Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce
|
|
- Małgorzata Król
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Wyzwania gospodarki globalnej Prace i Materia³y Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdañskiego 2012, nr 31/2 Challenges of the global economy Working Papers Institute of International Business University of Gdañsk 2012, no. 31/2 Tomasz Czuba Marek Szczepaniec Tomasz Jurkiewicz Uniwersytet Gdañski Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce MSP odgrywaj¹ dominuj¹c¹ rolê w polskiej gospodarce. Sektor MSP zatrudnia 6,6 mln osób, reprezentuj¹cych 70% osób pracuj¹cych w sektorze przedsiêbiorstw w Polsce. Celem niniejszego artyku³u jest przedstawienie problemów MŒP w budowaniu relacji z ró nych uczestników rynku, w szczególnoœci wp³ywu iloœci i jakoœci relacji na wyniki gospodarcze sektora MSP. Badanie zosta³o przeprowadzone w 2009 roku na losowej próbie 1346 ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw w ca³ej Polsce. Statystyki opisowe pokaza³y, e dodatnie zmiany wskaÿników ekonomicznych (obrotów, zysków i mar y operacyjnej) notowa³y najczêœciej firmy o wiêkszej liczbie oraz wy szej jakoœci relacji z otoczeniem gospodarczym. Ujemne wartoœci zmiany wskaÿników ekonomicznych z kolei czêœciej wykazywa³y przedsiêbiorstwa o bardzo niskich wskaÿnikach kapita³u relacyjnego. Relational capital and economic results of the SME sector in Poland SMEs have a dominant role in the Polish economy. The SME sector employs 6.6 million people representing 70% of the people working in the corporate sector in Poland. The purpose of this article is to present the problems of SMEs in building relationships with various market participants and in particular the impact of the quantity and quality of the relationship on the economic performance of the SME sector. The study was conducted in 2009 on a random sample of 1,346 small and medium-sized enterprises all over Poland. Descriptive statistics showed that mostly the positive development of economic indicators recorded the busineses with more and higher quality relationships with the business environment. Negative economic indicators of change, in turn, frequently showed businesses with very low rates of relational capital. Keywords: SME, relational capital, economic indicators, SME relationships Wprowadzenie Kluczowa rola ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw (MSP) w gospodarce przejawia siê nie tylko w ich dominuj¹cym udziale w ofercie miejsc pracy (sektor MSP zatrudnia 6,6 mln osób, co stanowi 70% osób pracuj¹cych w sektorze przedsiê-
2 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 195 biorstw; zob. PARP, 2010) oraz w tworzeniu PKB (udzia³ MSP wynosi 47%, a firm du ych 24%; zob. PARP, 2010), ale tak e w ich zdolnoœci przetrwania nawet w bardzo niesprzyjaj¹cych warunkach. Ma³e i œrednie firmy, pomimo gorszego dostêpu do zewnêtrznego finansowania, pomimo s³abszej pozycji rynkowej, niepozwalaj¹cej na sta³e podnoszenie cen produktów i us³ug, a tak e pomimo wielu barier instytucjonalno-prawnych, uzyskuj¹ lepsze wyniki ekonomiczne ni firmy du e. Wynik finansowy brutto sektora MSP wyniós³ w 2008 roku 194,4 mld z³, a wynik firm du ych tylko 70,4 mld z³. WskaŸniki rentownoœci obrotu brutto w przypadku firm mikro siêgnê³y w 2008 roku 15,6%, firm ma³ych 8,1%, a firm œrednich 5,8%, podczas gdy firmy du e uzyska³y wskaÿniki rentownoœci na poziomie 5,4% [PARP, 2010]. Wyt³umaczeniem relatywnie dobrej kondycji finansowej sektora MSP mo e byæ wyj¹tkowa zdolnoœæ do nawi¹zywania bliskich relacji z klientami oraz innymi podmiotami z otoczenia gospodarczego. Uwaga ta nie dotyczy oczywiœcie wszystkich ma³ych i œrednich firm, bo wiele z nich ma problemy z p³ynnoœci¹ oraz sp³at¹ kredytów (kredyty z utrat¹ wartoœci w sektorze MSP stanowi¹ 14,3%), [NBP, 2010], poza tym w 2009 roku zlikwidowano 383 tys. firm (w zdecydowanej wiêkszoœci nale a³y do MSP), a 23,6% nowych firm nie by³o w stanie przetrwaæ na rynku nawet jednego roku [PARP, 2010]. Celem niniejszej publikacji, bazuj¹cej na wynikach badañ empirycznych, jest przedstawienie problematyki budowy relacji MSP z ró nymi podmiotami rynkowymi, a w szczególnoœci wp³ywu iloœci oraz jakoœci relacji na wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm (zmiany obrotów, zysków oraz mar y operacyjnej, a tak e wystêpowanie problemów z p³ynnoœci¹). Struktura artyku³u wygl¹da nastêpuj¹co: po wprowadzeniu przedstawiony zosta³ przegl¹d œwiatowej literatury naukowej, nastêpnie prezentowana jest metodologia w³asnych badañ oraz hipotezy badawcze, a w dalszej kolejnoœci wyniki badañ empirycznych, weryfikacja hipotez badawczych, podsumowanie i wnioski, a tak e implikacje dla praktyki gospodarczej. 1. Przegl¹d literatury naukowej Prowadzone w ostatnich dwudziestu latach badania poœwiêcone kwestiom kapita³u relacyjnego wykazywa³y m.in. jego pozytywny wp³yw na wyniki ekonomiczne, zdolnoœæ przetrwania, przewagê konkurencyjn¹ oraz wartoœæ rynkow¹ firm (zob. tabela 1).
3 196 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Tabela 1. Wybrane badania / publikacje naukowe dotycz¹ce wp³ywu kapita³u relacyjnego na wyniki ekonomiczne przedsiêbiorstw Zagadnienie zwi¹zane z kapita³em relacyjnym Powstawanie nowych firm Wyniki ekonomiczne firm; zdolnoœæ przetrwania firm Przewaga konkurencyjna firm Wartoœæ rynkowa firmy Autorzy badañ / publikacji Brüderl i Preisendörfer [1998]; Honig i Davidsson [2000]; Jenssen i Koenig [2002]; Astebro i Bernhardt [2003]; Davidsson i Honig [2003]; Bosma, van Praag, Thurik i de Wit [2004] Ostgaard i Birley [1994]; Hansen [1995]; Nahapiet i Ghoshal [1998]; Holm, Eriksson i Johanson [1999]; Baron [2000]; Hite i Hesterly [2001]; Havnes i Senneseth [2001]; Lee, Lee i Pennings [2001]; Florin, Lubatkin i Schulze [2003]; Bollen, Vergauwen i Schnieders [2005]; Stam i Elfring [2008] Ostgaard i Birley [1994]; Dyer i Singh [1998]; Morgan i Hunt [1999]; Ulaga i Eggert [2005]; Lechner i Dowling [2003]; Pages i Garmise [2003] Edvinsson [1997]; Bontis [1998, 2001]; Nahapiet i Ghoshal [1998]; Petty i Guthrie [2000]; Chen, Zhu i Yuan [2004]; Chen, Cheng i Hwang [2005] ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie studiów literatury naukowej. 2. Koncepcja badania i hipotezy badawcze, projekt badawczy Po przeprowadzeniu studiów œwiatowej literatury naukowej oraz korzystaj¹c z wyników wczeœniejszych w³asnych badañ, autorzy zdefiniowali g³ówne problemy badawcze: Jaka jest iloœæ oraz jakoœæ relacji polskich MSP z ró nymi podmiotami gospodarczymi? Jak iloœæ oraz jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym wp³ywa na wyniki ekonomiczne badanych firm? Tabela 2. Hipotezy badawcze H1 H2 H3 H4 H5 Im wiêksza iloœæ relacji z otoczeniem gospodarczym, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. Im wy sza jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. Im lepsza wymiana informacji z otoczeniem gospodarczym, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. Im wiêkszy wp³yw podmiotów z otoczenia gospodarczego na ofertê produktów/us³ug, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. Im wiêkszy wp³yw podmiotów z otoczenia gospodarczego na jakoœæ procesów, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych.
4 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 197 H6 H7 H8 Im d³u szy czas trwania relacji MSP z podmiotami z otoczenia gospodarczego, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. Im wiêksze wzajemne zaufanie pomiêdzy MSP a podmiotami z otoczenia gospodarczego, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. Im wiêksze obustronne korzyœci z relacji MSP z podmiotami z otoczenia gospodarczego, tym czêœciej firmy bêd¹ notowaæ poprawê wyników ekonomicznych. ród³o: Opracowanie na bazie studiów literatury naukowej oraz wczeœniejszych doœwiadczeñ badawczych. Na bazie studiów literatury naukowej oraz wczeœniejszych doœwiadczeñ badawczych sformu³owano 8 hipotez badawczych, w których za³o ono, e wiêkszy kapita³ relacyjny (rozpatrywany zarówno pod wzglêdem iloœciowym, jak i jakoœciowym) bêdzie mia³ dodatni wp³yw na wyniki ekonomiczne MSP (zob. tabela 2). 3. Metodologia badañ 3.1. Próba badawcza Badania przeprowadzono w 2009 roku na losowej próbie 1346 ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw (badania mog³y zostaæ przeprowadzone na tak du ych próbach dziêki finansowaniu z MNiSW praca naukowa finansowana ze œrodków na naukê w latach jako projekt badawczy, nr decyzji MNiSW 0932/B/H03/ 2009/37, nr umowy N ). W celu zwiêkszenia efektywnoœci oszacowañ zastosowano schemat losowania warstwowego. Warstwowania populacji dokonano wed³ug 3 cech: wielkoœci firmy mierzonej liczb¹ pracowników, miejsca siedziby firmy oraz bran y. Firmy wg wielkoœci podzielono na zatrudniaj¹ce do 9 pracowników, zatrudniaj¹ce od 10 do 49 pracowników oraz firmy zatrudniaj¹ce od 50 do 249 pracowników (zob. tabela 3), wg miejsca siedziby firmy na 16 województw oraz wg bran na 10 wybranych sekcji PKD (zob. tabela 4). Wywiady prowadzone by³y z w³aœcicielem lub osob¹ zarz¹dzaj¹c¹. Pod wzglêdem iloœciowym zastosowano dobór nieproporcjonalny (zob. tabela 3), aby unikn¹æ ca³kowitej dominacji w próbie firm mikro, co nie pozwoli³oby na wnioskowanie odnoœnie firm ma³ych i œrednich. Podobna metodyka stosowana by³a m.in. w najnowszych badaniach Gallupa prowadzonych na zlecenie ECB (Gallup Organization, 2009), w badaniach prowadzonych w Wielkiej Brytanii przez University of Cambridge (Financing UK Small and Medium-sized Enterprises, 2008), badaniach prowadzonych w USA przez University of Chicago na zlecenie Federal Reserve Board (The 2003 Survey of Small Business Finances) oraz w badaniach prowadzonych przez ENSR na zlecenie Komisji Europejskiej (SMEs and Access to Finance, 2003).
