Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Transkrypt

1 Krótkie Komentarze Becka Jacek Ignaczewski Kodeks rodzinny i opiekuńczy Komentarz C. H. Beck

2 KRÓTKIE KOMENTARZE BECKA Kodeks rodzinny i opiekuńczy

3 Polecamy nasze publikacje z serii Krótkie Komentarze Becka: M. Bidziński, M. Chmaj, P. Szustakiewicz USTAWA O DOSTĘPIE DO INFORMACJI PUBLICZNEJ Ł. Prasołek USTAWA O CZASIE PRACY KIEROWCÓW J. Grykiel, M. Lemkowski CZYNNOŚCI PRAWNE. ART KC A. Korcz-Maciejko USTAWA O POMOCY OSOBOM UPRAWNIONYM DO ALIMENTÓW J. Gołaczyński, M. Leśniak ZASTAW REJESTROWY I REJESTR ZASTAWÓW R. Adamus UPADŁOŚĆ A POTRĄCENIE B. Kurzępa USTAWA O BRONI I AMUNICJI R. Adamus UPADŁOŚĆ A PRZEWŁASZCZENIE NA ZABEZPIECZENIE J. Świeca USTAWA O RZECZNIKU PRAW OBYWATELSKICH R. Adamus BEZSKUTECZNOŚĆ I ZASKARŻANIE CZYNNOŚCI UPADŁEGO K. Haładyj USTAWA O OFERCIE PUBLICZNEJ P. Barta, P. Litwiński USTAWA O OCHRONIE DANYCH OSOBOWYCH

4 Kodeks rodzinny i opiekuńczy Komentarz Jacek Ignaczewski WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2010

5 Kodeks rodzinny i opiekuńczy Stan prawny: sierpień 2010 r. Redakcja: Anna Łubińska-Bujak Wydawnictwo C. H. Beck 2010 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN

6 Spis treści Przedmowa XI Wykaz skrótów XIII A. Tekst ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1946 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) B. Komentarz Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1946 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) Tytuł I. Małżeństwo Dział I. Zawarcie małżeństwa Art. 1. Przesłanki Art. 2. Ustalenie nieistnienia małżeństwa Art. 3. Dokumenty przedślubne Art. 4. Okres oczekiwania Art Zaświadczenie Art. 5. Odmowa Art. 6. Pełnomocnictwo Art. 7. Forma zawarcia; oświadczenia Art. 8. Obowiązki duchownego Art. 9. Wyjątkowe sytuacje Art. 10. Wiek Art. 11. Ubezwłasnowolnienie całkowite Art. 12. Choroba psychiczna Art. 13. Bigamia Art. 14. Pokrewieństwo i powinowactwo Art. 15. Przysposobienie Art Wady oświadczenia Art. 16. Wadliwe pełnomocnictwo Art. 17. Unieważnienie małżeństwa Art. 18. Rozwinięcie Art. 19. Rozwinięcie Art. 20. Zła wiara małżonka Art. 21. Skutki unieważnienia Art. 22. Legitymacja prokuratora Dział II. Prawa i obowiązki małżonków Art. 23. Zasady Art. 24. Rozstrzyganie o sprawach rodziny Art. 25. Nazwiska małżonków Art. 26. (uchylony) V

