Praca nagrodzona w konkursie na scenariusz lekcji, ogłoszonym przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe

Transkrypt

1 Autor: Grażyna Sęk Praca nagrodzona w konkursie na scenariusz lekcji, ogłoszonym przez Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe Klasa V, etap kształcenia IV VI Liczba jednostek lekcyjnych cztery Przewidywany czas realizacji 180 minut Scenariusz 4 lekcji z języka polskiego do klasy piątej szkoły podstawowej z wykorzystaniem podręcznika A. Łuczak i A. Murdzek Między nami w oparciu o tekst J. Parandowskiego Tułaczka Odyseusza Cel ogólny Głównym celem cyklu lekcji jest uświadomienie uczniom, że w każdym człowieku jest miłość do ojczyzny i rodziny, która pozwala osiągać cele, realizować marzenia. Środkiem do jego osiągnięcia będzie poznanie fragmentu utworu Jana Parandowskiego Przygody Odyseusza, zatytułowanego Tułaczka Odyseusza. Jego tekst wykorzystany zostanie też do doskonalenia techniki czytania i czytania ze zrozumieniem. Temat lekcji pierwszej: Obiecał jak najszybciej powrócić. Tymczasem... kaprysy losu niosły go w różne strony. Cele operacyjne: Po lekcji uczeń potrafi: - redagować plan ramowy wydarzeń, - przekształcać plan ramowy w szczegółowy, - podać treść utworu J. Parandowskiego Tułaczka Odyseusza, - konstruować mapę skojarzeń do słowa podróż, - podawać synonimy wyrazu podróż, - tworzyć mapę mentalną, - czytać tekst ze zrozumieniem. Metody: aktywizujące (mapa skojarzeń, burza mózgów, mapa mentalna), ćwiczeń praktycznych Formy: praca indywidualna, zespołowa, zbiorowa Środki dydaktyczne: fragment utworu J. Parandowskiego Przygody Odyseusza, zatytułowany Tułaczka Odyseusza, materiały zamieszczone na 1

2 kserokopie portretów J. Parandowskiego i Homera (załącznik 1), kserokopia ilustracji przedstawiającej trierę okręt starożytnych Greków (załącznik 2), kartki do podziału na grupy (załącznik 3), instrukcje pracy w grupach (załącznik 4), mapa ścienna Europy, mapki Morza Śródziemnego dla wszystkich uczniów (załącznik 5), kartki do tworzenia mapy skojarzeń (załącznik 6), słownik synonimów, schemat mapy mentalnej (załącznik 7), kartki do oceny atrakcyjności lekcji i pracy uczniów (załącznik 8). Literatura: metodyczna: Edyta Brudnik, Anna Moszczyńska, Beata Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, Kielce 2000 merytoryczna: Książka o mitologii, Warszawa 1999, J. Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Londyn 1992 Przebieg lekcji I Część wprowadzająca 1. Czynności organizacyjno porządkowe. 2. Sprawdzenie zadania domowego. 3. Nawiązanie do nowej lekcji. Przewidywane czynności i wypowiedzi nauczyciela a) Rozmowa na temat skojarzeń z wyrazem podróż. *Ludzie bardzo często podróżują. Myślę, że i wy też gdzieś wyjeżdżaliście. Z czym kojarzy się wam słowo podróż? Wasze przemyślenia przedstawimy w formie mapy skojarzeń. Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów a) Uczniowie pracują metodą burzy mózgów. Swoje przemyślenia zapisują na przygotowanych kartkach. Zgłaszają propozycje, które utworzą na jednej części tablicy mapę skojarzeń (przykładowe odpowiedzi uczniów). Podróż (załącznik 6) - pociąg - znajomi - autobus - odpoczynek - bagaże materiały zamieszczone na 2

3 - pieniądze - biuro podróży - prowiant b) Nawiązanie do lekcji historii. *Jakim słowem zastąpilibyście wyraz podróżowanie i w jakim słowniku należy go szukać? c) Rozmowa na temat sposobów podróżowania starożytnych Greków. Pytania skierowane do uczniów: *) Przypomnijcie sobie z lekcji historii i powiedzcie, co umożliwiało Grekom podróżowanie. *) Kiedy odbywano podróże? *) Starożytni Grecy nie znali kompasu. Co go zastępowało w czasie podróży? *) Jakie były ich statki? *) Do czego jeszcze służyły porty? b) Synonimu wyrazu podróżowanie należy szukać w słowniku wyrazów bliskoznacznych (np. A. Dąbrówka, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa 1998, s. 630). Są to słowa: tułaczka, robinsonada, globtroterstwo, turystyka. c) Przewidywane odpowiedzi uczniów: *) Starożytnym Grekom podróżowanie umożliwiała bliskość morza i umiejętność budowy okrętów. *) Podróże odbywano głównie latem i tylko w dzień. *) Grecy pływali w dzień, kierując się słońcem. *) (ciekawostka) Statki były dość prymitywne i powolne, tylko triera, która powstała w V wieku p.n.e., była zwrotna i szybka (załącznik 2). *) Wymieniano w nich towary, opisy podróży, doświadczenia, mity; spotykali się w nich właściciele statków, handlarze, robotnicy i marynarze. d) Podsumowanie rozmowy przez nauczyciela. *Ludzie podróżowali od zarania dziejów. Najczęściej materiały zamieszczone na 3

