Prawo rodzinne i opiekuńcze

Transkrypt

1 Ćwiczenia Becka Michał Snitko-Pleszko Prawo rodzinne i opiekuńcze tablice testy 2. wydanie Wydawnictwo C. H. Beck

2 Ćwiczenia Becka Prawo rodzinne i opiekuńcze

3 W sprzedaży: (red.) J. Ignaczewski MAŁŻEŃSKIE PRAWO MAJĄTKOWE, wyd. 2 Sądowe Komentarze Tematyczne M. Andrzejewski PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE, wyd. 4 Skrypty Becka H. Witczak, A. Kawałko PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA, wyd. 4 Skrypty Becka T. Smyczyński PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE, wyd. 6 Podręczniki Prawnicze KODEKS CYWILNY. KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY, wyd. 27 Teksty Ustaw Becka KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY z wprowadzeniem, wyd. 16 Twoje Prawo

4 Michał Snitko-Pleszko Prawo rodzinne i opiekuńcze tablice testy 2. wydanie zaktualizowane i poszerzone Wydawnictwo C. H. BECK Warszawa 2012

5 Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: DTPArt Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów IX XI Część A. Tablice 1 Rozdział I. Małżeństwo 3 1. Zawarcie małżeństwa 3 Tabl. 1. Systematyka kodeksu 3 Tabl. 2. Źródła Prawa rodzinnego i opiekuńczego 3 Tabl. 3. Zasady prawa rodzinnego i opiekuńczego 4 Tabl. 4. Tryb zawarcia małżeństwa 5 Tabl. 5. Wymogi wobec nupturientów 6 Tabl. 6. Rola urzędnika USC w zawieraniu małżeństw konkordatowych _ 6 Tabl. 7. Pełnomocnictwo do spraw zawarcia małżeństwa 7 Tabl. 8. Zawarcie małżeństwa procedura 8 Tabl. 9. Wiek nupturientów 9 Tabl. 10. Przeszkody uniemożliwiające zawarcie małżeństwa 10 Tabl. 11. Przesłanki unieważnienia małżeństwa 12 Tabl. 12. Skutki prawne wyroku unieważniającego małżeństwo 13 Tabl. 13. Nieistnienie małżeństwa 14 Tabl. 14. Inne przesłanki unieważnienia małżeństwa Prawa i obowiązki małżonków 14 Tabl. 15. Obowiązki wynikające ze stosunku małżeństwa 14 Tabl. 16. Nazwisko małżonków Małżeńskie ustroje majątkowe 17 Tabl. 17. Podstawowy podział małżeńskich ustrojów majątkowych 17 I. Ustawowy ustrój majątkowy 17 Tabl. 18. Majątek wspólny a majątek osobisty 18 Tabl. 19. Majątki w ustroju wspólności ustawowej 19 Tabl. 20. Zarządzanie majątkiem wspólnym 20 Tabl. 21. Przekroczenie zakresu zwykłego zarządu majątkiem wspólnym 20 Tabl. 22. Pozbawienie zarządu majątkiem 22 Tabl. 23. Transakcje małżonka/małżonki z osobami trzecimi 22 Tabl. 24. Udziały w majątku wspólnym 25 II. Umowne ustroje majątkowe 25 Tabl. 25. Umowne ustroje majątkowe rodzaje 25 Tabl. 26. Umowna wspólność majątkowa ograniczenia 26

7 Spis treści Tabl. 26a. Metoda obliczania dorobków cz. I 27 Tabl. 26b. Metoda obliczania dorobków cz. II 27 Tabl. 27. Przymusowy ustrój majątkowy 28 Tabl. 28. Ustanie wspólności podczas małżeństwa Ustanie małżeństwa 32 Tabl. 29. Przyczyny ustania małżeństwa 33 Tabl. 30. Niedopuszczalność rozwodu 33 Tabl. 31. Definicja zupełności rozkładu pożycia 33 Tabl. 32. Budowa wyroku rozwodowego 34 Tabl. 33. Sądowe orzeczenia w sprawie władzy rodzicielskiej 35 Tabl. 34. Zagadnienia objęte wyrokiem rozwodowym 36 Tabl. 35. Niedopuszczalność rozwodu 37 Tabl. 35a. Okoliczności brane pod uwagę przy ustalaniu dobra dziecka 37 Tabl. 36. Prawnokształtujący charakter wyroku rozwodowego 38 Tabl. 37. Utrzymanie małżonka po rozwodzie Separacja 45 Tabl. 38. Separacja a rozwód porównanie 45 Tabl. 39. Budowa wyroku orzekającego separację 46 Tabl. 40. Skutki orzeczenia separacji 46 Tabl. 41. Zniesienie separacji 47 Rozdział II. Pokrewieństwo i powinowactwo 49 Tabl. 42. Pokrewieństwo a powinowactwo porównanie Rodzice i dzieci 50 Tabl. 43. Systematyka działu 50 Tabl. 44. Dwa domniemania dot. pochodzenia dziecka małżeńskiego 50 Tabl. 45. Obalenie domniemania pochodzenia dziecka małżeńskiego 51 Tabl. 46. Domniemanie pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego 51 Tabl. 47. Obalenie domniemania pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego 51 Tabl. 48. Ustalenie macierzyństwa 52 Tabl. 49. Specyfika powództwa o ustalenie macierzyństwa 52 Tabl. 50. Legitymacja czynna do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa 53 Tabl. 51. Legitymacja czynna do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa 54 Tabl. 52. Niedopuszczalność zaprzeczenia ojcostwa 55 Tabl. 53. Ustalenie ojcostwa sposoby 55 Tabl. 53a. Uznanie dziecka przez ojca 55 Tabl. 54. Warunki skutecznego uznania dziecka 56 Tabl. 55. Skutki prawne uznania dziecka 56 Tabl. 56. Trzy sposoby ustalenia ojcostwa 57 Tabl. 57. Organ właściwy do uznania dziecka 60 Tabl. 58. Unieważnienie uznania dziecka 60 Tabl. 59. Legitymacja czynna do wytoczenia powództwa o unieważnienie uznania dziecka 61 Tabl. 60. Legitymacja czynna do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa 64 VI

