobowym objęte mogą być wszystkie gruczoły ślinowe, najczęściej jednak obustronnie zajęte są właśnie przyusznice. Lokalizacja ta wraz z zespołem innych objawów klinicznych występuje Otolaryngologia Polska 2007, LXI, 4 Sarkoidoza ślinianki przyusznej w dwóch wyodrębnionych zespołach: Heerfordta i Mikulicza [2, 3, 5, 7, 10]. W zespole Heerfordta (uveparotid fever), oprócz obrzmienia ślinianki przyusznej, stwierdza się zapalenie błony naczyniowej oka, gorączkę oraz w około połowie przypadków obwodowe porażenie nerwu twarzowego. Według najnowszych badań porażenie to nie jest wywołane uciskiem przez powiększony gruczoł, a przez bezpośredni naciek ziarniniakowy na nerw. Z tego powodu objaw ten może cofnąć się spontanicznie lub po steroidoterapii [3]. Choroba Mikulicza (sicca syndrom) polega natomiast na bolesnym powiększeniu ślinianek i gruczołów łzowych z towarzyszącym zespołem suchości. Powodem jego powstania jest spadek wydzielania śliny w wyniku zastąpienia miąższu gruczołowego przez ziarninę sarkoidalną. Częściej, bo w 80% przypadków, sarkoidoza ślinianek nie daje żadnych objawów. Biopsja ślinianki ujawnia niemartwicze ziarniniaki u 58% chorych. Wymienianych jest kilka sposobów leczenia zmian sarkoidalnych w śliniankach. Autorzy podają między innymi chirurgiczne usunięcie patologicznych tkanek [15, 16], leczenie wyłącznie farmakologiczne [17, 18] oraz kombinacje tych dwóch metod. Przytaczany jest także pojedynczy przypadek radioterapii [19]. Ze względu na ogólnoustrojowy charakter choroby, możliwość nawrotów i zaostrzeń oraz bardzo zindywidualizowany przebieg kliniczny konieczna jest wieloletnia katamneza leczonych chorych [3, 7]. WNIOSKI 1. Sarkoidoza może obejmować wiele narządów, najczęściej: płuca, obwodowe węzły chłonne, skórę, oczy, stawy, wątrobę i śledzionę. 3. Przebieg choroby jest niecharakterystyczny, a do jej rozpoznania wykorzystuje się przede wszystkim: zdjęcie klatki piersiowej, bioptat pobrany od pacjenta oraz analizę zespołu objawów klinicznych. 3. Występowanie sarkoidozy w obrębie głowy i szyi jest rzadkie. Rozpoznanie jej należy jednak brać pod uwagę w diagnostyce i leczeniu zmian guzowatych tego obszaru. 4. Właściwe rozpoznanie przedoperacyjne w izolowanej sarkoidozie ślinianek jest trudne, pomocne w tym jest wykonanie biopsji cienkoigłowej oraz ultrasonografii dopplerowskiej. 5. Ze względu na możliwość zaostrzeń i nawrotów choroby konieczna jest wieloletnia katamneza chorych. 495
6 12. Hildebrand J, Plezia R.A, Rao SB. Sarcoidosis. Report of two cases with oral involvement. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1990; 69: Nitzan D, Shteyer A. Sarcoidosis of the parotid salivary glands. J Oral Maxillofac Surg. 1982; 40: Yanardag H. Parotid gland involvement in sarcoidosis, Southern Med J. 2005; 98, 2: Steinberg MJ, Muelter DP. Treating oral sarcoidosis. J Am Dent Assoc. 1994; 125: Blinder D, Yahatom R, Taicher S. Oral manifestations of sarcoidosis. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 1997; De Luke DM, Sciubba JJ. Oral manifestation os sarcoidosis: report of a case. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1985; 59: Verheijen-Breemhaar L, de Man K, Zondervan PE. Sarcoidosis with maxillary involvement. Int J Oral Surg. 1987; 16: Hoginns GS, Allan D. Sarcoidosis of the maxillary region. Oral Surg Oral Med Oral Pathol. 1969; 28: 623. Adres autora: Wojewódzki Szpital Zespolony ul. Św. Józefa 53/ Toruń Pracę nadesłano: r. A. Seichter i inni PIŚMIENNICTWO 01. Stankiewicz W, Ligęziński A, Kantor J, i wsp. Sarkoidoza nosa i zatok szczękowych. Otolaryngol Pol. 1998; 52: Kardasz-Ziomek M, Bilińska-Pietraszek E, Kozielski J, i wsp. Sarkoidoza ślinianek przyusznych. Opis przypadku. Otolaryngol Pol. 2005; 59: Vairaktaris E, Vassiliou S, Yapijakis C, i wsp..salivary gland manifestation of sarcoidosis: report of three cases. J Oral Maxillofac. 2005; 63: Rowińska-Zakrzewska E, Wiatr E, Pirożyński M. Choroby śródmiąższowe płuc. Bielsko-Biała: Wyd. a-medica press; 2001; Wiatr E. Rozpoznawanie i leczenie gruźlicy. Pneumonol Alergol Pol 2000; 68: Krakówka P, Rowińska-Zakrzewska E. Choroby układu oddechowego Warszawa: Wyd Lek PZWL 1993; Szyfter W, Wierzbicka M, Szyłaś J. Sarkoidoza manifestująca się jako izolowane guzy ślinianki przyusznej i podżuchwowej Otolaryng Pol. 1999; 53, 5: ACCESS Research group: Design of a case control etiologic study of sarcoidosis. J Clin Epidemiol. 1999; 52: Puścińska E, Goljan A. Uwarunkowania genetyczne w sarkoidozy. Pneumonol Alergol Pol 2000; 68: 11 12: Sagowski C, Ussmüller J. Zur klinischen Diagnostik der Speicheldrüsensarkoidose (Heerfordt-Syndrom). HNO. 2000; 48: Fazzi P. Pharmacotherapeutic menagement of pulmonary sarcoidosis. Am J Respir Med. 2003; 2: Otolaryngologia Polska 2007, LXI, 4
