Bezpieczeństwo i jakość żywności

Transkrypt

1 Bezpieczeństwo i jakość Bezpieczeństwo i jakość oraz trend w kierunku certyfikacji W dzisiejszych czasach konsumenci, sieci handlowe i producenci zwracają coraz większą uwagę na problematykę bezpieczeństwa i jakości produktów owych. Doroczna branżowa ankieta prowadzona przez The Consumer Goods Forum pokazała, że bezpieczeństwo i pozostałych wyrobów stanowi priorytetową kwestię dla producentów i sprzedawców detalicznych. Jedyna rzecz, o której sieci detaliczne i producenci myślą bardziej niż o bezpieczeństwie? Gospodarka i popyt ze strony konsumentów, co bezpośrednio przekłada się na dochodowość. Na konkurencyjnym światowym rynku, na którym poruszanie się dodatkowo utrudniły wprowadzone niedawno przez Stany Zjednoczone i Chiny ustawy mające na celu wzmocnienie zaufania klientów, producenci we wszystkich ogniwach łańcucha dostaw starają się maksymalizować marże, a jednocześnie szukają nowych strategii pozwalających utrzymać udział w rynku. Poza kwestiami ogólnego bezpieczeństwa wzrasta rola innych zagadnień, takich jak zdrowotne aspekty, jej naturalne/organiczne pochodzenie czy dobrostan zwierząt. Odpowiednie reagowanie na te wyzwania w połączeniu z gwarancją bezpieczeństwa i jakości oferowanych wyrobów potwierdzoną powszechnie uznawanymi międzynarodowymi certyfikatami to jeden ze sposobów, w jaki producenci starają się znajdować dla siebie nisze na globalnym rynku. Spis treści 1 Certyfikacja: nadzór, obowiązki i korzyści 2 Wybór normy 3 Normy akceptowane przez GFSI 4 Porównanie norm 5 Przykładowa procedura audytowa 6 Prognozy 7 Podsumowanie 8 Materiały dodatkowe

2 Normy bezpieczeństwa i jakości Liczy się jednak nie tylko specjalizacja. Dzięki upowszechnianiu się międzynarodowych standardów owych sprzedawcy i producenci są obecnie w stanie preferować certyfikowanych dostawców i poddostawców. Dlatego też podejmuje się starania w celu zharmonizowania norm i pozostawienia producentom 1 Certyfikacja: nadzór, obowiązki i korzyści W sposób najbardziej uproszczony certyfikację można opisać jako proces, za którego pomocą jednostka certyfikująca potwierdza zgodność wybranego produktu lub procesu z odnośną normą. Normy mogą być wyznaczane przez sektor publiczny (instytucje rządowe) lub prywatny (stowarzyszenia detalistów/ branżowe). Zalety certyfikacji Oprócz powszechnie znanych norm jakościowych, takich jak ISO9001, GMP czy HACCP, wśród producentów i sprzedawców upowszechnia się zwyczaj certyfikowania na zgodność ze specyficznymi normami owymi akceptowanymi przez organizację GFSI. Najważniejsze korzyści: Większe zaufanie u konsumentów. Poprawa wizerunku marki. Wprowadzenie jednolitego miernika procesów/jakości. Obniżenie kosztów dzięki uniknięciu konieczności awaryjnego reagowania po sprzedaży niezgodnych produktów swobody wyboru w zakresie programu certyfikacyjnego. Głównym organizatorem tych działań jest Global Food Safety Initiative (GFSI) zrzeszająca sieci detaliczne i producentów. W tym dokumencie przedstawiono w zarysie cztery najczęściej stosowane systemy norm. Globalna Inicjatywa ds. Bezpieczeństwa Żywności (GFSI) Organizacja GFSI została założona w 2000 r. jako fundacja non-profit na wniosek ok. 30 prezesów sieci handlowych z całego świata. Obecnie zarządza nią organizacja The Consumer Goods Forum. Fundację powołano w reakcji na szereg kryzysów w obszarze bezpieczeństwa, w tym epidemii BSE. Celem było zwiększenie zaufania do wśród konsumentów na całym świecie. GFSI porównuje istniejące standardy dotyczące produktów owych z kryteriami bezpieczeństwa w celu ujednolicenia wszystkich systemów certyfikacji i wyeliminowania konieczności stosowania osobnych audytów dla każdego certyfikatu. W sugerowanym modelu wdrażania norm GFSI zajmuje miejsce tuż nad specjalistycznymi firmami zewnętrznymi/ jednostkami akredytacyjnymi, co pokazano na poniższym schemacie. Najważniejsze elementy i dalsze wymagania można znaleźć w wytycznych GFSI (łącze do dokumentu znajduje się na końcu publikacji). Międzynarodowe Forum Akredytacyjne (IAF) Forum konsumentów Jednostki akredytujące GFSI Jednostki certyfikujące SGS, QMI SAI Global... Standardy uznawane przez GFSI BRC, SQF, IFS, FSSC Producent/dostawca 2 METTLER TOLEDO - White Paper - Normy bezpieczeństwa i jakości

