Szczecin, dn. 15 grudnia 2015 r.

Transkrypt

1 Szczecin, dn. 15 grudnia 2015 r. Prof. dr hab. Beata Zofia Filipiak, prof. zrv. US Uniwersytet S zczeciriski W y dziat N auk Ekonomic my ch i Zar zqdzaria Instytut Finans6w Katedra Finans6w RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr Daniela Jurewiczant.,rZadNuienie gmin jako czynnik rozrvoju lokalnego (na prrykladziewojew6dztwa kujawsko-pomorskiego w latach )' napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Malgorzaty Slodowej-Helpa, prof. nadzw. UEP. 1. Uwagi ogrflne Przedlokona do recenzji praca sklada sig ze wstgpu, pigciu rozdzial6w i zakonczeniaw formie podsumowania, ponadto zawiera spis tabel, wykres6w, aneks, bibliografig i streszczenie. Praca liczy 214 stron wr az z zalqcz-nikami w formie aneksu. W.rozprawie wykorzystano literaturg polsk4 i obcojgzyczne, o charakterze zwartym jak i ciqglym, materialy statystyczne, materialy zr6dlowe oraz akty prawne. W trakcie przygotowywaniarccenzji ww. pracy doktorskiej, zostaly zastosowane nastgpuj 4ce kryteria oceny: wyb6r obszaru, przedmiotu badahi tematu pracy, ocene merytory czn4, obej muj 4c4: o o cele i metody badawcze oraz charukterystykg struktury rozprawy pozwalajqce na ustosunkowanie sig do umiejgtnosci samodzielnego prowadzenia pracy naukowej, wykazanie przez kandydata og6lnej wiedzy teoretycznel w dyscyplinie ekonomia, oceng oryginalno lci r ozwi4zania problemu badawcze go. II. Wyb6r obszaru, przedmiotu i tematu pracy Waga problematyki zaci4garria zoboviqzah dluhnych jest niekwestionowana, jak r6wniez nie nale?y kwestionowai sig wplywu zadnuhenia na stan finans6w paflstwa, jednostek samorz4du terytorialnego (JST) czy tez na rozw6j gospodarki (zar6wno w ujgciu lokalnym, jak i calego paristwa). Swiatowy kryzys gospodarczy i gtgbokie przeobraaenia w

2 funkcjonowaniu instytucji finansowych, wywolal takie zmiany jak ograniczenie dostqpnosci do kapitalu, zwigkszone ryzyko zvvi4zane z instrumentami finansowymi (dtuznymi) dostgpnymi na rynku, zaostrzeniem podejscia do badania zdolnosci do wywi4zywania sig z zobowiezan. Podstaw4 rozwoju spoleczeristw s4 zar6wno innowacje, jak i kreatywne inwestycje pozwalq1ce na systematyczny, zr6v,nowa2ony rozw6j region6w. Koniecznym jest, aby proces ten byl z jednej strony sprawy i efektywny, a z drugtei akceptowany przez spoleczefstwo. Zadanie to jest bardzo trudne do osi4gnigcia, zwalywszy na fakt szczuplo5ci Srodk6w, jakie znajduj4 sig w dyspozycji organ6w publicznych, w tym samorz4dowych. Nie zawsze przyjete decyzje i rcrwiqzania s4 akceptowane przez spoleczefstwo, nie zawsze system jest sprawny, a jeszcze czgsciej malo efektywny. Problem badawczy pracy obejmuje zjawisko zaciqgania zobowiqzaf dluznych, jak i wyraza skutki podjgtych przez organy JST decyzji. Autor odnosz4c sig do poziomu zadlu1enia JST, analin4e zjawisko, wykazuj4c nasilanie sig negatywnych tendencji zwi4zarrych z ttratq stabilno5ci finansowej. PodkreSlana ptzez Autora rozprary sytuacja decyzyjna, 2e przy obowi4zuj4cych regulacjach prawnych mozliwosci. pozyskania zobowqzafzwrotnych na finansowanie przedsiewzig(, inwestycyjnych staj4 sig coraz bardziq ograriczone i mog4 utrudnii absorpcjg funduszy UE, jest wuinym problemem zar6wno o charakterue pragmatycznym, jak i naukowym. Przegl4d stanowisk w zakresie wplywu dlugu samorz4dowego na realizowan4 politykg