skazy sarkoidalnej zmieniona odpowiedź immunologiczna typu komórkowego na antygen (pyłki sosny, kompleksy immunologiczne, talk, aluminium, beryl)
skazy sarkoidalnej zmieniona odpowiedź immunologiczna typu komórkowego na antygen (pyłki sosny, kompleksy immunologiczne, talk, aluminium, beryl) genetyczna związek HLA-B8 z zapaleniem stawów, rumieniem
Bardziej szczegółowoKATEDRA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ I SZCZĘKOWO- TWARZOWEJ ZAKŁAD CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU ODDZIAŁU STOMATOLOGII SEMESTR VI (LETNI) 1. Zapoznanie z organizacją Katedry, w szczególności z organizacją Zakładu Chirurgii Stomatologicznej. Powiązania chirurgii stomatologicznej
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka
Bardziej szczegółowoCZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoNON-HODGKIN S LYMPHOMA
NON-HODGKIN S LYMPHOMA Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku We Wrocławiu Aleksandra Bogucka-Fedorczuk DEFINICJA Chłoniaki Non-Hodgkin (NHL) to heterogeniczna grupa nowotworów charakteryzująca
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoNowotwory rejonu głowy i szyi trudności diagnostyczne
Ewa Osuch-Wójcikiewicz Nowotwory rejonu głowy i szyi trudności diagnostyczne Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: Prof. dr hab. n. med. K. Niemczyk Konferencja
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoCentrum Pulmonologii i Torakochirurgii w Bystrej (dawniej : Specjalistyczny Zespół Chorób Płuc i Gruźlicy)
Centrum Pulmonologii i posiada w swojej strukturze 8 oddziałów szpitalnych w tym Oddział Chirurgii Klatki Piersiowej ( zamiennie - torakochirurgii) Oddział został utworzony w latach 50 tych ubiegłego stulecia
Bardziej szczegółowoSarkoidoza głowy i szyi opisy przypadków
174 Otorynolaryngologia 2012, 11(4): 174-178 Sarkoidoza głowy i szyi opisy przypadków Sarcoidosis of head and neck case reports Katarzyna Bojanowska-Poźniak 1/, Marcin Mazerant 1/, Wojciech J. Piotrowski
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie pierwszego semestru z anatomii i z patologii
1 Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 25 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 15
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 15 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letnia kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoAIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune
AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune (D)eficiency (S)yndrome. Przyczyny zakażenia AIDS Czynnikiem
Bardziej szczegółowoPrzerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego
Dariusz Kaczmarczyk Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Alina Morawiec Sztandera Opis
Bardziej szczegółowoAneks II Zmiany w drukach informacyjnych produktów leczniczych zarejestrowanych w procedurze narodowej
Aktualizacja ChPL i ulotki dla produktów leczniczych zawierających jako substancję czynną immunoglobulinę anty-t limfocytarną pochodzenia króliczego stosowaną u ludzi [rabbit anti-human thymocyte] (proszek
Bardziej szczegółowoRopniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii
Michał Pasierbek, Andrzej Grabowski, Filip Achtelik, Wojciech Korlacki Ropniak opłucnej czy gruźliczy wysięk opłucnowy? - Rola torakoskopii Klinika Chirurgii Wad Rozwojowych Dzieci i Traumatologii w Zabrzu
Bardziej szczegółowo3. Zapalenia tkanek miękkich i kości części twarzowej czaszki Stanisława Z. Grabowska, Robert M. Balicki... 112
Spis treści Wstęp Leszek Kryst.................. 15 1. Postępowanie okołooperacyjne i w niektórych stanach nagłych Ewa Mayzner-Zawadzka, Marcin Kołacz.......... 17 Postępowanie przedoperacyjne.................
