Co to jest ekonomia?

Transkrypt

1 Wykład: EKONOMIA

2 Co to jest ekonomia?

3 Ekonomia Ekonomia - nauka badająca, jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli sytuacją w której niegraniczone potrzeby zestawiamy z ograniczonymi zasobami.

4 Rzadkość

5 Rzadkość Rzadkość jest podstawowym faktem życia gospodarczego: dostępne zasoby (czynniki produkcji) są ograniczone, natomiast potrzeby ludzkie są nieograniczone. Zasoby zasoby Potrzeby Ziemia Praca Kapitał Czas potrzeby Jedzenie Ubranie Schronienie Bezpieczeństwo Transport Podróże Zabawa Dzieci Edukacja Wyróżnienie Prestiż

6 Przykłady rzadkości ziemia zasoby naturalne zasoby finansowe majątek rzeczowy czas wolny przyjazne środowisko (lasy, jeziora) usługi edukacyjne na wysokim poziomie dobre warunki pracy

7 Rzadkość a wybory ekonomiczne Nieograniczone potrzeby Ograniczone zasoby Rzadkość Wybór CO produkować JAK produkować DLA KOGO produkować

8 Rzadkość, koszt alternatywny i granica możliwości produkcyjnych Rzadkość wymusza dokonywanie wyboru. Czynniki produkcji wykorzystywane przy produkcji jednego dobra nie mogą być jednocześnie wykorzystane przy produkcji innych dóbr. Oznacza to, że produkując jakieś dobra, jednocześnie rezygnujemy z wytwarzania innych dóbr. Koszt alternatywny (opportunity cost) reprezentuje wartość najcenniejszej niewykorzystanej alternatywy. Graficzną ilustracją kosztu alternatywnego jest krzywa (granica) możliwości produkcyjnych. Pokazuje ona alternatywne kombinacje dóbr i usług finalnych, które mogą być wytworzone w danym okresie, przy wykorzystaniu dostępnych zasobów i technologii

9 Koszt alternatywny w rzeczywistości W czerwcu 2016 r. (po zdaniu wszystkich egzaminów) szykujemy się do wyjazdu do Włoch (brakuje nam jednak 900 PLN do pokrycia wszystkich kosztów wyjazdu). Tymczasem dostajemy kilka propozycji pracy dorywczej: 700 PLN netto / za 2 tyg. pracy fizycznej w hipermarkecie; 950 PLN netto / za 2 tyg. pracy w restauracji; 1000 PLN netto / za 2 tyg. pracy biurowej w renomowanej firmie consultingowej; 500 EURO netto / za 2 tyg. pracy fizycznej w Niemczech; 590 PLN netto / za 2 tyg. pracy na stanowisku asystenta w renomowanej pracowni psychologicznej.

10 Ekonomia pozytywna vs. normatywna

11 Ekonomia pozytywna Ekonomia pozytywna - zajmuje się światem gospodarczym takim, jakim on jest. Pozwala na możliwie bezstronne uogólnianie procesów i mechanizmów gospodarczych. Tworzy fundament, na którym budowane są różne szkoły myślenia normatywnego. Inflation is always and everywhere a monetary phenomenon in the sense that it is and can be produced by a more rapid increase in the quantity of money than in output. (Friedman, 1970)

12 Ekonomia normatywna Ekonomia normatywna - zajmuje się światem gospodarczym takim, jaki powinien być. Posługuje się sądami wartościującymi: jakie powinny być kierunki polityki gospodarczej, podaż pieniądza, stopa bezrobocia, stopa inflacji itp. W oficjalnych opracowaniach utrzymuje się (zupełnie jak za Stalina!), że miliony kobiet, pracując u boku mężczyzn, zwiększają wysiłek produkcyjny i przyczyniają się do wzrostu dochodu narodowego. Nie zgadzam się z tym zasadniczo. J. Korwin-Mikke

