TARVITA (minun ei tarvitse / minä en tarvitse)

Transkrypt

1 TARVITA (minun ei tarvitse / minä en tarvitse) Pobrano z Czasownik tarvita ma dwa znaczenia. Każde z nich wymaga zastosowania innych reguł gramatycznych. 1. Tarvita może oznaczać potrzebować. Wtedy ten wyraz jest traktowany jak zwykły czasownik. Zaimki osobowe są w mianowniku (minä, sinä, me i te mogą być pominięte). Po czasowniku pojawia się zawsze dopełnienie, czyli rzeczownik lub/i przymiotnik w akkusatiivi lub partitiivi. Przykłady: (Minä) tarvitsen uuden takin. (Potrzebuję nowego płaszcza.) Tarvitsetko (sinä) apua? (Potrzebujesz pomocy?) Hän tarvitsee rahaa. (On potrzebuje pieniędzy.) (Me) tarvitsemme sanakirjan. (Potrzebujemy słownika.) (Te) tarvitsette kahvia. (Wy potrzebujecie kawy.) He tarvitsevat aikaa. (Oni potrzebują czasu.) W przeczeniu dopełnienie jest zawsze w partitiivi: (Minä) en tarvitse uutta takkia. (Nie potrzebuję nowego płaszcza.) Etkö (sinä) tarvitse apua? (Nie potrzebujesz pomocy?) Hän ei tarvitse rahaa. (On nie potrzebuje pieniędzy.) (Me) emme tarvitse sanakirjaa. (Nie potrzebujemy słownika.) (Te) ette tarvitse kahvia. (Wy nie potrzebujecie kawy.)

2 He eivät tarvitse aikaa. (Oni nie potrzebują czasu.) 2. Tarvita może też oznaczać musieć, trzeba. Wtedy ten wyraz jest traktowany jako czasownik pomocniczy i w zdaniu pojawi się jeszcze jeden czasownik. Minun ei tarvitse herätä aikaisin. (Nie muszę wcześnie wstawać.) Czasownik tarvita w tym znaczeniu występuje zawsze w 3. osobie liczby pojedynczej (tj. tarvitsee, ei tarvitse). Sinun ei tarvitse ostaa kahvia. (Nie musisz kupować kawy.) (Źle: Sinun et tarvitse ostaa kahvia.) Zaimki osobowe są w genetiivi (minun, sinun, hänen, meidän, teidän, heidän). Hänen ei tarvitse mennä lääkäriin. (On nie musi iść do lekarza.) (Źle: Hän ei tarvitse mennä lääkäriin.) Czasownik tarvita bardzo rzadko wystąpi w zdaniach twierdzących. Zamiast tego użyjemy czasowników täytyy, on pakko, pitää. Minun tarvitsee käydä vessassa. = Lepiej: Minun täytyy käydä vessassa. (Potrzebuję/Muszę iść do toalety.) Za to często pojawia się w zdaniach przeczących. Wtedy dopełnienie będzie zawsze w partitiivi. Przykłady: Minun ei tarvitse ostaa uutta takkia. (Nie muszę kupować nowego płaszcza.) Heidän ei tarvitse siivota tätä huonetta. (Oni nie muszą sprzątać tego pokoju.) Teidän ei tarvitse auttaa minua. (Nie musicie mi pomagać.)

3 Te olette tehneet / Te olette tehnyt" Pobrano z Która forma jest poprawna: Te olette tehneet czy Te olette tehnyt? Obydwie! Natomiast, używamy je w innym kontekście. Te olette tehneet oznacza wy zrobiliście/państwo zrobili. Jest to forma czasu przeszłego perfekti i odnosi się do grupy osób. Zarówno czasownik pomocniczy olla (>olette), jak i imiesłów (>tehneet) są w liczbie mnogiej. Te olette tehnyt oznacza pani zrobiła/pan zrobił. Jest to forma grzecznościowa czasu przeszłego perfekti i odnosi się do jednej osoby. Czasownik pomocniczy olla (>olette) jest w liczbie mnogiej, ale imiesłów (>tehnyt) jest w liczbie pojedynczej. Źródło: Kielitohtori.fi > Käytetäänkö teitittelymuotona Te olette tehnyt vai Te olette tehneet? Kielikello.fi > Oletteko kuullut teitittelystä? Zobacz też: Czas przeszły perfekti

4 Czas przeszły imperfekti czasowników zakończonych na - taa/-tää Pobrano z Czasowniki typu 1 zakończone na -taa/-tää mają TRZY możliwe odmiany w zależności od budowy wyrazu: 1. A > OI Do tej odmiany należą wyrazy dwusylabowe wyrazy, w których pierwszą samogłoską w pierwszej sylabie jest a. Przy tworzeniu imperfekti, zamieniamy samogłoskę a z drugiej sylaby na oi. Następnie dochodzą właściwe dla każdej formy osobowej końcówki. Uwaga należy wymienić spółgłoski na słabe w osobach: minä, sinä, me i te! Przykłady: maksaa (płacić) > minä maksoin, sinä maksoit, hän maksoi, me maksoimme, te maksoitte, he maksoivat antaa (dawać) > minä annoin, sinä annoit, hän antoi, me annoimme, te annoitte, he antoivat Podobnie odmieniają się czasowniki: kantaa (nosić), auttaa (pomagać), nauraa (śmiać się), laulaa (śpiewać), alkaa (zaczynać), jakaa (dzielić), jatkaa (kontynuować), vaihtaa (zmieniać), laittaa

5 (przygotowywać), paistaa (świecić, smażyć), maistaa (próbować, smakować), haistaa (wąchać), kaataa (nalewać), kattaa (pokrywać), kastaa (zanurzać), painaa (ważyć), saattaa (odprowadzać), sataa (padać), palaa (palić się) 2. A > I Do tej odmiany należą wyrazy zakończone na -ttaa/ ttää, staa/ stää. Przy tworzeniu imperfekti, zamieniamy samogłoskę a na i. Uwaga należy wymienić spółgłoski na słabe w osobach: minä, sinä, me i te! Przykłady: matkustaa (podróżować) > minä matkustin, sinä matkustit, hän matkusti, me matkustimme, te matkustitte, he matkustivat päättää (decydować, kończyć) > minä päätin, sinä päätit, hän päätti, me päätimme, te päätitte, he päättivät Podobnie odmieniają się czasowniki: rakastaa (kochać), pakastaa (mrozić), harrastaa (interesować się), tarkastaa (skontrolować), odottaa (czekać), säästää (oszczędzać), käyttää (używać), näyttää (pokazywać), jättää (zostawiać) 3. TAA/-TÄÄ > SI Do tej odmiany należą pozostałe wyrazy zakończone na taa/ tää (głównie ntaa/ ntää, ltaa/ ltää, rtaa/ rtää). Przy tworzeniu imperfekti, zamieniamy końcówkę taa/ tää na si. Przykłady: tietää (wiedzieć) > minä tiesin, sinä tiesit, hän tiesi, me tiesimme, te tiesitte, he tiesivät lentää (latać) > minä lensin, sinä lensit, hän lensi, me lensimme, te lensitte,