inwestycyjn4 jest nie tylko interesuj4cy, ale w wuimy z punktu widzenia mozliwosci rozwoju spoleczno-gospodarczego region6w. Problem podjgty w rozprawie doktorskiej uznajg za niezwykle wazki z uwagi na rosn4c4 rolg inwestycji i wplywu samorz4dowego dlugu publicznego na mo2liwos6 kreowania rozwoju spoleczno-gospodarczego. Nalezy zgodzii sig ze stwierdzeniem postawionym na stronie 4 przez Autora, 2e,,wystgpowanie w gospodarce finansowej jednostek samorz4du terytorialnego (JST) nie stanowi przejawu nieprawidlowosci wystgpuj4cych w procesie gospodarowarria a jest wrgcz..uqrrazem prorozwojowej polityki wnadz lokalnych oraz re gionalnych". O wyborze tematu, jako przedmiotu badah zadecydowalo szercg czynnik6w, a przede wszystkim potrzeba ustalenia wplywu zadnulenia na dzialalnosi inwestycyjnq, gdyz istnieje,, dosd pokazna luka w zakresie analizy aspekt6w negatyrvnych. Z tym stwierdzeniem nale?y zgodzi(, sig z Autoremrozprary. Ponadto istotnym jest podjgcie pr6by uzyskania odpowiedzi na szereg pytafi, w tym: o charakter zadnulenia, zwiqzek miedzy zaciegnietymi

3 zobowiqzaniami zwrotnymi a zrealizowanymi inwestycjami, czy przyczyny malej4cej roli zadnulenia w kreowaniu rozwoj u lokalnego. Wobec pov,ryaszego stwierdzam, 2e dokonanie wyboru przez Autora obszaru badawczego, nale y uzna1 w pelni za szasadnione, a samo sformulowanie tematu i jego ukierunkowanie zabardzo trafne i potrzebne. III. Ocena merytoryczna [I.1. Cele i metody badawcze oraz charakterystyka struktury pracy Doktorant we wstgpie okreslit przedmiot badan, kt6ry stanowi4 zobowi4zania zwrotne zaciqgane przez gminy oruz ich wplyw na wielkos6 i charakter realizowanych przedsigwzig6 inwestycyjnych. Podmiotowo badaniem objgto gminy wojew6dztwa kujawsko-pomorskiego. Nastgpnie okreslono problem badawczy, hipotezg badawczq rozprary oruz cei rczprary. Zasadniczym problemem badawczym pracy jest dokonanie analizy zjawiska wysokiego poziomu zadluhenia gmin orcz nasilania sig negatylvnych zjawisk zwi4zanych z nim, kt6re mog4 sprawi6, ze przy obowi4zuj4cych regulacjach prawnych mo2liwosci pozyskania zobowi1zan zwrotnych na finansowanie przedsigwzigi inwestycyjnych stanie sig coraz bardziej ograniczone i moze utrudni6 absorpcjg funduszy UE. Autor przyjelhipoteze,,,i2zale2nosi migdzy zaci4ganymizobowi4zaniami zwrotnymi a ponoszonymi wydatkami inwestycyjnymi gmin malej e, czyli zmniejsza sig wptyw dlugu na mozliwosci kreowania rozwoju lokalnego". Jako zasadniczy cel pracy przyjgto dokonanie,,oceny roli zaciqganych zobowiezan zwrotnych w procesie stymulowania rozwoju lokalnego w warunkach zwigkszonej aktywnosci inwestycyjnej zwi4zanej z absorpcj4 Srodk6w pomocowych UE". Nale2y uzna6, 2e jest on skonstruowany w spos6b poprawny i logiczny oraz mozliwy do osiqgnigcia. Hipoteza w spos6b bezposrednil.qczy sig z celem i tematem pracy. Jej forma oraz zal'res merytoryczny nie budzi zastrze2en. Jako uzupelnienie calu gl6wnego oraz realizacji przyjgtej hipotezy przyjeto pytania badawcze, w celu operacjonalizacji problemu badawczego oraz uzyskania adekwatnych danych empirycznych. Py'tania te zostaly sformulowane nastgpuj 4c o : 1) jak ksztaltowala sig wielkosd i struktura zadluhenia gmin wojew6dztwa kujawskopomorskiego w okresie ? 2) jakabyla skala dzialalnoscinwestycyjnej tych gmin? 3) jaki byl charakter zr6zntcowarria badanych gmin w analizowanym zakresie?

