POMORSKI BAROMETR ZAWODOWY DIAGNOZOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA NA KWALIFIKACJE I UMIEJĘTNOŚCI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

Transkrypt

1

2 POMORSKI BAROMETR ZAWODOWY DIAGNOZOWANIE ZAPOTRZEBOWANIA NA KWALIFIKACJE I UMIEJĘTNOŚCI NA RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Wyniki drugiego cyklu badań (edycja 2012). Gabriela Grotkowska Tomasz Gajderowicz

3 Struktura prezentacji 1. Cele badania i koncepcja badawcza 2. Zarys metodologii badania 3. Charakterystyka pomorskiego rynku pracy w przekroju wykształcenia 4. Specyfika zapotrzebowania na pracę w poszczególnych branżach 5. Ranking zawodów o największym zapotrzebowaniu i największej deficytowości 6. Pomorski rynek pracy w perspektywie średniookresowej 7. Wnioski i rekomendacje 3

4 Cele projektu Celem głównym realizacji projektu jest zdiagnozowanie zapotrzebowania na kwalifikacje i umiejętności na regionalnym rynku pracy województwa pomorskiego oraz określenie możliwych kierunków działań redukujących niedopasowanie popytu i podaży pracy. Cele szczegółowe projektu obejmują: uzyskanie pogłębionych informacji na temat zapotrzebowania na zawody w województwie pomorskim oraz ustalenie profilu kompetencyjnego w branżach strategicznych dla rynku pracy, rozpoznanie zakresu oraz przyczyn niedostosowania popytu i podaży pracy oraz określenie możliwych sposobów ich eliminacji. 4

5 Kontekst teoretyczny i koncepcja badawcza Niedopasowania kwalifikacyjne w pewnej mierze świadczy o szybkości rozwoju gospodarczego Nawet przy doskonałym działaniu systemu edukacyjnego i systemu informacji o rynku pracy, gospodarka będzie doświadczać niedopasowania popytu i podaży pracy Większa skala niedopasowania gdy system kształcenia funkcjonuje w oderwaniu od sytuacji na rynku pracy Wertykalne i horyzontalne niedopasowanie popytu i podaży koncentracja na aspekcie horyzontalnym Potrzeba śledzenia sytuacji na rynku pracy i korygowania struktury kształcenia rola instytucji rynku pracy, władz, organizacji pozarządowych 5

6 Analiza desk research, Badania ilościowe: Metodologia gromadzenia danych CATI z pracodawcami, 101 CAWI z agencjami zatrudnienia, Metody jakościowe: indywidualne wywiady pogłębione z: pracodawcami z wybranych branż strategicznych (20 wywiadów), przedstawicielami powiatowych urzędów pracy (17 wywiadów), przedstawicielami agencji zatrudnienia (15 wywiadów), przedstawicielami szkół zawodowych (2 indywidualne wywiady pogłębione), przedstawicielami szkół wyższych (3 indywidualne wywiady pogłębione), przedstawicielami instytucji szkoleniowych (5 wywiadów), ekspertami (2 przedstawicieli Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku, 1 przedstawiciel Wojewódzkiego Urzędu Pracy, 1 przedstawiciel instytucji badawczych, 1 przedstawiciel agencji inwestycyjnych) 3 zogniskowane wywiady grupowe (FGI) o następujących profilach: Pracodawcy, Eksperci i naukowcy, Agencje wspierania inwestycji 6

7 Metodologia analizy danych Standardowa analiza jakościowa i ilościowa (statystyczna) Analiza PEST Analiza SWOT Foresight Panel ekspertów 7