6 he lensivät kieltää (zabraniać) > minä kielsin, sinä kielsit, hän kielsi, me kielsimme, te kielsitte, he kielsivät ymmärtää (rozumieć) > minä ymmärsin, sinä ymmärsit, hän ymmärsi, me ymmärsimme, te ymmärsitte, he ymmärsivät Również: tuntea (czuć, znać) > minä tunsin, sinä tunsit, hän tunsi, me tunsimme, te tunsitte, he tunsivat Podobnie odmieniają się czasowniki: pyytää (prosić), löytää (znajdować), huutaa (krzyczeć), kääntää (tłumaczyć), työntää (pchać), myöntää (przyznawać), jäljentää (kopiować), väärentää (podrabiać), rakentaa (budować), oksentaa (wymiotować), parantaa (polepszać), pahentaa (pogarszać), alentaa (obniżać), tallentaa (zapisywać), komentaa (rozkazywać), valmentaa (trenować), suomentaa (tłumaczyć na fiński), kustantaa (sponsorować, publikować), viheltää (gwizdać), puhaltaa (dmuchać), sukeltaa (nurkować), vaeltaa (wędrować), uskaltaa (odważyć się), soveltaa (wprowadzać, zastosować), piirtää (rysować), siirtää (przemieszczać, transferować), kiertää (przekręcać), kumartaa (kłaniać się), murtaa (łamać) Zobacz również odmianę pozostałych typów czasownika w czasie przeszłym imperfekti: Ja mam (Minulla on)

7 Pobrano z W języku fińskim nie ma bezpośredniego odpowiednika polskiego czasownika mieć. Aby wyrazić, że ktoś coś posiada użyjemy konstrukcji - lla/-llä on, czyli poprzez przypadek adessiivi oraz czasownik olla (być). Przykłady: Minulla on koira. (Mam psa.) Dosłowne tłumaczenie: Na mnie jest pies. Sinulla on kissa. (Masz kota.) Hänellä on nälkä. (Ona jest głodna.) Dosłowne tłumaczenie: Ona ma głód. Meillä on kiire. (Śpieszymy się. Jesteśmy zajęci.) Dosłowne tłumaczenie: Mamy pośpiech. Teillä on sauna. (Wy macie saunę.) Heillä on parveke. (Oni mają balkon.) Przykłady pytań: Kenellä on auto? (Kto ma samochód.) Onko sinulla asunto? (Czy masz mieszkanie?) Jeżeli jest to konieczne, należy dokonać wymiany spółgłosek oraz końcówki rdzenia w wyrazie: Pekalla on polkupyörä. (Pekka ma rower.) wymiana spółgłosek kk k Naisella on sanakirja. (Kobieta ma słownik). zmiana końcówki rdzenia -nen -se- Jeżeli imię jest pochodzenia obcego i kończy się na spółgłoskę, dodajemy

8 wtedy pomocniczą samogłoskę i przed dodaniem końcówki lla/-llä. Przykład: Davidilla on veli. (David ma brata.) Czasownik olla w zdaniach opisujących własność jest zawsze w trzeciej osobie liczby pojedynczej! Przykład: Annella on siniset silmät. (Anne ma niebieskie oczy). NIE: Annella ovat siniset silmät Jeżeli przed rzeczownikiem znajduje się przymiotnik lub/i zaimek wskazujący, te wyrazy również odmieniamy dodając końcówkę -lla/-llä. Przykład: Vanhalla naisella on pitkät hiukset. (Stara kobieta ma długie włosy.) Tällä lapsellä on silmälasit. (To dziecko nosi okulary.) Sillä pitkällä miehellä on parta. (Ten wysoki mężczyzna ma brodę.) Tuolla pienellä tytöllä on poninhäntä. (Tamta mała dziewczynka ma kucyk.) Jeżeli właściciel rzeczy ma nazwę składającą się z dwóch rzeczowników (np. imię i nazwisko), odmieniamy tylko ostatni wyraz. Przykład: Pekka Virtasella on flunssa. (Pekka Virtanen ma grypę.) NIE: Pekalla Virtasella Herra Mäkisellä on kaksi lasta. (Pan Mäkinen ma dwójkę dzieci.) Jeżeli przed rzeczownikiem znajduje się zaimek dzierżawczy, ten wyraz pozostanie w przypadku genetiivi i nie dodajemy dodatkowej końcówki - lla/-llä. Przykład:

9 Meidän mummolla on kissa. (Nasza babcia ma kota.) NIE: Meidänillä mummolla Uwaga! Końcówkę -lla/-llä (w znaczeniu mieć ) dodajemy głównie w odniesieniu do osób. Jeżeli jakaś rzecz coś ma, wtedy użyjemy końcówki - ssa/-ssä. Natomiast miasta i państwa mogą coś mieć z końcówką -lla/-llä. Kerrostalossa on hissi. (Blok ma windę.) NIE: Kerrostalolla on hissi. Suomella on pitkä raja Venäjän kanssa. (Finlandia ma długą linię graniczną z Rosją.) Czasownik + bezokolicznik Pobrano z Czasownik + bezokolicznik Jeżeli używamy dwóch czasowników w zdaniu, pierwszy jest w odmienionej formie osobowej, a drugi jest często w formie bezokolicznikowej (1. infinitiivi). Przykłady: Minä haluan opiskella suomea. (Chcę się uczyć fińskiego.) Osaatko sinä uida? (Czy potrafisz pływać?) Saanko lähteä kotiin? (Czy mogę iść do domu?)

10 Czasownik w formie bezokolicznikowej występuje po takich czasownikach jak: aikoa (zamierzać) alkaa (zaczynać) haluta (chcieć) jaksaa (dawać radę) luvata (obiecywać) muistaa (pamiętać) osata (potrafić) päättää (decydować się) saada (mieć pozwolenie) tahtoa (chcieć) täytyä (musieć) unohtaa (zapominać) uskaltaa (ośmielić się) viitsiä (przeszkadzać) voida (móc) yrittää (próbować) Uwaga! W języku fińskim po niektórych czasownikach drugi czasownik w zdaniu może przybrać formę rzeczownika odczasownikowego lub tzw. trzeciego bezokolicznika. Rzeczowniki odczasownikowe są używane po takich czasownikach jak: pitää (lubić), harrastaa (interesować się), rakastaa (kochać), aloittaa (zaczynać), lopettaa (kończyć). Przykład: Pidän suomen kielen opiskelemisesta. (Lubię uczyć się języka fińskiego.) Czasowniki w formie trzeciego bezokolicznika są zakończone na -maan/-mään, -massa/-mässä lub -masta/-mästä oraz używane są głównie po czasownikach wyrażających ruch lub miejsce, takich jak: mennä (iść), matkustaa (podróżować), tulla (przychodzić), lähteä (wychodzić), olla (być). Przykład: Menen kurssille opiskelemaan suomea. (Idę na kurs uczyć się fińskiego.) Tryb rozkazujący Pobrano z

11 Tryb rozkazujący Aby utworzyć tryb rozkazujący dla drugiej osoby liczby pojedynczej, należy usunąć n z czasownika w odmienionej formie pierwszej osoby liczby pojedynczej w czasie teraźniejszym. Aby utworzyć przeczący rozkaz, należy dodać Älä przed czasownikiem. Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie twierdzenie minä tryb rozkazujący twierdzący sinä tryb rozkazujący przeczący sinä 1 kertoa opowiadać kerron Kerro! Älä kerro! 2 syödä jeść syön Syö! Älä syö! 3 juosta tulla biec przyjść juoksen tulen Juokse! Tule! Älä juokse! Älä tule! 4 pakata pakować pakkaan Pakkaa! 5 punnita ważyć punnitsen Punnitse! Älä pakkaa! Älä punnitse! Älä 6 paeta uciekać pakenen Pakene! pakene! Aby utworzyć tryb rozkazujący dla drugiej osoby liczby mnogiej, należy usunąć końcówkę z bezokolicznika i dodać końcówkę- kaa /-kää. Aby utworzyć przeczący rozkaz, należy dodać Älkää przed czasownikiem i zmienić na końcówkę ko /-kö. Verbityyppi Przed dodaniem kaa /- kää należy: Infinitiivi Tłumaczenie tryb rozkazujący twierdzący te tryb rozkazujący przeczący te 1 usunąć a/- ä kertoa opowiadać Kertokaa! Älkää kertoko!

