Instytut Projektowania Urbanistycznego Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego

Transkrypt

1 Instytut Projektowania Urbanistycznego Katedra Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego Przedmiot: Teoria projektowania architektoniczno-urbanistycznego II-C-6 sem 1 Projektowanie obszarów mieszkaniowych Prowadzący przedmiot: prof. dr hab. inż. arch. Grażyna Schneider-Skalska Wykład: Środowisko mieszkaniowe w strukturze miasta

2 Wykłady, II stopień, 2016/17, w poniedziałki Projektowanie obszarów mieszkaniowych Środowisko mieszkaniowe w strukturze miasta, GSS Budowanie struktury obszaru mieszkaniowego, GSS Zrównoważone środowisko mieszkaniowe, GSS Kompozycja w obszarach mieszkaniowych, Jacek Gyurkovich wolne Komfort w obszarze mieszkaniowym: przestrzenny, funkcjonalny, klimatyczny, akustyczny, GSS Rewitalizacja w obszarach mieszkaniowych, Anna Franta WOLNE Nowe formy zabudowy mieszkaniowej, Mateusz Gyurkovich WOLNE Rozwiązania zrównoważone w budynkach mieszkaniowych, GSS Ocena jakości środowiska mieszkaniowego, GSS Zdrowe środowisko mieszkaniowe rola elementów przyrodniczych GSS Relacje: projekt realizacja, Anna Agata Kantarek Badania społeczne i partycypacja społeczna, GSS Procesy demograficzne i ekonomiczne w obszarach mieszkaniowych, Krystyna Paprzyca Środowisko mieszkaniowe - perspektywy, zagrożenia, tendencje, GSS

3 Przyrost ludności Indii, Chin i Nigerii będzie stanowił aż 37 proc. globalnego wzrostu liczby ludności w miastach do 2050 r Autorzy raportu przyznają, że jeśli miasta są dobrze zarządzane, dają swoim mieszkańcom szansę ekonomicznego rozwoju i lepszego dostępu do podstawowych usług, jak opieka zdrowotna czy edukacja. "Dostarczenie transportu publicznego, mieszkań, prądu, wody i kanalizacji w gęsto zaludnionych terenach miejskich jest tańsze i mniej niszczące dla środowiska niż dostarczanie tych samych usług rozproszonej populacji wiejskiej" - czytamy w raporcie.

4 ISTOTNE WSPÓŁCZESNE ZAGADNIENIA suburbanizacja żywiołowa; kurczenie się miast; rewitalizacja miast; metropolizacja; reurbanizacja; ocena wartości estetycznej architektury i jakości przestrzeni publicznych; dostosowanie systemu planowania przestrzennego do współczesnych potrzeb kształtowania przestrzeni życia Polaków. Przestrzeń życia Polaków opracowanie zbiorowe pod red. Janusza Sepioła Tendencje w rozwoju polskiej urbanizacji, Zbigniew Paszkowski, współpraca: Grażyna Schneider-Skalska, Elżbieta Węcławowicz-Bilska

5 Niniejszy raport został opracowany przez zespół niezależnych ekspertów z inspiracji Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. Powstał dzięki wsparciu Fundacji PZU, współpracy Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP, a wydany został dzięki pomocy miesięcznika Architekturamurator i wsparciu ZPR Media SA. ISTOTNE WSPÓŁCZESNE PROBLEMY I ZAGROŻENIA zmiany klimatyczne, kryzys energetyczny, zmiany ilościowe i jakościowe, klęski żywiołowe, konflikty zbrojne, kontrasty, chaos przestrzenny, problemy społeczne suburbanizacja żywiołowa; kurczenie się miast; rewitalizacja miast; metropolizacja; reurbanizacja; Przestrzeń życia Polaków opracowanie zbiorowe pod red. Janusza Sepioła Tendencje w rozwoju polskiej urbanizacji, Zbigniew Paszkowski, współpraca: Grażyna Schneider-Skalska, Elżbieta Węcławowicz- Bilska

6 Urbanizacja proces zmian przestrzennych wyrażający się w rozwoju miast, wzroście ich liczby, udziale liczby mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności, powiększaniu się obszarów miast; nabieranie cech miejskich przez osiedla i wsie; wyróżnia się urbanizację przestrzenną, demograficzną, ekonomiczną i społeczną. Kurczenie się miast zjawisko przestrzenne wynikające ze zmian demograficznych, charakteryzujące się odpływem mieszkańców z miasta, zamykaniem sklepów, centrów handlowych, szkół, zakładów pracy, redukcją zabudowy zbędnej i opuszczonej. Jest to proces wyludniania się (depopulacji), a w konsekwencji niskiej atrakcyjności miasta jako miejsca do życia i rozwoju, braku miejsc pracy, ale przede wszystkim ujemnego przyrostu naturalnego oraz emigracji zarobkowej i migracji związanych z chęcią podwyższania jakości życia. Depopulacja zmniejszanie się liczby mieszkańców w miastach Suburbanizacja lokowanie części funkcji komplementarnie związanych z miastem poza jego granicami, w strefie aglomeracyjnego oddziaływania. Suburbanizacja żywiołowa (urban sprawl) to suburbanizacja, która wymknęła się spod kontroli, chaotyczna, niszcząca wartości przyrodnicze i kulturowe, nieekonomiczna i niefunkcjonalna. Definicje za. Z. Paszkowski