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Propedeutyka onkologii
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Propedeutyka onkologii Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoCHŁONIAKI ZŁOŚLIWE U DZIECI
Prof. dr hab.med. Jacek Wachowiak CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE PODZIAŁ CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE 1. CHŁONIAKI NIEZIARNICZE 2. CHOROBA HODGKINA (ZIARNICA ZŁOŚLIWA) EPIDEMIOLOGIA - OK. 10% NOWOTWORÓW Klinika Onkologii, Hematologii
Bardziej szczegółowoMAM HAKA NA CHŁONIAKA
MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 3
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 3 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 25-letnia kobieta zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 10
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 10 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Tyreologia Opis przypadku ATA/AACE Guidelines HYPERTHYROIDISM
Bardziej szczegółowo1. Co to jest chłoniak 2. Chłoniaki są łagodne i złośliwe 3. Gdzie najczęściej się umiejscawiają 4. Objawy 5. Przyczyny powstawania 6.
1. Co to jest chłoniak 2. Chłoniaki są łagodne i złośliwe 3. Gdzie najczęściej się umiejscawiają 4. Objawy 5. Przyczyny powstawania 6. Zachorowania na chłoniaka 7. Rozpoznanie i diagnostyka 8. Warto wiedzieć
Bardziej szczegółowoUrologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Bardziej szczegółowoUkład krwiotwórczy BADANIE PRZEDMIOTOWE. Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM lek.
Układ krwiotwórczy BADANIE PRZEDMIOTOWE Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych WUM lek. Olga Rostkowska Jakie objawy mogą towarzyszyć chorobom krwi? Jakie objawy mogą towarzyszyć
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoi uczestnika programu o udzieleniu i otrzymaniu danego świadczenia.
Załącznik nr 19 Zestawienie stawek jednostkowych dla Ogólnopolskiego programu nowotworów głowy i szyi Stawki jednostkowe określone poniżej dotyczą świadczeń zdrowotnych, które będą udzielane w ramach wdrażania
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego
Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Chirurgia i onkologia 2/2
Kod NKO(nz)ChirOnk modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu I nforma cje ogólne Chirurgia i onkologia 2/2 Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoMam Haka na Raka. Chłoniak
Mam Haka na Raka Chłoniak Nowotwór Pojęciem nowotwór określa się niekontrolowany rozrost nieprawidłowych komórek w organizmie człowieka. Nieprawidłowość komórek oznacza, że różnią się one od komórek otaczających
Bardziej szczegółowoDiagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł
Diagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł Joanna Anioł Wykształcenie: wyższe Studia na Wydziale Lekarskim Collegium Medium UJ w Krakowie 1989 1995 Kształcenie podyplomowe: Specjalizacja
Bardziej szczegółowoPrzykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU
ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych
Bardziej szczegółowoLeczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007
Leczenie nowotworów tarczycy Dr hab. n. med. Sylwia Grodecka-Gazdecka 2007 Klasyfikacja guzów tarczycy wg WHO Guzy nabłonkowe 1. Łagodne 2. Złośliwe Gruczolak pęcherzykowy Inne gruczolaki 2.1. Rak pęcherzykowy
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 2
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoPilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV
Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV HCV zidentyfikowany w 1989 roku należy do rodziny Flaviviridae zawiera jednoniciowy RNA koduje białka strukturalne i niestrukturalne (co najmniej 10) ma 6 podstawowych
Bardziej szczegółowoProgram dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008.