5 198 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Tabela 3. Charakterystyka próby wed³ug wielkoœci zatrudnienia Wielkoœæ zatrudnienia Firmy zatrudniaj¹ce 0 9 osób (firmy mikro) Firmy zatrudniaj¹ce osób (firmy ma³e) Firmy zatrudniaj¹ce osób (firmy œrednie) liczba wywiadów Próba badawcza procent wywiadów Populacja generalna (aktywne MSP) liczba aktywnych firm procent aktywnych firm ,1% , ,1% , ,8% ,88 OGÓ EM ,0% ,00 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych z 2009 roku; dane o populacji generalnej pochodz¹ z GUS-u (cyt. za: Raport o stanie sektora ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw, 2010). Dla pozosta³ych cech warstwuj¹cych stosowano alokacjê proporcjonaln¹. Badaniem zosta³o objêtych 10 sekcji PKD firmy stanowi¹ce w sumie 95% podmiotów zarejestrowanych w bazie REGON. Z badania wy³¹czone zosta³y sekcje: A (rolnictwo, ³owiectwo i leœnictwo), B (rybactwo), C (górnictwo) i L (administracja publiczna i obrona narodowa; obowi¹zkowe ubezpieczenia spo³eczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne). Tabela 4. Charakterystyka próby wed³ug sekcji PKD Sekcja PKD Firmy mikro n=607 liczba odp. procent odp. Firmy ma³e n=486 liczba odp. procent odp. Firmy œrednie n=253 liczba odp. procent odp. Produkcja (sekcja D) 53 8, , ,8 Budownictwo (sekcja F) 60 9, , ,3 Handel (sekcja G) , , ,3 Hotele/restauracje (sekcja H) 18 3,0 19 3,9 4 1,6 Transport (sekcja I) 37 6,1 16 3,3 7 2,8 Poœrednictwo finansowe (sekcja J) 24 4,0 3 0,6 - - Obs³uga nieruchomoœci (sekcja K) 98 16, , ,5 Edukacja (sekcja M) 17 2, , ,4 Ochrona zdrowia i opieka spo³eczna (sekcja N) 25 4,1 24 4,9 16 6,3 Pozosta³e (sekcja O) 56 9,2 32 6,6 18 7,1 Ogó³em , , ,0 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych z 2009 roku zrealizowanych przez Qualifact.
6 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 199 Wzglêdny wskaÿnik podobieñstwa struktur (wskaÿnik ten przyjmuje wartoœci z przedzia³u od 0 gdy struktury s¹ ca³kowicie ró ne, do 1 gdy struktury s¹ identyczne); dla firm mikro wyniós³ 0,877, dla firm ma³ych 0,863, a dla firm œrednich 0,876. Wskazuje to na wysok¹ zgodnoœæ struktury firm, które wziê³y udzia³ w badaniu ze struktur¹ populacji generalnej, a tym samym œwiadczy o dobrej reprezentatywnoœci próby. Gdyby próba by³a losowana wg schematu losowania niezale nego, maksymalny b³¹d losowy oszacowania frakcji nie powinien przekraczaæ 4,1% dla firm mikro, 4,5% dla firm ma³ych i 6% dla œrednich. Ze wzglêdu na przyjêty w badaniu schemat losowania warstwowego b³¹d ten powinien byæ nawet mniejszy Zmienne Zmienne niezale ne Zmienne s³u ¹ce do pomiaru kapita³u relacyjnego traktowane s¹ jako zmienne niezale ne. W badaniu mierzono zarówno iloœæ, jak i jakoœæ relacji MSP z 8 grupami podmiotów gospodarczych: 1. klientami; 2. poœrednikami/dystrybutorami; 3. dostawcami towarów/us³ug; 4. oœrodkami wiedzy; 5. instytucjami finansowymi; 6. cz³onkami rodziny/znajomymi prowadz¹cymi dzia³alnoœæ gospodarcz¹; 7. konkurentami oraz 8. podmiotami zagranicznymi. Iloœæ relacji by³a podawana w liczbach bezwzglêdnych i dopiero ex post w niektórych analizach grupowana w przedzia³y kwantylowe. Tabela 5. Zmienne niezale ne Zmienna VRC-S QRC-S QRC-9 QRC-10 QRC-11 QRC-12 QRC-13 QRC-14 Opis Sumaryczna liczba relacji z 8 grupami podmiotów gospodarczych (w analizach opisowych); w analizach statystycznych wskaÿnik iloœci relacji. Syntetyczny wskaÿnik jakoœci relacji z 8 grupami podmiotów gospodarczych, stanowi¹cy sumê 8 wskaÿników cz¹stkowych; przyjmuje wartoœci pkt. WskaŸnik wymiany informacji z 8 grupami podmiotów gospodarczych; przyjmuje wartoœci 0 56 pkt. WskaŸnik wp³ywu 8 grup podmiotów gospodarczych na ofertê produktów/us³ug; przyjmuje wartoœci 0 56 pkt. WskaŸnik wp³ywu 8 grup podmiotów gospodarczych na jakoœæ procesów; przyjmuje wartoœci 0 56 pkt. WskaŸnik czasu trwania relacji MSP z 8 grupami podmiotów gospodarczych; przyjmuje wartoœci 0 56 pkt. WskaŸnik wzajemnego zaufania pomiêdzy MSP a 8 grupami podmiotami gospodarczymi; przyjmuje wartoœci 0 56 pkt. WskaŸnik obustronnych korzyœci ze wspó³pracy pomiêdzy MSP a 8 grupami podmiotów gospodarczych; przyjmuje wartoœci 0 56 pkt. ród³o: Opracowanie w³asne.
7 200 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Jakoœæ relacji z poszczególnymi grupami podmiotów gospodarczych by³a mierzona za pomoc¹ 7-stopniowej skali Likerta (na której 1 oznacza ca³kowity brak zgody, a 7 ca³kowit¹ zgodê z dan¹ opini¹) w 6 wymiarach. Respondenci ustosunkowywali siê do 6 opinii: O1: Uzyskujemy od danej grupy podmiotów wa ne informacje o rynku, na którym dzia³amy. O2: Dana grupa podmiotów ma istotny wp³yw na nasz¹ ofertê produktów/us³ug (pod wp³ywem jej opinii/uwag/sugestii modyfikujemy/rozszerzamy ofertê produktów/us³ug; wprowadzamy nowoœci). O3: Dana grupa podmiotów ma wp³yw na jakoœæ procesów w naszej firmie (pod wp³ywem opinii/uwag/sugestii poprawiamy jakoœæ produktów/us³ug/procesów). O4: Wspó³praca ma charakter d³ugofalowy. O5: ¹czy nas wzajemne zaufanie. O6: Obie strony wspó³pracy uzyskuj¹ korzyœci/s¹ zadowolone ze wspó³pracy Zmienne zale ne Wyniki ekonomiczne MSP przedstawiono za pomoc¹ trzech wskaÿników: 1. zmian obrotów; 2. zmian zysków i 3. zmian mar y operacyjnej. Respondenci oceniali zmiany w swoich firmach, korzystaj¹c ze skali 5-stopniowej, na której 1 oznacza³o znaczny spadek, 2 niewielki spadek, 3 bez zmian, 4 niewielki wzrost, a 5 znaczny wzrost analizowanych trzech wskaÿników. Dodatkowo analizowano wystêpowanie problemów z p³ynnoœci¹ (odsetek firm, które deklaruj¹ tego typu problemy). 4. Wyniki badañ Prezentacjê wyników badañ rozpoczynaj¹ podstawowe statystyki opisowe, w dalszej czêœci przedstawione zosta³y pog³êbione analizy statystyczne, s³u ¹ce do weryfikacji hipotez. Osi¹gniêcie wy szego pu³apu obrotów wymaga zbudowania wiêkszej liczby relacji z otoczeniem gospodarczym, co widaæ szczególnie w firmach mikro i ma³ych, ale podobnych prawid³owoœci nie zaobserwowano w grupie firm œrednich. 1 WskaŸnik zosta³ stworzony przy pomocy metody wzorcowej porz¹dkowania liniowego na zestandaryzowanych wartoœciach zmiennych. Z uwagi na skrajn¹ asymetriê rozk³adu zmiennych (moment trzeci wzglêdny od 7,45 do 22) zastosowano na zmiennych tworz¹cych wskaÿnik transformacjê logarytmiczn¹. WskaŸnik przyjmuje wartoœci od 0 brak relacji z otoczeniem do 1 maksymalne relacje z otoczeniem.