4 4) jaki byn rwiqzek miedzy zaciqgnigtymi zobowi4zaniami zwrotnymi a zr ealizow arrymi inwe stycj ami? 5) jakie s4 przyczyny malej4cej roli zadluhenia w kreowaniu rozrvoju lokalnego? 6) jakie dziatania powinny zosta1 podjgte, aby dlug gmin nie stawal sig barier4 ich rozwoju? Wybrany obszar badawczy, cel, hipoteza (wraz z pt,taniamibadawczymi) oraz temat pracy przes4dziny o doborze metod badawczych. W dysertacji zastosowano gl6wnie metody: analizy ptzyczynowo-skutkowej, anahzy wska:znikowej i por6wnawczej, metody analizy statystycznej (w szczeg6lnosci posluzono sig analiz4 dynamiki oraz wykorzystano wsp6lczynnik korelacji liniowej Pearsona). Dob6r metod nale?y uzna6, za v,tystarczaiqcy do udowodnieniaprzy jgtejhipotezybadawczejirealizacjizalo2onegocelu. Postawionej przez Autora hipotezie i sformulowanemu celowi podporz4dkowana zostana struktura dysertacji, opieraj4ca sig na szesciu rozdzianach oraz wnioskach kofrcowych zawartych w zakofrczeniu. TreS6 tych rozdzial6w jest powi4zana z tytulem pracy i stanowi rozwinigcie przyjgtej hipotezy badawczej. Rzeczowy uklad pracy charakteryzuje sig poprawnosci4, sp6jnosci4 i logiczn4 sekwencj4 mysloweposzczeg6lnych jej czgsci. Ptozdzial pierwszy, ma charakter najog6lniejszy i stanowi wprowadzenie do problematyki zadnuaenia JST. Autor zdefiniowal omawiane zjawisko oraz przyczyny jego powstawania. Zaprezentowane zostaly r6wniez poszczeg6lne tytuty dluitne,jakie wchodzqw jego sktad, oraz dwie kategorie specyficzne dla samorz4dolvych finans6w, czyh nadvrryika budzetu z lat ubieglych oraz wolne Srodki stanowi4ce stan Srodk6w na rachunkach bankowych wynikaj4cy zrczliczenia kredyt6w ipo?yczek z lat ubieglych. Rozdzial drugi zawiera szczeg6low4 analizg stanu prawnego w zakresie procedury zadluaania sig JST. Mimo, 2e Doktorant analizuje rygory prawa, to czyni to jgzykiem ekonomicznym, analizuj4c skutki regulacji prawnych z punktu widzenia ekonomiki JST. Przedstawione w nim zostaly ograniczenia ilosciowe i jakosciowe a takhe powi1zanie z wyplacalnosci4 samorzqd6w. Istotne znaczenie Srodk6w pochodz4cych z budzetu UE w systemie finansowania JST znalazlo r6wnie2 odzwierciedlenie w uprzywilejowaniu czgfici dlugu zacieganego na realizacje przedsigwzigd dofinansowanych z tych ir6del. Ponadto zaprezentowano szczeg6lnq rolg regionalnych izb obrachunkowych w procesie korzystaniaze zwrotnych ir 6 del fi nansowania. W rozdziale trzecim przedstawiony zostal. problem zarz4dzanra dlugiem JST. Zaprezentowano w nim zar6wno ustawowe, jak i pozaustawowe instrumenty, kt6re mog4 (ub musz4) byd wykorzystywane przez JST a takhe szczeg6lna rola tego zarz7dzania w procesie

