VIARA MALDJIEVA PRAKTYCZNA GRAMATYKA JĘZYKA BUŁGARSKIEGO DLA POLAKÓW

Transkrypt

1 VIARA MALDJIEVA PRAKTYCZNA GRAMATYKA JĘZYKA BUŁGARSKIEGO DLA POLAKÓW

2 Projekt okładki Tomasz Jaroszewski ISBN Copyright by Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2015 Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika ul. Gagarina 5, Toruń, Polska Dystrybucja: ul. Mickiewicza 2/4, Toruń tel./fax

3 WSTĘP WSTĘP Jest to zwięzły praktyczny opis gramatyki języka bułgarskiego, który jest pomyślany jako wielowejściowe kompendium, w związku z czym formy wyrazów i zdań (A., B.) opisane są oddzielnie i niezależnie od ich funkcji (znaczenia C.). Jednocześnie wszystkie partie opisu powiązane są systemem odsyłaczy, który pozwala na wejście według rodzaju poszukiwanej informacji i ewentualne przejście od jednej partii do drugiej (czyli poruszanie się zarówno w kierunku od formy do treści, jak i od treści do formy). Dla lepszego ukazania ważniejszych różnic zjawiska gramatyczne języka bułgarskiego są zestawione ze zjawiskami języka polskiego. 3

4 SPIS TREŚCI A. FORMY WYRAZÓW... 9 I. Rzeczowniki... 9 II. Przymiotniki III. Liczebniki Liczebniki główne do 1 do Liczebniki główne od 11 do Liczebniki główne od 20 wzwyż Liczebniki porządkowe Liczebniki ułamkowe Liczebniki mnożne i wielokrotne Rzeczowniki odliczebnikowe IV. Zaimki Zaimki osobowe Zaimek zwrotny Zaimki dzierżawcze Zaimki wskazujące Zaimki pytające Zaimki względne Zaimki nieokreślone Zaimki przeczące Zaimki uogólniające V. Przysłówki VI. Czasowniki Czas teraźniejszy (praesens) Czas przyszły (futurum) Czas przeszły niedokonany (imperfectum) Czas przeszły dokonany (aoryst) Czas przeszły nieokreślony (perfectum) Czas przeszły uprzedni (zaprzeszły) (plusquamperfectum) Czas przeszły w przyszłości (futurum praeteriti) Czas przyszły uprzedni (futurum exactum, perfectum futuri) Czas przyszły uprzedni w przeszłości (futurum exactum praeteriti)

5 SPIS TREŚCI 10. Tryb rozkazujący (imperativus) Tryb warunkowy (conditionalis) Tryb konkluzywny (conclusivus) Tryb nieświadka (imperceptivus) Strona bierna czasownika Imiesłów przymiotnikowy czynny czasu teraźniejszego Imiesłów przysłówkowy czasu teraźniejszego (imiesłów nieodmienny współczesny) Rzeczownik odsłowny Bezokolicznik B. ZDANIA I. Zdania pojedyncze Grupa wyrazów z rodzajnikiem Podwojone dopełnienie Zdania lokatywne Zdania bezosobowe Zdania trzecioosobowe Pytania o rozstrzygnięcie Pytania o uzupełnienie Synonimia zdań ze stroną czynną i ze stroną bierną Bułgarskie odpowiedniki polskich grup imiennych Zdania grzecznościowe II. Zdania złożone Tzw. da-konstrukcje Tzw. zgoda czasów: formy czasu i aspekt czasowników w zdaniach podrzędnych Systemy form czasownikowych w zdaniach złożonych w ramach tekstów narracyjnych Transformacje: mowa niezależna mowa zależna C. ZNACZENIE I UŻYCIE FORM WYRAZÓW I ZDAŃ I. Temporalność Wyrażanie temporalności w języku bułgarskim. Znaczenie i funkcja form czasu

6 PRAKTYCZNA GRAMATYKA JĘZYKA BUŁGARSKIEGO 1.0. Treść kategorii temporalności Czas teraźniejszy, praesens (сегашно време) Czas przyszły, futurum (бъдеще време) Czas przeszły niedokonany, imperfectum (минало несвършено време) Czas przeszły dokonany, aoryst (минало свършено време) Czas przyszły w przeszłości, futurum praeteriti (бъдеще време в миналото) Czas przeszły nieokreślony, perfectum (минало неопределено време) Czas przeszły uprzedni (zaprzeszły), plusquamperfectum (минало предварително време) Czas przyszły uprzedni, futurum exactum (бъдеще предварително време) Czas przyszły uprzedni w przeszłości, futurum exactum praeteriti (бъдеще предварително време в миналото) Znaczenia form czasów bułgarskich zestawione według poszczególnych elementów temporalnych Odpowiedniości między formami czasów rezultatywnych i nierezultatywnych Systemy form czasownikowych w tekstach narracyjnych Zdania złożone wyrażające relacje temporalne Imiesłowy wyrażające relacje temporalne II. Aspekt III. Modalność Imperatywność Optatywność Interrogatywność Warunkowość Hipotetyczność

7 SPIS TREŚCI 6. Konkluzywność Imperceptywność IV. Określoność / nieokreśloność D. WYMOWA Głoski i litery Charakterystyka głosek bułgarskich Ważniejsze wymiany głosek Akcent Bułgarskie odpowiedniki niektórych głosek polskich E. PISOWNIA Pisownia polskich nazw własnych w języku bułgarskim F. INTERPUNKCJA SPIS TABEL W TEKŚCIE TABELE