8 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 201 Tabela 6. Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje, a poziom obrotów (wskaÿnik obrotów wartoœci œrednie) Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje WskaŸnik poziomu obrotów (1 16 pkt)* ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy Powy ej ,50 3,72 6,36 10, ,82 3,19 6,92 9, ,88 3,16 6,08 10, ,77 2,83 5,59 10,06 Do 26 4,79 2,61 6,02 12,20 OGÓ EM 5,55 3,06 6,19 10,33 * W celu uzyskania wiêkszej liczby odpowiedzi stosowano w kwestionariuszu 16 przedzia³ów obrotów; charakterystyczne dla firm mikro wskaÿniki 3-punktowe oznaczaj¹ przedzia³ tys. z³ rocznie, dla firm ma³ych wskaÿniki 6-punktowe oznaczaj¹ przedzia³ 1 1,5 mln, a dla firm œrednich 10-punktowe oznaczaj¹ przedzia³ 5 8 mln z³ rocznie. ród³ o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Najwiêkszy wzrost obrotów (wskaÿniki zmian obrotów powy ej 3 pkt) uzyskiwa³y firmy, którym uda³o siê nawi¹zaæ najwiêcej relacji z otoczeniem gospodarczym (uwaga ta dotyczy zarówno firm mikro, ma³ych, jak i œrednich); nie widaæ jednak zale noœci o charakterze liniowym. Tabela 7. Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany obrotów Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje WskaŸnik zmian obrotów (1 5 pkt) ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy Powy ej ,13 3,06 3,14 3, ,95 2,95 2,89 3, ,02 2,99 3,01 3, ,05 3,04 3,06 3,09 Do 26 3,03 3,04 3,04 2,95 OGÓ EM 3,04 3,02 3,03 3,11 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Statystyki opisowe nie sugeruj¹, by wy sza jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym przek³ada³a siê na wzrost obrotów w krótkim czasie. Wzrost zysków notowa³y najczêœciej firmy, które ustanowi³y du ¹ liczbê relacji z otoczeniem gospodarczym (g³ównie z klientami, ale te poœrednikami czy dostawcami); zale noœci nie maj¹ jednak charakteru liniowego.
9 202 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Tabela 8. Jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany obrotów WskaŸnik syntetyczny jakoœci kapita³u relacyjnego (w pkt) WskaŸnik zmian obrotów (1 5 pkt) ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy ,94 2,96 2,80 3, ,08 3,12 3,05 3, ,96 2,93 2,96 3, ,99 2,97 3,06 2, ,13 3,06 3,07 3, ,79 2,66 2,85 3,11 OGÓ EM 3,01 2,99 2,99 3,07 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Tabela 9. Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany zysków Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje WskaŸnik zmian zysków (1 5 pkt) ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy Powy ej ,06 3,05 3,11 3, ,87 2,83 2,84 3, ,97 3,06 2,88 3, ,96 2,99 2,91 2,97 Do 26 3,00 2,97 3,04 2,95 OGÓ EM 2,97 2,98 2,95 3,00 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Tabela 10. Jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany zysków Syntetyczny wskaÿnik jakoœci kapita³u relacyjnego (w pkt) WskaŸnik zmian zysków (1 5 pkt) ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy ,93 3,07 2,88 2, ,09 3,14 2,99 3, ,94 2,92 2,96 2, ,93 2,94 2,97 2, ,01 3,02 2,97 3, ,63 2,47 2,70 3,00 OGÓ EM 2,96 2,96 2,94 2,97 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact.
10 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 203 Dodatnie zmiany zysków (wskaÿniki powy ej 3 pkt) notowa³y najczêœciej firmy o wysokich ( pkt), ale nie najwy szych wskaÿnikach jakoœci kapita³u relacyjnego. Mo e to sugerowaæ, e nadmierne nak³ady na poprawê jakoœci relacji (szczególnie w perspektywie krótkiego okresu, bo analizowano zmiany zysków w ostatnim roku poprzedzaj¹cym badanie) czasami odbijaj¹ siê negatywnie na poziomie rentownoœci przedsiêbiorstw. Najwy sze dodatnie zmiany mar y operacyjnej notowa³y przedsiêbiorstwa, które utrzymuj¹ z otoczeniem gospodarczym najwiêcej relacji. Tabela 11. Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje a zmiany mar y operacyjnej Liczba podmiotów gospodarczych, z którymi firma utrzymuje relacje WskaŸnik zmian mar y operacyjnej (1 5 pkt) ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy Powy ej ,13 3,10 3,11 3, ,00 3,04 2,85 3, ,00 3,04 2,93 3, ,91 2,91 2,91 2,94 Do 26 3,04 3,06 3,05 2,90 OGÓ EM 3,02 3,02 2,97 3,08 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Najwy sze dodatnie zmiany mar y operacyjnej (wskaÿniki powy ej 3 pkt) odnotowano w grupie firm o wysokich ( pkt), ale nie najwy szych wskaÿnikach jakoœci kapita³u relacyjnego. Tabela 12. Jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym a zmiany mar y operacyjnej WskaŸnik syntetyczny jakoœci kapita³u relacyjnego (w pkt) WskaŸnik zmian mar y operacyjnej (1 5 pkt) ogó³em MSP firmy mikro ma³e firmy œrednie firmy ,01 2,93 3,07 3, ,15 3,21 3,05 3, ,96 2,97 2,98 2, ,02 3,03 2,99 3, ,96 2,95 2,91 3, ,79 2,71 2,82 3,00 OGÓ EM 3,01 3,01 2,98 3,04 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact.
11 204 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Z badañ zrealizowanych przez Qualifact. Badania rynkowe i doradztwo Sp. z o.o. wynika tak e, e w przypadku firm, które maj¹ bardzo wysokie wskaÿniki jakoœci relacji z otoczeniem gospodarczym, relatywnie czêœciej wystêpuj¹ problemy z p³ynnoœci¹. W firmach ma³ych i œrednich najwy szy odsetek firm notuj¹cych problemy z p³ynnoœci¹ (odpowiednio 41,5% i 46,7%) wystêpuj¹ przy najwy szym syntetycznym wskaÿniku jakoœci relacji ( pkt). W firmach mikro najwiêcej problemów z p³ynnoœci¹ (odsetek 38,5%) zosta³ odnotowany przy wskaÿniku jakoœci relacji w przedziale pkt. Budowa relacji z otoczeniem gospodarczym zabiera czas i poch³ania wiele nak³adów. Sukcesywny wzrost liczby relacji nastêpuje w ci¹gu pierwszych 10 lat dzia³alnoœci, póÿniej takich zale noœci ju nie widaæ. Warto w tym miejscu zaznaczyæ, e liczba relacji z otoczeniem rynkowym zale y w du ej mierze od rodzaju dzia³alnoœci najwiêcej relacji tworz¹ firmy handlowe (w tym sklepy detaliczne). Tabela 13. Wiek firmy a liczba relacji z otoczeniem gospodarczym Wiek firmy Ogó³em MSP Firmy mikro Ma³e firmy Œrednie firmy œr. med. œr. med. œr. med. œr. med. Do 3 lat lat lat lat lat Powy ej 20 lat OGÓ EM ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Tabela 14. Wiek firmy a syntetyczny wskaÿnik jakoœci kapita³u relacyjnego Wiek firmy Ogó³em MSP Firmy mikro Ma³e firmy Œrednie firmy œr. med. œr. med. œr. med. œr. med. Do 3 lat 192,94 191,50 190,97 183,00 194,77 190,00 208,75 228, lat 193,57 191,00 186,11 177,00 208,04 204,00 199,30 200, lat 195,82 195,00 185,88 184,00 194,69 197,00 221,03 228, lat 196,20 198,00 183,08 191,00 199,35 198,00 213,82 212, lat 190,70 191,00 183,88 185,00 185,21 181,00 212,02 214,00 Powy ej 20 lat 181,85 191,50 192,68 205,00 170,38 166,50 190,23 201,00 OGÓ EM 193,16 194,00 186,24 184,00 192,98 194,00 210,17 214,50 ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact.
12 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 205 WskaŸniki jakoœci kapita³u relacyjnego rosn¹ wraz z wielkoœci¹ zatrudnienia w badanych przedsiêbiorstwach w firmach mikro wynios³y œrednio 186,24 pkt, w firmach ma³ych 192,98 pkt, a w firmach œrednich 210,17 pkt. Firmy mikro dbaj¹ o jakoœæ relacji szczególnie w pierwszym okresie dzia³alnoœci (do 3 lat). W firmach ma³ych najwy sze wskaÿniki jakoœci kapita³u relacyjnego zaobserwowano w grupie wiekowej 4 6 lat (z up³ywem czasu one malej¹). Natomiast firmy œrednie notuj¹ najwy sze wskaÿniki jakoœci relacji w grupie wiekowej 7 10 lat (i w kolejnych latach siê obni aj¹). 5. Analizy statystyczne 5.1. Weryfikacja hipotez badawczych. Analiza macierzy wspó³czynników korelacji Pierwszym, wstêpnym etapem diagnostyki zmiennych by³a analiza tablicy wspó³czynników korelacji liniowej Pearsona (zob. tabela 15). Okaza³o siê, e pomiêdzy kapita³em relacyjnym, wyra onym zmiennymi VRC-S, QRC-S, QRC-9, QRC-10, QRC-11, QRC-12, QRC-13, QRC-14, a zmianami mar y operacyjnej wystêpuj¹ statystycznie istotne dodatnie zale noœci, ale si³a zale noœci jest s³aba mieœci siê w przedziale 0,088 r XY < 0,114. Na tym etapie analiz zosta³y potwierdzone wszystkie hipotezy (H1 H8), ale tylko odnosz¹ce siê do wzrostu mar y operacyjnej, natomiast w odniesieniu do wzrostu obrotów oraz wzrostu zysków potwierdzi³a siê tylko hipoteza H1. Tabela 15. Macierz wspó³czynników korelacji liniowej Pearsona x,xxx x,xxx x,xxx H WskaŸnik Wzrost obrotów Wzrost zysków Wzrost mar y operacyjnej Problemy z p³ynnoœci¹ H1 VRC-S 0,083 0,107 0,114 0,105 H2 QRC-S 0,013 0,060 0,100 0,054 H3 QRC-9-0,007 0,041 0,088 0,063 H4 QRC-10 0,015 0,052 0,094 0,045 H5 QRC-11 0,009 0,056 0,088 0,056 H6 QRC-12 0,014 0,061 0,089 0,049 H7 QRC-13 0,023 0,061 0,108 0,043 H8 QRC-14 0,018 0,069 0,099 0,050 Korelacja nieistotna na poziomie 0,05. Korelacja istotna na poziomie 0,05. Korelacja istotna na poziomie 0,01. ró d³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact..