5 kreowania rozwoju lokalnego. W pracy podjgta zostala pr6ba oceny zarzqdzania dlugiem w badanych podmiotach na podstawie prezentowanych przez nie danych finansowych. W kolejnym, czwartym,rozdziale przedstawionazostalawielkos6 i struktura zad\u2enia gmin wojew6d*wa kujawsko-pomorskiego od momentu wejscia w struktury zjednoczonej Europy do zakonczenia perspektyrvy finansowej oraz ich potencjal dochodowy. RozdziaN ten ma niew4tpliwie charakter empiryczny i wraz z rozdzialem pi4tym stanowi studium badawcze, pozwalajqce ustalid skalg i charakter zr62nicowania zadluhenia analizow anej pr6by b adaw czej. W ostatnim, sz6stym, rozdziale przedstawione zostaly relacje, jakie zachodzlny w analizowanym okresie migdzy zaciqgnigtymi zobowi qzaniani zwrotnymi or az W datkami inwestycyjnymi badanych gmin. Na tej podstawie zostala zweryfikowana hipoteza pracy. Sformulowane zostany r6wnie2 zalecenia, kt6re mogq Nagodzi(, negatywny wplyw dlugu narczw6j lokalny. Uwazarr, 2e wykreowana przez Autora konstrukcja rozprawy oraz spos6b opracowania zebranego materialu empirycznego (w formie ptzeprowadzonych baduh empirycznych, rysunk6w, tabel oraz komentarry), a takhe zastosowana metoda I<ryycznej analizy problemu pon4czona zlogicnrym wnioskowaniem, pozwala jednoznacznie stwierdzi6 w oparciu o wyniki z badafi (s.76-i06 oraz 13I-146) i wnioski koficowe zawarte w podsumowaniu rozprawy (s ),2e zaldadarry cel badawczy zostal osi4gnigty ahipoteza udowodniona. lll.2. Ocena umiejgtnosci samodzielnego prowadzenia praey naukowej Recenzowana rozprawa ma charakter teoriopoznawczo-empiryczry. Mozna r6wniez zatwaly1 w niej liczne w4tki aplikacyjne. Podstawq pracy jest poglgbiona analiza literatury, materialu statystycznego i badania z v,rykorzystaniem metod analizy statystycznej. Dorobek ten pozlolil Autorowi nie tylko na scharakteryzowanie i identyfikacjg problem6w rwiqzarrych z zaciqganiem i zarzedzaniem samorz4dowym dlugiem publicznym, ale dal podstawy do wypracowania pogl4d6w na temat zwi4zku migdzy zaciqganiem zobowiezah dluznych a dzianalnosci4 inwestycyjn4. Zaprezentowane przez Autora dysertacji hczne analizy i por6wnania pozwolity na ustosunkowanie sig do istniej4cego i poz4danego kierunku zaciegania zobowi4zaf dluznych przez JST. Na tym tle Doktorant wypracowal dzialania lagodz1ce negatywny wplyw dlugu na rczw6j lokalny. Badaniami objgty zostal jedenastoletni okres od 2003 do 2013 roku. Ze wzglgdu na favj, Ze znaczrla czgfic danych dotyczy stanu na koniec roku, 2003 rok stanowi niejako bilans