7 Spis treści Art. 27. Zaspokajanie potrzeb rodziny Art. 28. Nakaz wypłaty wynagrodzenia Art Uprawnienie do korzystania z mieszkania Art. 29. Wzajemna reprezentacja Art. 30. Solidarna odpowiedzialność Dział III. Małżeńskie ustroje majątkowe Rozdział I. Ustawowy ustrój majątkowy Art. 31. Pojęcie Art. 32. (uchylony) Art. 33. Majątek osobisty Art. 34. Rozszerzenie Art Zakres uprawnienia do współposiadania rzeczy Art. 35. Charakter prawny wspólności Art. 36. Zarząd majątkiem wspólnym Art Sprzeciw wobec czynności przekraczających zwykły zarząd Art. 37. Zgoda małżonka Art. 38. Ochrona osób trzecich Art. 39. Zastępcze zezwolenie sądu Art. 40. Pozbawienie zarządu Art. 41. Uprawnienia wierzyciela Art. 42. Ograniczenie praw wierzyciela Art. 43. Udziały Art. 44. (uchylony) Art. 45. Rozliczenie Art. 46. Odesłanie Rozdział II. Umowne ustroje majątkowe Oddział 1. Przepisy ogólne Art. 47. Umowy majątkowe małżeńskie Art Powołanie się na umowę wobec osób trzecich Oddział 2. Wspólność majątkowa Art. 48. Odesłanie Art. 49. Rozszerzenie wspólności Art. 50. Odpowiedzialność Art Ustanie wspólności Oddział 3. Rozdzielność majątkowa Art. 51. Rozdzielność majątkowa Art Samodzielny zarząd Oddział 4. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków Art Stosowanie przepisów Art Pojęcie dorobku Art Żądanie wyrównania dorobków Art Wyrównanie w razie śmierci Rozdział III. Przymusowy ustrój majątkowy Art. 52. Sądowe zniesienie wspólności Art. 53. Ustanie przy ubezwłasnowolnieniu Art. 54. Skutki separacji Dział IV. Ustanie małżeństwa Art. 55. Uznanie za zmarłego VI

8 Spis treści Art. 56. Przesłanki rozwodu Art. 57. Wina w rozwodzie Art. 58. Wyrok rozwodowy Art. 59. Nazwisko po rozwodzie Art. 60. Obowiązek alimentacyjny Art. 61. Odesłanie Dział V. Separacja Art Przesłanki Art Separacja a rozwód Art Zakres orzekania Art Skutki separacji Art (uchylony) Art Zniesienie separacji Tytuł II. Pokrewieństwo i powinowactwo Dział I. Przepisy ogólne Art Pokrewieństwo Art Powinowactwo Dział Ia. Rodzice i dzieci Rozdział I. Pochodzenie dziecka Oddział 1. Macierzyństwo Art Matka dziecka Art Ustalenie macierzyństwa Art Powództwo o ustalenie macierzyństwa Art Zaprzeczenie macierzyństwa Art Powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa Art Legitymacja czynna dziecka Art Powództwo po śmierci dziecka Art Legitymacja prokuratora Oddział 2. Ojcostwo Art. 62. Dziecko z małżeństwa Art. 63. Zaprzeczenie ojcostwa Art. 64. Reprezentacja męża; terminy Art. 65. Rozwinięcie Art. 66. Legitymacja bierna Art. 67. Obalenie domniemania Art. 68. Rozwinięcie Art. 69. Legitymacja czynna matki Art. 70. Legitymacja czynna dziecka Art. 71. Śmierć dziecka Art. 72. Uznanie dziecka Art. 73. Oświadczenie Art. 74. Oświadczenie w razie niebezpieczeństwa Art. 75. Uznanie dziecka poczętego Art. 76. Pełnoletność dziecka Art. 77. Oświadczenie konieczne do skutecznego uznania ojcostwa Art. 78. Forma; termin Art. 79. Odpowiednie stosowanie VII