12 2 usunąć da/-dä syödä jeść Syökää! Älkää syökö! usunąć Älkää 3 dwie ostatnie juosta tulla biec przyjść Juoskaa! Tulkaa! juosko! Älkää litery tulko! 4 usunąć a/- ä pakata pakować Pakatkaa! Älkää pakatko! 5 usunąć a/- ä punnita ważyć Punnitkaa! Älkää punnitko! 6 usunąć a/- ä paeta uciekać Paetkaa! Älkää paetko! Tryb przypuszczający Pobrano z Tryb przypuszczający Tryb przypuszczający używamy do tworzenia przypuszczeń, hipotetycznych zdań, życzeń lub uprzejmych próśb. Haluaisitko kupin kahvia? (Chciałbyś filiżankę kawy?) Mitä tekisit, jos sinulla olisi paljon rahaa? (Co byś zrobił, gdybyś miał dużo pieniędzy?) Tryb przypuszczający czas teraźniejszy Tryb przypuszczający tworzymy usuwając końcówkę -vat/-vät od 3. osoby liczby mnogiej, dodając -isi- oraz końcówkę dla odpowiedniej osoby. np.: kertoa: kertovat + -isi- = kertoisi

13 minä sinä hän me te kertoisin kertoisit kertoisi kertoisimme kertoisitte he kertoisivat Jeśli trzon czasownika (przed usunięciem końcówki -vat/-vät) kończy się na e, wówczas ginie ta końcówka, np.: olla: olevat + -isi- = olisi W czasownikach Verbityyppi 2 oraz niektórych Verbityyppi 4 przedostatnia samogłoska jest usunięta: tuoda: tuovat + -isi- = toisi Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Twierdzenie 3. osoba l. poj. Przeczenie 1 kertoa opowiadać kertoisi kertoisi antaa dawać antaisi antaisi löytää znajdować löytäisi löytäisi 2 3 saada tuoda viedä käydä (wyjątek!) olla nousta dostać przynosić brać iść być wstawać saisi toisi veisi kävisi olisi nousi en et ei emme ette eivät saisi toisi veisi kävisi olisi nousi 4 tavata spotykać tapaisi tapaisi 5 tarvita potrzebować tarvitsisi tarvitsisi 6 vaieta ucichnąć vaikenisi vaikenisi Tryb przypuszczający czas przeszły perfekti

14 Twierdzenie Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Liczba pojedyncza Liczba mnoga 1 kertoa opowiadać kertonut kertoneet antaa dawać antanut antaneet löytää znajdować löytänyt löytäneet saada dostać saanut saaneet 2 3 tuoda viedä käydä olla nousta przynosić brać iść być wstawać olisin olisit olisi tuonut vienyt käynyt ollut noussut olisimme olisitte olisivat tuoneet vieneet käyneet olleet nousseet 4 tavata spotykać tavannut tavanneet 5 tarvita potrzebować tarvinnut tarvinneet 6 vaieta ucichnąć vaiennut vaienneet Przeczenie Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Liczba pojedyncza Liczba mnoga 1 kertoa opowiadać kertonut kertoneet antaa dawać antanut antaneet löytää znajdować löytänyt löytäneet saada dostać saanut saaneet emme tuoda przynosić en tuonut tuoneet 2 olisi viedä brać olisi vienyt vieneet ette käydä iść et käynyt käyneet olisi olisi olla być ollut eivät olleet 3 ei olisi nousta wstawać noussut olisi nousseet 4 tavata spotykać tavannut tavanneet 5 tarvita potrzebować tarvinnut tarvinneet 6 vaieta ucichnąć vaiennut vaienneet Tryb przypuszczający strona bierna

15 Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Czas teraźniejszy Czas przeszły perfekti Twierdzenie Przeczenie Twierdzenie Przeczenie ei olisi ei olisi 1 kertoa antaa löytää opowiadać dawać znajdować kerrottaisiin annettaisiin löydettäisiin kerrottaisi ei annettaisi ei kerrottu olisi annettu olisi kerrottu ei olisi annettu ei olisi löydettäisi löydetty löydetty 2 saada dostać saataisiin ei saataisi olisi saatu ei olisi saatu 3 olla nousta być wstawać oltaisiin noustaisiin ei oltaisi ei noustaisi olisi oltu olisi noustu ei olisi oltu ei olisi noustu 4 tavata spotykać tavattaisiin ei tavattaisi olisi tavattu ei olisi tavattu 5 tarvita potrzebować tarvittaisiin ei tarvittaisi olisi häiritty ei olisi häiritty 6 vaieta ucichnąć vaiettaisiin ei vaiettaisi olisi vaiettu ei olisi vaiettu Strona bierna Pobrano z Stronę bierną wykorzystujemy, kiedy zwracamy uwagę na czynność, a nie na wykonawcę czynności. Wykonawca często jest nieznany. Nie ma podmiotu w zdaniu. Strona bierna czas teraźniejszy Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Twierdzenie Przeczenie 1 kertoa opowiadać kerrotaan ei kerrota antaa dawać annetaan! ei anneta löytää znajdować löydetään ei löydetä

16 2 saada dostać saadaan ei saada 3 olla być ollaan ei olla nousta wstawać noustaan ei nousta 4 tavata spotykać tavataan ei tavata 5 häiritä przeszkadzać häiritään ei häiritä 6 vaieta ucichnąć vaietaan ei vaieta Suomessa puhutaan myös ruotsia. (W Finlandii mówi się również po szwedzku.) Kadulla ei leikitä. (Na ulicy się nie bawi.) Strona bierna w czasie teraźniejszym w języku mówionym często zastępuje formę 1. osoby liczby mnogiej. Me ostetaan uusi auto ensi viikolla. = Me ostamme uuden auton ensi viikolla. (Kupimy nowy samochód w przyszłym tygodniu.) Me ei osteta uutta autoa. = Me emme osta uutta autoa. (My nie kupujemy nowego samochodu.) Strona bierna czas przeszły imperfekti Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Twierdzenie Przeczenie 1 kertoa opowiadać kerrottiin ei kerrottu antaa dawać annettiin! ei annettu löytää znajdować löydettiin ei löydetty 2 saada dostać saatiin ei saatu 3 olla być oltiin ei oltu nousta wstawać noustiin ei noustu 4 tavata spotykać tavattiin ei tavattu 5 häiritä przeszkadzać häirittiin ei häiritty 6 vaieta ucichnąć vaiettiin ei vaiettu

17 Kursilla puhuttiin ja luettiin. (Na kursie mówiono i pisano.) Ikkunoita ei avattu. (Nie otwierano okien.) Strona bierna czas przeszły perfekti Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Twierdzenie Przeczenie 1 kertoa opowiadać on kerrottu ei ole antaa dawać on annettu kerrottu löytää znajdować on löydetty ei ole annettu ei ole löydetty 2 saada dostać on saatu ei ole saatu 3 olla być on oltu ei ole oltu nousta wstawać on noustu ei ole noustu 4 tavata spotykać on tavattu ei ole tavattu 5 häiritä przeszkadzać on häiritty ei ole häiritty 6 vaieta ucichnąć on vaiettu ei ole vaiettu Seinät on maalattu. (Ściany zostały pomalowane.) Roskia ei ole viety ulos. (Śmieci nie zostały wyniesione.) Strona bierna czas zaprzeszły pluskvamperfekti Verbityyppi Bezokolicznik Tłumaczenie Twierdzenie Przeczenie 1 kertoa opowiadać oli kerrottu ei ollut antaa dawać oli annettu kerrottu löytää znajdować oli löydetty ei ollut annettu ei ollut löydetty 2 saada dostać oli saatu ei ollut saatu