6 otwarcia do dziesigcioletniego okresu funkcjonowania Polski w strukturach zintegrowanej Europy, gdy gminy staly sig najwigkszymi beneficjentami pomocy finansowej z funduszy UE kierowanej w trakcie dw6ch perspektyw finansowych i Wykorzystane w pracy dane pochodzq przede wszystkim ze sprawozdanbudhetowych sporz4dzonychprzez badane podmioty oraz ze sprawozdafl w zakresie operacji finansowych. Ponadto wykorzystane zostaly dane zawarte w sporz4dzonych uchwalach budzetowych, uchwalach w sprawie wieloletnich prognoz finansowych oraz projektach tych uchwal. Opr6cz wymienionych 2r6del, w celu zaprezentowania zebranych danych na szerszym tle por6wnawczym og6lu polskich gmin, wykorzystane takhe zostaly materialy prezentowane przez Ministerstwo Finans6w oraz Gl6wny Urzqd Statystyczny. Ze wzgledu na fakt, iz analizowarta zaleimo(l miala przebreg zblizony do liniowego, weryfikacja hipotezy dokonana zostala przy zastosowaniu wsp6lczynnika korelacji liniowej Pearsona. Ten wyb6r nale?y oceni6 pozytywnie. Autor tym samym udowodnil,2e zar6wno umie nie tylko poslugiwa6 sig prostymi metodami statystycznymi, ale r6wnie2 umie uzasadnid dob6r metod bardziej zlohonychi cryni to wlasciwie. Odnosz4c sig do doboru pr6by, nale2y wskaza6, ze ocenie poddana zostala cala zbiorowos6 gmin wojewodzffia kujawsko-pomorskiego hczqc4 144 obiekty badawcze. Nalezy przyjq6, 2e liczba obserwacji, co do zasady pozwala na ustalenie faktycznre zachodzecych prawidlowosci. OczywiScie, mo2na wskaza6, ze wigksza liczba, zwigkszylaby pewnosd przeprowadzonych badafi, ale wojew6dztwo kujawsko-pomorskie nale?y do przecigtnych z punktu widzenia rozwoju wojew6dztw w Polsce (nie wykazuje sig na wysoki rozwoj na tle wszystkich wojew6dztw, ani nie zaobserwowano se znacz1ae dzialania stagnacyjne), a pr6ba badawcza stanowi 5,81oA og6lu gmin w Polsce. Ten wysilekbadawczy Doktoranta ma szczeg6ln4 wartos6 w warunkach tworzenia nowego ladu w zakresie budowania rozwoju lokalnego, przy zmieniaj4cym sig paradygmacie rozwoju lokalnego i finansowania UE. Dokonuj4c oceny wszystkich aspekt6w rozprary, stwierdzam, 2e Autor dysertacji wykazal sig w niej samodzielnosci4 doboru literatury przedmiotu (w tym du?ym stopniem adekwatnosci doboru literatury do prezentowanych tresci), bardzo dobr4 dyskusj4 teoretyczn4, umiejgtnosci4 syntetyzowania i celnego konkludowania wywod6w, jak r6wnie2 uznajq dob6r metod badawczych za pozwalaj4ce nealizowac cel i udowodnit, przyjqtq hipotezg badawczq. Tym samym Doktorant wykazal sig umiejgtnosci4 samodzielnego prowadzenia pr acy naukowej.