4 w celach handlowych i wojennych. W jakim celu podróżował bohater utworu J. Parandowskiego Tułaczka Odyseusza, który mieliście okazję przeczytać? d) Przewidywana odpowiedź uczniów: Odyseusz popłynął statkiem na wojnę, a potem wracał do domu, do Itaki. e) Podanie tematu lekcji. Zapisanie go przez nauczyciela na tablicy: Obiecał jak najszybciej powrócić. Tymczasem... kaprysy losu niosły go w różne strony. e) Uczniowie przepisują temat do zeszytów. II. Część właściwa Przewidywane czynności i wypowiedzi nauczyciela uczniów Przewidywane czynności i odpowiedzi 1) Podział klasy na grupy według wylosowanych kartoników (załącznik 3). miejsce w odpowiednich grupach: 1) Uczniowie losują kartki i zajmują * Teraz będziemy pracować w grupach. Kikonowie grupa I, Musimy je utworzyć. Lotofagowie grupa II, Pomogą nam w tym kartki Lestrygonowie grupa III, (załącznik 3) z nazwami ludów, Feakowie grupa IV. które poznał Odyseusz w czasie swej tułaczki: grupa I Kikonowie, grupa II Lotofagowie, grupa III Lajstrygonowie, grupa IV Feakowie. 2) Prezentacja przez nauczyciela zarysu mapy mentalnej, którą będą tworzyć uczniowie na lekcji (załącznik nr 7). 2) Uczniowie uważnie słuchają. 3) Rozdanie grupom instrukcji do 3) Uczniowie odbierają instrukcje samodzielnej pracy (załącznik 4), i pomoce naukowe. a ponadto grupie pierwszej pomocy Uczniowie grupach wykonują zadania. naukowych (Encyklopedia popularna Czytają instrukcję. Wybierają grupowego, sekretarza, łącznika i kontrolera PWN, Warszawa 1982, J. Poznański, Słownik lektur dla szkół podstawowych czasu. Po przemyśleniu przez grupę Warszawa 1995), w grupie drugiej zadania sekretarz zapisuje wyniki pracy materiały zamieszczone na 4

5 map Morza Śródziemnego. * Rozdam teraz instrukcję i pomoce do pracy. Proszę się z nimi zapoznać i wykonać zadanie. na otrzymanym fragmencie mapy mentalnej, a łącznik przypina ją we wskazanym wcześniej przez nauczyciela miejscu. 4) Prezentacja pracy. 4) Grupowi poszczególnych zespołów *Minął czas przeznaczony na pracę prezentują wyniki ich pracy: omawiają w grupach. Proszę grupowych posz- utworzoną część mapy mentalnej. czególnych zespołów o zaprezentowanie utworzonej części mapy mentalnej. (Powstała w ten sposób mapa mentalna pozostaje w klasie na jakiś czas (załącznik 7). 5) Przepisanie notatki. * Proszę przerysować do zeszytu utworzoną mapę mentalną, a mapę Morza Śródziemnego wkleić. 5) Uczniowie przerysowują mapę mentalną do zeszytów, a mapę morza wklejają. III. Część końcowa Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1. Podsumowanie. * O czym mówiliśmy na dzisiejszej lekcji? *Czego się nauczyliśmy? 2) Ocena przez nauczyciela pracy uczniów w poszczególnych grupach. Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów 1) Przewidywane odpowiedzi: Na dzisiejszej lekcji mówiliśmy o dziesięcioletniej tułaczce jednego z bohaterów wojny trojańskiej Odyseusza. Nauczyliśmy się pracować z tekstem literackim i tworzyć mapę mentalną, wyodrębniać elementy świata przedstawionego w utworze literackim, redagować plan wydarzeń. 2) Grupowi oceniają pracę kolegów. *Proszę grupowych o ocenę pracy swoich kolegów. 3) Podanie tematu zadania domowego. 3) Uczniowie przepisują z tablicy do ze- materiały zamieszczone na 5