8 Spis treści 2. Stosunki między rodzicami i dziećmi 64 Tabl. 61. Prawa i obowiązki rodziców i dzieci 65 Tabl. 62. Ograniczenie przez sąd kontaktów rodziców z dziećmi 66 Tabl. 63. Zasady ustalania nazwiska dziecka przy domniemaniu pochodzenia i uznaniu ojcostwa 67 Tabl. 64. Zasady ustalania nazwiska dziecka (nazwisko matki, nazwisko sądowe, zgodne oświadczenia) 68 Tabl. 65. Nazwiska łączone 68 Tabl. 66. Zasady dotyczące władzy rodzicielskiej 69 Tabl. 67. Treść władzy rodzicielskiej 70 Tabl. 68. Piecza nad osobą i majątkiem dziecka 71 Tabl. 69. Zakaz stosowania kar cielesnych 71 Tabl. 70. Zarządzenia sądu opiekuńczego w razie zagrożenia dobra dziecka 72 Tabl. 71. Obowiązki wobec dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej 73 Tabl. 72. Zasady umieszczania dziecka w pieczy zastępczej 73 Tabl. 73. Kontakty z dzieckiem 75 Tabl. 74. Ograniczenie kontaktów rodziców z dzieckiem przez sąd 76 Tabl. 75. Rodzic, jako przedstawiciel ustawowy 77 Tabl. 76. Zarząd majątkiem dziecka 78 Tabl. 77. Zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej 79 Tabl. 78. Definicje terminów związanych z władzą rodzicielską Przysposobienie 81 Tabl. 79. Założenia adopcji 81 Tabl. 80. Dopuszczalność przysposobienia 82 Tabl. 81. Sposób i zasady ustanowienia stosunku przysposobienia 83 Tabl. 82. Orzeczenie o przysposobieniu a śmierć stron 84 Tabl. 83. Zgoda na przysposobienie 86 Tabl. 84. Rodzaje przysposobienia 86 Tabl. 85. Adoptio minus plena 87 Tabl. 86. Adoptio plena 88 Tabl. 87. Adoptio plenissima 89 Tabl. 88. Nazwisko po rozwiązaniu przysposobienia Obowiązek alimentacyjny 94 Tabl. 89. Zasady stosowane przy ustalaniu obowiązku alimentacyjnego 94 Tabl. 90. Alimentacja przy przysposobieniu niepełnym 96 Tabl. 91. Zakres świadczeń alimentacyjnych 97 Tabl. 92. Uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych 97 Tabl. 93. Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego o alimenty 98 Tabl. 94. Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych 98 Tabl. 95. Alimenty od osób niespokrewnionych 99 Tabl. 96. Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego 99 Tabl. 97. Niedziedziczność obowiązku alimentacyjnego 99 Rozdział III. Opieka Opieka nad małoletnim 101 Tabl. 98. Katalog zasad podstawowych 101 Tabl. 99. Cechy opiekuna warunkujące dopuszczalność ustanowienia opieki 101 VII