13 Makroekonomia a mikroekonomia

14 Makroekonomia vs. mikroekonomia Makroekonomia Studia nad całą gospodarką Mikroekonomia Studia nad indywidualnymi konsumentami, producentami oraz rynkami i cenami Typowe analizy Typowe analizy Wzrost gospodarczy Wahania koniunktury Handel międzynarodowy Rynki dóbr konsumpcyjnych Rynki dóbr inwestycyjnych Zakres zainteresowań Zakres zainteresowań Zatrudnienie i bezrobocie Konsumpcja i oszczędności Inwestycje Pieniądz i banki Wydatki rządowe i podatki Inflacja Ceny produktów i usług Zyski, koszty Regulacje Zachowania konsumentów Zachowania producentów Konkurencja

15 Makroekonomia vs. mikroekonomia Dlaczego Rada podniosła stopy procentowe? GATES sprytny gracz Nieoczekiwanie niski deficyt Eksport ruszył Europejscy tytani telekomunikacji przygotowują się do współpracy Rynek nieruchomości - ceny znowu w górę Bezrobocie w Polsce Fala głodnych pracy Inflacja w lutym 0,4 proc. Wzrost ma charakter trwały GM zmusza dealerów do szybszej jazdy EURO może się odbić ORACLE Znowu jest super! Założenia budżetu 2015 Miliardy z kapelusza

16 Egzamin test Makroekonomia zajmuje się: a) funkcjonowaniem prywatnej firmy, b) zachowaniem jednostki, c) rynkiem telefonów, d) gospodarką jako całością. Mikroekonomia zajmuje się: a) handlem międzynarodowym, b) wybranym segmentem gospodarki, c) gospodarką światową, d) tym, jak powinna funkcjonować gospodarka kraju.

17 Dobra publiczne vs. dobra prywatne

18 Dobra prywatne a dobra publiczne Dobra prywatne - korzystają z nich pojedynczy ludzie lub firmy; osoby, które nie posiadają wystarczających dochodów mogą być wykluczone z korzystania z dóbr prywatnych; ceny dóbr prywatnych wyznacza najczęściej rynek. Dobra publiczne - korzystają z nich najczęściej duże grupy ludzi, nie można nikogo wykluczyć z korzystania z tych dóbr, korzystanie z tych dóbr przez kolejne osoby nie powoduje wzrostu kosztów (koszty krańcowe zbliżone do zera).

19 Dobra publiczne vs. dobra prywatne B Granica możliwości produkcyjnych A DOBRA PUBLICZNE

20 Lockheed Martin Corporation - kontrakty federalne 36,9 mld USD (2012) F117 Night Hawk 122 mln USD / sztuka F22 Raptor na badania, rozwój i testowanie wydano 28 mld dolarów

21 Quiz: Które z poniższych dóbr są dobrami publicznymi, a które dobrami prywatnymi? A obrona narodowa B chleb C opieka zdrowotna D odzież E drogi tranzytowe F edukacja G zapora H prawo własności I perfumy J ochrona środowiska K oświetlenie ulic L bezpieczeństwo (policja)

22 Ekonomiczne myślenie /economic way of thinking/ W warunkach rzadkości dóbr i zasobów warto pamiętać o tym, że: wszystko kosztuje ( nie ma darmowych obiadów ); prawie zawsze istnieją alternatywne możliwości wykorzystania ograniczonych zasobów; należy szukać najlepszych rozwiązań (np. maksymalizujących korzyści / użyteczność lub minimalizujących koszty / straty); jakość naszych decyzji zależy od wiedzy oraz od informacji, jakie zgromadzimy.

23

24 Ekonomiczne aspekty zachowań ludzkich

25 Homo oeconomicus Pogoń za własnym interesem, jako cecha charakterystyczna dla każdego człowieka, jako jedyna motywacja ludzkiego działania. Natura poddała człowieka władzy dwóch przemożnych panów: przykrości i przyjemności. Oni to zarówno wskazują nam, co powinniśmy robić, jak i decydują o tym, co robimy. Jeremy Bentham ( )