7 III.3. Ocena og6lnej wiedzy teoretycznej w dyscyplinie ekonomia Dob6r literatury i przeprowadzona dyskusja teoretyczna porwala stwierdzii, 2e mgr Daniel Jurewicz nie tylko posiada wlasny warsrtatbadawczy, ale umie sig nim poslugiwad. Autor dysertacji prezentuje nie tylko pogl4dy, ale prowadzi prawidnowo dyskurs teoretyczny, pozwalajqcy vz,na6, 2e znane s4 mu (a przede wszystkim rozumiane) teorie ekonomiczne (do kt6rych potrafi krytycmie podej56). Prawidlowo i celnie wnioskuje. Argumentacja przebiegu zjawisk i czynnik6w je ksztahuj4cych nie budzi w zasadzie uwag. Widocma jest wiedza teoretyczna. kt6ra pozwolila kandydatowi nie tylko na przeprowadzente badan empirycznych, aleprzede wszystkim na sformulowanie celnych wniosk6w koricowych. Dysponuj4c materialem empirycznym Autor dysertacji wykonal diagnozg stanu zadluhenia ST w Polsce oraz szczeg6low4 diagnozg gmin badanego wojew6dztwa. NaleZy j4 :eiznaf za korzystny material inspiruj4cy (w autorskim procesie badawczym) dla okreslenia czynnik6w warunkuj4cych zaie2nos6 miedzy zadluheniem, a czynnlkiem podstawowym stymuluj4cym rozw6j lokalny, jakim s4 inwestycje. Ten wysitek badawczy Doktoranta ma szczeg6lnq wartos6, gdyl posluzyl do okre3lenia dzialan lagodzecych negatywny wplyw dlugu narozw6j lokalny. Z drugiej strony nale?y podkreslid kompleksowos6, syntetycmosd i porz4dkuj4cy charakter rozwalah na temat dlugu, jako czynnika rozwoju lokalnego. Uwa2arn, ze doktorant v'rykazan sig satysfakcjonuj4cym stopniem wiedzy teoretycznej, pozwalajqcymna prowadzenie badan naukowych w dyscyplinie ekonomia i wlasnej pracy badawczej. VI. Uwagi szczeg6lowe Recenzowana praca doktorska zostala prawidlowo przygotowana edyorsko. Calo56 pracy stanowi syntetyczne, zwarte, ciekawe, interesuj4ce opracowanie dotyczqce zadlu2enia gmin, jako czynnika rozwoju lokalnego. Jest to wartosciowa monografra, zar6wno w tresci teoretycznej jak i praktycznej, dlatego mohe byi wykorzystana w procesie badawczym (np. do budowania benchmark6w miedzy wojew6d4warni, czy prowadzenia poglgbionych badan w zakresie czynnik6w ksztahuj4cych rozw6j spoleczno-gospodarczy), dydaktycznym fiako pomoc), jak i material praktyczry w pracach nad wyznaczeniem kierunk6w modyfikacji istniej4cych rozsirezan systemowych dla JST. W Swietle powylszych pozytywnych uwag stwierdzam, 2e w pracy wystgpuje bardzo mala (znlkoma) liczba merytorycznych uchybieri, co jest bardzo du?ym walorem tej pracy. Wprawdzie mo2na rvrrrocil uwagg na ograniczone poslugiwanie sig literatur4 Swiatow4, ale zarzrft ten mozna odeprzef,2e praca dotyczy lokalnych uwarunkowan samorzqd6w w Polsce. Ponadto, Faktem jest, 2e ograniczenie sig do wnioskowania na podstawie jednego

8 wojew6dztwa w zakresie wptywu dlugu na rczw6j lokalny mohe nie dawa6 jasnego pogl4du, co do koniecznosci zmian, ale jedynie pogl4d, co do potrzeby prowadzenia dalszych badan poglgbionych w innych wojew6dztwach oraz w sprawie poprawnosci przyigtego wnioskowania. Jednakae nale?y zvtr6ci6 uwagg, 2e mgr D. Jurewicz dostrzegl tu uchybienie i wlasciwie argumentowal ograni czenie badania do j ednego woj ew6dztwa. Autor w spos6b prawidlowy, przejrzysty przedstawia swoje pogl4dy i rozvvahania, unikaj4c sformulowari niejasnych, nieprecyzyjnych oraz ocen nieweryfikowalnych. OczywiScie s4 elementy dyskusyjne, jednak nie umniej sza14 