8 ZASOBY PRACY W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM W PRZEKROJU WYKSZTAŁCENIA 8

9 Podstawowe miary sytuacji na pomorskim rynku pracy: przekrój wykształcenia, 2010 Poziom Do 30. roku życia (%) W wieku lata (%) wykształcenia Współczynnik Wskaźnik Stopa Współczynnik Wskaźnik Stopa aktywności zatrudnienia bezrobocia aktywności zatrudnienia bezrobocia Wyższe 86,9 78,3 9,9 85,8 84,3 1,7 Średnie 75,9 63,0 17,0 72,4 68,4 5,5 zawodowe i policealne Średnie ogólne 53,6 45,8 14,5 68,3 62,7 8,2 Zasadnicze 77,7 65,1 16,2 70,3 63,4 9,8 zawodowe Gimnazjalne i 12,6 9,1 27,9 46,0 37,8 17,8 poniżej Ogółem 54,4 46,2 15,0 70,7 65,6 7,2 9

10 Ludność województwa pomorskiego w wieku lata według dziedziny wykształcenia w poszczególnych grupach wieku,

11 SPECYFIKA ZAPOTRZEBOWANIA NA PRACĘ W POSZCZEGÓLNYCH BRANŻACH 11

12 Procent Struktura pracujących poza rolnictwem według sekcji PKD 2007: województwo pomorskie na tle całego kraju, , ,4 1,2 1 0,8 Woj. pomorskie Polska ,6 0,4 0,2 Pomorskie/Polska (prawa oś) 0 B C D E F G H I J K L M N O P Q R S 0 12

13 Dystrybucja pracujących w województwie pomorskim według sekcji i poziomów wykształcenia, ,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 AR AP B C D E F G H I J K L M N O P Q R S Wyższe Średnie zawodowe i policealne Średnie ogólne Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne i niżej 13

14 Sekcje kluczowe dla pomorskiego rynku pracy: perspektywa krótkookresowa (wg CATI firm) Największy popyt brutto N Największy popyt netto N Największe plany zatrudnieniowe C Kierunek przesuwania się popytu C Największy udział w ofertach internetowych G C J N K K G K K F J J I F H C O S J H 14

15 W świetle powyższych obserwacji, stwierdzić można, iż kluczowymi branżami dla pomorskiego rynku pracy w perspektywie krótkookresowej (6 miesięcy) są: Przetwórstwo przemysłowe (C), Informacja i komunikacja (J), Działalność finansowa i ubezpieczeniowa (K), Budownictwo (F) oraz Transport i gospodarka magazynowa (H).

16 Branże strategiczne dla pomorskiego rynku pracy Analiza średnio- i długookresowych ilościowych i jakościowych prognoz zmian sytuacji gospodarczej województwa pozwoliła wskazać następujące branże strategiczne dla pomorskiego rynku pracy w dłuższej perspektywie: branżę logistyczno-transportową, branżę energetyczną, branżę technologii informatycznych i komunikacyjnych (ICT), branżę BPO/SSC DRUGA CZĘŚĆ PREZENTACJI branżę usług opiekuńczych, branże przemysłu przetwórczego, przede wszystkim z obszaru przemysłu stoczniowego i chemicznego, branżę turystyczną. 16

17 Inne charakterystyki branż 30% firm prowadzących rekrutację stwierdza, iż miało problemy ze znalezieniem pracowników Największe trudności w rekrutacji (w ujęciu względnym): J: Informacja i komunikacja I: Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi N: Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca C: Przetwórstwo przemysłowe F: Budownictwo Przyczyny trudności w rekrutacji: Brak kandydatów o odpowiednim doświadczeniu (prawie połowa wskazań), w szczególności w sekcjach L i J W dalszej kolejności: brak kandydatów o odpowiednim wykształceniu (w szczególności sekcje: L, Q, P) oraz zbyt wysokie oczekiwania płacowe (w szczególności sekcje: J, K, Q, R) 17

18 RANKING ZAWODÓW O NAJWIĘKSZYM ZAPOTRZEBOWANIU I NAJWIĘKSZEJ DEFICYTOWOŚCI 18

19 Cele badania Synteza różnych źródeł danych o popycie (i podaży) według elementarnych grup zawodów: Badanie CATI Agencje zatrudnienia Monitoring ofert internetowych Dane z MZNiD Dwa rankingi zawodów: Na jakie zawody zgłaszane jest zapotrzebowanie (popyt brutto; oferty/wakaty; przeszłość/przyszłość) W jakich zawodach występują trudności w rekrutacji? 19