18 3 olla nousta być wstawać oli oltu oli noustu ei ollut oltu ei ollut noustu 4 tavata spotykać oli tavattu ei ollut tavattu 5 häiritä przeszkadzać oli häiritty ei ollut häiritty 6 vaieta ucichnąć oli vaiettu ei ollut vaiettu Kun oli syöty, juotiin kahvi. (Po tym jak zjedzono, napito się kawy.) Koska koiralle ei ollut annettu ruokaa, sillä oli hirveä nälkä. (Ponieważ nie dano psu jedzenia, był on strasznie głodny. Typy czasownika w skrócie Pobrano z Typ Końcówka Przykład 1 dwie samogłoski Jak tworzymytrzon? odottaa czekać odottaa Wymiana spółgłosek mocna > słaba(minä, sinä, me, te) mocna = mocna (hän, he) Wymiana w podanym przykładzie tt > t Trzon(bez końcówek form osobowych) odota-(minä, sinä, me, te) odotta- (hän, he) minä sinä hän me te he Przeczenie odotan odotat odottaa odotamme odotatte odottavat odota 2 -da/-dä syödä jeść syödä 3 -la/-lä-ra/-rä -na/-nä -sta/-stä 4 5 kuunnellapurra mennä pestä słuchaćgryźć iść myć kuunnella + epurra + e mennä + e pestä + e -ta/-tä leikata ciąć leikata -ita/-itä valita wybierać valita + se 6 -eta/-etä edetä postępować,iść do przodu edetä + ne nie występuje słaba > mocna słaba > mocna nie występuje słaba > mocna syö- syön syöt syö syömme syötte syövät enet ei emme ette eivät syö nn > nt kuuntele-puremenepese- kuuntelenpuren menen pesen kuunteletpuret menet peset kuunteleepuree menee pesee kuuntelemmepuremme menemme pesemme kuuntelettepurette menette pesette kuuntelevatpurevat menevat pesevat kuuntelepure mene pese k > kk leikkaa- leikkaan leikkaat leikkaa leikkaamme leikkaatte leikkaavat leikkaa valitse- valitsen valitset valitsee valitsemmme valitsette valitsevat valitse d > t etene- etenen etenet etenee etenemme etenette etenevat etene

19 Wymiana spółgłosek MOCNA > SŁABA Typ 1 dwie samogłoski na końcu SŁABA > MOCNA Typ 3, 4, 6 jedna samogłoska na końcu kk > k k > kk ks = ks pp > p p > pp sk =sk tt > t t > tt ps = ps k > > k sp = sp p > v v > p ts = ts t > d d > t st = st nk > ng ng > nk tk = tk mp > mm mm > mp lt > ll ll > lt nt > nn nn > nt rt > rr rr > rt lke > lje lje > lke rke > rje rje > rke hke > hje Imiesłów (partisiippi) Pobrano z Imiesłów to wyraz będący formą czasownika mający cechy przymiotnika lub

20 przysłówka. Imiesłowy odmieniają się przez przypadki. Jest sześć typów imiesłowu w języku fińskim: Fińska nazwa Polski opis Typowa końcówka Przykład Tłumaczenie przykładu aktiivin 1. imiesłów -VA maksava płacący klient partisiippi przymiotnikowy asiakas czynny, czas teraźniejszy aktiivin 2. imiesłów -NUT laskun klient, który partisiippi przymiotnikowy maksanut zapłacił czynny, czas asiakas rachunek przeszły passiivin 1. imiesłów -VA maksettava rachunek do partisiippi przymiotnikowy lasku zapłacenia bierny, czas teraźniejszy i przyszły passiivin 2. imiesłów -TU maksettu zapłacony partisiippi przymiotnikowy lasku rachunek bierny, czas przeszły agenttipartisiippi imiesłów -MA asiakkaan rachunek przymiotnikowy maksama zapłacony ze wskazanym lasku przez klienta wykonawcą, wszystkie czasy kieltopartisiippi imiesłów -TON maksamaton niezapłacony przymiotnikowy lasku rachunek przeczący, wszystkie czasy AKTIIVIN 1. PARTISIIPPI

21 Imiesłów przymiotnikowy czynny, czas teraźniejszy Jak tworzymy? Aktiivin 1. partisiippi tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej i usunięciu literki t : laulaa (śpiewać): laulavat (śpiewają) laulava (śpiewający) Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Końcówka Partisiippi 1 kertoa antaa opowiadać dawać kertova antava 2 tehdä robić tekevä kuulla słyszeć kuuleva 3 mennä purra juosta iść gryźć biec ava/ ävä menevä pureva juokseva 4 tavata spotykać tapaava 5 tarvita potrzebować tarvitseva 6 kyetä być zdolnym do kykenevä Odmiana imiesłowu aktiivin 1. partisiippi przez przypadki na przykładzie tekevä (robiący): Przypadek Imiesłów aktiivin 1. partisiippi

22 liczba pojedyncza liczba mnoga Nominatiivi tekevä tekevät Genetiivi tekevän tekevien Partitiivi tekevää tekeviä Inessiivi tekevässä tekevissä Elatiivi tekevästä tekevistä Illatiivi tekevään tekeviiin Adessiivi tekevällä tekevillä Ablatiivi tekevältä tekeviltä Allatiivi tekevälle tekeville Essiivi tekevänä tekevinä Translatiivi tekeväksi tekeviksi Abessiivi tekevättä tekevittä Komitatiivi tekevine Instruktiivi tekevin Zastosowanie Aktiivin 1. partisiippi stosujemy do opisania niedokonanej sytuacji. Ihminen on ajatteleva eläin. (Człowiek to myślące zwierzę.) Samppanja on kuohuvaa viiniä. (Szampan to musujące wino.) AKTIIVIN 2. PARTISIIPPI Imiesłów przymiotnikowy czynny, czas przeszły

23 Jak tworzymy? Aktiivin 2. partisiippi tworzymy po usunięciu jednej ostatniej literki od bezokolicznika (typ 1 czasownika) lub dwóch literek (typ 2-6) oraz dodaniu nut/ nyt, nnut/ nnyt, lut/ lyt, sut/ syt lub rut/ ryt. Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Końcówka Partisiippi 1 antaa dawać antanut -nut / -nyt 2 tehdä robić tehnyt 3 kuulla mennä purra juosta słyszeć iść gryźć biec -lut / -lytnut/ -nytrut / -rytsut/ -syt kuullut mennyt purrut juossut 4 tavata spotykać tavannut 5 tarvita potrzebować -nnut/ - tarvinnut być zdolnym nnyt 6 kyetä kyennyt do Odmiana imiesłowu aktiivin 2. partisiippi przez przypadki na przykładzie tehnyt (zrobiony): Przypadek Imiesłów aktiivin 2. partisiippi liczba pojedyncza liczba mnoga Nominatiivi tehnyt tehneet Genetiivi tehneen tehneiden Partitiivi tehnyttä tehneitä Inessiivi tehneessä tehneissä Elatiivi tehneestä tehneistä Illatiivi tehneeseen tehneisiin

24 Adessiivi tehneellä tehneillä Ablatiivi tehneeltä tehneiltä Allatiivi tehneelle tehneille Essiivi tehneenä tehneinä Translatiivi tehneeksi tehneiksi Abessiivi tehneettä tehneittä Komitatiivi tehneine Instruktiivi tehnein Zastosowanie Imiesłów aktiivin 2. partisiippi stosujemy do opisania dokonanej sytuacji. Kaivo, jossa ei ole enää vettä, on kuivunut kaivo. (Studnia, w której już nie ma wody, to wyschnięta studnia.) Hän on kokenut mies. (On jest doświadczonym mężczyzną.) Stosujemy go również do tworzenia czasu przeszłego perfekti, pluskvamperfekti i przeczenia imperfekti. Hän on tullut tänne. (On tu przyszedł.) Hän ei pessyt pyykkiä. (On nie zrobił prania.) PASSIIVIN 1. PARTISIIPPI Imiesłów przymiotnikowy bierny, czas teraźniejszy i przyszły. Jak tworzymy?