załącznik nr 7 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008. 1. Nazwa programu:
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wymagań dla kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu
Dz.U.06.79.556 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie wymagań dla kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu Na podstawie art. 12 ust. 6 ustawy z dnia 1 lipca 2005
Bardziej szczegółowoSAMOISTN WŁÓKNIENIE PŁUC. Prof. dr hab. med. ELZBIETA WIATR Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc Warszawa
SAMOISTN WŁÓKNIENIE PŁUC Prof. dr hab. med. ELZBIETA WIATR Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc Warszawa Włóknienie płuc jest zaawansowanym stadium wielu chorób śródmiąższowych m.in. 1.Narażenia na pyły nieorganiczne-pylica
Bardziej szczegółowoInformacja o wyborze najkorzystniejszej oferty. konkurs na wykonywanie specjalistycznych konsultacji medycznych oraz badań diagnostycznych
Informacja o wyborze najkorzystniejszej oferty postępowanie nr: 15/E/P/2010, dnia 13.07.2010r. tel./fax. 58 34444 40 Data otwarcia ofert: 07.07.2010r. Godz. 10:10 konkurs na wykonywanie specjalistycznych
Bardziej szczegółowoChoroby wewnętrzne - pulmonologia Kod przedmiotu
Choroby wewnętrzne - pulmonologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - pulmonologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-P Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu
Nowotwory złośliwe skóry Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Raki: rak podstawnokomórkowy rak kolczystokomórkowy rak płakonabłonkowy Czerniak Nowotwory złośliwe skóryrak podstawnokomórkowy
Bardziej szczegółowoMłodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów Wersja 2016 2. RÓŻNE POSTACI MIZS 2.1 Czy istnieją różne postaci tej choroby? Istnieje kilka postaci MIZS. Różnią
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/115257/2019 EMEA/H/C/000992 Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Simponi i w jakim celu się go stosuje Simponi jest
Bardziej szczegółowoMoje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej
Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej Jednym z najczęstszych miejsc, gdzie nowotwory narządu ruchu dają przerzuty, są płuca Część zmian stwierdzanych w płucach będzie wymagała
Bardziej szczegółowoZawiadomienie o zakończeniu konkursu oraz o wyborze najkorzystniejszej oferty
Gdańsk, dnia 13.07.2010r. Zawiadomienie o zakończeniu konkursu oraz o wyborze najkorzystniejszej oferty Nr postępowania: 15/E/P/2010 przedmiot zamówienia: wykonywanie świadczeń zdrowotnych w postaci specjalistycznych
Bardziej szczegółowoPROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH
PROGRAM PRAKTYK ZAWODOWYCH W WYBRANYCH SPECJALIZACJIACH KLINICZNYCH Student w ramach realizacji praktyki klinicznej w danej specjalizacji dostępnej w wybranej placówce medycznej, powinien odbywać ją w
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze opracowanie
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Bendamustine Kabi, 2,5 mg/ml, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Bendamustine Kabi, 2,5 mg/ml, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji Bendamustini hydrochloridum Należy uważnie zapoznać się
Bardziej szczegółowo1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi
Płód w płodzie fetus in fetu. Hanna Moczulska 1, Maria Respondek-Liberska 2 1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi 2. Zakład
Bardziej szczegółowoPytanie 3 W powyższym przypadku jeśli kielichy byłyby poszerzone przy miedniczce normalnej wielkości jakie byłoby najbardziej prawdopodobne
Pytanie 3 W powyższym przypadku jeśli kielichy byłyby poszerzone przy miedniczce normalnej wielkości jakie byłoby najbardziej prawdopodobne rozpoznanie? Wrodzone wodokielisze (megacalycosis) Pytanie 4
Bardziej szczegółowoLECZENIE RAKA NERKI (ICD-10 C 64)
Załącznik B.10. LECZENIE RAKA NERKI (ICD-10 C 64) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PROGRAMU 1 2 3 1. Leczenie
Bardziej szczegółowoNowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku
Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze
Bardziej szczegółowoAgnieszka Surowiecka Studenckie Koło Naukowe Przy Katedrze i Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Agnieszka Surowiecka Studenckie Koło Naukowe Przy Katedrze i Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego OD STRONY TECHNICZNEJ PRZEJRZYSTE SLAJDY RÓWNOWAŻNIKI ZDAŃ SCHEMATY WYKRESY KILKA
Bardziej szczegółowoBADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE
BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE Marian Reinfuss CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE OCENA WARTOŚCI CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE PROWADZENIA BADAŃ KONTROLNYCH 1. długość przeŝycia
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2017/ /2022 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 207/208 202/2022 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoWalczymy z rakiem buuu rakiem! Pod honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka
Walczymy z rakiem buuu rakiem! Pod honorowym patronatem Rzecznika Praw Dziecka Drodzy Rodzice! W ostatnich latach wyleczalność nowotworów u dzieci i młodzieży wzrosła aż do 70-80%, a w przypadku ostrej
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Otolaryngologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Nazwa modułu I nforma cje ogólne Otolaryngologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 12
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 12 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku Pacjent lat 72 skierowany do poradni endokrynologicznej
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2010 Leczenie raka nerki Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku Nazwa programu: LECZENIE RAKA NERKI ICD-10 C 64 Dziedzina medycyny: Nowotwór złośliwy nerki za wyjątkiem miedniczki
Bardziej szczegółowoSłużba Zdrowia nr 24-26 z 23 marca 2000. Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi. Zbigniew Wronkowski, Wiktor Chmielarczyk
Służba Zdrowia nr 24-26 z 23 marca 2000 Znaczenie badań przesiewowych w zwalczaniu raka piersi Zbigniew Wronkowski, Wiktor Chmielarczyk Korzystny wpływ skryningu na zmniejszenie umieralności z powodu raka
Bardziej szczegółowoLeczenie skojarzone w onkologii. Joanna Streb, Oddział Kliniczny Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego
Leczenie skojarzone w onkologii Joanna Streb, Oddział Kliniczny Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego Zastosowanie leczenia skojarzonego w onkologii Chemioradioterapia sekwencyjna lub jednoczasowa: Nowotwory
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.
Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych
Bardziej szczegółowoLECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Poznanie szczegółowe podstawowych procesów patologicznych u człowieka. Patologia wybranych jednostek chorobowych.
Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Patologia Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy Wymagania wstępne Zaawansowany
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware. Część II Choroby układu oddechowego 137 Eleanor C. Hawkins
Spis treści Część I Choroby układu krążenia 1 Wendy A. Ware 1 Badanie układu krążenia 2 2 Badania dodatkowe stosowane w chorobach układu krążenia 8 3 Leczenie zastoinowej niewydolności serca 29 4 Zaburzenia
Bardziej szczegółowoPrzemysław Kotyla. Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Ślaski Uniwersytet Medyczny Katowice
Przemysław Kotyla Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Ślaski Uniwersytet Medyczny Katowice Opis problemu 32-letni pacjent z rozpoznanym młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów i rozpoznanym
Bardziej szczegółowoPrzykładowe badania PET/CT wykonane w ZMN SCO
Przykładowe badania PET/CT wykonane w ZMN SCO Pacjentka lat 47 ocena zmian w płucach w poszukiwaniu ogniska pierwotnego liczne zmiany meta w obu płucach, w układzie kostnym, wątrobie i węzłach chłonnych
Bardziej szczegółowowww.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja
www.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja Rak piersi Najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet w Polsce 2004 r. ponad12 000 nowych zachorowań na raka piersi
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2017/ /2022 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 07/08 0/0 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień studiów
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E
załącznik nr 19 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania
Bardziej szczegółowoPoradnia Immunologiczna
Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje
Bardziej szczegółowoPROGRAM STAŻU SZKOLENIOWEGO DLA NAUCZYCIELI W ZAWODZIE TECHNIK ELEKTRORADIOLOG
PROGRAM STAŻU SZKOLENIOWEGO DLA NAUCZYCIELI W ZAWODZIE TECHNIK ELEKTRORADIOLOG Symbol cyfrowy [19] Spis treści Wprowadzenie I. Założenia programowo-organizacyjne stażu. 1. Charakterystyka zawodu - elektroradiolog..
Bardziej szczegółowoPaweł Szwedowicz. Sialoendoskopia w diagnostyce i leczeniu schorzeń gruczołów ślinowych - analiza doświadczeń własnych
Paweł Szwedowicz Sialoendoskopia w diagnostyce i leczeniu schorzeń gruczołów ślinowych - analiza doświadczeń własnych XLVIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów Chirurgów Głosy i Szyi; Katowice
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoTrudności diagnostyczne w rozpoznaniu przyczyny limfadenopatii śródpiersia. Katarzyna Górska
Trudności diagnostyczne w rozpoznaniu przyczyny limfadenopatii śródpiersia Katarzyna Górska OPIS PRZYPADKU 37-letnia kobieta, rasy czarnej, pochodzenia etiopskiego od 10 lat mieszkająca w Europie negowała
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY POMPEGO (ICD-10 E 74.0)
Załącznik B.22. LECZENIE CHOROBY POMPEGO (ICD-10 E 74.0) WIADCZENIOBIORCY Kwalifikacji świadczeniobiorców do terapii dokonuje Zespół Koordynacyjny ds. Chorób Ultrarzadkich powoływany przez Prezesa Narodowego
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 05.09.2014 07.09.2014 Data Godziny Tematy zajęć Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 05.09.14
Bardziej szczegółowoRysunek. Układ limfatyczny.