6 Przygotuj się do konkursu na ciekawe opowiadanie fragmentu omawianego utworu. Wykorzystaj wyrażenia i zwroty: syreni śpiew, znaleźć się między Skyllą i Charybdą, Penelopa, psia wierność, wędrówka Odyseusza. 4) Ewaluacja (załącznik 3) *Proszę o wypełnienie kart ewaluacyjnych. szytów temat zadania domowego. 4) Uczniowie wypełniają karty. 5) Pożegnanie. Załącznik 1 Homer, Homeros (VIII w. p.n.e) grecki epik, uważany za autora Iliady i Odysei. Rzymska kopia. Muzeum Prado w Madrycie. Jan Parandowski z żoną Jan Parandowski materiały zamieszczone na 6

7 Załącznik 2 (jako ciekawostka) Triera grecki okręt wojenny z V w. p.n.e. o trzech rzędach wioseł (według rzeźby znalezionej w Delos) Załącznik 3 Kikonowie Lotofagowie Lajstrygonowie Feakowie materiały zamieszczone na 7

8 Załącznik 4 Instrukcje pracy dla poszczególnych grup. Grupa I Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Zadaniem waszej grupy będzie zaprezentowanie wiadomości dotyczących biografii i twórczości J. Parandowskiego autora utworu Tułaczka Odyseusza. W tym celu wykorzystajcie informacje z encyklopedii, słownika lektur i zamieście je na fragmencie mapy mentalnej, a następnie przypnijcie we wskazanym wcześniej miejscu. Życzę powodzenia! Grupa II Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Na mapie oznaczono numerami miejsca, do których kolejno trafiał Odyseusz. Uzupełnijcie mapę, wpisując, kogo spotkał na trasie swojej wędrówki. Jeżeli to możliwe, napiszcie również nazwy miejsc, do których dotarł. Mapę przypnijcie we wskazanym wcześniej miejscu. (A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Podręcznik do klasy V szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172, ćw. 1). Życzę powodzenia! materiały zamieszczone na 8

9 Grupa III Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Na podstawie tekstu oraz mapy napiszcie ramowy plan tułaczki Odyseusza, następnie wybierzcie jeden punkt planu i dopiszcie zdarzenia szczegółowe w podpunktach. Przypnijcie je we wskazanym wcześniej miejscu. (A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Podręcznik do klasy V szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172, ćw. 2 a i b). Życzę powodzenia! Grupa IV Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Zadaniem waszej grupy będzie ustalenie czasu rozgrywanych wydarzeń, ich przedmiotu, przestrzeni i bohaterów elementów świata przedstawionego. Życzę powodzenia! materiały zamieszczone na 9

10 Załącznik 5 Mapka Morza Śródziemnego (A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Podręcznik do klasy piątej szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172) Załącznik 6 (mapa skojarzeń) Załącznik 7 (schemat mapy mentalnej) Jan Parandowski żył na przełomie XIX i XX wieku - podróżował po Grecji i Włoszech - utwory: Dysk olimpijski, Eros na Olimpie, Wojna trojańska, Niebo w płomieniach, Z antycznego świata, Mitologia mity greckie i rzymskie - przetłumaczył Odyseję Homera, której skróconą wersją są Przygody Odyseusza materiały zamieszczone na 10

11 Tułaczka Odyseusza 1. Zdobycie Troi. 2. Na trackim wybrzeżu. 3. W kraju Lotofagów. 4. W grocie cyklopa Polifema. 5. U boga wiatrów Eola. 6.Na wyspie Lajsrtygonów. 6. Gościna w zamku Kirke. 7. W mrocznej krainie Kimeryjczyków. 8. Powrót do Kirke. 9. Kuszący śpiew syren. 10. Skylla i Charybda. 11.Uczta na wyspie boga Słońca. 12. Opieka nimfy Kalipso. 13. Na Scherii u Feaków. 14. Kres tułaczki: a) pomoc Ateny, b) pokonanie zalotników. Czas wydarzeń Bohaterowie Przedmiot Przestrzeń Starożytność Odyseusz statek Morze Śródziemne i jego rodzina: i miejsca na jego Penelopa wybrzeżach i wyspach Telemach Laertes załoga okrętów Polifem, Eol Kirke, syreny Skylla i Charybda Kalipso, Tejrezjasz Nauzykaa i jej ojciec materiały zamieszczone na 11

12 Załącznik 8 Temat lekcji drugiej: Od przygody do przygody, lecz stale daleko od domu rodzinnego konkurs na najciekawiej i najładniej opowiedzianą wędrówkę Odyseusza (w zależności od liczebności klasy temat można zrealizować w czasie jednej lub dwóch jednostek lekcyjnych). Cele operacyjne: Po lekcji uczeń potrafi: - podzielić bohaterów utworu Tułaczka Odyseusza na potwory, bogów i ludzi, - uporządkować plan ramowy utworu, - wytłumaczyć znaczenie związków frazeologicznych i wyrażeń pochodzących z mitologii: syreni śpiew, znaleźć się między Skyllą i Charybdą, Penelopa, wędrówka Odyseusza, psia wierność, - opowiedzieć wybrany fragment Tułaczki Odyseusza. Metody i techniki: ćwiczeń praktycznych drama materiały zamieszczone na 12