25 Typ 1: Od czasownika odmienionego w 1. osobie liczby pojedynczej usuwamy ostatnią literę (jeśli przedostatnią literą w bezokoliczniku jest a, to zamienimy ją na e ) i dodajemy ttava/ ttävä Typ 2-6: od bezokolicznika odejmujemy dwie literki i dodajemy tava/ tävä (typ 2 i 3) lub ttava/ ttävä (typ 4, 5, 6) Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Końcówka Partisiippi 1 kertoa antaa opowiadać dawać ttava/ ttävä kerrottava annettava 2 tehdä robić tehtävä 3 kuulla mennä purra juosta słyszeć iść gryźć biec tava/ tävä kuultava mentävä purtava juostava 4 tavata spotykać tavattava 5 tarvita potrzebować ttava/ ttävä tarvittava 6 kyetä być zdolnym do kyettävä Odmiana imiesłowu passiivin 1. partisiippi przez przypadki na przykładzie tehtävä (do zrobienia): Przypadek Imiesłów passiivin 1. partisiippi liczba pojedyncza liczba mnoga Nominatiivi tehtävä tehtävät Genetiivi tehtävän tehtävien Partitiivi tehtävää tehtäviä Inessiivi tehtävässä tehtävissä Elatiivi tehtävästä tehtävistä

26 Illatiivi tehtävään tehtäviin Adessiivi tehtävällä tehtävillä Ablatiivi tehtävältä tehtäviltä Allatiivi tehtävälle tehtäville Essiivi tehtävänä tehtävinä Translatiivi tehtäväksi tehtäviksi Abessiivi tehtävättä tehtävittä Komitatiivi tehtävine Instruktiivi tehtävin Zastosowanie Imiesłów passiivin 1. partisiippi stosujemy do opisania sytuacji, którą należy lub można wykonać. Imiesłów ten stoi samodzielnie lub przed nazwą przedmiotu do wykonania. Minulla ei ole mitään sanottavaa sinulle. (Nie mam ci nic do powiedzenia.) Onko täällä jotakin juotavaa? (Czy jest coś do picia?) Korissa on pestäviä vaatteita. (W koszu są ubrania do prania.) Niektóre imiesłowy używane są również jako rzeczowniki. tehtävä (zadanie) käytävä (korytarz) PASSIIVIN 2. PARTISIIPPI Imiesłów przymiotnikowy bierny, czas przeszły.

27 Jak tworzymy? Typ 1: Od czasownika odmienionego w 1. osobie liczby pojedynczej usuwamy ostatnią literę (jeśli przedostatnią literą w bezokoliczniku jest a, to zamienimy ją na e ) i dodajemy ttu/ tty Typ 2-6: od bezokolicznika odejmujemy dwie literki i dodajemy tu/ ty (typ 2 i 3) lub ttu/ tty (typ 4, 5, 6) Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Końcówka Partisiippi 1 kertoa antaa opowiadać dawać ttu/ tty kerrottu annettu 2 tehdä robić tehty 3 kuull amennä purra juosta słyszeć iść gryźć biec tu/ ty kuultu menty purtu juostu 4 tavata spotykać tavattu 5 tarvita potrzebować ttu/ tty tarvittu 6 kyetä być zdolnym do kyetty Odmiana imiesłowu passiivin 2. partisiippi przez przypadki na przykładzie tehty (zrobiony): Przypadek Imiesłów passiivin 2. partisiippi liczba pojedyncza liczba mnoga Nominatiivi tehty tehdyt Genetiivi tehdyn tehtyjen

28 Partitiivi tehtyä tehtyjä Inessiivi tehdyssä tehdyissä Elatiivi tehdystä tehdyistä Illatiivi tehtyyn tehtyihin Adessiivi tehdyllä tehdyillä Ablatiivi tehdyltä tehdyiltä Allatiivi tehdylle tehdyille Essiivi tehtynä tehtyinä Translatiivi tehdyksi tehdyiksi Abessiivi tehdyttä tehdyittä Komitatiivi Instruktiivi tehdyin Zastosowanie Imiesłów passiivin 2. partisiippi stosujemy do opisania sytuacji, którą się wydarzyła. Pakattu laukku on eteisessä. (Spakowana torba jest w przedpokoju.) varattu paikka (zajęte miejsce) Ten imiesłów stosowany jest do tworzenia strony biernej w czasie przeszłym perfekti, pluskvamperfekti i przeczącym imperfekti Tämä penkki on juuri maalattu. (Ta ławka jest dopiero co malowana.) AGENTTIPARTISIIPPI Imiesłów przymiotnikowy ze wskazanym wykonawcą, wszystkie czasy Jak tworzymy?

29 Agenttipartisiippi tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej. Usuwamy vat/ vät i dodajemy ma/ mä juosta (biec): juoksevat (oni biegają) juoksema (biegany przez) Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Końcówka Partisiippi 1 kertoa antaa opowiadać dawać kertoma antama 2 tehdä robić tekemä kuulla słyszeć kuulema 3 mennä purra juosta iść gryźć biec ava/ ävä menemä purema juoksema 4 tavata spotykać tapaama 5 tarvita potrzebować tarvitsema 6 kyetä być zdolnym do kykenemä Odmiana imiesłowu agenttipartisiippi przez przypadki na przykładzie tekemä (robiony przez): Przypadek Imiesłów agenttipartisiippi

30 liczba pojedyncza liczba mnoga Nominatiivi tekemä tekemät Genetiivi tekemän tekemien Partitiivi tekemää tekemiä Inessiivi tekemässä tekemissä Elatiivi tekemästä tekemistä Illatiivi tekemään tekemiiin Adessiivi tekemällä tekemillä Ablatiivi tekemältä tekemiltä Allatiivi tekemälle tekemille Essiivi tekemänä tekeminä Translatiivi tekemäksi tekemiksi Abessiivi tekemättä tekemittä Komitatiivi tekemine Instruktiivi tekemin Zastosowanie Agenttipartisiippi stosujemy do wykonawcy danej rzeczy/czynności. Wykonawca jest w genetiivi. Rakastan äidin leipomaa pullaa. (Kocham bułeczki upieczone przez mamę.) Imiesłów ma przyrostek dzierżawczy, jeśli wykonawca przedstawiony jest za pomocą zaimka dzierżawczego. Minun maalaamani taulu riippuu seinällä. (Obraz namalowany przeze mnie wisi na ścianie.)