26 Użyteczność zdrowia i długowieczności Zdrowie i długie życie stanowią ważny cel dla większości ludzi (...); nieraz człowiek rezygnuje z szans dłuższego życia i lepszego zdrowia, ponieważ ich realizacja jest sprzeczna z realizacją innych celów. Człowiek może nałogowo palić albo oddawać się intensywnej pracy bez ruchu i ćwiczeń fizycznych wcale niekoniecznie dlatego, że w ogóle nie wie o konsekwencjach, albo że jest niezdolny do wykorzystania posiadanej informacji, ale dlatego, że przedłużenie sobie życia nie jest z jego punktu widzenia warte poniesienia kosztu związanego z wyrzeczeniami. Gary Becker

27 Racjonalność Być racjonalnym, znaczy tyle, co maksymalizować swoją użyteczność przy określonym i ograniczonym dostępie do dóbr (czy zasobów).

28 Racjonalność zachowań kryteria wyboru banku przez przedsiębiorców Kryteria wyboru banku do obsługi bieżącej % wskazań na 1. m. niskie opłaty za prowadzenie konta / niskie prowizje za usługi 36% dogodna lokalizacja 17% posiadanie w tym banku rachunku osobistego przez właściciela 9% nowoczesność obsługi (elektronizacja) / Internet banking 9% bezpieczeństwo powierzonych środków / zaufanie do banku 8% renoma banku / korzystny wizerunek / renoma marki 6% kompleksowość obsługi / szerokość oferty 6% bank został polecony przez znajomych 3% szybkość obsługi / brak kolejek 2% atrakcyjna oferta kredytowa 2% kompetencje / uprzejmość personelu 2% reklama / promocja rachunku 0% Źródło: Qualifact, Finanse MSP 2014.

29 Czy decyzja o podjęciu studiów jest opłacalna?

30 Liczba bezrobotnych (MPiPS), Rok Liczba bezrobotnych Liczba bezrobotnych z wykształceniem wyższym Odsetek bezrobotnych z wykształceniem wyższym ,6% ,2% ,9% ,4% ,0% ,5% ,1% ,9% ,5% ,4% ,5% ,4% ,7%

31 Relacje dochodów z pracy wśród osób z różnym poziomem wykształcenia, 2010 Źródło: Education at a Glance 2012.

32 Wskaźnik zatrudnienia wg poziomu wykształcenia, 2009 Źródło:

33 Poziom wykształcenia a stopa bezrobocia, 2010 Kraj Wykształcenie mniej niż średnie średnie wyższe Dania 9,0 6,1 4,6 Francja 12,9 7,2 4,9 Hiszpania 24,7 17,4 10,4 Irlandia 19,5 13,7 6,8 Czechy 22,7 6,2 2,5 Kanada 12,4 7,5 5,4 Niemcy 15,9 6,9 3,1 Szwajcaria 8,0 4,9 3,0 Szwecja 11,0 6,1 4,3 USA 16,8 11,2 5,3 Wielka Brytania 10,3 6,2 3,4 Polska 16,2 8,9 4,2 Źródło: OECD, Education at a Glance 2012.

34 Poziom wykształcenia a przewidywana dalsza długość życia osób w wieku 30 lat, 2010 Kraj Wykształcenie mniej niż średnie średnie wyższe Dania 47,4 50,2 52,2 Węgry 40,8 47,5 49,5 Irlandia 47,2 51,2 53,4 Włochy 51,3 55,0 55,1 Kanada 48,8 51,0 53,1 Słowenia 46,3 51,0 53,0 Szwecja 50,3 52,3 54,0 USA 47,4 52,3 54,4 Polska 43,0 47,4 51,7 Źródło: OECD, Education at a Glance 2012.