20 Schemat postępowania Źródło danych 1 Źródło danych 2 Źródło danych 3 Wybór informacji odnoszących się do wielkości zapotrzebowania na zawody Ranking 1a Ranking 1b Ranking 1c Ranking 2a Ranking 2b Ranking 2c Ranking 3a Ranking 3b Ranking 3c Standaryzacja Z Std rank 1a Std rank 1b Std rank 1c Std rank 2a Std rank 2b Std rank 2c Std rank 3a Std rank 3b Std rank 3c Każdy ranking równoważny dla rankingu źródła Std rank źródła 1 Std rank źródła 2 Std rank źródła 3 Wagi odpowiednie dla charakterystyki źródła danych Łączny ranking zawodów, na które jest największe zapotrzebowanie

21 Ranking grup zawodów, na które jest największe zapotrzebowanie na pomorskim rynku pracy według KZiS 2010 Pozycja rankingowa Kod elementarnej grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów Sekcje charakterystyczne dla grup zawodów Spawacze i pokrewni C, F Programiści aplikacji J Przedstawiciele handlowi G, znaczna dywersyfikacja Specjaliści nauczania i wychowania gdzie indziej Q, P niesklasyfikowani Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne P, N Specjaliści do spraw sprzedaży (z wyłączeniem G technologii informacyjno-komunikacyjnych) Asystenci nauczycieli P Masarze, robotnicy w przetwórstwie ryb i pokrewni C, G Robotnicy pracujący przy przeładunku towarów H, znaczna dywersyfikacja Doradcy finansowi i inwestycyjni K, M Urzędnicy państwowi do spraw nadzoru gdzie indziej O niesklasyfikowani Pracownicy przy pracach prostych gdzie indziej P niesklasyfikowani Ekonomiści O, znaczna dywersyfikacja Robotnicy przygotowujący i wznoszący konstrukcje C metalowe Pielęgniarki specjalistki Q, S Pracownicy obsługi biurowej Znaczna dywersyfikacja Elektrycy budowlani i pokrewni F, znaczna dywersyfikacja Magazynierzy i pokrewni G, znaczna dywersyfikacja Pracownicy ochrony osób i mienia N

22 Pozycja rankingowa Ranking zawodów zidentyfikowanych w badaniach, jako zawody deficytowe według KZiS 2010 Kod elementarnej grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grup zawodów Spawacze i pokrewni C, F Ustawiacze i operatorzy obrabiarek do metali i C pokrewni Programiści aplikacji J Marynarze i pokrewni H Kucharze P, I Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji Q Pracownicy służb technicznych żeglugi C, H, M Oficerowie pokładowi, piloci żeglugi i pokrewni F, H, M, O Sekcje charakterystyczne dla grup zawodów Kierowcy samochodów ciężarowych H, znaczna dywersyfikacja Hydraulicy i monterzy instalacji sanitarnych F, E Inżynierowie budownictwa M, F Inżynierowie do spraw przemysłu i produkcji C Przedstawiciele handlowi G, znaczna dywersyfikacja Specjaliści do spraw administracji i rozwoju O, znaczna dywersyfikacja Agenci ubezpieczeniowi Pracownicy obsługi biurowej Znaczna dywersyfikacja Wizytatorzy i specjaliści metod nauczania P, R Inżynierowie inżynierii środowiska F, znaczna dywersyfikacja Specjaliści do spraw reklamy i marketingu G, znaczna dywersyfikacja Sekretarki (ogólne) P, M