9 Spis treści Tabl Podopieczni opiekuna 102 Tabl Opieka dla małoletniego umieszczonego w pieczy zastępczej 102 Tabl Nieodpowiedni kandydat na opiekuna 103 Tabl Odpowiedni kandydat na opiekuna 103 Tabl Powierzenie opieki zakładowi lub osobie zasady 104 Tabl Zakres obowiązków opiekuna 104 Tabl Ograniczenia opieki 105 Tabl Kontrola opiekuna przez sąd opiekuńczy 105 Tabl Wynagrodzenie opiekuna 106 Tabl Nadzór nad sprawowaniem opieki 106 Tabl Nadzór sądu a obowiązki opiekuna 107 Tabl Zwolnienie opiekuna z opieki 107 Tabl Ustanie opieki 108 Tabl Obowiązki opiekuna zwolnionego z opieki 108 Tabl Przedawnienie roszczeń (z tytułu wydatków i nakładów związanych z opieką) Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie 109 Tabl Istota opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie 109 Tabl Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosowanie przepisów 110 Tabl Ustanie opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie 111 Rozdział IV. Kuratela 113 Tabl Istota kurateli 113 Tabl Rodzaje kurateli 114 Tabl Wynagrodzenie kuratora 115 Tabl Tryby ustania kurateli 116 Część B. Testy* 117 Test Test Test Test Test Test Test Test Test Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Odpowiedzi do testu Indeks rzeczowy 153 VIII

10 Przedmowa Oddajemy do rąk Czytelników kolejną publikację z serii Ćwiczenia Becka. Składa się ona z dwóch części. Pierwszą stanowi Kodeks rodzinny i opiekuńczy przedstawiony w formie tabelarycznej, zaś drugą stanowią przykładowe pytania egzaminacyjne z prawa rodzinnego i opiekuńczego z odpowiedziami. Materiał uwzględnia ostatnie nowelizacje Kodeksu, a w szczególności dużą nowelizację z r. (ustawa o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 220, poz. 1431), która weszła w życie r., zmiany do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadzone ustawą z r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, oraz zmiany wprowadzone ustawą z r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw. Niniejsze opracowanie w swoim założeniu służyć ma zarówno studentom prawa i aplikantom, jak i słuchaczom innych kierunków studiów. Zakładamy ponadto, że czytelny układ problematyki prawno-rodzinnej w niniejszej pozycji sprawi, iż sięgną do niej także osoby niezwiązane z prawem zawodowo. Żywimy nadzieję, że publikacja ta spełni oczekiwania każdego Czytelnika. Warszawa, czerwiec 2012 r. Michał Snitko-Pleszko IX

11

12 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej KH rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks handlowy (Dz.U. Nr 57, poz. 502 ze zm.) KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH Kodeks spółek handlowych PrASC ustawa z r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264) 2. Organy orzekające SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy TK Trybunał Konstytucyjny WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny 3. Czasopisma i publikatory Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego GSP Gdańskie Studia Prawnicze KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego MoP Monitor Prawniczy NP Nowe Prawo NPN Nowy Przegląd Notarialny OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego wydawane przez Prokuraturę Generalną OSP Orzecznictwo Sądów Polskich Pal. Palestra PE Problemy Egzekucji Pr. Bank. Prawo Bankowe XI

13 Wykaz skrótów Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo PiP Państwo i Prawo RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SI Studia Iuridica SP Studia Prawnicze Wok. Wokanda 4. Inne skróty art. artykuł Dz.U. Dziennik Ustaw niepubl. niepublikowany (-e) Nr numer poz. pozycja s. strona tekst jedn. tekst jednolity USC Urząd Stanu Cywilnego ze zm. ze zmianami XII

14 Część A. Tablice

15

16 Rozdział I. Małżeństwo Rozdział I. 1. Małżeństwo 1. Zawarcie małżeństwa Literatura: R. A. Domański, Konstytutywny czy deklaratywny charakter sporządzenia aktu małżeństwa w USC w przypadku małżeństwa konkordatowego, PiP 2006, z. 3; R. Giler, Kodeks rodzinny i opiekuńczy w praktyce notarialnej. Wybrane zagadnienia, NPN 2000, Nr 3 4; A. Mączyński, Konkordatowa forma zawarcia małżeństwa, Rej. 2003, Nr 10; A. Mezglewski, Jedno małżeństwo czy dwa? Rzecz o istocie małżeństwa konkordatowego, MoP 2003, Nr 18; M. Nazar, Zawarcie małżeństwa według prawa polskiego z uwzględnieniem postanowień podpisanego 28 lipca 1993 r. konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, KPP 1996, Nr 3; R. Sobański, Zaświadczenie urzędu stanu cywilnego a przesłanki małżeństwa konkordatowego, PiP 2003, z. 5; J. Strzebińczyk, Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu, Rej. 1999, Nr 4; J. Zabłocki, Małżeństwo konkordatowe, SI 1999, Nr 37. Tabl. 1. Systematyka kodeksu Systematyka Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego Małżeństwo Zawarcie małżeństwa Prawa i obowiązki małżonków Małżeńskie ustroje majątkowe Ustanie małżeństwa Separacja Pokrewieństwo i powinowactwo Rodzice i dzieci Przysposobienie Obowiązek alimentacyjny Opieka i kuratela Opieka nad małoletnim Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie Kuratela Tabl. 2. Źródła Prawa rodzinnego i opiekuńczego Źródła prawa rodzinnego i opiekuńczego Konstytucja Kodeks rodzinny i opiekuńczy M. Snitko-Pleszko, Prawo rodzinne i opiekuńcze, wyd. 2, Ćwiczenia Becka