3 Normy bezpieczeństwa i jakości 2 Wybór normy GFSI prowadzi nieustanne prace mające na celu potwierdzenie rzetelności i jakości wszystkich programów certyfikacyjnych. Docelowo planowane jest wprowadzenie zasady powszechnego uznawania wszystkich zatwierdzonych norm. Jednak praktyka pokazuje, że sprzedawcy, producenci, a nawet całe segmenty 3 Normy akceptowane przez GFSI Według stanu na połowę 2011 r. organizacja GFSI uznaje wymienione poniżej standardy produkcyjne. Programy zapisane pogrubioną czcionką są najczęściej stosowane i akceptowane na całym świecie. BRC Global Standard międzynarodowy standard Brytyjskiego Konsorcjum Detalistów Dutch HACCP (holenderska strona systemu HACCP) FSSC Najlepsze praktyki rolnicze według organizacji Global Aquaculture Alliance Międzynarodowy Standard Mięsa Czerwonego (GRMS) IFS, International Featured Standards Międzynarodowy Standard Żywności SQF 2000 Synergy Poniżej omówiono najczęściej stosowane standardy bezpieczeństwa i jakości akceptowane przez GFSI. Uszeregowano je według stopnia upowszechnienia. BRC (British Retail Consortium) rynku, mają różne preferencje w zakresie certyfikacji. Dlatego przed podjęciem decyzji o wyborze programu należy się skonsultować z docelowymi klientami i poznać ich preferencje. Mając świadomość istnienia takich preferencji, niektóre jednostki certyfikujące oferują audyty zintegrowane (np. BRC i FSSC 22000). Międzynarodową normę BRC w zakresie bezpieczeństwa po raz pierwszy przedstawiono w 1998 r. Obecnie jest stosowana w prawie placówkach w ponad 100 krajach. Opracowano ją w celu zdefiniowania kryteriów bezpieczeństwa, jakości i bieżącej działalności dla producentów chcących skutecznie przestrzegać przepisów i chronić konsumentów. W 2000 roku był to pierwszy standard zaakceptowany przez organizację GFSI. International Featured Standards (IFS) Organizacja IFS została założona w 2002 r. przez stowarzyszenie niemieckich sieci detalicznych. W roku 2011 r. IFS reprezentuje ponad 190 sprzedawców, w tym ponad dostawców z 90 krajów. Ten standard przewiduje cały szereg czynności kontrolnych w zakresie bezpieczeństwa i jakości dla przedsiębiorstw zajmujących się przetwarzaniem. Normy IFS obejmują pięć grup: IFS Food (żywność), IFS Broker (pośrednictwo), IFS Logistics (logistyka), IFS Cash & Carry/Wholesale (sprzedaż hurtowa) i IFS HPC. Opracowane pierwotnie w reakcji na potrzeby członków Brytyjskiego Konsorcjum Detalistów, normy BRC zyskały popularność na całym świecie. Są akceptowane przez coraz większą liczbę sieci handlowych i markowych producentów w Unii Europejskiej, Ameryce Północnej i innych regionach. Normy obejmują cztery grupy odpowiadające różnym segmentom łańcucha dostaw: BRC Global Food Standard (bezpieczeństwo ), BRC Storage and Distribution (magazynowanie i dystrybucja), BRC IOP for Food Packaging (pakowanie ) and BRC Consumer Products (towary konsumpcyjne). 3 METTLER TOLEDO - White Paper - Normy bezpieczeństwa i jakości Norma Instytutu Jakości i Bezpieczeństwa Żywności (SQF) 2000 Norma SQF 2000 to połowa dwuczęściowego programu certyfikacyjnego obejmującego wytwarzanie i dystrybucję oraz produkcję podstawową (SQF 1000). Opracowano ją pod kątem potrzeb nabywców i dostawców na całym świecie. Certyfikat uzyskany w ramach tej normy potwierdza, że system kontroli bezpieczeństwa i jakości dostawcy jest zgodny z krajowymi i międzynarodowymi przepisami w zakresie bezpieczeństwa produktów owych.