Informacja dotyczy rodzaju chłoniaka nieziarniczego zwanego chłoniakiem z małych limfocytów B. Warto również przeczytać informacje na temat przewlekłej białaczki limfocytowej (CLL), która jest podobnym
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego
W TROSCE O PACJENTA CHOREGO NA RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO Ogólnopolski program edukacyjny Podstawowe informacje o chorobach i raku gruczołu krokowego Program realizowany pod patronatem Polskiego Towarzystwa
Bardziej szczegółowoNZJ- a problemy stawowe. Małgorzata Sochocka-Bykowska Wojewódzki Zespół Reumatologiczny w Sopocie
NZJ- a problemy stawowe Małgorzata Sochocka-Bykowska Wojewódzki Zespół Reumatologiczny w Sopocie Przewlekłe nieswoiste zapalenia jelit charakteryzujące się występowaniem częstych powikłań jelitowych i
Bardziej szczegółowoZaliczenie procedur medycznych
Załącznik nr 2 do Indeksu wykonanych zabiegów i procedur medycznych Zaliczenie procedur medycznych wykonanych przez lekarza w czasie staży specjalizacyjnych i kierunkowych realizowanych w ramach specjalizacji
Bardziej szczegółowoZespół S u d e cka /
ANDRZEJ ZYLUK Zespół S u d e cka / algodystrofia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE prof. dr hab. n. med. A N D R Z E J Z Y L U K Zespół Sudecka / a lg o d y s tro fia / CRPS DIAGNOSTYKA I LECZENIE & PZWL Spis
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoBiopsja: (odpowiednie podkreślić) 2. zmiany patologicznej w obrębie skóry lub tkanki podskórnej: a. cienkoigłowa, b. gruboigłowa, c.
Informacja dla pacjenta o proponowanej procedurze medycznej oraz oświadczenie o wyrażeniu świadomej zgody na wykonanie biopsji I. Nazwa proponowanej procedury medycznej (zabiegu, badania) 1. węzła chłonnego:
Bardziej szczegółowoHarmonogram pracy Przychodni Specjalistycznej PCCHP. Harmonogram pracy gabinetów zabiegowych PCCHP
Załącznik nr 4 do Regulaminu Organizacyjnego Harmonogram pracy Przychodni Specjalistycznej PCCHP Przychodnia jest czynna: poniedziałek 7.05 18.00 wtorek 7.05 15.00 środa 7.05 15.00 czwartek 7.05 15.00
Bardziej szczegółowoOpieka pielęgniarska w chorobach przewlekłych układu oddechowego Pielęgniarstwo
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Pielęgniarstwa Nazwa modułu (przedmiotu) Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Forma studiów Semestr studiów Tryb zaliczenia przedmiotu Formy
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoHIV/AIDS Jacek Juszczyk 0
HIV/AIDS Jacek Juszczyk 0 HIV/AIDS/Polska Od 1985 r. 16 tys. zakażeń HIV (co 4-ta osoba - kobieta) Rzeczywista ciemna liczba: 25 30 tysięcy AIDS rozpoznano u ~ 2500 osób Zakażenie HIV (także już z AIDS)
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. n. med.
autor(); Prof. dr hab. n. med. Iwona Grzelewska-Rzymowska Klinika Penumonologii i Alergologii I Katedra Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik Kliniki i Katedry: prof. dr hab. med.
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie stwardnienia rozsianego
załącznik nr 16 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO ICD-10 G.35 - stwardnienie rozsiane Dziedzina medycyny: neurologia I.
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 1
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 1 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 59-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoZespół Blaua/ Młodzieńcza Sarkoidoza
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Zespół Blaua/ Młodzieńcza Sarkoidoza Wersja 2016 1. CO TO JEST ZESPÓŁ BLAUA/ MŁODZIEŃCZA SARKOIDOZA 1.1 Co to jest? Zespół Blaua jest chorobą genetyczną. Pacjenci
Bardziej szczegółowo