9 Spis treści VIII Art. 80. Wady oświadczenia woli Art. 81. Unieważnienie na żądanie dziecka Art. 82. Legitymacja bierna Art. 83. Śmierć dziecka Art. 84. Sądowe ustalenie ojcostwa Art. 85. Domniemanie ojcostwa pozamałżeńskiego Art. 86. Legitymacja prokuratora Rozdział II. Stosunki między rodzicami a dziećmi Oddział 1. Przepisy ogólne Art. 87. Wzajemna pomoc Art. 88. Nazwisko dziecka Art. 89. Rozwinięcie Art Nazwisko dziecka Art. 90. Rozwinięcie Art Łączenie nazwisk Art. 91. Pomoc rodzicom Oddział 2. Władza rodzicielska Art. 92. Okres Art. 93. Podmioty Art. 94. Rozwinięcie Art. 95. Treść Art. 96. Rozwinięcie Art Zakaz stosowania kar cielesnych Art. 97. Wykonywanie Art. 98. Reprezentacja dziecka Art. 99. Ustanowienie kuratora Art Pomoc organów państwowych Art Zarząd majątkiem dziecka Art Wyłączenia Art Przeznaczenie dochodów Art Inwentarz majątku Art Skutki ustania zarządu Art Zmiana orzeczenia Art Ograniczenie władzy rodzicielskiej Art Władza rodzicielska nad ubezwłasnowolnionym Art Zarządzenia ograniczające Art Zawieszenie Art Pozbawienie Art Forma orzeczenia Art Rodziny zastępcze Art Relacja do Państwa Oddział 3. Kontakty z dzieckiem Art Osobista styczność z dzieckiem Art Zasady kontaktów z dzieckiem Art Ograniczenie kontaktów z dzieckiem Art Zakaz kontaktów z dzieckiem Art Skierowanie na terapię Art Zmiana rozstrzygnięcia sądu

10 Spis treści Art Odpowiednie stosowanie Dział II. Przysposobienie Art Przysposabiany Art Przysposabiający Art Przysposobienie zagraniczne Art Przysposobienie wspólne Art Zgoda współmałżonka Art Orzeczenie Art Ponowne przysposobienie Art Zgoda dziecka; wysłuchanie Art Zgoda rodziców Art Przesłanki przysposobienia całkowitego Art Termin zgody rodziców Art Zgoda opiekuna Art Osobista styczność Art Przysposobienie pełne Art Przysposobienie pasierba Art Nazwisko i imię Art Władza rodzicielska Art Przysposobienie niepełne Art Przysposobienie całkowite Art Rozwiązanie przysposobienia Art Niedopuszczalność rozwiązania przysposo bienia Art Skutki rozwiązania Art Legitymacja prokuratora Dział III. Obowiązek alimentacyjny Art Pojęcie; alimentacja krewnych Art Kolejność Art Były małżonek; separacja Art Przysposobienie niepełne Art Alimentacja w dalszej kolejności Art Rodzice względem dziecka Art Rodzeństwo Art Zakres i przedmiot Art Dobrowolne uszczuplenie majątku Art Przedawnienie Art Zmiana obowiązku Art Wygaśnięcie Art Regres Art Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego Art Rozwinięcie Art Dochodzenie z ustaleniem ojcostwa Art Powinowaci Art Uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego 818 Tytuł III. Opieka i kuratela Dział I. Opieka nad małoletnim Rozdział I. Ustanowienie opieki Art Przesłanki IX

11 Spis treści Art Jednoosobowa i wspólna Art Zarządzenia ochronne Art Cechy dyskwalifikujące Art Wskazania preferencyjne Art (uchylony) Art Dla kilku osób Art Obowiązek objęcia Art Forma i termin Rozdział II. Sprawowanie opieki Art Zasady Art Odesłanie; nadzór sądu Art Zezwolenia sądu Art Ustanowienie kuratora Art Informowanie rodziców przez opiekuna Art Reprezentacja Art Sporządzenie inwentarza Art Zabezpieczenie kosztowności i gotówki Art Wynagrodzenie opiekuna Art Zwrot kosztów Art Odpowiedzialność opiekuna Rozdział III. Nadzór nad sprawowaniem opieki Art Zasady Art Sprawozdania i rachunki Art Kontrola sądowa Art Zarządzenia nadzorcze Rozdział IV. Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki Art Przesłanki Art Ustanie z mocy prawa Art Sprawy pilne Art Rachunek końcowy Art Zwolnienie Art Oddanie majątku Dział II. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie Art Odesłanie Art Wskazania preferencyjne Art Ustanie z mocy prawa Dział III. Kuratela Art Odesłanie Art Odpłatność Art Ustanie Art Ubezwłasnowolnienie częściowe Art Dziecko poczęte Art Osoba niepełnosprawna Art Osoba nieobecna Indeks rzeczowy X