13 Formy: praca indywidualna, grupowa i zespołowa Środki dydaktyczne: kartki do ćwiczenia Znajdź Piotrusia, rekwizyty potrzebne do przedstawienia fragmentu Tułaczki Odyseusza, kartki z planem ramowym do uporządkowania Literatura metodyczna: A słowa jak ziarnka. Wybór konspektów lekcji literackich w klasach IV-VIII szkoły podstawowej, Płock 1995 Literatura merytoryczna: J. Tomkowski, Literatura powszechna, Warszawa 1997 Przebieg lekcji I Część wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne. Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1) Sprawdzenie zadania domowego * Co mieliście zrobić w domu? * Kto przygotował opowiadanie indywidualnie, a kto w grupach? 2) Nawiązanie do nowej lekcji. * Zanim przejdziemy do opowiadania wybranych fragmentów utworu, wykonamy znane wam już ćwiczenie Znajdź Piotrusia (nauczyciel rozdaje potrzebne kartki załącznik 9). Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów 1) Odpowiedzi uczniów. 2) Uczniowie zaznaczają w każdej grupie Piotrusia i tłumaczą, dlaczego wyraz nie pasuje do pozostałych (załącznik 9). 3) Podanie tematu i zapisanie go przez nauczyciela na tablicy: Od przygody do przygody, lecz stale daleko od domu rodzinnego - konkurs na najciekawiej i najładniej opowiedzianą wędrówkę Odyseusza. II. Część właściwa materiały zamieszczone na 13

14 Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1. Konkurs opowiadania. * Możemy teraz rozpocząć konkurs na najciekawiej i najładniej opowiedzianą tułaczkę króla Itaki. Uczestnicy konkursu wylosują jeszcze numerek wskazujący kolejność opowiadania. * Teraz wybierzemy jury, w skład którego wchodzić będę ja, zaproszona wcześniej przez klasę pani dyrektor i 2 uczniów, którzy wylosują kartkę z napisem jury (załącznik 10). Jury ocenia opowiadanie, biorąc pod uwagę: zgodność z tekstem, interpretację głosową, poprawność mówienia, ogólne wrażenie, przyznając po 5 punktów w każdej dziedzinie (załącznik 11). Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów Uczestnicy losują numerki wskazujące, w jakiej kolejności będą opowiadać. Wśród uczniów następuje losowanie i jury zajmuje przygotowane wcześniej miejsce. Chętni uczniowie indywidualnie lub w zespołach opowiadają wybrany fragment Tułaczki Odyseusza *Po wysłuchaniu opowiadania wszystkich uczestników konkursu jury ustali werdykt. Uczniowie (grupa uczniów), którzy zajęli miejsca od 1 do 3, otrzymają oceny bardzo dobre. Wszyscy uczestnicy konkursu otrzymają pamiątkowe dyplomy za udział. III. Część końcowa Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1. Podsumowanie lekcji. *Jako podsumowanie dzisiejszej lekcji otrzymacie do uporządkowania plan ramowy tułaczki Odyseusza. Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów 1. Uczniowie otrzymują kartki z planem ramowym, który muszą uporządkować (załącznik 12). materiały zamieszczone na 14

15 2. Podanie i zapisanie na tablicy tematu zadania domowego: *Pora na zadanie domowe. Wyszukajcie w tekście Tułaczki Odyseusza te fragmenty, które wskażą, dzięki komu i jakim pomysłom Odyseusz przeżył i wrócił do ojczyzny. 3.Ewaluacja (załącznik 13). 4. Pożegnanie. 2.Uczniowie przepisują temat zadania domowego do zeszytów. 3. Uczniowie oceniają atrakcyjność lekcji. Przyczepiają do tablicy wybrany przez siebie znaczek. Załącznik 9 Znajdź Piotrusia! Skylla Dzeus Odyseusz Euryloch Hermes Telemach Charybda Atena Laertes Polifem Tejrezjasz Nauzykaa Syreny Posejdon Penelopa Załącznik 10 Jury Załącznik 11 Karta oceny opowiadania przez uczestników konkursu tułaczki Odyseusza dla poszczególnych członków komisji. Lp. Imię i nazwisko uczestnika konkursu Zgodność z tekstem Używanie podanych wyrażeń i zwrotów Poprawność mówienia Interpretacja głosowa Ogólne wrażenie Ilość punktów materiały zamieszczone na 15