4 Normy bezpieczeństwa i jakości FSSC Ten standard łączy normę ISO dotyczącą zarządzania bezpieczeństwem z Publicznie Dostępną Specyfikacją (PAS) 220, która koncentruje się na programach przygotowawczych do certyfikacji. Został zaakceptowany przez organizację GFSI w 2010 r. Obecnie stosuje go 400 różnych podmiotów. Są wśród nich przedsiębiorstwa państwowe i prywatne wytwarzające m.in. świeże produkty zwierzęce i roślinne, produkty o dłuższym terminie przydatności do spożycia, półprodukty owe i dodatki do. 4 Porównanie norm Akceptacja certyfikatów przez GFSI dotyczących zarówno produkcji podstawowe, jak i dodatkowej zależy od spełniania wymogów w trzech podstawowych obszarach: Przedsiębiorstwa muszą dowieść, że dysponują systemami zarządzania bezpieczeństwem. Przedsiębiorstwa muszą dowieść stosowania dobrych praktyk produkcyjnych, dystrybucyjnych i/lub rolniczych. Producenci posiadający certyfikaty zgodności z normą ISO muszą się tylko poddać kontroli na zgodność ze specyfikacją PAS 220 oraz spełniania wszelkich pozostałych wymogów sformułowanych dla certyfikatów akceptowanych przez GFSI. O ile może to być najłatwiejsza ścieżka certyfikacji dla przedsiębiorstw już spełniających wymagania normy ISO 22000, wielu klientów jeszcze nie zna i/lub nie akceptuje tego programu. Pozostałe normy są przeważnie specyficzne dla konkretnych segmentów (czerwone mięso, uprawy hydroponiczne). Z drugiej strony wiele tych unikatowych cech jest uwzględnianych w różnych głównych programach certyfikacyjnych. Przedsiębiorstwa muszą dowieść przeprowadzenia analizy źródeł zagrożeń i zidentyfikowania krytycznych punktów kontrolnych zgodnie z zasadami HACCP. Wszystkie programy różnią się pod względem zakresu i struktury. W poniższej tabeli przedstawiono główne różnice między najczęściej stosowanymi normami. Temat BRC IFS SQF FSSC Wymagania systemu Opracowanie i wdrożenie systemu Sprawozdawczość/ zarządzanie danymi Jakość i bezpieczeństwo Jakość i bezpieczeństwo Poziom 2: bezpieczeństwo Poziom 3: obejmuje kontrolę jakości (należy dokonać analizy bezpieczeństwa i wyznaczyć krytyczne punkty kontroli jakości). Wymogi normatywne Wymogi normatywne Niektóre wymogi są normatywne i wymagają zatrudnienia specjalisty ds. jakości i bezpieczeństwa (na pełny etat). Przez jednostkę certyfikującą i właściciela normy Przez jednostkę certyfikującą i właściciela normy Przed rozpoczęciem procesu certyfikacji przedsiębiorstwo musi się zarejestrować w systemie Quickfire. Bezpieczeństwo produktów owych Zdefiniowanie ramowych wymagań określających sposób przestrzegania przepisów i prezentacji posiadanego systemu bezpieczeństwa Przez jednostkę certyfikującą i właściciela normy 4 METTLER TOLEDO - White Paper - Normy bezpieczeństwa i jakości