12 Przedmowa Komentarz w zasadniczej swej części opiera się na przebogatym orzecznictwie SN, odpowiednio dobranym i uporządkowanym, by możliwie najpełniej odpowiadał potrzebom praktyków w ich codziennej pracy. Położenie głównego akcentu na orzecznictwo najwyższej instancji sądowej podyktowane jest tym, że to ono właśnie kształtuje sądową praktykę, ale nie tylko, gdyż orzecznictwo to ma także zasadniczy wpływ na kierunki i zakres legislacyjnych zmian w obrębie kodeksu. W ten sposób nie tylko przybliża się obowiązującą w orzecznictwie niższych instancji treść uregulowań prawa, ale również poznaje się genezę i uwarunkowania kolejnych nowelizacji kodeksu, co dobrze służy właściwej interpretacji obowiązujących norm. Poza głównym nurtem opartym na orzecznictwie SN komentarz stanowi sumę zawodowych doświadczeń autora, wieloletniego sędziego rodzinnego, stąd też praca zawiera rozważania nie tylko natury jurydycznej, ale i z zakresu metodyki pracy sędziego. Nowością na rynku wydawniczym jest przybliżanie orzecznictwa sądów rodzinnych I instancji. W komentarzu położono nacisk na uwypuklenie najistotniejszych zagadnień praktycznych, tj. takich, z którymi praktycy zmagają się w codziennej swej pracy, gdyż z założenia komentarz ma stanowić narzędzie pracy dla sędziów, adwokatów, radców prawnych i aplikantów. W pracy wykorzystano wcześniejsze fragmentaryczne komentarze autora do KRO: Małżeńskie ustroje majątkowe, Rozwód po nowelizacji, Obowiązek alimentacyjny po nowelizacji, Pochodzenie dziecka i władza rodzicielska po nowelizacji, uzupełniając je i poprawiając przy uwzględnieniu zmieniającego się i rozwijającego dorobku interpretacyjnego. Komentarz uwzględnia zmiany dokonane nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z r. Warszawa, sierpień 2010 r. Jacek Ignaczewski XI

13

14 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa CudzU FundEmU KC KKW KomPrywU Konstytucja RP KP KPA KPC KR KRO KrRejSU KSCU KSH KWU OchrLokU OrdPod ustawa z r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz ze zm.) ustawa z r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 34, poz. 189 ze zm.) ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) ustawa z r. o komercjalizacji i prywatyzacji (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz ze zm.) ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) ustawa z r. Kodeks rodzinny (Dz.U. Nr 34, poz. 308 ze zm.) ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz ze zm.) ustawa z r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594) ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) ustawa z r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz ze zm.) ustawa z r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) XIII

15 Wykaz skrótów PaszpU ustawa z r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz ze zm.) PomAlimU ustawa z r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.) PomSpołU ustawa z r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) PracProgEmU ustawa z r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz.U. Nr 116, poz ze zm.) PrASC ustawa z r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz ze zm.) PrBank ustawa z r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.) PrNot ustawa z r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) PrMałż dekret z r. Prawo małżeńskie (Dz.U. Nr 48, poz. 270) PrMałżMaj dekret z r. Prawo małżeńskie majątkowe (Dz.U. Nr 31, poz. 196 ze sprost.) PrPrywM ustawa z r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) PrRodz dekret z r. Prawo rodzinne (Dz.U. Nr 6, poz. 52 ze sprost.) PrSpółdz ustawa z r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) PrUpN ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) PrUSP ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) RegSądR rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz. 249 ze zm.) SpółdzMieszkU ustawa z r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz ze zm.) SwobDziałGospU ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm.) SzkolWyżU ustawa z r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz ze zm.) ŚwiadRodzU ustawa z r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) WłLokU ustawa z r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm.) XIV