16 Arkusz zbiorczy Lp. Imię i nazwisko uczestnika konkursu Członek komisji Członek komisji Członek komisji Liczba punktów Miejsce Załącznik 12 Uporządkuj podany niżej ramowy plan wydarzeń.... Odyseusz po dziesięciu latach wędrówki przypływa do Itaki.... Burza zapędza 12 okrętów Odysa ku trackim wybrzeżom.... Po kilku dniach dopływają do wyspy Lajstrygonów.... Kilku towarzyszy Odyseusza kosztuje czarodziejskiego ziela w kraju Lotofagów.... Okręty przepływają między Skyllą i Charybdą.... Król Itaki wraz z towarzyszami odwiedza grotę Polifema.... Załoga zabija woły boga Słońca.... Nauzykaa i jej ojciec, król Feaków, pomagają Odyseuszowi.... Tułacz otrzymuje cenny dar od króla wiatrów Eola.... Nimfa Kalipso przez siedem lat gości zwycięzcę spod Troi.... Żeglarze słyszą kuszący śpiew syren.... W podziemiach Odys spotyka Tejrezjasza.... Kirke córka Heliosa gościnnie przyjmuje tułaczy.... Stęskniony ojciec i mąż wyrusza w drogę powrotną do domu. materiały zamieszczone na 16

17 Załącznik 13 Temat lekcji trzeciej: Jak własny spryt i pomoc przyjaciół umożliwiły Odyseuszowi przeżycie i powrót do domu? Cele operacyjne: Po lekcji uczeń: - potrafi wyszukać w tekście utworu daną informację, - potrafi sformułować uogólnienia i wniosek z lekcji, - wie, co to jest motto, - umie pracować ze słownikiem synonimów i antonimów. Metody i techniki: problemowa, praca z książką Formy: praca indywidualna, zespołowa, zbiorowa Środki dydaktyczne: tekst utworu Tułaczka Odyseusza J. Parandowskiego kartki do ćwiczenia- Kto komu pomógł? Literatura metodyczna: M. Ślusarczyk, W świecie baśni, legend, podań i mitów Literatura merytoryczna: Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1990 L. Kamiński, E. Ptaszyńska-Sadowska, Leksykon postaci literackich, Warszawa 1996 Przebieg lekcji I Część wstępna 1. Czynności organizacyjne. 2. Sprawdzenie zadania domowego. 3. Nawiązanie do nowej lekcji. materiały zamieszczone na 17

18 Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela a) Zapisanie motta na tablicy:... Po całych dniach przesiadywał nad brzegiem morza i patrzył w stronę Itaki. 1) Wyjaśnienie uczniom znaczenia słowa motto. Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów b) Uczniowie zapamiętują znaczenie wyrazu motto. * Co zapisałam na tablicy? *Cytat, który zapisujemy na początku lekcji, podkreślający główny jej problem lub związany z jej tematem, nazywamy mottem. Posługują się nim również autorzy w książkach. c) Wykonanie ćwiczenia: Kto komu pomógł? * Znacie już wiele utworów literackich, w których bohaterowie pomagają sobie wzajemnie. Przed wami ćwiczenie: Kto komu pomógł? Spróbujcie je wykonać. d) Rozmowa o uzyskanej przez dzieci pomocy w czasie wykonywania określonego zadania, pracy. e) Zastanówcie się i odpowiedzcie, czy w czasie wykonywania przez was określonej pracy (zadania) ktoś wam pomógł? Jak można nazwać taką osobę? f) Praca ze słownikiem synonimów. * W jakim słowniku należy szukać c) Uczniowie za pomocą strzałek łączą w pary podanych bohaterów (załącznik 14). d) Uczniowie zastanawiają się chwilę i podają przykłady z własnego doświadczenia. Niektórzy uczniowie wskazują przykłady z literatury. wymieniają tytuły utworów: Olek, W pustyni i w puszczy, Małomówny i rodzina, Spotkanie nad morzem e) Podanie odpowiedzi - przyjaciel. f) Uczniowie wskazują słownik synonimów. materiały zamieszczone na 18