31 KIELTOPARTISIIPPI Imiesłów przymiotnikowy przeczący, wszystkie czasy. Jak tworzymy? Agenttipartisiippi tworzymy od 3. osoby liczby mnogiej. Usuwamy vat/ vät i dodajemy maton/ mätön palaa (palić się): palaavat (palą się) palamaton (niepalny) Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Końcówka Partisiippi 1 kertoa antaa opowiadać dawać kertomaton antamaton 2 tehdä robić tekemätön kuulla słyszeć kuulematon 3 mennä purra juosta iść gryźć biec ava/ ävä menemätön purematon juoksematon 4 tavata spotykać tapaamaton 5 tarvita potrzebować tarvitsematon 6 kyetä być zdolnym do kykenemätön Odmiana imiesłowu kieltopartisiippi przez przypadki na przykładzie tekemätön (nie do zrobienia, nie zrobiony):

32 Przypadek Imiesłów kieltopartisiippi liczba pojedyncza liczba mnoga Nominatiivi tekemätön tekemättömät Genetiivi tekemättömän tekemättömien Partitiivi tekemätöntä tekemättömiä Inessiivi Elatiivi tekemättömässä tekemättömissä tekemättömästä tekemättömistä Illatiivi tekemättömään tekemättömiin Adessiivi tekemättömällä tekemättömillä Ablatiivi tekemättömältä tekemättömiltä Allatiivi tekemättömälle tekemättömlle Essiivi tekemättömänä tekemättöminä Translatiivi tekemättömäksi tekemättömiksi Abessiivi tekemättömättä tekemättömittä Komitatiivi tekemättömine Instruktiivi tekemättömin Zastosowanie Kieltopartisiippi stosujemy jako przeczący imiesłów zarówno czynny jak i bierny. palava materiaali (łatwopalny materiał) palamaton materiaali (niepalny materiał)

33 kokenut ihminen (doświadczony człowiek) kokematon ihminen (niedoświadczony człowiek) tehtävä työ (praca do zrobienia) tekemätön työ (praca nie do zrobienia) käytetty tavara (towar używany) käyttämätön tavara (towar nieużywany) Odmiana czasownika w czasie teraźniejszym (Preesens) Pobrano z Czasownik w języku fińskim, podobnie do języka polskiego, odmienia się przez osoby w liczbie pojedynczej i mnogiej. Warto zatem poznać końcówki charakterystyczne dla każdej osoby: pronomini Zaimek Końcówki Przykład minä ja -n puhun mówię sinä ty -t puhut mówisz hän on, ona, ono samogłoska puhuu mówi me my -mme puhumme mówimy te we, pan, pani -tte puhutte mówicie

34 he oni, one -vat/vät(zgodnie z zasadą harmonii samogłosek) puhuvat mówią Czasowniki, ze względu na odmianę, można podzielić na 6 typów. Typ odmiany czasownika 1 (Verbityyppi 1) Tu należą czasowniki zakończone na dwie samogłoski w bezokoliczniku, np: puhua (mówić), sanoa (powiedzieć), istua (siedzieć), seisoa (stać), tanssia (tańczyć), itkeä (płakać), nauraa (śmiać się), laulaa (śpiewać), ostaa (kupować), maksaa (płacić), katsoa (oglądać) Aby utworzyć odmieniony czasownik w zdaniu twierdzącym należy odrzucić ostatnią samogłoskę i dodać odpowiednią końcówkę z powyższej tabeli. Spójrz na przykład odmiany czasownika asua (mieszkać): minä asua + -n asun mieszkam sinä asua + -t asut mieszkasz hän asua + -V (podwojona samogłoska) asuu mieszka me asua + -mme asumme mieszkamy te asua + -tte asutte mieszkacie he asua + -vat/vät asuvat mieszkają Przeczenie tworzymy z odmienionego ei + czasownik w minä-formie bez końcówki n. Spójrz na przykład odmiany czasownika asua : minä en + asun en asu nie mieszkam sinä et + asun et asu nie mieszkasz hän ei + asun ei asu nie mieszka

35 me emme + asun emme asu nie mieszkamy te ette + asun ette asu nie mieszkacie he eivät + asun eivät asu nie mieszkają Typ odmiany czasownika 2 (Verbityyppi 2) Są to czasowniki zakończone na -da lub dä. Przykłady: syödä (jeść), juoda (pić), uida (pływać), tupakoida (palić), imuroida (odkurzać), käydä (iść), tehdä (robić), nähdä (widzieć) Aby utworzyć odmieniony czasownik w zdaniu twierdzącym należy usunąć końcówkę da/-dä i dodać odpowiednią końcówkę. Spójrz na przykład odmiany czasownika syödä (jeść): minä syödä + -n syön jem sinä syödä + -t syöt jesz hän syödä + syö je me syödä + -mme syömme jemy te syödä + -tte syötte jecie he syödä + -vat/vät syövät jedzą Przeczenie czasownika syödä : minä en + syön en syö nie jem sinä et + syön et syö nie jesz hän ei + syön ei syö nie je me emme + syön emme syö nie jemy te ette + syön ette syö nie jecie he eivät + syön eivät syö nie jedzą WYJĄTKI:

36 tehdä (robić) minä teen en tee sinä teet et tee hän tekee ei tee me teemme emme tee te teette ette tee he tekevät eivät tee nähdä (widzieć) minä näen en näe sinä näet et näe hän näkee ei näe me näemme emme näe te näette ette näe he näkevät eivät näe Typ odmiany czasownika 3 (Verbityyppi 3) Do tej grupy należą czasowniki zakończone na -la/-lä, -ra/-rä, -na/-nä, -sta/-stä np.: opiskella (uczyć się), tulla (przychodzić), hymyillä (uśmiechać się), purra (gryźć), mennä (iść), pestä (myć), nousta (wstawać) Aby utworzyć odmieniony czasownik w zdaniu twierdzącym należy usunąć końcówkę -la/-lä, -ra/-rä, -na/-nä, -ta/-tä dodać -e- oraz następnie odpowiednią końcówkę. Spójrz na przykład odmiany czasownika mennä (iść):

37 minä mennä + -e- + -n menen idę sinä mennä + -e- + -t menet idziesz hän mennä + -e- + -e menee idzie me mennä + -e- + -mme menemme idziemy te mennä + -e- + -tte menette idziecie he mennä + -e- + -vat/vät menevät idą Przeczenie czasownika dla mennä : minä en + menen en mene nie idę sinä et + menen et mene nie idziesz hän ei + menen ei mene nie idzie me emme + menen emme mene nie idziemy te ette + menen ette mene nie idziecie he eivät + menen eivät mene nie idą WYJĄTEK: juosta (biec) minä juoksen en juokse sinä juokset et juokse hän juoksee ei juokse me juoksemme emme juokse te juoksette ette juokse he juoksevat eivät juokse Typ odmiany czasownika 4 (Verbityyppi 4)

38 Do tej grupy należą czasowniki zakończone na -ta/-tä (z wyjątkiem większości czasowników zakończonych na ita/itä i eta/etä), np.: siivota (sprzątać), pelata (grać), tiskata (zmywać), haluta (chcieć), osata (umieć), avata (otwierać), herätä (budzić się) Aby utworzyć odmieniony czasownik w zdaniu twierdzącym należy usunąć literkę t- pozostawiając jednać końcową samogłoskę i dodać odpowiednią końcówkę. Spójrz na przykład odmiany czasownika haluta (chcieć): minä haluta + -n haluan chcę sinä haluta + -t haluat chcesz hän haluta + -a haluaa chce me haluta + -mme haluamme chcemy te haluta + -tte haluatte chcecie he haluta + -vat/vät haluavat chcą Przeczenie czasownika haluta : minä en + haluan en halua nie chcę sinä et + haluan et halua nie chcesz hän ei + haluan ei halua nie chce me emme + haluan emme halua nie chcemy te ette + haluan ette halua nie chcecie he eivät + haluan eivät halua nie chcą Typ odmiany czasownika 5 (Verbityyppi 5) Do tej grupy należą czasowniki zakończone na -ita/-itä, np.: tarvita (potrzebować), valita (wybierać), häiritä (przeszkadzać) Uwaga! Niewielka ilość czasowników zakończonych na -ita/-itä odmienia się według Verbityyppi 4, np. hävitä (znikać).