16 Wykaz skrótów ZawLekU ZdrPsychU ZmImionU ustawa z r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) ustawa z r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz. 535 ze zm.) ustawa z r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. Nr 220, poz. 1414) 2. Organy, instytucje i organizacje SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SN (7) Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny 3. Publikatory i czasopisma BSN Dz.U KPP MoP M.P NP OSA OSG OSN OSNC OSNPG OSP PiP PiZS PPH Pr. Gosp Prok. i Pr Rej RiP RPEiS SP TPP Wok Biuletyn Sądu Najwyższego Dziennik Ustaw Kwartalnik Prawa Prywatnego Monitor Prawniczy Monitor Polski Nowe Prawo Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądów Gospodarczych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratura Generalna Orzecznictwo Sądów Polskich Państwo i Prawo Praca i Zabezpieczenie Społeczne Przegląd Prawa Handlowego Prawo Gospodarcze Prokuratura i Prawo Rejent Rodzina i Prawo Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Studia Prawnicze Transformacje Prawa Prywatnego Wokanda 4. Inne skróty art artykuł m.in między innymi n następne Nb numer brzegowy XV

17 Wykaz skrótów niepubl niepublikowany np na przykład Nr numer orz orzeczenie pkt punkt por porównaj post postanowienie poz pozycja r rok red redakcja rozp rozporządzenie s strona t tom tzw tak zwane t.j tekst jednolity tj to jest uchw uchwała ust ustęp wyr wyrok w zw w związku ze zm ze zmianami zob zobacz paragraf XVI

18 A. Tekst ustawy

19

20 Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1946 r. (Dz.U. Nr 9, poz. 59) (zm.: Dz.U. z 1975 r. Nr 45, poz. 234; Dz.U. z 1986 r. Nr 36, poz. 180; Dz.U. z 1995 r. Nr 83, poz. 417; Dz.U. z 1998 r. Nr 117, poz. 757; Dz.U. z 1999 r. Nr 52, poz. 532; Dz.U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1322; Dz.U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1403; Dz.U. z 2003 r. Nr 83 poz. 772, Nr 130 poz. 1188; Dz.U. z 2004 r. Nr 162, poz. 1691, Nr 162, poz. 1691; Dz.U. z 2007 r. Nr 134, poz. 947, Nr 121 poz. 831, Nr 192 poz. 1378; Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1431; Dz.U. z 2010 r. Nr 125, poz. 842) Spis treści Tytuł I. Małżeństwo Dział I. Zawarcie małżeństwa Dział II. Prawa i obowiązki małżonków Dział III. Małżeńskie ustroje majątkowe Rozdział I. Ustawowy ustrój majątkowy Rozdział II. Umowne ustroje majątkowe Oddział 1. Przepisy ogólne Oddział 2. Wspólność majątkowa Oddział 3. Rozdzielność majątkowa Oddział 4. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków Rozdział III. Przymusowy ustrój majątkowy Dział IV. Ustanie małżeństwa Dział V. Separacja Tytył II. Pokrewieństwo i powinowactwo Dział I. Przepisy ogólne Dział Ia. Rodzice i dzieci Rozdział I. Pochodzenie dziecka Oddzdiał 1. Macierzyństwo Oddział 2. Ojcostwo Rozdział II. Stosunki między rodzicami a dziećmi Oddział 1. Przepisy ogólne Oddział 2. Władza rodzicielska Odzdiał 3. Kontakty z dzieckiem Dział II. Przysposobienie Dział III. Obowiązek alimentacyjny Tytuł III. Opieka i kuratela Dział I. Opieka nad małoletnim Rozdział I. Ustanowienie opieki Rozdział II. Sprawowanie opieki Rozdział III. Nadzór nad sprawowaniem opieki Art. 3