19 synonimów wyrazu przyjaciel? * Na ławkach macie przygotowane Słowniki wyrazów bliskoznacznych. Poszukajcie synonimów wyrazu przyjaciel. *Teraz spróbujemy poszukać wyrazów przeciwstawnych. W jakim słowniku? * Na ławkach macie również słowniki antonimów. Poszukajcie w nich antonimów wyrazu przyjaciel. Nauczyciel sprawdza, czy wszyscy prawidłowo wykonali ćwiczenie. * Proszę odczytać odszukane wyrazy. * Każdy uczeń samodzielnie szuka synonimów. Nauczyciel sprawdza, czy wszyscy odnaleźli właściwe wyrazy. Następnie wybrany uczeń odczytuje wyrazy: druh, towarzysz, kolega (A. Dąbrówka, E. Geller, R. Turczyn, Słownik synonimów, Warszawa 1993, s. 133). * Uczniowie wskazują słownik antonimów. * Uczniowie szukają wyrazów. * Wskazany uczeń odczytuje antonimy: nieprzyjaciel, prześladowca (A. Dąbrówka, E. Geller, Słownik antonimów, Warszawa 1995, s. 718). g) Podanie tematu i zapisanie go na tablicy przez nauczyciela: Jak własny spryt i pomoc przyjaciół umożliwiły Odyseuszowi przeżycie i powrót do domu? II Część właściwa Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1. Praca z tekstem utworu. * Na pierwszej części lekcji mówiliśmy na temat wzajemnej pomocy. Podawaliście przykłady z własnego doświadczenia i literatury. Teraz spróbujemy na podstawie tekstu Tułaczka Odyseusza wypisać, kto pomógł Odysowi Przewidywane czynności i odpowiedzi uczniów materiały zamieszczone na 19

20 w powrocie do domu i jakie Odys miał pomysły, aby przeżyć. Do wykonania tego zadania przygotowywaliście się w domu. 2) Podział na grupy. * Podzielimy się teraz na dwie grupy. Każdy z was wyciągnie ode mnie jedną kartkę (załącznik 15) i usiądzie w odpowiednim miejscu. 3) Przekazanie grupom instrukcji (załącznik 16). * Proszę, aby przedstawiciel z każdej grupy odebrał ode mnie instrukcję. 2) Uczniowie losują kartki i siadają w dwóch grupach. 3) Wybrany uczeń z każdej grupy zabiera instrukcję (załącznik 16). Uczniowie pracują. Uczniowie pracują z tekstem utworu Tułaczka Odyseusza (A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami, podręcznik dla klasy piątej szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s ). Zapisanie notatki do zeszytów. Przewidywana wersja notatki: Pomysły Odyseusza 1. Poczęstowanie Polifema kubkiem starego wina. 2. Wybicie oka cyklopowi. 3. Sposób ucieczki z groty. 4. Nazwanie się Nikt. 5. Zatkanie uszu towarzyszy woskiem. 6.Przywiązanie Odyseusza do masztu. 7. Sposób przepłynięcia miedzy Skyllą a Charybdą. 8. Zbudowanie tratwy na wyspie Ogigia. Pomoc spotkanych ludzi 1. Podarunek Eola. 2. Pomoc Hermesa - podarowanie ziela zabezpieczającego przed czarami. 3.Gościna u Kirke. 4. Objawienie woli bogów przez Kirke. 5. Nadzieja dana Odysowi przez Tejrezjasza. 6. Zapasy na drogę od Kirke. 7. Zapasy na drogę od Kalipso. 8. Odwiezienie męża Penelopy na Itakę przez Feaków. 9. Pomoc Ateny: zalecana ostrożność, zamiana Odyseusza w żebraka. 4) Grupy zdają relację z wykonanego zadania. *Czas przeznaczony na pracę minął. Proszę o przedstawienie wyników pracy. Każdy uczeń w grupie materiały zamieszczone na 20

21 przedstawia inny pomysł Odyseusza i osobę, która mu pomogła. Informacje te zapiszemy na tablicy i w zeszytach. 5) Wskazywanie cytatów na podany temat. * Odczytajcie z tekstu Tułaczka Odyseusza te fragmenty, które świadczą o tym, że Odyseusz chciał wrócić do domu. 6) Sformułowanie wniosku. * Dlaczego Odyseusz wracał? 5) Uczniowie odczytują wybrane przez siebie fragmenty, np.: a) Gdy wreszcie Troja padła, nie było w całym obozie greckim człowieka, który gorliwiej sposobił się do drogi. b) A on po całych dniach przesiadywał nad brzegiem morza i patrzył w stronę rodzinnej Itaki. 2) Rwał się biec do domu, do żony, do syna. 6) Przewidywana odpowiedź: Odyseusz wracał, bo kierował się wewnętrznym nakazem powrotu do ojczyzny i rodziny. Nakaz ten pomógł mu skutecznie osiągnąć cel, zrealizować marzenie. 7) Zapisanie wniosku do zeszytów. Wewnętrzny nakaz powrotu do ojczyzny i rodziny skutecznie pomógł mu osiągnąć cel, zrealizować marzenie. III Część końcowa Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1) Podsumowanie lekcji. 2) Podanie zadania domowego. 3) Wpisz do zeszytu nazwy sześciu uczuć, trzech pozytywnych i trzech negatywnych. 4) Ewaluacja (załącznik17) 5) Pożegnanie. Przewidywane wypowiedzi i czynności uczniów 4) Uczniowie oceniają atrakcyjność lekcji. materiały zamieszczone na 21