5 Temat BRC IFS SQF FSSC Normy bezpieczeństwa i jakości Proces certyfikacji Okres ważności certyfikatu Zintegrowany audyt Wizyta recertyfikacyjna/kontrolna Znak certyfikacyjny Brak etapu 1; firma przechodzi od razu do audytu certyfikacyjnego w miejscu instalacji. Certyfikat ważny przez 1 rok; recertyfikacja klasy C w ciągu 6 miesięcy. Recertyfikacja zależy od wyników audytu (recertyfikację klasy C należy przeprowadzić w ciągu 6 miesięcy; jej wynik wpłynie na przedział czasu do kolejnej recertyfikacji lub jej zintegrowane warunki). Taki sam audyt jak przy wizycie certyfikacyjnej. Nie może być widoczny na produkcie. Brak etapu 1; firma może od razu przejść do audytu certyfikacyjnego w miejscu instalacji. Certyfikat ważny przez 1 rok. Nie można łączyć z systemem zarządzania wg normy ISO, można łączyć z programami certyfikacji produktów. Taki sam audyt jak przy wizycie certyfikacyjnej. Nie może być widoczny na produkcie. Etap 1 w miejscu instalacji lub innej lokalizacji; etap 2 w miejscu instalacji; każda poważna niezgodność zidentyfikowana na etapie 1 musi zostać rozwiązana przez rozpoczęciem audytu w ramach etapu 2. Certyfikat ważny przez 1 rok; recertyfikacja klasy C w ciągu 6 miesięcy. Inna struktura systemu zarządzania, jednak istnieje możliwość przeprowadzenia zintegrowanego audytu będą potrzebne osobne raporty, ponieważ sprawozdania w zakresie jakości i bezpieczeństwa są przekazywane do bazy danych. Taki sam audyt jak podczas etapu 2 w miejscu instalacji. Certyfikacja na poziomie 3 możliwość umieszczenia znaku na produkcie. Etap 1 w miejscu instalacji; etap 2 w miejscu instalacji; problemy krytyczne zauważone na etapie 1 muszą zostać rozwiązane podczas audytu w ramach etapu 2. Certyfikat ważny przez 3 lata. Taka sama struktura systemu zarządzania jak w normie ISO, dzięki czemu możliwe jest łatwe połączenie z innymi systemami zarządzania. Audyt kontrolny wymaga poświęcenia mniej czasu w miejscu instalacji niż audyty pierwszy i recertyfikacyjny. Nie może być widoczny na produkcie. Źródło: COMPARING GLOBAL FOOD SAFETY INITIATIVE GFSI RECOGNISED STANDARDS, SGS, 2011 r. Producenci chcący poddać się certyfikacji według określonego programu powinni wziąć pod uwagę następujące aspekty: właściwości produktu, miejsce firmy w łańcuchu dostaw, obecnie systemy zarządzania, dotychczasowe doświadczenia z przestrzeganiem przepisów w firmie, preferencje konsumentów/innych podmiotów w branży. Jak wspomniano wcześniej, często norma może być łatwiejsza do wprowadzenia, jednak może nie oferować oczekiwanych korzyści ze względu na brak akceptacji przez konkretną grupę klientów przedsiębiorstwa. 5 Przykładowa procedura audytowa Poniższy schemat blokowy przedstawia standardową procedurę uzyskiwania certyfikatu FSSC Procedury uzyskiwania innych certyfikatów mogą się nieco różnić, jednak podstawowe założenia prowadzenia audytów są takie same. 5 METTLER TOLEDO - White Paper - Normy bezpieczeństwa i jakości Cały proces może być bardzo żmudny. Na szczęście można skorzystać ze wsparcia specjalistów działających przy jednostkach certyfikujących i organizacjach branżowych.