35 Reagowanie na bodźce ekonomiczne

36 Czy bylibyśmy zainteresowani uprawą storczyków* (przy różnych poziomie dochodów w miesiącu)? Dochód (w zł miesięcznie) Zdec. nie Raczej nie Ani tak ani nie Raczej tak Zdec. tak * Poświęcany czas 10 godz. w miesiącu

37 Czy bylibyśmy zainteresowani uprawą marihuany* (przy różnych poziomie dochodów w miesiącu)? Dochód (w zł miesięcznie) Zdec. nie Raczej nie Ani tak ani nie Raczej tak Zdec. tak * Poświęcany czas 10 godz. w miesiącu

38 Ograniczona racjonalność

39 Decyzje gospodarcze oraz racjonalność postępowania Motywy tylko ekonomiczne Motywy pozaekonomiczne Racjonalność pełna (homo oeconomicus) Racjonalność ograniczona (heurystyki, ograniczenia poznawcze, efekt stadny, emocje) Ekonomia behawioralna Racjonalność warunkowana (altruizm, solidarność) Decyzje gospodarcze Źródło: opracowanie własne przy wykorzystaniu Bartkowiak R., Współczesne teorie ekonomiczne, 2010.

40 Herbert A. Simon "for his pioneering research into the decision-making process within economic organizations" Nagroda Nobla 1978

41 Ograniczona racjonalność zachowań Wydolność ludzkiego umysłu jest zbyt mała w stosunku do napotykanych problemów, aby mogły być rozwiązane w sposób obiektywny i racjonalny. Ludzie, napotykając na różnego rodzaju ograniczenia czasowe i technologiczne, nie są w stanie uzyskać dostępu do wszystkich informacji istotnych dla danego problemu ani nie są zdolni do ich dokładnego przetworzenia. Ludzie są co najwyżej racjonalni w sposób ograniczony. H. Simon

42 Ograniczona racjonalność Ani jednostki, ani organizacje nie dysponują nieograniczonymi możliwościami przetwarzania informacji, koniecznymi do osiągnięcia pełnej (nieograniczonej) racjonalności. Herbert Simon (1957) Istnieją proste reguły (heurystyki czyli uproszczone metody wnioskowania), pozwalające szybko i niewielkim kosztem znaleźć satysfakcjonujące (prawie optymalne) rozwiązanie.

43 Ograniczona racjonalność zbyt wysoka samoocena Ludzie sądzą, iż media mają większy wpływ na przekonania, postawy i zachowania innych niż na nich samych. Większość badanych studentów uważa, że jest inteligentniejsza od przeciętnego studenta. Duck i Mullin (1995) Alicke (1985) 94% amerykańskich nauczycieli college u uważa się za lepszych od... przeciętnego nauczyciela amerykańskiego college u. Cross (1977)

44 Ograniczona racjonalność problemy z liczeniem (przykład kart kredytowych) Użytkowanie kart kredytowych zwiększa zarówno częstotliwość, jak i wartość zakupów. Hirschman (1979) Osoby wypisujące czek lepiej pamiętają wydatkowaną kwotę, niż osoby podpisujące się tylko na potwierdzeniu zapłaty dokonanej kartą kredytową. Hawkins i Hoch (1992) Osoby płacące kartą kredytową znacznie rzadziej (niż osoby płacące gotówką) potrafią dokładnie odtworzyć zapłaconą kwotę i jednocześnie mają wyraźną skłonność do zaniżania swoich wydatków opłaconych kartą. Soman (2001)

45 Zachowanie pod wpływem emocji - rezygnacja z usług banku Jeden z uczestników badania, któremu odmówiono (do tego w niezbyt uprzejmy sposób) overdraftu, odczuł to jako podważenie jego osobistej wartości i natychmiast zamknął rachunek. Jeden z klientów, którzy zrezygnowali z usług banku: kiedy napisałem list z prośbą o transfer rachunku do innego banku, otrzymałem aż trzy telefony od pracowników banku (wcześniej nikt z banku do mnie nigdy nie zadzwonił) i dodał: kiedy poszedłem do banku zamknąć rachunek, przepraszali mnie, ale było już za późno. Stewart (1998)

46 Emocje

47 Emocje a racjonalność zachowań

48 Amber Gold Na reklamę firma Amber Gold wydała ponad 27 mln zł.

49 Racjonalność a emocje Emocjonalny wymiar procesu zrywania więzi z bankiem: frustracja, złość, zażenowanie, poniżenie, wściekłość, poczucie braku poważnego traktowania, obrzydzenie, irytacja, wkurzenie, rozczarowanie. Większość negatywnych uczuć pojawiała się nie w momencie wystąpienia problemów, ale w odpowiedzi na sposób reagowania pracowników banku lub powtórzenie się błędów. Stewart (1998)