23 Zawody kluczowe - zawody, na które jest największe zapotrzebowanie, które jednocześnie są najbardziej deficytowe Pozycja w rankingu grupy zawodów, na które jest największe zapotrzebowanie Pozycja w rankingu deficytowości Kod elementarnej grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów Spawacze i pokrewni Programiści aplikacji Przedstawiciele handlowi Pracownicy obsługi biurowej Pracownicy ochrony osób i mienia

24 Zawody o największym zapotrzebowaniu i niskiej deficytowości Pozycja w rankingu grup zawodów, na które jest największe zapotrzebowanie Pozycja w rankingu deficytowości Kod elementarnej grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów Pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i pokrewne Pracownicy przy pracach prostych gdzie indziej niesklasyfikowani Ekonomiści Żołnierze szeregowi Pracownicy sprzedaży i pokrewni gdzie indziej niesklasyfikowani Sprzedawcy (konsultanci) w centrach sprzedaży telefonicznej / internetowej

25 Zawody o największej deficytowości i nie koniecznie dużym zapotrzebowaniu Pozycja w rankingu grup zawodów, na które jest największe zapotrzebowanie Pozycja w rankingu deficytowości Kod elementarnej grupy zawodów wg KZiS 2010 Nazwa grupy zawodów Ustawiacze i operatorzy obrabiarek do metali i pokrewni Marynarze i pokrewni Kierowcy samochodów ciężarowych Kucharze Pielęgniarki bez specjalizacji lub w trakcie specjalizacji

26 Profile kompetencyjne w zawodach Największa luka kompetencyjna: brak doświadczenia zawodowego Najczęściej wskazywanym przez pracodawców wymaganiem są cechy osobowe, a zwłaszcza: uczciwość, pracowitość i samodzielność Odstępstwo: w przypadku zawodów najsilniej deficytowych, w których wymagane są uprawnienia do wykonywania zawodu (np. Spawacze i pokrewni). pracodawcy, wobec trudności w rekrutacji pracowników w danym zawodzie, są skłonni zatrudnić pracownika gorzej wyposażonego w cechy osobowe, który posiada jednak niezbędne kwalifikacje (uprawnienia) zawodowe. 26

27 Paradoks Zawody podobne do siebie znajdują się zarówno w górnej jak i dolnej części rankingu: Sprzedawcy na targowiskach i bazarach (5211), 17. pozycja w rankingu zapotrzebowania i 189. pozycja w rankingu deficytowości, vs. Kasjerzy i sprzedawcy biletów (5230), którzy znaleźli się na samym dole rankingu zapotrzebowania oraz 119. pozycji w rankingu deficytowości. Doradcy finansowi i inwestycyjni (kod: 2412, 10. grupa zawodów pod względem wielkości zapotrzebowania i 39. wśród najbardziej deficytowych) vs. Ekonomiści (13. pozycja w zapotrzebowaniu i 332. w deficytowości) 27

28 PERSPEKTYWY POMORSKIEGO RYNKU PRACY 28

29 Foresight czyli wizje rozwoju rynku pracy województwa pomorskiego Strategia Województwa Pomorskiego 2020 i jej 4 scenariusze (Wiatr w żagle, Spokojna wyspa, Zapomniana przystań, Dryf na mieliznę) Określone w Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 scenariusze gospodarcze przekładają się bezpośrednio na sytuację na pomorskim rynku pracy. Scenariusz I - Wzrost popytu na pracę, rozwój kapitału ludzkiego Scenariusz II - Skrajne niedopasowanie Scenariusz III - Rozwój w warunkach ograniczonych zasobów 29

30 Rekomendacje Wobec braku realnej możliwości na oddziaływania na popytową część rynku pracy, rekomendacje dotyczą głównie strony podażowej. Zostały one podzielone względem trzech obszarów: systemu edukacji wyższej, systemu kształcenia ponadgimnazjalnego, publicznych służb zatrudnienia. 30

31 Problemy w funkcjonowaniu systemu kształcenia W szczególności zmianie podlegać powinny: świadomość potrzeb rynku pracy wśród osób dokonujących wyborów edukacyjnych, struktura kierunków i zawartość programowa studiów na poziomie wyższym, oferta edukacyjna szkolnictwa zawodowego. 31