17 Tabl. 3 Część A. Tablice Tabl. 3. Zasady prawa rodzinnego i opiekuńczego Zasada szczególnej ochrony rodziny Zasada dobra dziecka Zasady prawa rodzinnego i opiekuńczego Zasada trwałości małżeństwa Zasada równouprawnienia małżonków Zasada świeckości prawa rodzinnego M. Snitko-Pleszko, Prawo rodzinne i opiekuńcze, wyd. 2, Ćwiczenia Becka

18 Rozdział I. Małżeństwo Tabl. 4 Tabl. 4. Tryb zawarcia małżeństwa Sposoby zawarcia małżeństwa Mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni składają przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego ( USC ) oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu Kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu 1 i kierownik Urzędu Stanu Cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. W przypadku zawierania małżeństwa przed duchownym i kierownikiem USC, lub przed samym duchownym (zgodnie z konkordatem), kierownik USC pozostaje instytucją, bez uczestnictwa której w procesie zawarcia małżeństwa, skuteczne jego zawarcie nie jest możliwe. 1 Jeśli ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa regulująca stosunki między państwem a Kościołem lub innym związkiem wyznaniowym (konkordat) przewiduje możliwość wywołania przez związek małżeński podlegający prawu tego Kościoła albo innego związku wyznaniowego takich skutków, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC, małżeństwo zostaje skutecznie zawarte bez obecności kierownika USC. M. Snitko-Pleszko, Prawo rodzinne i opiekuńcze, wyd. 2, Ćwiczenia Becka

19 Tabl. 5 6 Część A. Tablice Tabl. 5. Wymogi wobec nupturientów Osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest obowiązana: przedstawić dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, jeżeli pozostawała poprzednio w związku małżeńskim, albo nieistnienia małżeństwa, jeżeli wobec tej osoby toczyło się postępowanie o ustalenie nieistnienia małżeństwa, złożyć pisemne zapewnienie, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, złożyć zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeżeli tego wymagają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Warunki niezbędne, aby małżeństwo mogło zostać zawarte: 1) złożenie oświadczeń przez kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego o wstąpieniu w związek małżeński 1 ; 2) złożenie wyżej wskazanych oświadczeń przez mężczyznę i kobietę. Tabl. 6. Rola urzędnika USC w zawieraniu małżeństw konkordatowych Osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo przed duchownym lub konkordatowe kierownik USC wydaje zaświadczenie stwierdzające: brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa treść i datę złożonych przed nim oświadczeń w sprawie nazwisk przyszłych małżonków i ich dzieci 1 Mężczyzna i kobieta, będący obywatelami polskimi przebywającymi za granicą, mogą zawrzeć małżeństwo również przed polskim konsulem lub przed osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula. M. Snitko-Pleszko, Prawo rodzinne i opiekuńcze, wyd. 2, Ćwiczenia Becka

20 Rozdział I. Małżeństwo Tabl. 7 Tabl. 7. Pełnomocnictwo do spraw zawarcia małżeństwa Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika dopuszczalne jest przy spełnieniu następujących warunków: pełnomocnictwo udzielone jest na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym; pełnomocnictwo wymienia osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte. W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie. Orzecznictwo: Postanowienie SN z r., CRN 349/68 (OSNC 1969, Nr 12, poz. 218): Jeżeli jeden z przyszłych małżonków zamieszkuje stale w innym kraju, i to bardzo odległym, tak że przyjazd do Polski w celu zawarcia małżeństwa byłby połączony ze znacznymi trudnościami i kosztami, to okoliczność ta sama przez się może być uznawana za ważny powód udzielenia zezwolenia przewidzianego w art. 6 1 KRO. Uchwała SN z r., III CZP 27/70 (OSNC 1971, Nr 1, poz. 2): Za ważne powody w rozumieniu art. 6 1 KRO należy uznać tylko takie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają odstąpienie od obowiązku jednoczesnego stawienia się przyszłych małżonków przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego dla złożenia oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Żadna zatem z góry określona sytuacja osoby ubiegającej się o zezwolenie jej na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, w szczególności także fakt jej zamieszkiwania za granicą oraz związane z tym trudności przyjazdu do Polski, nie mogą być same przez się uznane za ważne powody w rozumieniu powołanego wyżej przepisu. M. Snitko-Pleszko, Prawo rodzinne i opiekuńcze, wyd. 2, Ćwiczenia Becka