50 Mental Accounting Mentalna księgowość stanowi zespół operacji myślowych dokonywanych przez jednostki oraz gospodarstwa domowe w celu organizowania, oceny i analizy transakcji finansowych. Ludzie mogą traktować pieniądz w różny sposób, w zależności od tego skąd on pochodzi lub na co chcą go wydać. Źródło: Thaler, R. (1985): Mental Accounting and Consumer Choice, Marketing Science.

51 Ocena ofert cenowych kredytów Próbka A Specjalna roczna linia kredytowa PKO BP dla małych i średnich przedsiębiorstw z oprocentowaniem 7% i prowizją 1% Średnia ocena atrakcyjności: 6,18 pkt. Mediana ocen atrakcyjności: 6,00 pkt. Próbka B Specjalna roczna linia kredytowa PKO BP dla małych i średnich przedsiębiorstw z oprocentowaniem 5% i prowizją 4% Średnia ocena atrakcyjności: 6,44 pkt. Mediana ocen atrakcyjności: 6,00 pkt. Ocena punktowa atrakcyjności oferty Grupa A Grupa B Liczba odp. % Liczba odp. % 1 3 1,0% 11 3,6% 2 4 1,3% 7 2,3% ,6% 23 7,4% ,6% 33 10,7% ,1% 49 15,9% ,1% 33 10,7% ,8% 40 12,9% ,9% 36 11,7% ,6% 16 5,2% ,9% 61 19,7% OGÓŁEM ,0% ,0% Źródło: Szczepaniec i Jurkiewicz (2012)

52

53 opłata 0 zł za prowadzenie i dość niskie stawki za przelewy bo nic nie kosztuje najważniejsza jest opłata za prowadzenie konta nie ma opłaty za prowadzenie rachunku dla mnie najważniejsza jest opłata podstawowa

54

55 Egzamin test Zgodnie z koncepcją mental accounting (potwierdzoną w badaniach empirycznych): a) przedsiębiorcy tak samo traktują pieniądze z kredytu, jak te wygenerowane w ramach działalności gospodarczej, b) przedsiębiorcy w każdym przypadku potrafią policzyć łączne koszty kredytu i wybrać optymalną dla swojej firmy ofertę, c) przedsiębiorcy mogą mieć problemy z optymalnym wyborem oferty kredytowej, bo koncentrują się na wybranych parametrach oferty (np. oprocentowaniu kredytu), d) wszystkie odpowiedzi są prawidłowe.

56 Oprocentowanie kredytów gotówkowych Oferta Kredyt Gotówkowy (BNP Paribas) Tani Kredyt z Kontem (Eurobank) Kredyt z ratą najniższą (Bank Pocztowy) Prostoliczony Kredyt Gotówkowy (Credit Agricole) Pożyczka Gotówkowa (Alior Bank) Maksymalna kwota ,00 złotych ,00 złotych ,00 złotych ,00 złotych ,00 złotych Okres kredytowania Prowizja banku Oprocentowanie Do 7 lat 2,00% 5,90% Do 9 lat 3,00% 6,00% Do 12,5 roku 8,00% 6,00% Do 6 lat 12,50% 6,00% Do 10 lat 10,98% 7,90% Maksymalne oprocentowanie kredytu 4 x stopa lombardowa (2,5%) = 10% (2014).

57

58 Warunki cenowe kredytu gotówkowego ING

59 Udział kredytów zagrożonych Wartość kredytów konsumpcyjnych ogółem 131,3 mld zł Wartość kredytów kartowych ogółem 12,7 mld zł Wartość kredytów mieszkaniowych ogółem 349,7 mld zł Źródło: NBP, 2015.