7 Reurbanizacja tendencja do intensyfikacji funkcji śródmiejskich, w tym funkcji mieszkaniowych w miastach, które doświadczyły odpływu mieszkańców na obrzeża, związana ze wzrostem atrakcyjności i jakości przestrzennej śródmieść, komunikacji publicznej, bliskości miejsc pracy i edukacji, możliwością udziału w wydarzeniach społecznych i kulturowych. Także: zjawisko powrotu do miasta, odtwarzania kultury miejskiej. Dostosowanie obszarów śródmiejskich jako miejsca zamieszkania, a przestrzeni miejskiej do jej intensywnego, wielofunkcjonalnego wykorzystywania. Metropolizacja proces wielobiegunowego rozwoju miasta w zakresie usług wyższego rzędu na ponadregionalnych poziomach współpracy z innymi metropoliami, zmierzający do rozwoju sieci powiązań zewnętrznych i kontaktów pomiędzy ośrodkami metropolitalnymi, związany z rozbudową powiązań komunikacyjnych (transportowych i w zakresie łączności), a także proces włączania się miast do sieci wielkich ośrodków pełniących funkcje krajowe a także ponadnarodowe. Metropolizacja to również rozwój obszaru metropolitalnego, który stanowiąc bezpośrednie zaplecze ośrodka centralnego przejmuje część jego funkcji. Rewitalizacja skoordynowany proces planistyczno-inwestycyjny zmierzający do społeczno-gospodarczego ożywienia części lub całej jednostki osadniczej, powiązanego z odbudową zdolności do rozwoju obszarów miejskich zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie.

8 ZAGROŻENIA GLOBALNE I LOKALNE m.in. zmiany klimatyczne, kryzys energetyczny, zmiany ilościowe i jakościowe, klęski żywiołowe, konflikty zbrojne, kontrasty, suburbanizacja żywiołowa, kurczenie się miast, chaos przestrzenny, problemy społeczne Problemy współczesnych miast wiążą się nierozerwalnie z problemami obszarów mieszkaniowych.

9 W POLSCE Nadmiar terenów budowlanych wskazywanych w obowiązujących dokumentach planistycznych. Według danych przytaczanych przez dr Adama Kowalewskiego w obowiązujących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin rezerwuje się pod zainwestowanie tereny o chłonności od 167 do 229 mln mieszkańców, zaś w zatwierdzonych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego rezerwy pozwalają umieścić co najmniej 62 mln mieszkańców. Najbardziej optymistyczne prognozy na najbliższe 20 lat pozwalają sądzić, że nawet uwzględniając dużą rezerwę elastyczności, nasze potrzeby nie przekraczają powierzchni dla ok. 6-8 mln mieszkańców. RAPORT NIK W Polsce brakuje 1,5 mln mieszkań i stan ten nie zmienia się od dziesięciu lat. Konieczność wycofania z użytku ze względu na stan techniczny ok. 200 tys. mieszkań dodatkowo pogłębi ten deficyt. Ponadto z rządowych analiz wynika, że 6,5 mln Polaków mieszka w warunkach nie odpowiadających przyjętym normom i standardom. ( :

10 środowisko fizyczne środowisko społeczne środowisko mieszkaniowe środowisko ekonomiczne

11 Środowisko mieszkaniowe to ogół wszystkich czynników ożywionych i nieożywionych, mniej więcej jednolitych na danym terenie, służących realizacji potrzeb wynikających z podstawowej funkcji mieszkania, oddziałujących na mieszkańców i ulegających zmianom pod ich wpływem. Środowisko mieszkaniowe ma istotne znaczenie w zaspokajaniu potrzeb psychofizycznych człowieka. Powinno ono spełniać wymagania jednostki w zakresie bezpiecznego schronienia, identyfikacji, komfortu fizycznego i psychicznego. Oczekuje się od niego poczucia wygody, intymności i izolacji, komfortu bioklimatycznego, bezpieczeństwa i higieny, warunków dla wypoczynku psychicznego, fizycznego i realizacji kontaktów społecznych. G. Schneider-Skalska, 2000, s. 248.