one poziomu tej pracy, a v,nqcz przeciwnie - Swiadcz4 o dobrym warsztacie naukowym Autora. Do wskazanych kwestii nalezq: Autor w punkcie 1.5 rozprav'ry analizuje tytuly dluhne. Czyni to prawidlowo, ale nie wykracza poza legalne instrumenty wskazane w katalogu tytul6w dluznych. JST korzystaje z innych instrument6w, czgsto klasyfikowanych do wskazanych tytutr6w dluhnych, jako nienazwane lub tzw. zaliczane warunkowo. Szkoda, 2e Doktorant nie rozszerzyl omawianq kwestii i nie wskazal zagroheii z nimr zwiqzanych, (np. umowa wsparcia) dla powigkszenia poziomu zadluzenia, zagr ohenia splaty, czy zmraf,ry klasyfikacj i. Na stronie 50 -tej i dalszych Autor omawia zjawisko wyplacalnosci JST. Pojgcie to wymaga zdefiniowania i osadzenia w literaturze przedmiotu, z uwagl na bliskoznacznoit tego pojgciazpnynnosci4 finansow4, rozumian4, jako zdolnos6 do wyvvi4zy,tvania sig ze swoich zobowiqzafr. Autor odnosi sig w tej czgsci do splaty zadlu2enia, czy wywiqrywania sig ze zobowi4zan, zatem warto odniesd sig, co nale?y rozumiei precyzyjnie pod tym pojgciem. 3. Autor na stronie 84 i dalszych prezentuje potencjal dochodowy gmin badanego wojew6dztwa. W rozprawie brak wskazania na pojgcie i znaczenie potencjalu dochodowego. Ma on istotne znaczenie dla procesu kreowania rozwoju lokalnego JST. Dobrze, ze Autor zaprezentowal ten problem, ale brak ronvazan na temat jak go mierzy6 powoduj e duzy niedosyt, mtlaszcza, 2e w literaturze przedmiotu wystgpuje co najmniej kilka podejsi, jak go mierryc. Stawiam zatem problem, czy nadwyzka operacyjna jest dobr4 miarq potencjalu (tabela 9, s 84), czy mohe inrty miernik bylby lepszy? Czy nale y, rozpatrywad potencjal z punktu widzenia kilku zmiennych (miernik6w)? Je2eh tak, to jakie one powinny byl zdaniem Doktoranta rozptavrry?

9 4. Waznym elementem pracy sqzaleceniahagodzqce wplyw dlugu na rozw6j lokalny. Mimo przyjgcia tch z wielk4 satysfakcj4, jako wktadu wlasnego o charakterze pr agmaty czno - naukowy m, r e c enzent o dczuwa p ewi en nie do syt r o zvv alah. MoZna bylo stworzy6 system powi2zah wskazanych zaleceh z instytucjami, czy kom6rkami za tchwdrozenie (lub podj gcie dzialaft) odpowiedzialnymi. Recenzent oczekuje od Autora (na publicznej obronie pracy) ustosunkowania sig w nastgpuj4cej kwestii: 1. Iak nale?y mieruy(, potencjal dochodowy JST, jakie przyjq(, zmienne i dlaczego Doktorant takuw{za? Proszg om6wi6 wybrane pogl4dy i zaprezentowa6 uzasadnienie dokonanego wyboru w tym zakresie (na stronie 84 rozprawy). 2. Jak ocenia Doktorant zjawisko legalnego, ale na granicy prawa, wykorzystywania instrument6w dluanych (np. umowy wsparcia lub inne)? Czy mohe odniesi to zjawisko do badanego wojew6d^wa (czy wystgpuje, i jezeli tak, to jaki przybiera rozmiar)? Jakie widzi zagrohenia, jakie szanse dla JST? Povtyasze pytania szczeg6lowe majq charakter dyskusyjny i stanowi4 kwestie dodatkowe, kt6re dotyczq jedynie publicznej dyskusji nad dysertacjq i nie wplywajq na obnizenie koricowej wysoce pozytywnej oceny recenzowanej pracy. VII. Wnioski koricowe Przeprowadzona analiza wszystkich aspekt6w rozprawy doktorskiej mgr Daniela Jurewicza Swiadczy o wysokiej jakosci warsztacie badawczym Doktoranta i dowodzi glgbokiej znajomosci problematyki zadluzenia, inwestycji i ich wplywu na rozw6j lokalny. Do p o dstawowy ch zalet re cenzowanej prac y do