13 206 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Warto jednak pamiêtaæ, e wspó³czynnik korelacji Pearsona diagnozuje jedynie zale noœæ liniow¹ i nawet przy silnych zale noœciach, ale krzywoliniowych, mo e wykazywaæ brak zale noœci. Co ciekawe, wiêkszej liczbie kontaktów z otoczeniem gospodarczym towarzyszy³y problemy z p³ynnoœci¹ (w przypadku hipotezy H1 by³y one istotne statystycznie) Analiza wspó³czynników V-Cramera W kolejnym etapie analiz na podstawie tablic kontyngencji okreœlono wartoœæ statystyki testowej testu niezale noœci chi-kwadrat oraz wyznaczano istotnoœæ (tzw. p-value) statystyki testowej (zob. tabela 11). Nastêpnie na podstawie statystyki 2 obliczana by³a wartoœæ wspó³czynnika V-Cramera. Wspó³czynnik V-Cramera mierzy si³ê zale noœci miêdzy predyktorem a zmienn¹ zale n¹, ale w odró nieniu od wspó³czynnika korelacji liniowej Pearsona diagnozuje tak e zale noœci nieliniowe. Przyjmuje on wartoœci z przedzia³u od 0 brak zale noœci, do 1 maksymalnie silna zale noœæ. Analiza zale noœci miêdzy zmiennymi zosta³a wykonana w oparciu o pogrupowane wskaÿniki kapita³u relacyjnego. W celu zapewnienia porównywalnoœci wyników wartoœci wskaÿników pogrupowane zosta³y na 5 równych liczebnie przedzia³ów, od pierwszego zawieraj¹cego 20% firm o najni szych wartoœciach wskaÿnika, a do pi¹tego zawieraj¹cego 20% firm o najwy szych wartoœciach wskaÿnika. Tabela 16. Wyniki analiz wartoœæ statystyki testowej chi-kwadrat, wartoœæ wspó³czynnika V-Cramera oraz istotnoœæ statystyki testowej H WskaŸnik Wzrost obrotów Wzrost zysków Wzrost mar y operacyjnej Problemy z p³ynnoœci¹ df V p df V p df V p df V p H1 VRC-S 23,5 16 0,073 0,101 37,0 16 0,092 0,002 41,3 16 0,097 0,001 32,1 8 0,121 0 H2 QRC-S 39,4 16 0,087 0,001 43,6 16 0, ,8 16 0, ,4 8 0,08 0,037 H3 QRC-9 31,8 16 0,079 0,011 36,5 16 0,084 0,002 53,6 16 0, ,4 8 0,087 0,013 H4 QRC-10 23,2 16 0,067 0,110 24,2 16 0,068 0,085 40,5 16 0,089 0,001 21,5 8 0,091 0,006 H5 QRC-11 19,6 16 0,062 0,241 28,0 16 0,074 0,032 43,0 16 0, ,3 8 0,095 0,003 H6 QRC-12 13,1 16 0,050 0,662 25,8 16 0,071 0,057 30,2 16 0,077 0,017 7,1 8 0,053 0,524 H7 QRC-13 30,4 16 0,077 0,016 45,6 16 0, ,5 16 0,073 0,036 7,4 8 0,053 0,498 H8 QRC-14 16,8 16 0,057 0,399 28,9 16 0,075 0,025 34,7 16 0,082 0,004 10,7 8 0,064 0,22 2 wartoœæ statystyki testowej chi-kwadrat, df liczba stopni swobody, V wartoœæ wspó³czynnika V-Cramera, p poziom krytyczny (istotnoœæ statystyki testowej). x,xxx x,xxx x,xxx Korelacja nieistotna na poziomie 0,05. Korelacja istotna na poziomie 0,05. Korelacja istotna na poziomie 0,01. ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact.
14 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 207 Analiza danych pokazuje, e najwy sz¹ wartoœæ wspó³czynników V-Cramera uzyskano przy zastosowaniu zmiennych QRC-9 (wymiana informacji z otoczeniem gospodarczym) [H3], QRC-S (jakoœæ relacji z otoczeniem gospodarczym) [H2] i VRC-S (iloœæ relacji z otoczeniem gospodarczym) [H1] w odniesieniu do wzrostu mar y operacyjnej. W przypadku tego wskaÿnika potwierdzenie znalaz³y tak e hipotezy H4, H5 i H8. Potwierdzi³y siê tak e hipotezy H1, H2, H3 i H7 w odniesieniu do wzrostu zysków i H2 w odniesieniu do wzrostu obrotów. Pewnym zaskoczeniem by³a odwrotna zale noœæ, ni oczekiwano w przypadku hipotez H1, H4 i H5 dla wskaÿnika problemów z p³ynnoœci¹. Wyniki oznaczaj¹, e nadmierne inwestycje w budowê nowych relacji, a tak e pozostawienie podmiotom z otoczenia gospodarczego zbyt du ego wp³ywu na jakoœæ procesów oraz ofertê produktów/us³ug MSP, mo e doprowadziæ do wyst¹pienia okresowych problemów z p³ynnoœci¹. W celu weryfikacji postawionych hipotez oszacowano równie modele wp³ywu predyktorów na poszczególne zmienne zale ne. Do oszacowania wykorzystano uogólniony model liniowy (GLM) dla dwumianowego rozk³adu prawdopodobieñstwa z funkcj¹ ³¹cz¹c¹ logit postaci: LP i = ln (P i /(1 P i )) = x it gdzie: LP logit (logarytm szans) P prawdopodobieñstwo sukcesu x macierz wartoœci zmiennych objaœniaj¹cych wektor parametrów modelu W opisywanym projekcie wstêpn¹ analizê przeprowadzono dla czynników (predyktory jakoœciowe), wspó³zmiennych (predyktory iloœciowe) i wszystkich mo liwych interakcji. Jako czynnik by³a uwzglêdniana tak e wielkoœæ firmy, jednak e w adnym modelu nie okaza³a siê istotna b¹dÿ nie dawa³a istotnych interakcji. Nastêpnie oszacowano ostateczne modele (po eliminacji krokowej nieistotnych sk³adowych modelu) dla czynników i wspó³zmiennych oraz istotnych interakcji. Tabela 17. Opis zmiennych zale nych w modelu Zmienna Opis zmiennej Kategoria odniesienia SAL Obroty Spadek lub bez zmian Wzrost PRO Zyski Spadek lub bez zmian Wzrost MAR Mar a Spadek lub bez zmian Wzrost LIQ Problemy z p³ynnoœci¹ S¹ Brak Modelowane prawdopodobieñstwo ró d³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact.
15 208 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz Uzyskane modele s¹ istotne statystycznie, aczkolwiek si³a uzyskanych zale - noœci jest bardzo s³aba. Iloœæ relacji jest we wszystkich modelach istotnym czynnikiem, we wszystkich przypadkach oddzia³uje pozytywnie na wyniki finansowe przedsiêbiorstwa. Jedynym wyj¹tkiem jest w tym przypadku wp³yw VRC-S na p³ynnoœæ ryzyko wyst¹pienia jest wiêksze w firmach maj¹cych du ¹ iloœæ relacji. Tabela 18. Wyniki estymacji modeli Zmienna (Sta³a) QRC-S VRC-S Interakcje SAL -1,05 (0,21) [0]** -0,002 (0) [0,05]* 1,56 (0,36) [0]** Brak istotnych PRO -1,52 (0,13) [0]** 1,42 (0,29) [0]** Brak istotnych MAR -2,48 (0,16) [0]** 2,07 (0,33) [0]** Brak istotnych LIQ 0,99 (0,12) [0]** -0,91 (0,28) [0,001]** Brak istotnych W tablicy podano oszacowanie parametru ± b³¹d standardowy oszacowania, w nawiasie istotnoœæ parametru (p-value testu Walda); * parametr istotny na poziomie 0,05; ** parametr istotny na poziomie 0,01. ró d³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Tabela 19. Ocena jakoœci modeli Zmienna df Statystyka testu ilorazu wiarygodnoœci Istotnoœæ Logarytm wiarygodnoœci Kryterium informacyjne Akaike (AIC) Pseudo R-kwadrat McFaddena Cragga- -Uhlera-2 Estrelli SAL 19,34 2 0, ,3 1258,5 0,015 0,026 0,018 PRO 23,68 1 0, ,3 1196,6 0,019 0,032 0,021 MAR 46,24 7 0, ,7 915,5 0,049 0,072 0,043 LIQ 10,57 1 0, ,3 1386,5 0,008 0,013 0,010 ró d³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ empirycznych, zrealizowanych przez Qualifact. Podsumowanie W opisywanym projekcie badawczym testowane by³y zale noœci miêdzy kapita³em relacyjnym a wynikami ekonomicznymi ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw. Statystyki opisowe pokaza³y, e dodatnie zmiany wskaÿników ekonomicznych (obrotów, zysków i mar y operacyjnej) notowa³y najczêœciej firmy o wiêkszej liczbie oraz wy szej jakoœci relacji z otoczeniem gospodarczym. Ujemne wartoœci zmiany wskaÿników ekonomicznych z kolei czêœciej wykazywa³y przedsiêbiorstwa o bardzo niskich wskaÿnikach kapita³u relacyjnego.