60 Dostrzeganie znaczenia w chaosie Wuedłg baadczy z unirwesytetu Cmabridge nie ma znanzceia, w jkai ssoób pukołanade są lerity wntąewrz swoła; wnaże jset jenidye to, aby periszwa i onastita lireta zonajdawły się we wśławycich mciejasch. Rsezta może sntawioć klpomenty bagałan, a tkest nadal da się ctyzać bez plmerobów. Dzeije się tak detlago, że ldzuki usymł nie czyta kżadej lteiry z obosna, tyklo całe swłoo, a mzóg i tak jset w santie je podułakać. Harrison i Frakes, Genotyp przedsiębiorcy (2007)

61 Rynek Rynek proces w ramach którego stykają się popyt z podażą i ustalane są ilości oraz ceny sprzedawanych dób i usług. Sprzedaż (2014): 202,5 mld EUR Zysk netto (2014): 11,1 mld EUR Zatrudnienie: 592,6 tys. 10,2 mln liczba sprzedanych samochodów (2014) 19,8 tys. EUR - średnia cena samochodu (2014)

62 Struktura rynku a ceny: rynek energii elektrycznej vs. rynek odzieży 2005=100; 2014=151,7 2005=100; 2014=61,1 oligopol konkurencja doskonała

63 Ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych W USD / 1 MWh i w relacji do PKB per capita, 2014 Kraj Ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych (USD / 1 MWh) Ceny 1 MWh energii elektrycznej dla gospodarstw domowych (% PKB per capita) Islandia 111,1 0,21% USA 122,2 0,23% Czechy 126,8 0,65% Francja 133,0 0,31% Polska 133,3 0,96% Norwegia 143,7 0,15% Szwecja 145,1 0,25% Holandia 154,2 0,30% Austria 157,3 0,31% Dania 159,2 0,26% Niemcy 175,0 0,37% Wielka Brytania 233,0 0,51% Źródło: EU i World Bank.

64 Popyt

65 Popyt Ludzie, którzy chcą i są w stanie kupić po określonej cenie dane dobro, tworzą popyt. Krzywa popytu przedstawia ilość danego dobra, jaką ludzie chcą kupić przy różnych poziomach cen. Im niższa cena, tym więcej ludzie będą skłonni kupić danego dobra. Popyt na dane dobro jest determinowany przez dochody, preferencje, oczekiwania konsumentów, zmianę cen substytutów i dóbr komplementarnych. Każda zmiana tych czynników powoduje przesunięcie krzywej popytu. Ruch wzdłuż krzywej popytu jest spowodowany zmianą poziomu cen danego dobra.

66 Prawo popytu POPYT Konsumpcja wołowiny na 1 mieszkańca w USA (w funtach rocznie)

67 Wyjątki od prawa popytu Paradoks Giffena - dotyczy podstawowych dóbr konsumpcyjnych; wzrost cen może powodować zmniejszenie dochodów realnych i zwiększenie zakupów dóbr podstawowych (mimo wzrostu ich ceny). Paradoks Veblena (efekt snoba) - dotyczy dóbr luksusowych (prestiżowych); konsumpcja danego dobra ma świadczyć o statusie konsumenta, dlatego wzrost ceny może spowodować wzrost zakupów.

68 Quiz: Przyczyny przesunięcia krzywej popytu na odtwarzacze DVD P S A spadek cen magnetowidów B spadek cen płyt DVD z filmami D0 D1 Q C spadek cen nośników (czystych płyt DVD) D wzrost dochodów potencjalnych nabywców E kampania reklamowa F wzrost VAT-u na płyty DVD

69 CENA Elastyczność cenowa popytu Usługi medyczne 15% wzrost cen Wakacje na Florydzie 50% spadek popytu na wycieczki na Florydę 5% spadek popytu na usługi medyczne ILOŚĆ

70 Podaż

71 Podaż Wszyscy, którzy chcą i są w stanie sprzedać po określonej cenie dane dobro, reprezentują podaż. Krzywa podaży przedstawia ilość danego dobra, jaką producenci wyprodukują przy rożnych poziomach cen. Im wyższa cena, tym więcej producenci wytworzą danego dobra. Podaż danego dobra jest determinowana przez poziom technologii, koszty czynników produkcji, szoki podażowe, oczekiwania, podatki oraz liczbę producentów. Zmiana tych czynników powoduje przesunięcie krzywej podaży. Ruch wzdłuż krzywej podaży jest spowodowany zmianą poziomu cen rynkowych danego dobra.