ktorski ej zaliczarn: kompleksowe uj gcie problematyki, - wskazanie na rolg regionalnych izb obrachunkowych w procesie zaci4gania i monitoring poziomu zadluhenia (problem ten jest stosunkowo slabo ustrukturyzowany w ekonomi cznej liter atwze przedmiotu), zbadanie stanu zaleznosci miedzy dlugiem a inwestycjami, w tym wykazanie aspekt6w negatywnych zj awiska, wskazaniu narozwi4zania postulowane w kierunku lagodzenia negatywnego wplywu dlugu na rozw6j lokalny. Niniej sza praca doktorska stanowi:

10 wfinty i obszerny, wieloaspektory przyczynek naukowy wnosz4cy nowe elementy do teorii ekonomii i finans6w samorz4dowych, pragmatyczny zbi6r postulat6w dla badari poglgbionych, por6wnari (benchmark6w) i kreowania rczw5j lokalnego w gminach (w tym zmiany polityki inwestycyjnej). Konkluzia: Recenzowanarozprawa doktorska mgr Daniela Jurewiczapn.,rZadlu2enie gmin jako crynnik rozrvoju lokalnego (na przykladzie wojew6dztwa kujawsko-pomorskiego w latach )" napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Malgorzaty Strodowej-Hetrpa, spelnia wymogi okreslone w art.13 ust. I ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. rr 65, poz.595 ze zm.), t1.: 1. stanowi oryginalne r orwiezanie pr zez Autora zagadnienia naukowe go, 2. potwierdza znajomosd przez Doktoranta og6lnej wiedzy teoretycznej w dziedzinie i dyscyplinie ekonomia, 3. spos6b prezentowania w rozprawie badanych problem6w, wykorzystywane metody, techniki i podejscia badawcze do analizowanego obszaru badari, ukazuje dobre przygotowanie do s amodzielne go prowadzenia pr acy naukowej. Bior4c pod uwagg pow}rhsze, sfmerdzan, i2 recenzowana praca odpowiada wymaganiom stawianym pracom doktorskim. Wnoszg, zatem o przyjgcie pracy, jako spelniaj4cej kryteria formalne i dopuszczenie mgr Daniela Jurewicza do jej publicznej obrony. Wniosek: Zgodnie z uchwalq Rady Wydzialu Ekonomii Akademii Ekonomicznej w Poznaniu z dnia roku wnosze o uznanie pracy doktorskiej mgr Daniela Jurewicza za wyr62niqqcq sig. Wniosek uzasadniam w spos6b nastgpuj4cy: 1. Autor wykazat sig bardzo dobr4 znajomosci4 literatury przedmiotu, zgromadzil i przeanalizowal unikalne dane, na podstawie kt6rych przeprowadzil analizy ponvalqqce ustali6 zwiqzek miedzy dlugiem a inwestycjami gmin w wojew6dztwie kujawsko-pomorskim. Autor poruszyl bardzo slabo ustruktvryzowany w literaturze i badaniach w4tek dotyczqcy analizy aspekt6w negatywnychzwi7zanychzzadhvaniem i wplywem dlugu narozw6j lokalny. MgrD.Jurewicz tym samym wni6sl nowy w4tek merytoryczny do toczecej sig dyskusji na temat wplywu zadlulenia na rczw6j lokalny i sytuacjg finansow4 gmin. 10

11 2. Badania przeprowadzone przez Autora rozprary mog4 dai podstawg do szerszych J. badafi nad wplywem dlugu na dzialalnos6 inwestycyjnq JST oraz do tworzenia benchmark6w por6wnaw czy ch. Autor w spos6b kompleksowy i jednoczesnie syntetyczny zaprezentowan problematykg wplywu zadhtzenia na rczttr6j lokalny, tak aby sformulowa(, dzialania lagodz4ce negatynmy wplyw dlugu na rczw6j lokalny w formie zalecen. Jest to niew4tpliwie bardzo wazne z punktu widzenia wskazania na niedomagania systemowe, jak r6v,nie2 dziataria organ6w lokalnych gmin, kt6re powinny stymulowad ten rorwsj, a nie podejmowa(, dzialartia maj1ce skutki negatywne w przy szno(;ci (co wykazal doktorant). Szczecin, r. ilipiak, prof. zw. US/ 11