6 Pobranie kopii z opisem wymogów programu ze strony Normy bezpieczeństwa i jakości Zrealizowano korekty i działania naprawcze po pierwszym audycie Działania naprawcze nieukończone lub niezadowalające Świadectwo nie jest wydawane Wypełnienie formularza samooceny w celu stwierdzenia zakresu zgodności z wymogami określonymi w części 1, rozdział 3 dokumentacji programu Wybór zatwierdzonej jednostki certyfikującej Pierwszy audyt, etap 1 Ocena dokumentacji, zakresu i systemu FSMS* oraz jego gotowości na etap 2 Pierwszy audyt, etap 2 Ocena wdrożenia i efektywności działania systemu FSMS* Spotkanie kończące i podsumowanie niezgodności Korekty i dowody działań naprawczych zweryfikowane przez jednostkę certyfikującą na podstawie otrzymanych dokumentów lub podczas ponownej wizyty. Udokumentowanie pomyślnej finalizacji Wykonany niezależny przegląd atestacyjny Decyzja o przyznaniu certyfikatu podjęta przez jednostkę certyfikującą Nie zgłoszono niezgodności Bieżące audyty nadzorujące *System zarządzania bezpieczeństwem 6 Prognozy 6 METTLER TOLEDO - White Paper - Normy bezpieczeństwa i jakości Na świecie istnieje tendencja do wprowadzania coraz bardziej restrykcyjnych przepisów w dziedzinie bezpieczeństwa i jakości. Pojawiają się nowe rodzaje wyzwań wynikające ze zjawisk takich jak organizmy modyfikowane genetycznie (GMO), nanotechnologia czy intensyfikacja międzynarodowego handlu/pozyskiwania i najprawdopodobniej wzmocnią one bieżącą tendencję. Zdaniem Roberta J. Parrisha, wiceprezesa ds. międzynarodowego rynku w SGS Geneva w dziale usług analiz konsumenckich, w najbliższych latach w sferze bezpieczeństwa należy się liczyć z następującymi najważniejszymi problemami: Dalsza rozbudowa systemów kontroli bezpieczeństwa w samych przedsiębiorstwach spowodowana dbałością o markę. Ściślejsza kontrola łańcuchu dostaw. Identyfikowalność i zintegrowane programy administracyjne staną się kluczowym a być może także obowiązkowym elementem procesu wytwarzania.

7 Normy bezpieczeństwa i jakości W efekcie tych trendów i towarzyszących zmian w prawie międzynarodowym i krajowym należy oczekiwać, że normy i procesy certyfikacyjne będą podlegały regularnym rewizjom. Poniżej wymieniono przykładowe nowe ustawodawstwa w zakresie procesów certyfikacyjnych: Nowe chińskie przepisy dotyczące bezpieczeństwa W lutym 2009 r., po dwóch latach konsultacji i analiz, stały komitet chińskiego parlamentu przegłosował ustawę o bezpieczeństwie dla obywateli Chińskiej Republiki Ludowej. Ta ustawa skonsolidowała setki rozproszonych przepisów i norm rządzących chińskim przemysłem spożywczym w jeden spójny, oficjalnie upubliczniony, krajowy zbiór norm w zakresie bezpieczeństwa produktów spożywczych. Dzięki tej ustawie do końca 2011 r. powinny się pojawić pierwsze przepisy dotyczące zdrowej. Ustawa o modernizacji systemu kontroli bezpieczeństwa przez FDA (FSMA) W Stanach Zjednoczonych prezydent Obama podpisał w styczniu 2011 r. ustawę o modernizacji systemu kontroli bezpieczeństwa. Przenosi ona punkt ciężkości działań odnośnych władz z reagowania na przypadki zanieczyszczeń na zapobieganie im. Wdrażanie nowych przepisów wciąż trwa i obejmuje następujące aspekty: rozbudowane