72 Cena komputera (w tys. USD) Przesunięcie krzywej podaży (S) - rynek komputerów S0 (1978) Efekty wprowadzenia mikroprocesorów S1 (1985) Ilość komputerów (w mln rocznie)

73 Wzrost cen a produkcja ropy w USA Ceny ropy Brent Wydobycie ropy ze złóż niekonwencjonalnych Produkcja ropy w USA (w tys. baryłek dziennie): w 2008 r. 6784, w 2009 r. 7260, w 2010 r. 7556, w 2011 r. 7861, w 2012 r. 8904, w 2013 r i w 2014 r [w 2014 r. USA stały się największym producentem ropy naftowej na świecie, wyprzedzając Arabię Saudyjską i Rosję /Źródło: BP Statistical Review of World Energy, 2015/].

74 Ograniczanie podaży - rynek usług medycznych w USA CENA (PŁACA) P S2 S1 American Medical Association (AMA) przyznaje licencje szkołom medycznym w USA i w ten sposób wpływa na podaż lekarzy oraz płace. P1 P0 D Q1 Q0 Q ILOŚĆ (LICZBA LEKARZY)

75 Egzamin test Ograniczenie liczby kształconych lekarzy prawdopodobnie doprowadzi do: a) zwiększenia dostępności usług medycznych, b) zwiększenia cen usług medycznych, c) zmniejszenia cen usług medycznych, d) znaczącego obniżenia kosztów opieki medycznej w skali całego kraju.

76 Quiz: Przyczyny przesunięcia krzywej podaży namiotów P S0 A spadek cen namiotów B wzrost stawek płac w fabrykach namiotów D S1 Q C spadek cen komponentów używanych przy produkcji namiotów D wzrost dochodów potencjalnych nabywców E kampania reklamowa

77 Egzamin test Przesunięcie w lewo krzywej popytu (D) na kawę może być spowodowane przez: a) słabe zbiory kawy, b) monopolistyczną pozycję producentów kawy, c) wzrost cen kawy, d) spadek dochodów potencjalnych nabywców. Rozważmy zmiany na rynku zboża. Jeżeli cena nawozów spada, to możemy oczekiwać: a) zmniejszenia podaży zboża, b) zmniejszenia popytu na zboże, c) wzrostu cen zboża, d) wzrostu podaży zboża.

78 Równowaga rynkowa, ilość i cena równowagi Równowaga rynkowa oznacza zrównoważenie popytu i podaży. Przy wyznaczonej cenie równowagi każdy, kto chce kupić lub sprzedać dane dobro, może to zrobić. Przy cenach wyższych od poziomu równowagi występują nadwyżki rynkowe (przewaga podaży nad popytem), a przy niższych niedobory rynkowe (przewaga popytu nad podażą). Graficzną ilustracją równowagi rynkowej jest punkt przecięcia krzywych popytu i podaży. Określa on zarówno cenę, jak i ilość równowagi. Nadwyżka podaży Nadwyżka popytu

79 PODAŻ EFEKTYWNY POPYT KONFRONTACJA POPYTU I PODAŻY Rynek WYMIENIANE ILOŚCI CENY TRANSAKCYJNE

80 Narzędzia analizy ekonomicznej

81 Teoria ekonomii Teoria ekonomii uporządkowany opis zjawisk gospodarczych, zależności oraz związków przyczynowo-skutkowych występujących w gospodarce. Teoria jest to zestaw abstrakcji dotyczących rzeczywistości. John Maynard Keynes, Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza (1936)

82 Model ekonomiczny Model - jest to teoretyczne uogólnienie określonego fragmentu badanej rzeczywistości, które w sposób uproszczony odwzorowuje zachodzące procesy ekonomiczne. Robert Solow