39 Aby utworzyć odmieniony czasownik typu 5 w zdaniu twierdzącym należy usunąć końcówkę a, dodać -se- oraz odpowiednią końcówkę. Spójrz na przykład odmiany czasownika tarvita (potrzebować): minä tarvita + -se- + -n tarvitsen potrzebuję sinä tarvita + -se- + -t tarvitset potrzebujesz hän tarvita + -se- + -e tarvitsee potrzebuje me tarvita + -se- + -mme tarvitsemme potrzebujemy te tarvita + -se- + -tte tarvitsette potrzebujecie he tarvita + -se- + -vat/vät tarvitsevat potrzebują Przeczenie czasownika tarvita : minä en + tarvitsen en tarvitse nie potrzebuję sinä et + tarvitsen et tarvitse nie potrzebujesz hän ei + tarvitsen ei tarvitse nie potrzebuje me emme + tarvitsen emme tarvitse nie potrzebujemy te ette + tarvitsen ette tarvitse nie potrzebujecie he eivät + tarvitsen eivät tarvitse nie potrzebują Typ odmiany czasownika 6 (Verbityyppi 6) Do tej niewielkiej grupy należą czasowniki zakończone na -eta/-etä, np.: vanheta (starzeć się), edetä (posuwać się do przodu), paeta (uciekać) Uwaga! Niewielka ilość czasowników zakończonych na -eta/-etä odmienia się według Verbityyppi 4, np. haljeta (podzielić). Aby utworzyć odmieniony czasownik typu 6 w zdaniu twierdzącym należy usunąć końcówkę ta, dodać -ne- oraz odpowiednią końcówkę. Spójrz na przykład odmiany czasownika vanheta (starzeć się): minä vanheta + -ne- + -n vanhenen starzeję się

40 sinä vanheta + -ne- + -t vanhenet starzejesz się hän vanheta + -ne- + -e vanhenee starzeje się me vanheta + -ne- + -mme vanhenemme starzejemy się te vanheta + -ne- + -tte vanhenette starzejecie się he vanheta + -ne- + -vat/vät vanhenevat starzeją się Przeczenie czasownika vanheta : minä en + vanhenen en vanhene nie starzeję się sinä et + vanhenen et vanhene nie starzejesz się hän ei + vanhenen ei vanhene nie starzeje się me emme + vanhenen emme vanhene nie starzejemy się te ette + vanhenen ette vanhene nie starzejecie się he eivät + vanhenen eivät vanhene nie starzeją się Wymiana mocna i słaba spółgłosek Często przy odmianie czasownika dochodzi do transformacji wewnątrz wyrazu i niektóre spółgłoski przekształcają się na inne spółgłoski. Podobne zjawisko występuje też w języku polskim, np. pomagać pomoże (g->ż), prosić proszę (s->sz). W poniższej tabeli zobacz, kiedy dochodzi do tzw. wymiany stóp (po fińsku astevaihtelu ) i jakie spółgłoski zmieniają się: Odmiana A dwie samogłoski na końcu Verbityyppi 1 Zmiana w osobach z wyjątkiem hän, he z mocnej na słabą Wymiana mocna słaba Odmiana B jedna samogłoska na końcu Verbityyppi 3, 4, 6 Zmiana we wszystkich osobach ze słabej na mocną

41 liikkua poruszać > liikun poruszam kk k loukkaan ranię < loukata ranić się się riippua wisieć > riipun wiszę pp p hyppään skaczę < hypätä skakać muuttaa zmieniać > muutan zmieniam tt t ajattelen myślę < ajatellä myśleć alkaa zaczynać > alan zaczynam k pakenen uciekam < paeta uciekać sopia pasować > sovin pasuję p v tapaan spotykam < tavata spotykać tietää wiedzieć > tiedän wiem t d riitelen kłócę się < riidellä kłócić się onkia wędkować > ongin wędkuję nk ng hankaan trę < hangata trzeć ampua strzelać > ammun strzelam mp mm lämpenen ogrzewam się < lämmetä ogrzać się kieltää zabraniać > kiellän zabraniam lt ll valtaan zajmuję < vallata zająć antaa dawać > annan daję nt nn kuuntelen słucham < kuunnella słuchać kertoa mówić > kerron mówię rt rr vertaan porównuję < verrata porównywać kulkea jechać > kuljen jeżdżę lke lje halkean dzielę < haljeta dzielić särkeä boleć > särjen bolę rke rje tarkenen jest mi ciepło < tarjeta być ciepło > hke hje rohkenen śmiem < rohjeta śmieć Zobacz w zestawieniu z przykładami: Odmiana A mocna > słaba (minä, sinä, me, te) mocna > mocna (hän, he) Odmiana B słaba > mocna Verbityyppi 1 Verbityyppi 3 Verbityyppi 4 Verbityyppi 6 kertoa ajatella tavata lämmetä opowiadać myśleć spotkać ocieplić się rt > rr t > tt v > p mm > mp minä kerron ajattelen tapaan lämpenen sinä kerrot ajattelet tapaat lämpenet hän kertoo ajattelee tapaa lämpenee me kerromme ajattelemme tapaamme lämpenemme te kerrotte ajattelette tapaatte lämpenette he kertovat ajattelevat tapaavat lämpenevät

42 Odmiana czasownika w skrócie: Typ końcówka Wymiana Przykład Trzon(bez odmiany spółgłosek(astevaihtelu) końcówek form osobowych) Verbityyppi dwie Odmiana A odottaa czekać odota- (minä, 1 samogłoski mocna > słaba (minä, sinä, me, sinä, me, te) te)odotta- mocna > mocna (hän, (hän, he) he) Verbityyppi 2 -da/-dä nie występuje syödä jeść syö- Verbityyppi -la/-lä-ra/-rä Odmiana B kuunnellapurra słuchaćgryźć kuuntele-pure- 3 -na/-nä słaba > mocna mennä iść mene- -sta/-stä pestä myć pese- Verbityyppi -ta/-tä Odmiana B leikata ciąć leikkaa- 4 słaba > mocna Verbityyppi 5 -ita/-itä nie występuje valita wybierać valitse- Verbityyppi -eta/-etä Odmiana B edetä postępować, etene- 6 słaba > mocna iść do przodu Chcąc sprawdzić odmianę czasownika warto zajrzeć na strony: Wiktionary Po wpisaniu hasła kliknij Siirry, a następnie taivutus przy czasowniku i otwarta zostanie strona z tabelami odmiany danego czasownika Finnish Verb Conjugator