mechanizmy zapobiegania, zwiększenie częstotliwości obowiązkowych kontroli prowadzonych przez FDA, większa odpowiedzialność importerów. Zasadniczo nowa ustawa chińska i ustawa FSMA: wzmacniają uprawnienia w zakresie monitorowania/ nadzoru, wprowadzają bardziej restrykcyjne normy bezpieczeństwa, zezwalają na wycofywanie produktów o nieodpowiedniej jakości z rynku, wprowadzają dotkliwe kary dla podmiotów nieprzestrzegających przepisów. Mając na uwadze te rygorystyczne wymagania oraz wiedząc, że organy nadzorcze na całym świecie pracują nad kompleksowym i powszechnie uznawanym systemem certyfikacji, coraz więcej producentów i dostawców stara się uzyskać stosowne świadectwa, przewidując zmiany ustawodawcze i chcąc wzmocnić swoją pozycję rynkową. 7 Podsumowanie Konsumenci i rządy na całym świecie coraz bardziej niepokoją się niskim poziomem bezpieczeństwa. Najnowsze przypadki masowych zatruć (epidemia bakterii EHEC z czerwca 2011 r.) są intensywnie nagłaśniane przez media elektroniczne. Skutkiem jest wyraźny spadek dochodów producentów, a nawet prawdopodobnie całej branży. O ile wszystkie programy certyfikacyjne nawiązują ogólnie do problematyki jakości produktów spożywczych, bardzo duże znaczenie ma wybór programu właściwego dla reprezentowanej branży, potrzeb i preferencji konsumentów przynajmniej do czasu, gdy GFSI uda się zharmonizować różne inicjatywy i wprowadzić model wzajemnego uznawania certyfikatów. Uzyskanie certyfikatu akceptowanego przez GFSI, np. od organizacji takiej jak IFS, SQF, FSSC czy BRC, potwierdza nasze zaangażowanie w zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa wyrobów. Znajomość i wdrażanie wymagań według jednej z tych norm tworzy doskonałe środowisko do ciągłego doskonalenia jakości procesów produkcyjnych. Przekłada się to na wzmocnienie wizerunku marki oraz perspektywy przyszłej zyskowności na konkurencyjnym globalnym rynku. 7 METTLER TOLEDO - White Paper - Normy bezpieczeństwa i jakości

8 Normy bezpieczeństwa i jakości 8 Materiały dodatkowe METTLER TOLEDO: przestrzegaj globalnych standardów bezpieczeństwa i zwiększ wydajność SGS Niniejszy rozdział Bezpieczeństwo i jakość oraz trend w kierunku certyfikacji zawiera fragmenty dokumentu COMPARING GLOBAL FOOD SAFETY INITIATIVE (GFSI) RECOGNISED STANDARDS (Porównanie standardów uznawanych przez GFSI (Globalna Inicjatywa dotycząca Bezpieczeństwa Żywności)), który objęty jest prawami autorskimi organizacji SGS. Ten dokument techniczny można pobrać ze strony głównej organizacji SGS GLOBAL TRENDS IN FOOD SAFETY (Globalne trendy w dziedzinie bezpieczeństwa ), Robert J. Parrish, wiceprezes ds. międzynarodowego rynku w SGS Geneva w dziale usług analiz konsumenckich International Featured Standards (IFS) Brytyjskie Konsorcjum Detalistów (BRC) Instytut Jakości i Bezpieczeństwa Żywności (Safe Quality Food, SQF) Globalna Inicjatywa dot. Bezpieczeństwa Żywności (GFSI) The Consumer Goods Forum Food Safety System Certification 22000; FSSC Ustawa o modernizacji systemu kontroli bezpieczeństwa przez FDA, FSMA W celu uzyskania szczegółowych informacji Mettler-Toledo Sp.z.o.o ul. Poleczki 21 PL Warszawa Tel Fax Zmiany techniczne zastrzeżone 11/2011 Mettler-Toledo AG