22 Załącznik 14 Kto komu pomógł? Połącz postacie w pary. Kopciuszek Wróżka Mórz Klementynka matka chrzestna Ania Shirley ojciec sierotka Marysia Ambroży Kleks Adaś Niezgódka Królowa Tatra wieśniak Ada Rudzka, mama Danusi Gawlikówny Elżbieta Jezierska Maryla i Mateusz Cuthbert Załącznik 15 (kartki do podziału między grupy) POMYSŁ POMOC Załącznik 16 Instrukcja pracy w grupie Grupa I Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: materiały zamieszczone na 22

23 kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Wypiszcie z tekstu Tułaczki Odyseusza wszystkie pomysły króla Itaki, dzięki którym przeżył dziesięcioletnią tułaczkę. Życzę powodzenia! Grupa II Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Wynotujcie z tekstu Tułaczka Odyseusza wszystkie osoby, dzięki którym król Itaki wrócił do rodziny. Życzę powodzenia! Załącznik 17 Temat lekcji czwartej: Uczucia pozytywne i negatywne towarzyszą nieustannie Ludziom - jakich emocji doznali bohaterowie mitu o Odyseuszu? materiały zamieszczone na 23

24 Cele operacyjne: po lekcji uczeń powinien: - umieć nazywać określone uczucia i emocje, - zrozumieć tekst i wykorzystać go do wskazanych zadań. - sformułować wniosek z lekcji. Metody i techniki: problemowa, burza mózgów Formy praca indywidualna, grupowa, zbiorowa Literatura metodyczna: J. Kowal, O sztuce pisania wypracowań, Kielce 1994 Literatura merytoryczna: Homer, Odyseja Przebieg lekcji I Część wstępna 1. Czynności organizacyjne. 2. Sprawdzenie zadania domowego 3. Podanie i zapisanie na tablicy tematu lekcji: Uczucia pozytywne i negatywne towarzyszą nieustannie ludziom - jakich emocji doznawali bohaterowie mitu o Odyseuszu? II Część właściwa Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1) Nazywanie uczuć przeżywanych przez bohaterów Tułaczki Odyseusza. * Spróbujemy teraz nazwać uczucia jakie przeżywali bohaterowie Tułaczki Odyseusza. Aby praca przebiegła sprawnie, podzielimy się na 4 grupy: I Kikonowie II Lotofagowie III Lajstrygonowie IV Feakowie 2) Rozdanie instrukcji i kart pracy. Przewidywane wypowiedzi i czynności uczniów Uczniowie dzielą się na grupy. (zachowano podział na grupy z pierwszej lekcji cyku) 2) Przedstawiciele grup odbierają materiały zamieszczone na 24

25 *Proszę, aby przedstawiciel z każdej grupy odebrał ode mnie instrukcję (załącznik 18) i kartę pracy (załącznik 19). 3) Przedstawienie wyników pracy. * Czas przeznaczony na pracę minął. Proszę o przedstawienie wyników pracy, przez poszczególnych członków grupy. Nazwy uczuć zapiszemy w tabelce, dzieląc je na pozytywne i negatywne. instrukcje i karty pracy. 3) Grupy zdają relacje z wykonania zadania. Nazwy uczuć uczniowie zapisują w tabelce na tablicy. Przewidywana notatka: Uczucia pozytywne szczęście nadzieja żal obawa litość przyjaźń spokój zaskoczenie ulga zachwyt tęsknota Uczucia negatywne lęk nienawiść zemsta chytrość okrucieństwo *Proszę przerysować tabelkę do zeszytu i zastanowić się, kiedy łatwiej człowiekowi osiągnąć cele, gdy doznaje się uczuć pozytywnych czy negatywnych? * Wniosek zapisujemy w zeszytach. Przewidywana odpowiedź uczniów: łatwiej osiągnąć cele człowiekowi, który częściej doznaje uczuć pozytywnych. III Część końcowa Przewidywane wypowiedzi i czynności nauczyciela 1. Podsumowanie pracy na lekcjach. * Jaki wniosek możemy wysnuć z naszych lekcji? Przewidywane wypowiedzi i czynności uczniów 1. Przewidywana odpowiedź uczniów: mitologia to skarbnica wiedzy o człowieku, jego uczuciach, doznaniach, możliwościach. Uczy wierności, przetrwania w trudnych warunkach. * Wniosek zapisujemy w zeszytach. 2. Ocena pracy uczniów na lekcji. 3. Podanie tematu zadania domowego * Na pewno pamiętacie formę listu, wywiadu i pamiętnika. Wykonajcie 3. Temat zadania domowego uczniowie przepisują do zeszytów. materiały zamieszczone na 25