43 Czasowniki przechodnie i nieprzechodnie Pobrano z W języku fińskim występują czasami czasowniki podobne do siebie np. herättää (budzić) i herätä (budzić się). Trzeba jednak uważać, gdyż pierwszy jest czasownikiem przechodnim, a drugi nieprzechodnim. Czasownik przechodni (transitiivinen verbi) może posiadać dopełnienie bliższe i tworzyć formy strony biernej. W języku fińskim taki czasownik często kończy się na taa/-tää. Koira herättää minut. (Pies budzi mnie.) Czasownik nieprzechodni (intransitiivinen verbi) nie ma dopełnienia bliższego i nie tworzy strony biernej. W języku fińskim taki czasownik często kończy się na ua/-yä. W języku polskim często występuje z zaimkiem zwrotnym się. Herään kello seitsemän. (Budzę się o siódmej.) Transitiivinen Czasownik Intransitiivinen Czasownik verbi przechodni verbi nieprzechodni alentaa obniżyć alentua obniżyć się avata otworzyć avautua otworzyć się haavoittaa zranić haavoittua zranić się herättää budzić, obudzić (kogoś) herätä budzić się hukuttaa topić hukkua topić się, tonąć innostaa zaciekawić, inspirować innostua zainteresować się jatkaa kontynuować (coś) jatkua trwać

44 jättää zostawić jäädä zostać kääntää przewrócić, przetłumaczyć kääntyä obrócić się kaataa przewrócić kaatua przewrócić się, upaść kadottaa stracić, zgubić kadota zniknąć, zaginąć kasvattaa hodować, kasvaa rosnąć uprawiać kehittää rozwinąć, polepszyć kehittyä rozwinąć się keittää gotować, zaparzyć kiehua gotować się kohdistaa kierować, skupiać (na) kohdistua skupiać się kuulla słyszeć kuulua słychać liikuttaa poruszać (czymś) kohdistua wzruszyć się löytää znaleźć löytyä znaleźć się maistaa smakować, próbować (np. zupę) maistua smakować (np. dobrze) masentaa przygnębiać masentua przygnębiać się murtaa złamać murtua złamać się zmieniać, muuttaa wymieniać, muuttua zmieniać się przeprowadzać się nähdä widzieć näkyä widać nostaa podnieść nousta wstać päästää pozwolić; wypuścić päästä dotrzeć päättää zakończyć; decydować päättyä kończyć się pahentaa pogorszyć pahentua pogorszyć się

45 pelastaa uratować pelastua uratować się, przeżyć pestä myć peseytyä myć się piilottaa schować piiloutua schować się poistaa usunąć poistaa opuścić polttaa palić (np. papierosy) palaa palić się pudottaa upuścić pudota spadać pukea ubierać pukeutua ubierać się pyörittää obracać pyöriä krążyć, obracać się rakastaa kochać rakastua zakochać się sammuttaa gasić sammua gasnąć selvittää wyjaśniać selvitä wyjaśniać się siirtää przesuwać siirtyä przesuwać się, zmieniać się sitoa wiązać sitoutua zobowiązać się grać (np. na soittaa instrumencie), dzwonić (np. przez soida dzwonić, grać (o przedmiocie) telefon) sulkea zamykać sulkeutua zamknąć się sytyttää zapalić (np. papierosa) syttyä zapalić się tuhota niszczyć tuhoutua być zniszczonym tyhjentää opróżniać tyhjetä opróżniać się, opustoszeć unohtaa zapominać unohtua być zapomnianym upottaa zatopić upota zatopić się vaihtaa zmieniać vaihtua zmieniać się valmistaa przygotowywać valmistua być ukończonym, ukończyć (studia)

46 valmistaa przygotowywać valmistautua przygotować się yhdistää łączyć yhdistyä łączyć się Czas zaprzeszły Pobrano z Czas zaprzeszły pluskvamperfekti używamy, aby przedstawić wydarzenie mające miejsce wcześniej niż sytuacja przeszła. Kun olimme saaneet pankista lainan, aloimme tehdä remonttia. (Po tym jak otrzymaliśmy kredyt z banku, zaczęliśmy robić remont.) Kun hän oli tullut, pidimme kokouksen. (Po tym jak on przyszedł, rozpoczęliśmy spotkanie.) Twierdzenie pluskvamperfekti Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Liczba pojedyncza Liczba mnoga czasownik czasownik posiłkowy partisiippi posiłkowy partisiippi olla olla -nut / -nyt -neet

47 1 antaa dawać antanut antaneet 2 tehdä robić tehnyt tehneet -llut /-llytnnut/-nnyt -rrut / -rryt -ssut/ -ssyt -lleet-nneet -rreet -sseet 3 kuullamennä purra juosta słyszećiść gryźć biec olinolit oli kuullutmennyt purrut juossut olimmeolitte olivat kuulleetmenneet purreet juosseet -nnut/ -nnyt -nneet 4 tavata spotykać tavannut tavenneet 5 tarvita potrzebować tarvinnut tarvinneet 6 kyetä być zdolnym do kyennyt kyenneet Przeczenie pluskvamperfekti Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Liczba pojedyncza Liczba mnoga nie + nie + czasownik posiłkowy partisiippi czasownik posiłkowy partisiippi olla olla -nut / -nyt -neet 1 antaa dawać antanut antaneet 2 tehdä robić tehnyt tehneet 3 kuullamennä purra juosta słyszećiść gryźć biec en ollutet ollut ei ollut -llut / -llytnnut/ -nnyt -rrut / -rryt -ssut/ -ssyt kuullutmennyt purrut juossut emme olleetette olleet eivät olleet -lleet-nneet -rreet -sseet kuulleetmenneet purreet juosseet -nnut/ -nnyt -nneet 4 tavata spotykać tavannut tavenneet 5 tarvita potrzebować tarvinnut tarvinneet 6 kyetä być zdolnym do kyennyt kyenneet

48 Czas przeszły perfekti Pobrano z Czas przeszły perfekti używamy, aby powiązać przeszłość z teraźniejszością (odpowiednik czasu Present perfect w języku angielskim). Kuinka kauan sinä olet asunut Suomessa? (Jak długo mieszkasz w Finlandii?) Onko hän syönyt jo? (Czy on już jadł?) Oletteko kuulleet, että he ovat menneet naimisiin? (Słyszeliście, że oni wzięli ślub?) Twierdzenie perfekti Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Liczba pojedyncza Liczba mnoga czasownik czasownik posiłkowy partisiippi posiłkowy partisiippi olla olla -nut / -nyt -neet

49 1 antaa dawać antanut antaneet 2 tehdä robić tehnyt tehneet -llut / -llyt -nnut/ - nnyt -rrut / - rryt -ssut/ - -lleet -nneet -rreet -sseet 3 kuulla mennä purra słyszeć iść gryźć olen olet on ssyt kuullut mennyt purrut olemme olette ovat kuulleet menneet purreet juosta biec juossut juosseet -nnut/ - nnyt -nneet 4 tavata spotykać tavannut tavenneet 5 tarvita potrzebować tarvinnut tarvinneet 6 kyetä być zdolnym do kyennyt kyenneet Przeczenie perfekti Verbityyppi Infinitiivi Tłumaczenie Liczba pojedyncza Liczba mnoga nie + nie + czasownik posiłkowy partisiippi czasownik posiłkowy partisiippi olla olla -nut / -nyt -neet

50 1 antaa dawać antanut antaneet 2 tehdä robić tehnyt tehneet -llut / -llyt -nnut/ - nnyt -rrut / - rryt -ssut/ - -lleet -nneet -rreet -sseet 3 kuulla mennä purra słyszeć iść gryźć en ole et ole ei ole ssyt kuullut mennyt purrut emme ole ette ole eivät ole kuulleet menneet purreet juosta biec juossut juosseet -nnut/ - nnyt -nneet 4 tavata spotykać tavannut tavenneet 5 tarvita potrzebować tarvinnut tarvinneet 6 kyetä być zdolnym do kyennyt kyenneet