16 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 209 Wszystkie hipotezy zak³adaj¹ce dodatni wp³yw kapita³u relacyjnego na zmiany mar y operacyjnej (H1 H8) zosta³y potwierdzone przy pomocy ró nych technik analitycznych, ale zale noœci okaza³y siê stosunkowo s³abe. Jeœli chodzi o zmiany zysków, to potwierdzi³y siê hipotezy H1 H3 i H7. W przypadku obrotów potwierdzi³y siê tylko hipotezy H1 i H2. Pewnym zaskoczeniem okaza³ siê relatywnie wysoki wskaÿnik notowanych problemów z p³ynnoœci¹ w grupie firm o du ej liczbie relacji z otoczeniem gospodarczym oraz w grupie firm o wysokiej jakoœci relacji z otoczeniem. Bior¹c pod uwagê fakt, e badane firmy o wysokich wskaÿnikach iloœci i jakoœci kapita³u relacyjnego równoczeœnie czêœciej anga owa³y siê w dzia³alnoœæ inwestycyjn¹ oraz innowacyjn¹, mo na wysnuæ wniosek, i inwestowanie w relacje powinno prze³o yæ siê na lepsze wyniki ekonomiczne dopiero w d³u szym okresie. Podejœcie relacyjne (w przeciwieñstwie do transakcyjnego) zak³ada bowiem, e podmioty gospodarcze powinny budowaæ d³ugookresowe relacje, zapewniaj¹ce obustronne korzyœci zaanga owanym stronom. Wyniki badañ mog¹ znaleÿæ zastosowanie w praktyce gospodarczej, szczególnie w procesach zarz¹dzania MSP. Przedsiêbiorcy, podejmuj¹c inwestycje w relacje z otoczeniem gospodarczym (niezbêdne szczególnie w pocz¹tkach dzia³alnoœci oraz daj¹ce nadziejê na wymierne korzyœci w postaci wzrostu zysków), powinni prowadziæ analizê nak³adów i potencjalnych efektów, bo nadmierne wydatki mog¹ okazaæ siê nieop³acalne i w niektórych przypadkach nawet zachwiaæ p³ynnoœci¹ firmy. Naukowcy, prowadz¹cy badania nad przedsiêbiorczoœci¹, czêsto napotykaj¹ na problem heterogenicznoœci populacji firm (du ego zró nicowania podmiotów gospodarczych pod wzglêdem rodzajów dzia³alnoœci), który mo e rzutowaæ na wyniki badania (np. liczbê i jakoœæ relacji). W badaniu nie uda³o siê w pe³ni uwzglêdniæ czynnika bran y w testowanych hipotezach. Przeprowadzone analizy (m.in. hierarchiczna i niehierarchiczna analiza skupieñ) wykaza³y, e bran e (sekcje PKD) nie s¹ wewnêtrznie jednorodne. Nawet w ramach jednej bran y wystêpuj¹ zarówno firmy o du ej liczbie i wysokiej jakoœci relacji z otoczeniem, jak i firmy maj¹ce w tych dziedzinach s³abe osi¹gniêcia. W ramach jednej sekcji PKD badane by³y zarówno firmy nowoczesnych technologii, jak i firmy bardzo tradycyjne czy wrêcz zacofane. Du ym problemem w badaniach sektora MSP staje siê tak e dobór odpowiednich wskaÿników finansowych. Nawet w anonimowych badaniach ankietowych w³aœciciele przedsiêbiorstw bardzo czêsto nie chc¹ podawaæ szczegó³owych danych finansowych, co wymusza stosowanie skal opisowych oraz skal przedzia³owych. Ze wzglêdu na d³ugookresow¹ perspektywê inwestycji MSP w relacje z otoczeniem gospodarczym najlepsz¹ metod¹ prowadzenia badañ w przysz³oœci by³yby badania panelowe, realizowane na przestrzeni 5 10 lat, jest to jednak roz-
17 210 Tomasz Czuba, Marek Szczepaniec, Tomasz Jurkiewicz wi¹zanie niezwykle kosztowne, przez co stosunkowo rzadko spotykane w praktyce naukowej. Bibliografia Astebro T., Bernhardt I., 2003, Start-up financing, owner characteristics, and survival, Journal of Economics and Business, no. 55. Baron R., 2000, Psychological Perspectives on Entrepreneurship: Cognitive and Social Factors in Entrepreneurs Success, Current Directions in Psychological Science, February, vol. 9, no. 1. Bollen L., Vergauwen P., Schnieders S., 2005, Linking intellectual capital and intellectual property to company performance, Management Decision, vol. 43, no. 9. Bontis N., 1998, Intellectual capital: an exploratory study that develops measures and models, Management Decision, no. 36 (2). Bontis N., 2001, Assessing knowledge assets: a review of the models used to measure intellectual capital, International Journal of Management Reviews, vol. 3, no. 1. Bosma N., van Praag M., Thurik R., de Wit G., 2004, The Value of Human and Social Capital Investments for the Business Performance of Startups, Small Business Economics, no. 23. Brüderl J., Preisendörfer P., 1998, Network Support and the Success of Newly Founded Businesses, Small Business Economics, no. 10 (3). Chen M., Cheng S., Hwang Y., 2005, An empirical investigation of the relationship between intellectual capital and firm s market value and financial performance, Journal of Intellectual Capital, vol. 6, no. 2, s Chen J., Zhu Z., Yuan H., 2004, Measuring intellectual capital: a new model and empirical study, Journal of Intellectual Capital, vol. 5, no. 5. Davidsson P., Honig B., 2003, The Role of Social and Human Capital among Nascent Entrepreneurs, Journal of Business Venturing, no. 18 (3). Dyer J, Singh H., 1998, The relational view: cooperative strategy and sources of interorganizational competitive advantage, Academy of Management Review, no. 23 (4). ECB, 2009, Survey on the access to finance of small and medium-sized enterprises in the euro area. Edvinsson L., Sullivan P., 1996, Developing a model for managing intellectual capital, European Management Journal, vol. 14, no.4. Financing UK Small and Medium-sized Enterprises, 2008, University of Cambridge. Florin J., Lubatkin M., Schulze W., 2003, A social capital model of high growth ventures, Academy of Management Journal, no. 46 (3). Gallup Organization, 2009, Acces to finance. Analytical report, flash Eurobarometer 271, [dostêp: ]. Hansen E., 1995, Entrepreneurial networks and new organization growth, Entrepreneurship Theory and Practice, 19, 4. Havnes P.-A., Senneseth K., 2001, A Panel Study of Firm Growth among SMEs in Networks, Small Business Economics, June, vol. 16, no. 4. Hite J.M., Hesterly W.S., 2001, The evolution of firm networks: From emergence to early growth of the firm, Strategic Management Journal, no. 22. Holm D., Eriksson K., Johanson J., 1999, Creating Value Through Mutual Commitment to Business Network Relationships, Strategic Management Journal, no. 20. Honig B., Davidsson P., 2000, The Role of Social and Human Capital among Nascent Entrepreneurs, Academy of Management Proceedings, B1.
18 Kapita³ relacyjny a wyniki ekonomiczne ma³ych i œrednich firm w Polsce 211 Jenssen J.I., Koenig H.F., 2002, The effect of social networks on resource access and business start- -ups, European Planning Studies, no. 10 (8). Lechner Ch., Dowling M., 2003, Firm networks: External relationships as sources for the growth and competitiveness of entrepreneurial firms, Entrepreneurship and Regional Development, vol. 15, no. 1. Lee C., Lee K., Pennings J.M., 2001, Internal capabilities, external networks, and performance: a study on technology-based ventures, Strategic Management Journal, no. 22. Liao J., Welsch H., 2005, Roles of Social Capital in Venture Creation: Key Dimensions and Research Implications, Journal of Small Business Management, no. 43 (4). Mitchell K., Pearce D., 2005, Availability of Financing to Small Firms Using the Survey of Small Business Finances, SBA Office of Advocacy, Small Business Research Summary, May, no Morgan R.M., Hunt S., 1999, Relationship-Based Competitive Advantage: The Role of Relationship Marketing in Marketing Strategy, Journal of Business Research, vol. 46. Nahapiet J., Ghoshal S. (1998), Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage, The Academy of Management Review, no. 23 (2). Ostgaard T., Birley S. (1996), New venture growth and personal networks, Journal of Business Research, vol. 36 (1). Pages E., Garmise S., 2003, The power of entrepreneurial networking: creating and nurturing networks, Economic Development Journal, Summer. PARP, 2010, Raport o stanie sektora ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw w Polsce w latach , Warszawa. Petty R., Guthrie J., 2000, Intellectual capital literature review: measurement, reporting and management, Journal of Intellectual Capital, vol. 1, no. 2. Stam W., Elfring T., 2008, Entrepreneurial orientation and new venture performance: The moderating role of intra- and extraindustry social capital, Academy of Management Journal, vol. 51(1), s Ulaga W., Eggert A., 2005, Relationship Value in Business Markets: The Construct and its Dimensions, Journal of Business to Business Marketing, no. 12 (1).
Kapitał relacyjny w małych i średnich firmach
Wykład: Kapitał relacyjny w małych i średnich firmach Kapitał relacyjny Kapitał relacyjny - określa wszystkie relacje firmy z otoczeniem zewnętrznym, tj. klientami, dostawcami, innymi partnerami biznesowymi,
Charakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku
42 NR 6-2006 Charakterystyka ma³ych przedsiêbiorstw w województwach lubelskim i podkarpackim w 2004 roku Mieczys³aw Kowerski 1, Andrzej Salej 2, Beata Æwierz 2 1. Metodologia badania Celem badania jest
KAPITAŁ RELACYJNY W MAŁYCH I ŚREDNICH FIRMACH
Tomasz Czuba Marek Szczepaniec Tomasz Jurkiewicz KAPITAŁ RELACYJNY W MAŁYCH I ŚREDNICH FIRMACH Raport z badań ilościowych Projekt finansowany z grantu KBN N112 093237 Marzec 2011 Spis treści 1. PREZENTACJA
BADANIE I POMIAR ROZWOJU REGIONALNEGO NA PRZYK ADZIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. Gra yna Karmowska
BADANIE ROCZNIKI I POMIAR NAUK ROZWOJU ROLNICZYCH, REGIONALNEGO SERIA G, NA T. 98, PRZYK ADZIE... z. 2, 2011 85 BADANIE I POMIAR ROZWOJU REGIONALNEGO NA PRZYK ADZIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Gra
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE SPIS TREŒCI
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 520 PROCEDURY ANALITYCZNE (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej) Wprowadzenie
Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE
R O Z P R A W A H A B I L I T A C Y J N A Agata Sudolska UWARUNKOWANIA BUDOWANIA RELACJI PROINNOWACYJNYCH PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE Toruń 2011 SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI Wstęp...................................................
WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC. Tomasz Rokicki
46 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, T. ROKICKI SERIA G, T. 94, z. 1, 2007 WP YW STRUKTURY U YTKÓW ROLNYCH NA WYNIKI EKONOMICZNE GOSPODARSTW ZAJMUJ CYCH SIÊ HODOWL OWIEC Tomasz Rokicki Katedra Ekonomiki i Organizacji
Monika Dawid-Sawicka Zaanga owanie pracowników czy jest siê czym martwiæ?
KOMUNIKATY Monika Dawid-Sawicka Zaanga owanie pracowników czy jest siê czym martwiæ? Komunikaty Celem artyku³u jest zaprezentowanie najœwie szych wyników badañ, które przeprowadzone zosta³o przez undacjê
Spis treści 3 SPIS TREŚCI
Spis treści 3 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA... 1. WNIOSKOWANIE STATYSTYCZNE JAKO DYSCYPLINA MATEMATYCZNA... Metody statystyczne w analizie i prognozowaniu zjawisk ekonomicznych... Badania statystyczne podstawowe
ukasz Sienkiewicz* Zarz¹dzanie kompetencjami pracowników w Polsce w œwietle badañ
Komunikaty 97 ukasz Sienkiewicz* Zarz¹dzanie kompetencjami pracowników w Polsce w œwietle badañ W organizacjach dzia³aj¹cych na rynku polskim w ostatnim czasie znacz¹co wzrasta zainteresowanie koncepcj¹
Regional Finacial Support for Small and Medium-Sized Enterprises. Empirical Comperative Analysis of Lesser Poland and Silesia Regions
MPRA Munich Personal RePEc Archive Regional Finacial Support for Small and Medium-Sized Enterprises. Empirical Comperative Analysis of Lesser Poland and Silesia Regions Krzysztof Wach Cracow University
Nowe relacje cen a kierunki przekszta³ceñ struktury wspó³czesnego handlu miêdzynarodowego
Wyzwania gospodarki globalnej Prace i Materia³y Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdañskiego 2012, nr 31 Challenges of the global economy Working Papers Institute of International Business University
Maciej Zastempowski. Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw
Maciej Zastempowski Uwarunkowania budowy potencja u innowacyjnego polskich ma ych i rednich przedsi biorstw Wstęp... 13 Rozdział 1. Sektor małych i średnich przedsiębiorstw... 21 1.1. Kontrowersje wokół
WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA W LATACH 2002 2005
WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE SYTUACJA SPO ECZNO-GOSPODARCZA W LATACH 2002 2005 URZ D MARSZA KOWSKI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO Departament Rozwoju Regionalnego Referat Badañ i Analiz Strategicznych WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE
Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym w przedsiêbiorstwie Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym...
Andrzej Szopa * Andrzej Szopa Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym w przedsiêbiorstwie Wspó³zale noœci wystêpuj¹ce w zarz¹dzaniu ryzykiem finansowym... Wstêp Ryzyko finansowe jest
Uchwała nr 1/I/2016 Rady Wydziału z dnia r. Obowiązuje od roku akademickiego 2016/17
I ROK Lp. Nazwa przedmiotu (modułu) 1 Fundamentals of Law and Government (Podstawy państwa i prawa) SEMESTR I (zimowy) SEMESTR II (letni) W Ćw suma godzin 0 1 E/Z 6 0 1 6 Punkty jednostka Katedra Teorii
Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy
w Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy gospodarki opartej na wiedzy redakcja naukowa Tomasz Michalski Krzysztof Piech SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE WARSZAWA
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH
Studia I stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność PROGRAM OF BACHELOR STUDIES Graduate profile Graduate has a general theoretical knowledge in the field
DZIAŁALNO INNOWACYJNA I JEJ FINANSOWANIE W SEKTORZE MAŁYCH I REDNICH PRZEDSI BIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM
DZIAŁALNO INNOWACYJNA I JEJ FINANSOWANIE W SEKTORZE MAŁYCH I REDNICH PRZEDSIBIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM We współczesnych warunkach społeczno-gospodarczych rosnca konkurencja na rynku, cigle
mobbing makiawelizm kultura organizacji
Psychologia Spo eczna 2016 tom 11 3 (38) 284 296 Instytut Psychologii, Uniwersytet l ski mobbing makiawelizm kultura organizacji adhocracy ad hoc bullying bullying snow ball Kwestionariusz do badania
Piotr Piwowarski Inwestycje a wielkość przychodów sektora MSP w Polsce
Piotr Piwowarski Inwestycje a wielkość przychodów sektora MSP w Polsce Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 48/2, 91-100 2014 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA
WYROK z dnia 7 wrzeœnia 2011 r. III AUa 345/11
WYROK z dnia 7 wrzeœnia 2011 r. III AUa 345/11 Sk³ad orzekaj¹cy:ssa Maria Sa³añska-Szumakowicz (przewodnicz¹cy) SSA Daria Stanek (sprawozdawca) SSA Gra yna Czy ak Teza Podanie przez p³atnika sk³adek, o
Adam Kozierkiewicz JASPERS
Adam Kozierkiewicz JASPERS Europa 2020 Flagship initiatives Priorities Targets Digital agenda for Europe Innovation Union Youth on the move Resource efficient Europe An industrial policy for the globalisation
Work Extrinsic and Inrinsic Motivation Scale
Psychologia Spoeczna 2016 tom 11 3 (38) 339 355 Skala motywacji zewntrznej i wewntrznej do pracy Work Extrinsic and Inrinsic Motivation Scale Instytut Psychologii, Uniwersytet lski w Katowicach Work Extrinsic
Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2001/2002
Jadwiga Zarębska 1) Warszawa Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym 2001/2002 Ö Powszechność nauczania języków obcych według typów szkół Dane przedstawione w tym opracowaniu dotycz¹ uczniów
Wp³yw sekurytyzacji aktywów na kszta³towanie siê wybranych wskaÿników finansowych
GPDRK URCMI MINERLNYMI Tom 22 2006 Zeszyt 1 PTRYCJ B K*, RMN MGD**, TDEUZ NY*** p³yw sekurytyzacji aktywów na kszta³towanie siê wyranych wskaÿników finansowych ³owa kluczowe Górnictwo wêgla kamiennego,
Zachowania i preferencje ma³ych i œrednich firm w Polsce w zakresie korzystania z us³ug bankowych zmiany i trendy
International Business and Global Economy 2013, no. 32, pp. 220 236 Biznes miêdzynarodowy w gospodarce globalnej 2013, nr 32, s. 220 236 Edited by the Institute of International Business, University of
Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej
Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 13, No. 3/1/2015 ukasz Furman* ukasz Furman Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej Ocena funkcjonowania podatkowej grupy kapita³owej
Analiza autokorelacji
Analiza autokorelacji Oblicza się wartości współczynników korelacji między y t oraz y t-i (dla i=1,2,...,k), czyli współczynniki autokorelacji różnych rzędów. Bada się statystyczną istotność tych współczynników.
POZYCJA RYNKOWA A STAN ZAAWANSOWANIA ROZWIĄZAŃ INFORMATYCZNYCH W POLSKIM SEKTORZE PRZETWÓRSTWA ROLNO-SPOŻYWCZEGO
Pozycja STOWARZYSZENIE rynkowa a stan zaawansowania EKONOMISTÓW rozwiązań ROLNICTWA informatycznych I AGROBIZNESU w polskim sektorze... Roczniki Naukowe tom XV zeszyt 5 121 Piotr Jałowiecki, Michał Gostkowski
KOMUNIKATY. Anita Wojtaœ* Pracownicy z internetu. Kandydat w sieci
KOMUNIKATY Anita Wojtaœ* Pracownicy z internetu Oferty pracy umieszczane online to tylko jeden z wielu sposobów poszukiwania pracowników przez internet. Gama us³ug e-rekrutacyjnych stale siê poszerza,
Proces modelowania zjawiska handlu zagranicznego towarami
Załącznik nr 1 do raportu końcowego z wykonania pracy badawczej pt. Handel zagraniczny w województwach (NTS2) realizowanej przez Centrum Badań i Edukacji Statystycznej z siedzibą w Jachrance na podstawie
Wykorzystanie testu t dla pojedynczej próby we wnioskowaniu statystycznym
Wiesława MALSKA Politechnika Rzeszowska, Polska Anna KOZIOROWSKA Uniwersytet Rzeszowski, Polska Wykorzystanie testu t dla pojedynczej próby we wnioskowaniu statystycznym Wstęp Wnioskowanie statystyczne
Sustainable mobility: strategic challenge for Polish cities on the example of city of Gdynia
Katedra Rynku Transportowego Sustainable mobility: strategic challenge for Polish cities on the example of city of Gdynia dr Marcin Wołek Department of Transportation Market University of Gdansk Warsaw,
Klasówka po gimnazjum historia Opracowano w Gdañskiej Fundacji Rozwoju im. A. Mysiora Do programu zg³osi³y siê 53 szko³y. Wys³ano testy dla 521 uczniów. Raport obejmuje czêœæ z nich, gdy nie wszystkie
W KIERUNKU GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY INSTYTUT KOLEJNICTWA I JEGO TRANSPORTU SZYNOWEGO
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 111 Transport 2016 Instytut Kolejnictwa W KIERUNKU GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY INSTYTUT KOLEJNICTWA I JEGO TRANSPORTU SZYNOWEGO : 2016 Streszczenie: i Opartej
Przedsiębiorczość komercyjna. dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ
Przedsiębiorczość komercyjna dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ MIERNIKI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI KOMERCYJNEJ Kauffman Index of Entrepreneurial Activity - KEA http://www.kauffman.org/research-and-policy/kiea-2012-
Ewa Pancer-Cybulska, tukasz Olipra, Leszek Cybulski, Agata Suröwka TRANSPORT LOTNICZY A REGIONALNE RYNKI PRACY W POLSCE THE IMPACT OF AIR TRANSPORT
Ewa Pancer-Cybulska, tukasz Olipra, Leszek Cybulski, Agata Suröwka TRANSPORT LOTNICZY A REGIONALNE RYNKI PRACY W POLSCE THE IMPACT OF AIR TRANSPORT ON REGIONAL LABOUR MARICETS IN POLAND jt^l Wydawnictwo
P: Czy studiujący i niestudiujący preferują inne sklepy internetowe?