12 Prawo wyboru Prawo do zdrowego środowiska mieszkaniowego Strefa śródmiejska Strefa mieszkaniowa Strefa przedmieść

13 Strefę śródmiejską powinna charakteryzować wielofunkcyjność i atrakcyjność formalna jako cechy wiodące. Środowisko mieszkaniowe pozostanie w mniejszości, podporządkowane nadrzędnym cechom strefy. Zauważalna będzie dominacja przestrzeni publicznych i najczęściej brak przestrzeni społecznej. Elementy naturalne będą występować w formach wymagających intensywnych zabiegów technicznych zieleń i woda na tarasach, dachach, elewacjach, w ogrodach zimowych i werandach. Strefa mieszkaniowa z dominującą funkcją mieszkaniową powinna mieć wszystkie podstawowe cechy pożądane w środowisku mieszkaniowym i charakterystyczną strukturę miejską w postaci zwartych form i wyraźnego występowania bloku miejskiego z zielonym wnętrzem społecznym. Tę strefę powinno cechować zbliżenie natury do człowieka i wyraźne wkroczenie elementów naturalnych jako tworzywa urbanistycznego. Spoiwem struktury urbanistycznej powinna być przestrzeń publiczna, główną rolę identyfikującą będzie przejmować przestrzeń sąsiedzka, a obszary prywatne wystąpią w postaci balkonów i tarasów. Należy zaznaczyć, że miejską strefę mieszkaniową cechuje obecnie duże zróżnicowanie form przestrzennych i często dopiero działania naprawcze nadają jej cechy struktury miejskiej. W strefie przedmieść funkcją wiodącą będzie funkcja rekreacyjna i kontakt z naturą. Strukturę zdominują tereny otwarte i zabudowa mieszkaniowa, która będzie miała charakter podmiejskiego i samodzielnego habitatu, wystąpią formy zwarte i rozproszone, podporządkowane nie tylko kontaktowi z naturą, ale także przemyślanej i konsekwentnie realizowanej idei rozwoju miasta. Dominować będzie przestrzeń prywatna, istotną rolę może odrywać przestrzeń społeczna, w mniejszości wystąpi przestrzeń publiczna. W tej strefie charakterystyczna jest przewaga krajobrazu zbliżonego do naturalnego. Należy niewątpliwie zwrócić uwagę na występowanie co najmniej dwóch typów strefy przedmieść: zwartej, o cechach śródmieścia małego miasteczka i rozproszonej, podporządkowanej krajobrazowi.

14 Diagnozy Polska Polityka Architektoniczna 2009, aktualizacja 2011 Przestrzeń Życia Polaków 2014 Kodeks Urbanistyczno-Budowlany?? W trakcie opracowania

15 PRZESTRZEŃ ŻYCIA POLAKÓW Jakość i standardy przestrzeni zamieszkania, dostępność usług Aleksander Noworól z zespołem: Bolesław Domański, Magdalena Dej, Jarosław Działek, Paweł Hałat, Krzysztof Gwosdz Niedoskonałość planowania przestrzennego, brak przepisów urbanistycznych, nadmierne stosowanie tzw. zasady sąsiedztwa w procesie budowy nowych zespołów mieszkaniowych rodzą w skali sublokalnej rozwiązania urbanistyczne podporządkowane przede wszystkim rentowności przedsięwzięć deweloperskich. Dla mieszkańców oznacza to takie cechy nowo kreowanych przestrzeni osiedlowych, jak: brak ciągłości układów komunikacyjnych, nieoptymalne powiązania terenów (wydłużające dojazdy i dojścia), nieoptymalne lokalizowanie usług publicznych i terenów zielonych (jeśli w ogóle znajdzie się na nie miejsce), wreszcie zachowywanie minimalnych tylko parametrów odległości między zabudową (niedocenianie nasłonecznienia budynków). Nowe zespoły mieszkaniowe oferują więc wyższy standard mieszkań niż w latach poprzedzających rok 1990, ale niższą jakość przestrzeni osiedlowych.

16 CELE USTAWOWE kształtowanie i przekształcanie przestrzeni zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju dla zaspokojenia potrzeb ludzi i uzyskania ładu przestrzennego

17

18 zrównoważone - OSZCZĘDNE energia teren, kubatura, materiały powierzchnie biologicznie czynne zatrzymanie ucieczki wody gospodarka odpadami

19 zrównoważone - SPOŁECZNE różnorodność hierarchizacja przestrzeni przestrzenie społeczne program uprzedzanie konfliktów społecznych

20 zrównoważone PIĘKNE kompozycja proporcje estetyka detal