32 Szkolnictwo wyższe Zmiana struktury kształcenia: wzrost świadomości uczniów szkół ponadgimnazjalnych (wiedza o rynku pracy, upowszechnianie wiedzy o losach absolwentów poszczególnych kierunków i uczelni, wspieranie rozwoju kształcenia w kierunkach pożądanych na rynku pracy, wspieranie jakości kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym) Wzmocnienie kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych (język angielski inne języki, poprawa znajomości obsługi komputera, rozwój umiejętności analitycznych, rozwój umiejętności interpersonalnych i komunikacyjnych) Kształtowanie cech osobowych, w szczególności odpowiedzialności, pracowitości, uczciwości oraz samodzielności Zmiana sposobu kształcenia w zakresie przedmiotów zawodowych (np. informatycy, księgowi) Szczególny nacisk powinien być położony na promowanie mobilności międzynarodowej studentów 32

33 Szkolnictwo ponadgimnazjalne Lepsze odzwierciedlenie zapotrzebowania rynku pracy (wzrost świadomości uczniów szkół ponadgimnazjalnych, wiedza o rynku pracy, upowszechnianie wiedzy o losach absolwentów poszczególnych szkół) Poprawa wizerunku szkół zawodowych Podniesienie jakości nauczania w szkołach zawodowych (nakłady, współpraca z pracodawcami, rozwój umiejętności interpersonalnych, komunikacyjnych) Zwiększenie nacisku na kształtowanie cech osobowych, w szczególności odpowiedzialności, pracowitości, uczciwości oraz samodzielności, co wiązać się może z koniecznością udzielenia wsparcia psychologicznego Zmiana sposobu nauczania w liceach ogólnokształcących (LO), zwłaszcza w odniesieniu do kompetencji kluczowych i cech osobowych 33

34 Publiczne Służby Zatrudnienia Podniesienie jakości szkoleń oferowanych osobom bezrobotnym Najważniejszą rolą dla PSZ w perspektywie długookresowej wydaje się prowadzenie regularnych badań regionalnego rynku pracy oraz prowadzenie szeroko zakrojonej akcji informacyjnej o sytuacji na tym rynku Pożądane jest także pogłębienie współpracy z prywatnymi instytucjami rynku pracy 34