2 Test niezależności chi-kwadrat stosuje się (między innymi) w celu sprawdzenia czy pomiędzy zmiennymi istnieje związek/zależność. Stosujemy go w sytuacji, kiedy zmienna zależna mierzona jest na skali
Organizacja badañ rynków zagranicznych w œwietle wyzwañ wspó³czesnego rynku œwiatowego wyniki badania polskich eksporterów
Wyzwania gospodarki globalnej Prace i Materia³y Instytutu Handlu Zagranicznego Uniwersytetu Gdañskiego 2012, nr 31 Challenges of the global economy Working Papers Institute of International Business University
dr Anna Matuszyk PUBLIKACJE: CeDeWu przetrwania w ocenie ryzyka kredytowego klientów indywidualnych Profile of the Fraudulelent Customer
dr Anna Matuszyk PUBLIKACJE: Lp. Autor/ red. 2015 naukowy 1 A. Matuszyk, Zastosowanie analizy przetrwania w ocenie ryzyka kredytowego klientów indywidualnych Tytuł Okładka CeDeWu 2 A.Matuszyk, A. Ptak-Chmielewska,
Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski* ZASTOSOWANIE ODWIERTÓW MULTILATERALNYCH NA Z O ACH ROPY NAFTOWEJ W PÓ NEJ FAZIE EKSPLOATACJI
WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 24 ZESZYT 1 2007 Jerzy Stopa*, Stanis³aw Rychlicki*, Pawe³ Wojnarowski* ZASTOSOWANIE ODWIERTÓW MULTILATERALNYCH NA Z O ACH ROPY NAFTOWEJ W PÓ NEJ FAZIE EKSPLOATACJI 1. WPROWADZENIE
Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW
Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA ( 4 (wykład Dariusz Gozdowski Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Regresja prosta liniowa Regresja prosta jest
Jakość życia zawodowego test 2016, PE Konsult Ltd. All rights reserved.
Jakość życia zawodowego test 2016, PE Konsult Ltd. All rights reserved. Termin jakość życia zawodowego (Quality of Working Life, QWL) był wykorzystany w akademickiej literaturze w ciągu ponad 50 lat i
ANALIZA PORÓWNAWCZA KONIUNKTURY WOJEWÓDZTW POLSKI W LATACH
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 318 2017 Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania Katedra Ekonometrii jozef.biolik@ue.katowice.pl
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 250 UWZGLÊDNIENIE PRAWA I REGULACJI PODCZAS BADANIA SPRAWOZDAÑ FINANSOWYCH
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 250 UWZGLÊDNIENIE PRAWA I REGULACJI Wprowadzenie (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r.
Brygida Beata Cupiał. Keywords: competitiveness, innovativeness, small and medium-sized enterprises, regional support policy
Zarządzanie Publiczne, 2(18)/2012, s. 75-85 Kraków 2012 Published online September 10, 2012 doi: 10.4467/20843968ZP. 12.012.0536 Wsparcie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw w województwie
Związki bezpośrednich inwestycji zagranicznych ze zmianami struktury eksportu i importu w Polsce
Dr Wojciech Zysk Katedra Handlu Zagranicznego Akademii Ekonomicznej w Krakowie Związki bezpośrednich zagranicznych ze zmianami struktury eksportu i importu w Polsce W opracowaniu podjęta zostanie próba
Wpływ integracji europejskiej w obszarze rynków finansowych na dostępność sektora MSP do finansowania zewnętrznego
Wpływ integracji europejskiej w obszarze rynków finansowych na dostępność sektora MSP do finansowania zewnętrznego Artykuł wprowadzający do e-debaty Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) ma istotne
(na przyk³adzie ofert wybranych banków detalicznych)
Proces podejmowania decyzji kredytowej (na przyk³adzie ofert wybranych banków detalicznych) Joanna Wróblewska, mgr,bnpparibasfortis Wstêp Niniejszy artyku³ podejmuje problematykê czynników kszta³tuj¹cych
KAPITAŁ LUDZKI JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA
Wykład: KAPITAŁ LUDZKI JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA Kapitał ludzki wg Adama Smitha Na kapitał trwały, którego cechą jest przynoszenie dochodu lub zysku (...), składają się cztery główne pozycje, w tym
Statystyka od podstaw Janina Jóźwiak, Jarosław Podgórski
Statystyka od podstaw Janina Jóźwiak, Jarosław Podgórski Książka jest nowoczesnym podręcznikiem przeznaczonym dla studentów uczelni i wydziałów ekonomicznych. Wykład podzielono na cztery części. W pierwszej
BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII FDM
dr in. Marek GOŒCIAÑSKI, dr in. Bart³omiej DUDZIAK Przemys³owy Instytut Maszyn Rolniczych, Poznañ e-mail: office@pimr.poznan.pl BADANIA WYTRZYMA OŒCI NA ŒCISKANIE PRÓBEK Z TWORZYWA ABS DRUKOWANYCH W TECHNOLOGII
Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort
Oszczędności gospodarstw domowych Analiza przekrojowa i analiza kohort Barbara Liberda prof. zw. Uniwersytetu Warszawskiego Wydział Nauk Ekonomicznych Konferencja Długoterminowe oszczędzanie Szkoła Główna
Projekty w innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstwach Projects in Innovative Small and Medium Enterprises
Projekty w innowacyjnych małych i średnich przedsiębiorstwach Projects in Innovative Small and Medium Enterprises Politechnika Białostocka, Wydział Zarządzania, Katedra Informatyki Gospodarczej i Logistyki
Financial support for small and medium-sized enterprises development
MPRA Munich Personal RePEc Archive Financial support for small and medium-sized enterprises development Wach, Krzysztof Cracow University of Economics 2007 Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/31650/
Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Opole, 23 kwietnia 2015
Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Opole, 23 kwietnia 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910 wywiadów
IMPLEMENTATION AND APLICATION ASPECTS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT. Scientific monograph edited by Edyta Sidorczuk Pietraszko
IMPLEMENTATION AND APLICATION ASPECTS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT Scientific monograph edited by Edyta Sidorczuk Pietraszko SPIS TREŚCI WSTĘP Edyta Sidorczuk Pietraszko... 9 Rozdział 1. Metody pomiaru zrównoważonego
Statystyka. Rozkład prawdopodobieństwa Testowanie hipotez. Wykład III ( )
Statystyka Rozkład prawdopodobieństwa Testowanie hipotez Wykład III (04.01.2016) Rozkład t-studenta Rozkład T jest rozkładem pomocniczym we wnioskowaniu statystycznym; stosuje się go wyznaczenia przedziału
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS
Studia II stopnia niestacjonarne Kierunek Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Specjalność INERNATIONAL LOGISTICS Description Master Studies in International Logistics is the four-semesters studies, dedicate
Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 4: Analiza współzależności. dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl
Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 4: Analiza współzależności dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl Statystyczna teoria korelacji i regresji (1) Jest to dział statystyki zajmujący
PODA I POPYT CI GNIKÓW ROLNICZYCH W POLSCE SUPPLY AND DEMAND IN POLAND TRACTORS. Wstêp. Cel i zakres badañ
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XII l zeszyt 4 393 Stanis³aw Zaj¹c *, Waldemar Izdebski **, Dariusz Kusz *** * Pañstwowa Wy sza Szko³a Zawodowa w Kroœnie, ** Politechnika
Ćwiczenie: Wybrane zagadnienia z korelacji i regresji.
Ćwiczenie: Wybrane zagadnienia z korelacji i regresji. W statystyce stopień zależności między cechami można wyrazić wg następującej skali: Skala Guillforda Przedział Zależność Współczynnik [0,00±0,20)
Adam Czudec. Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju wielofunkcyjnego rolnictwa
Adam Czudec Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju wielofunkcyjnego rolnictwa WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO RZESZÓW 2009 Spis treści Contents 7 Wstęp 9 1. Przestanki rozwoju wielofunkcyjnego rolnictwa
Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw
Melania Nieć, Maja Wasilewska, Joanna Orłowska Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw Struktura podmiotowa Województwo dolnośląskie W 2012 r. w systemie REGON w województwie dolnośląskim
Porównanie generatorów liczb losowych wykorzystywanych w arkuszach kalkulacyjnych
dr Piotr Sulewski POMORSKA AKADEMIA PEDAGOGICZNA W SŁUPSKU KATEDRA INFORMATYKI I STATYSTYKI Porównanie generatorów liczb losowych wykorzystywanych w arkuszach kalkulacyjnych Wprowadzenie Obecnie bardzo
Logistyka - nauka. Polski sektor TSL w latach Diagnoza stanu
Adiunkt/dr Joanna Brózda Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Instytut Zarządzania Transportem, Zakład Organizacji i Zarządzania Polski sektor TSL w latach 2007-2012.
POLITECHNIKA WARSZAWSKA. Wydział Zarządzania ROZPRAWA DOKTORSKA. mgr Marcin Chrząścik
POLITECHNIKA WARSZAWSKA Wydział Zarządzania ROZPRAWA DOKTORSKA mgr Marcin Chrząścik Model strategii promocji w zarządzaniu wizerunkiem regionu Warmii i Mazur Promotor dr hab. Jarosław S. Kardas, prof.