26 polecenie 3 ze str Należy wybrać jedną z form i napisać wypracowanie na za tydzień. (A. Łuczak, A. Murdzek, Język polski. Między nami. Podręcznik dla klasy piątej szkoły podstawowej, Gdańsk 2002, s. 172 ćw. 3). 4. Ewaluacja (załącznik 20). 4. Wybrani uczniowie otrzymują za pracę na lekcji oceny i dyplomy. Załącznik 18 Grupa I Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu - kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć. Grupa II Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć. Grupa III Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, materiały zamieszczone na 26

27 pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć. Grupa IV Polecenia do wykonania a) Wybierzcie osobę, która będzie: kierować pracą grupy grupowego, zapisywać wasze przemyślenia sekretarza, pilnować upływającego czasu kontrolera czasu, porozumiewać się z nauczycielem, przypinać na tablicy część mapy mentalnej łącznika. b) Zapoznajcie się z instrukcją, którą przeczyta sekretarz. c) Możecie pracować tylko przez 10 minut. d) Do podanych w karcie pracy cytatów dopiszcie nazwy uczuć. Załącznik 19 (karty pracy) Grupa I Lp. Cytat Nazwa uczucia 1. Gdy nareszcie Troja padła, nie było w całym obozie greckim człowieka, który gorliwiej sposobił się do drogi. Odyseusz był przekonany, że najdalej za dwa tygodnie, licząc konieczne postoje i nieoczekiwane przeszkody - dobije do brzegów Itaki. 2. Kołysać dziecko, słyszeć jego pierwsze gaworzenie, brać je na ręce i nieść do dziadka Laertesa, siedzieć w cieniu drzew i patrzeć na żonę karmiącą niemowlę... Przewidywana odpowiedź nadzieja Przewidywana odpowiedź szczęście 3. Na jego widok struchlały im serca. Był wielki jak góra. Przewidywana odpowiedź lęk 4. Usłysz mnie, Posejdonie, władco ziemi błękitnogrzywy (...) Przewidywana odpowiedź spraw, aby Odys grodoburca nie wrócił do domu. A jeśli mu nienawiść przeznaczone będzie wrócić do ziemi ojczystej, niech późno przybędzie i w nędzy... Grupa II Lp. Cytat Nazwa uczucia 1. Potworne głazy, gęsto jak grad, sypały się na okręty biednego tułacza, niosąc śmierć załodze, łamiąc maszty, gruchocąc kadłuby, które nasiąkały wodą i tonęły. 2. Dała im jeść i pić, a kiedy swój głód nasycili, wypędziła ich różdżką do obory. Wówczas spostrzegli, że czarownica zamieniła ich w świnie. 3. Wróciła jego towarzyszom kształt ludzki, a była taka łagodna i kochająca, że Odyseusz rok przesiedział w jej gościnnym odtąd pałacu. Przewidywana odpowiedź okrucieństwo Przewidywana odpowiedź zaskoczenie Przewidywana odpowiedź przyjaźń ale gdy usnął w nocy, towarzysze zabrali się i jęli radzić Przewidywana odpowiedź materiały zamieszczone na 27

28 o tym tajemniczym miechu, w którym domyślali się skarbów. chytrość Grupa III Lp. Cytat Nazwa uczucia 1. Odys zaś, widząc, że mijają te czarodziejki o słodkim głosie, stęskniony za ich śpiewem, pod magicznym urokiem, szarpał powrozy i czynił znaki, żeby go odwiązano. 2. Wyminąwszy Charybdę, która z tej odległości nie mogła dosięgnąć statku, wyruszyli tułacze w dalszą drogę, opłakując los sześciu przyjaciół. Przewidywana odpowiedź zachwyt Przewidywana odpowiedź żal 3. Odyseusz stłumił w sobie radość, która mu piersi rozsadzała... Przewidywana odpowiedź spokój 4. Została tylko królewna, w której litość dla nieszczęśliwego człowieka zwyciężyła lęk... Przewidywana odpowiedź litość Grupa IV Lp. Cytaty Nazwy uczuć 1. Rwał się biec do domu, do żony, do syna... Przewidywana odpowiedź tęsknota 2. Dopiero gdy odświeżył się kąpielą, przebrał, zagadał o rzeczach Przewidywana odpowiedź im tylko obojgu wiadomych - padła mu z płaczem w ramiona. 3. Podniósł łuk. Brał jedną strzałę po drugiej i szył w zbitą gromadę zalotników. A gdy skończył, odłożył broń, wielce utrudzony przeprosiła (...), że go nie może wziąć ze sobą na wóz: powstałyby z tego plotki, gdyby ją zobaczono, jak jeździ po mieście z obcym mężczyzną... Załącznik 20 ulga Przewidywana odpowiedź zemsta Przewidywana odpowiedź obawa (przed kompromitacją) DYPLOM materiały zamieszczone na 28