35 Działanie Cel Szkoły wyższe Szkoły zawodowe LO PSZ Władze regionalne Władze lokalne NGO Upowszechnianie wiedzy o sytuacji na rynku pracy, bieżącej i oczekiwanej strukturze popytu Zmiana struktury kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym i jej lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy oraz poprawa efektywności działań PSZ Gromadzenie i analizowanie informacji o losach absolwentów Zmiana struktury kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyższym poszczególnych typów szkół i upublicznianie wyników badań w tym i jej lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy zakresie Działania informacyjne mające na celu wzrost świadomości uczniów Struktura kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym lepiej gimnazjów i ich rodziców co do wagi decyzji o wyborze dalszej ścieżki dostosowana do potrzeb rynku pracy kształcenia Działania informacyjne w zakresie wyboru kierunku studiów i uczelni Zmiana struktury kształcenia na poziomie wyższym i jej lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Popularyzacja kształcenia na poziomie wyższym w kierunkach pożądanych przez rynek pracy Zmiana struktury kształcenia na poziomie wyższym i jej lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy x x Działania na rzecz lepszego przygotowania absolwentów szkół Zmiana struktury kształcenia na poziomie wyższym i jej lepsze ponadgimnazjalnych do podejmowania kształcenia na poziomie dostosowanie do potrzeb rynku pracy wyższym w pożądanych przez rynek pracy kierunkach x x x Poprawa znajomości języka angielskiego u absolwentów danego typu szkół (na poziomie zależnym od typu szkoły) Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych, zawodowych i LO x x x x Poprawa znajomości innego języka obcego u absolwentów szkół Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych x x wyższych Poprawa znajomości obsługi komputera u absolwentów danego typu Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych, x x x x szkół (na poziomie odpowiednim dla danego poziomu szkoły) zawodowych i LO Rozwój umiejętności analitycznych u absolwentów szkół wyższych Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych x x Rozwój znajomości rysunku technicznego u absolwentów szkół Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych i wyższych (w wybranych kierunkach) i u absolwentów szkół zawodowych zawodowych Rozwój umiejętności interpersonalnych u absolwentów danego typu Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych, szkół zawodowych i LO Rozwój umiejętności pracy w grupie u absolwentów danego typu Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych, szkół zawodowych i LO Działania nakierowane na wzrost odpowiedzialności, pracowitości, uczciwości oraz samodzielności absolwentów danego typu szkół Rozwój kompetencji kluczowych u absolwentów szkół wyższych, zawodowych i LO x x x x x x x x x x x x Poprawa kwalifikacji zawodowych w kształceniu informatyków (języki Poprawa sposobu kształcenia w zakresie przedmiotów zawodowych w programowania; podstawowa wiedza z zakresu takich dziedzin jak szkołach wyższych finanse, rachunkowość, itp..) Poprawa kwalifikacji zawodowych w kształceniu specjalistów z Poprawa sposobu kształcenia w zakresie przedmiotów zawodowych w zakresu finansów i rachunkowości (SAP, specjalistyczne programy szkołach wyższych księgowe, np. Symfonia) x x x x Akcje informacyjne oraz dofinansowanie wyjazdów zagranicznych Promowanie mobilności międzynarodowej studentów x x studentów Zwiększenie nakładów na kształcenie nauczycieli (zwłaszcza zawodu) Struktura kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym lepiej x x w celu poprawy jakości i uelastycznienia oferty szkół zawodowych dostosowana do potrzeb rynku pracy Kampania marketingowa poprawiająca wizerunek szkół zawodowych Przeciwdziałanie stygmatyzacji szkolnictwa zawodowego x x x wśród młodzieży Zwiększenie nakładów na kształcenie w szkołach zawodowych Podniesienie jakości nauczania w szkołach zawodowych x x Stworzenie instrumentów zachęcających pracodawców do podejmowania bliskiej współpracy ze szkołami zawodowymi Podniesienie jakości nauczania w szkołach zawodowych x x Wsparcie psychologiczne dla uczniów szkół zawodowych Podniesienie jakości nauczania w szkołach zawodowych x x x wzmacniające podstawy dla cech osobowych poszukiwanych przez pracodawców Ewaluacja jakości szkoleń Podniesienie jakości szkoleń oferowanych osobom bezrobotnym x Dobór oferowanych szkoleń pod kątem rzeczywistych potrzeb rynku Podniesienie jakości szkoleń oferowanych osobom bezrobotnym x pracy Rozwój współpracy instytucji rynku pracy Poprawa efektywności działań PSZ x x 35

36 Podsumowanie Największe problemy rynku pracy województwa pomorskiego: Strukturalne niedopasowanie podaży pracy do popytu Niedopasowanie na poziomie konkretnych kompetencji i cech, a nie wykonywanego czy poszukiwanego formalnie zawodu Potrzeba poprawy zawartości programów kształcenia w szczególności w zakresie zdobywania umiejętności miękkich i kształcenia elastyczności zachowań na rynku pracy Bariera informacyjna i warunki podejmowania decyzji przez podmioty funkcjonujące na rynku edukacji (rola poradnictwa zawodowego) Pewna część niedoborów podaży pracy wynika ze względnie niskich wynagrodzeń oferowanych na rynku Dla efektywnej realizacji postulowanych działań niezbędne jest współdziałanie wielu instytucji 36

37 PSDB Sp. z o.o. ul. Sienna Warszawa tel.: fax: psdb@psdb.com.pl 37