Zmiennoœæ funduszy w³asnych a efektywnoœæ banków spó³dzielczych
S³awomir Juszczyk * Rafa³ Balina ** Jerzy Ró yñski *** Jolanta Pochopieñ **** S³awomir Juszczyk, Rafa³ Balina, Jerzy Ró yñski, Jolanta Pochopieñ Zmiennoœæ funduszy w³asnych a efektywnoœæ banków spó³dzielczych
SYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ JAKO NIEZBÊDNY ELEMENT POWSZECHNEJ TAKSACJI NIERUCHOMOŒCI**
GEODEZJA l TOM 12 l ZESZYT 2/1 l 2006 Piotr Cichociñski*, Piotr Parzych* SYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ JAKO NIEZBÊDNY ELEMENT POWSZECHNEJ TAKSACJI NIERUCHOMOŒCI** 1. Wstêp Nieunikniona zapewne w przysz³oœci
jakoœæ bazy danych. AUTOMATYKA 2005 Tom 9 Zeszyt 3 1. Wprowadzenie 2. Pojêcie jakoœci bazy danych Wojciech Janicki *
AUTOMATYKA 2005 Tom 9 Zeszyt 3 Wojciech Janicki * Jakoœæ bazy danych 1. Wprowadzenie Powszechny rozwój informatyki sprawia, e wkracza ona w coraz to nowe dziedziny ycia, systemy informatyczne staj¹ siê
1. Prostota struktury organizacyjnej a innowacyjność organizacji - Magdalena Hopej-Kamińska, Marian Hopej, Robert Kamiński 13
Wprowadzenie 9 1. Prostota struktury organizacyjnej a innowacyjność organizacji - Magdalena Hopej-Kamińska, Marian Hopej, Robert Kamiński 13 1.1. Model prostej struktury organizacyjnej 14 1.2. Organiczność
EFEKTY STUDIÓW PODYPLOMOWYCH MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA. Dr Jarosław Górski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego
EFEKTY STUDIÓW PODYPLOMOWYCH MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Dr Jarosław Górski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego Plan wystąpienia 1. Cele badania i metoda 2. Charakterystyka
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 530 BADANIE WYRYWKOWE (PRÓBKOWANIE) SPIS TREŒCI
MIÊDZYNARODOWY STANDARD REWIZJI FINANSOWEJ 530 BADANIE WYRYWKOWE (PRÓBKOWANIE) (Stosuje siê przy badaniu sprawozdañ finansowych sporz¹dzonych za okresy rozpoczynaj¹ce siê 15 grudnia 2009 r. i póÿniej)
Kapitał intelektualny w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa teoria a praktyka
Kapitał intelektualny w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa teoria a praktyka Joanna Samul Politechnika Białostocka, Wydział Zarządzania, Katedra Organizacji i Zarządzania, e-mail: j.samul@pb.edu.pl DOI:
Ekonometryczna analiza popytu na wodę
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Ekonometryczna analiza popytu na wodę Jednym z czynników niezbędnych dla funkcjonowania gospodarstw domowych oraz realizacji wielu procesów technologicznych jest woda.
KAPITAŁ LUDZKI JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA
Wykład: KAPITAŁ LUDZKI JAKO KLUCZOWE ŹRÓDŁO BOGACTWA Kapitał ludzki wg Jeana-Baptiste Saya Wykład, z którego korzysta student medycyny jest produktem niematerialnym, ale konsumpcja tego produktu zwiększa
Historia powstania i ewolucja strategicznej karty wyników
157 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XLII, 11 SECTIO H 2008 Wydzia³ Ekonomiczny UMCS JOANNA ŒWIERK Historia powstania i ewolucja
Ewelina Słupska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu. Arkadiusz Kozłowski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Ewelina Słupska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu rkadiusz Kozłowski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa na przykładzie przedsiębiorstw z branży produkującej
Recenzenci: prof. dr hab. Henryk Domański dr hab. Jarosław Górniak
Recenzenci: prof. dr hab. Henryk Domański dr hab. Jarosław Górniak Redakcja i korekta Bogdan Baran Projekt graficzny okładki Katarzyna Juras Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2011 ISBN
B. Gabinet M. Zawadzka Wroclaw University of Economic
B. Gabinet M. Zawadzka Wroclaw University of Economic Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa na podstawie przedsiębiorstw z branży uprawy rolne, chów i hodowla zwierząt, łowiectwo Słowa kluczowe: zarządzanie
Szczegółowy program kursu Statystyka z programem Excel (30 godzin lekcyjnych zajęć)
Szczegółowy program kursu Statystyka z programem Excel (30 godzin lekcyjnych zajęć) 1. Populacja generalna a losowa próba, parametr rozkładu cechy a jego ocena z losowej próby, miary opisu statystycznego
Efektywność źródłem bogactwa. Tomasz Słoński Piechowice, r.
Efektywność źródłem bogactwa inwestorów Tomasz Słoński Piechowice, 24.01.2012 r. Plan wystąpienia Teoretyczne podstawy pomiaru efektywności rynku kapitałowego Metodologia badań nad efektywnością rynku
UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE ZWIĄZANE Z PRACĄ TEST 2016, PE Konsult Ltd. All rights reserved.
UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNE ZWIĄZANE Z PRACĄ TEST 2016, PE Konsult Ltd. All rights reserved. Związane z pracą umiejętności społeczne są umiejętnościami, których używamy do komunikowania się i współdziałają
ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE
ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE 10.04.2017 FOREIGN DIRECT INVESTMENT BPM 6 14.26 Whether there is spontaneous financing of a current account deficit that is, whether the gap between saving and investment
PRACE NAUKOWE. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Redaktor^, naukowi. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2009
PRACE NAUKOWE Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Redaktor^, naukowi,.'~*i\*\- ::"?' '"''* --f'.'.';-.-v 1 Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2009 Spis treści Wstęp. '... Część
Sektor małych i średnich przedsiębiorstw to główna
INNOWACJE I KONKURENCYJNOŚĆ 39 INNOWACYJNOŚĆ JAKO DETERMINANTA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW Z SEKTORA MSP Anna Lemańska-Majdzik Wprowadzenie Sektor małych i średnich przedsiębiorstw to główna grupa wpływająca
Tablica Wzorów Rachunek Prawdopodobieństwa i Statystyki
Tablica Wzorów Rachunek Prawdopodobieństwa i Statystyki Spis treści I. Wzory ogólne... 2 1. Średnia arytmetyczna:... 2 2. Rozstęp:... 2 3. Kwantyle:... 2 4. Wariancja:... 2 5. Odchylenie standardowe:...
ANALIZA PORÓWNAWCZA KONIUNKTURY GOSPODARKI WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO I GOSPODARKI POLSKI
Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 264 2016 Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania Katedra Ekonometrii jozef.biolik@ue.katowice.pl
WSTĘP DO REGRESJI LOGISTYCZNEJ. Dr Wioleta Drobik-Czwarno
WSTĘP DO REGRESJI LOGISTYCZNEJ Dr Wioleta Drobik-Czwarno REGRESJA LOGISTYCZNA Zmienna zależna jest zmienną dychotomiczną (dwustanową) przyjmuje dwie wartości, najczęściej 0 i 1 Zmienną zależną może być:
STATYSTYKA MATEMATYCZNA
STATYSTYKA MATEMATYCZNA 1. Wykład wstępny 2. Zmienne losowe i teoria prawdopodobieństwa 3. Populacje i próby danych 4. Testowanie hipotez i estymacja parametrów 5. Najczęściej wykorzystywane testy statystyczne
4 Szczegóły dotyczące konstrukcji portfela aktywów przedstawiono w punkcie 4. 5 Por. Statman M., How Many Stocks Make a Diversified
1 (ang.) Modern Portfolio Theory (MPT) znana jest także pod terminami teoria średniej I wariancji portfela (Mean-Variance Portfolio Theory) czy portfelową teorią Markowitza (Markowitz Portfolio Theory).
Wykład 8 Dane kategoryczne
Wykład 8 Dane kategoryczne Wrocław, 19.04.2017r Zmienne kategoryczne 1 Przykłady zmiennych kategorycznych 2 Zmienne nominalne, zmienne ordynalne (porządkowe) 3 Zmienne dychotomiczne kodowanie zmiennych
Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce
Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce lnstitutions for Market Economy. The Case ofpoland MARIA LISSOWSKA B 369675 WYDAWNICTWO C.RBECK WARSZAWA 2008 Contents Introduction 8 Chapter 1. Elements of Institutional
A.Światkowski. Wroclaw University of Economics. Working paper
A.Światkowski Wroclaw University of Economics Working paper 1 Planowanie sprzedaży na przykładzie przedsiębiorstwa z branży deweloperskiej Cel pracy: Zaplanowanie sprzedaży spółki na rok 2012 Słowa kluczowe:
Akademia Morska w Szczecinie. Wydział Mechaniczny
Akademia Morska w Szczecinie Wydział Mechaniczny ROZPRAWA DOKTORSKA mgr inż. Marcin Kołodziejski Analiza metody obsługiwania zarządzanego niezawodnością pędników azymutalnych platformy pływającej Promotor:
Leszek Klank. Sukcesja gospodarstw rolnych w Polsce
Leszek Klank Sukcesja gospodarstw rolnych w Polsce Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2006 SPIS TREŚCI Wstęp 9 Rozdział 1. Sukcesja gospodarstw rolnych. Zagadnienia ogólne
International Business - studia licencjackie i magisterskie
International Business - studia licencjackie i magisterskie Wydział Zarządzania Agenda 1. Trochęhistorii 2. Inspiracje i wzorce 3. Program studiów i sylwetka absolwenta 4. Formy prowadzenia i organizacja
Biznesplan - Projekt "Gdyński Kupiec" SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA
Załącznik nr 5 do regulaminu Biznesplan - Projekt "Gdyński Kupiec" SEKCJA A - DANE WNIOSKODAWCY- ŻYCIORYS ZAWODOWY WNIOSKODAWCY SEKCJA B - OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA SEKCJA C - PLAN MARKETINGOWY/ANALIZA
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015
CONSUMER CONFIDENCE WSKAŹNIK ZADOWOLENIA KONSUMENTÓW W POLSCE Q3 2015 Najwyższy wzrost od Q2 2005 Poziom zadowolenia polskich konsumentów w Q3 15 wyniósł 80 punktów, tym samym wzrósł o 10 punktów względem