Spis treści Część A. Komentarz praktyczny do poszczególnych instytucji i spraw z zakresu materialnego prawa rodzinnego

Transkrypt

1 O Autorce... Przedmowa... Wykaz skrótów... XLIII XLV XLVII Część A. Komentarz praktyczny do poszczególnych instytucji i spraw z zakresu materialnego prawa rodzinnego Uwagi wstępne... 1 I. Rodzina jej podstawowe definicje i funkcje Geneza rodziny Aspekt prawny Aspekt socjologiczny Rodzina jako grupa społeczna Rodzina jako instytucja społeczna Aspekt religijny Formy rodziny Alternatywne formy rodziny Dobór partnerów rodziny... 5 II. Prawo rodzinne Uwagi wstępne Geneza prawa rodzinnego... 5 III. Systematyka KRO Zawarcie małżeństwa... 7 I. Definicja małżeństwa Brak ustawowej definicji małżeństwa Obowiązek uznawania przez państwo w jakiejś formie prawnej małżeństw jednopłciowych zawartych za granicą Zakaz upośledzenia instytucji małżeństwa w prawie krajowym Poszanowanie związków jednopłciowych Zasady polskiego prawa małżeńskiego Charakter prawny instytucji małżeństwa Znaczenie aktu małżeństwa Skutki prawne oświadczeń woli nupturientów Zasady opodatkowania małżonków pozostających w separacji Sądowe procedury weryfikacji faktu zawarcia małżeństwa Konkubinat Charakter sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej Rozliczenia majątkowe konkubentów na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia Uznanie zagranicznego wyroku rozwodowego Sądowe procedury ustalania istnienia małżeństwa Dobra wiara małżonków Odmienność płci nupturientów Praktyka notarialna Konkordat podpisany r. między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską Zbieg przepisów prawa cywilnego i kościelnego Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu Konkubinat w piśmiennictwie Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa II. Ustalenie nieistnienia małżeństwa w rozumieniu art. 2 KRO Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa Sądowa zmiana płci Swoboda zmiany płci małżonków III. Dokumenty przedślubne w świetle art. 3 KRO Wykaz dokumentów Trudne do przezwyciężenia przeszkody Postępowanie nieprocesowe w sprawach małżeńskich, kognicja sądu cywilnego V

2 4. Zawarcie małżeństwa wyznaniowego podlegającego prawu polskiemu, rola kierownika USC Ważność zaświadczenia. Wzór zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa IV. Okres oczekiwania na zawarcie małżeństwa w świetle art. 4 KRO Charakter prawny terminu Upoważnienie do weryfikacji decyzji kierownika USC Zawarcie małżeństwa przez pozbawionego wolności Kognicja kierownika USC V. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa w świetle art. 4 1 KRO Dobra wiara Cel zaświadczenia Organ uprawniony do wydania zaświadczenia; kognicja kierownika USC Obowiązek informacji Charakter zaświadczenia Odpowiedzialność odszkodowawcza duchownego z powodu naruszenia prawa przy zawieraniu małżeństwa VI. Odmowa przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński lub wydania zaświadczenia w świetle art. 5 KRO Tryb odmowy przewidziany dla uprawnionych podmiotów Źródło informacji Legitymacja czynna w postępowaniu cywilnym Odmowa sporządzenia aktu małżeństwa Zawarcie małżeństwa przez chorego na ciężką chorobę VII. Pełnomocnictwo w świetle art. 6 KRO Zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika Ważne powody Zawarcie per procura małżeństwa wyznaniowego VIII. Forma zawarcia, oświadczenia w świetle art. 7 KRO Warunki formalne zawarcia małżeństwa Oświadczenie małżonków w sprawie ich nazwiska Oświadczenie małżonków w sprawie nazwiska ich wspólnych dzieci Oświadczenia stron Ogłoszenie przez kierownika USC faktu zawarcia małżeństwa IX. Obowiązki duchownego w świetle art. 8 KRO Uwagi wstępne Osoba duchowna Czynności duchownego nakazane w KRO Czynności duchownego naruszające KRO Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa X. Wyjątkowe sytuacje zaistniałe przy zawieraniu małżeństwa w świetle art. 9 KRO Uwagi wstępne Fałszywe oświadczenia Brak ustawowej definicji XI. Cenzus wieku w świetle art. 10 KRO Przeszkoda minimalnego wieku do zawarcia małżeństwa Unieważnienie małżeństwa zawartego z naruszeniem cenzusu wieku Przesłanki materialnoprawne Tryb udzielania zezwoleń na zawarcie małżeństwa z obniżeniem cenzusu wieku Przesłanki materialnoprawne zawarcia małżeństwa z obniżeniem cenzusu wieku Tryb unieważniania małżeństwa XII. Ubezwłasnowolnienie całkowite w świetle art. 11 KRO Przeszkoda ubezwłasnowolnienia Unieważnienie małżeństwa Ubezwłasnowolnienie jako przeszkoda zawarcia małżeństwa Zbieg postępowań. Zasadność zawieszenia postępowania XIII. Przypadłości mentalne w świetle art. 12 KRO Przeszkoda choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego Kognicja sądu w sprawie o unieważnienie małżeństwa Choroba psychiczna jako przeszkoda zawarcia małżeństwa Kognicja sądu w sprawie o unieważnienie małżeństwa VI

3 5. Zezwolenie na zawarcie małżeństwa osobie dotkniętej chorobą psychiczną Standardy międzynarodowe XIV. Bigamia Bigamia czynna Bigamia bierna Bigamia w prawie cywilnym Bigamia w świetle orzecznictwa Bigamia na tle instytucji separacji Skutki małżeństwa bigamicznego Stosunki majątkowe w małżeństwie Zgodność z prawdą aktu stanu cywilnego Nazwisko małżonków w przypadku nieistnienia małżeństwa XV. Pokrewieństwo i powinowactwo Charakter małżeństw Przeszkody małżeńskie Tryb postępowania Rodzaje pokrewieństwa Kazirodztwo Powinowactwo XVI. Przysposobienie w świetle art. 15 KRO Zakres podmiotowy Tryb postępowania Zakres przedmiotowy Charakter małżeństw Zbieg instytucji przysposobienia i małżeństwa Kognicja sądu XVII. Wady oświadczenia w świetle art KRO Charakter małżeństw Wady oświadczenia woli Osoba trzecia Tryb postępowania XVIII. Wadliwość pełnomocnictwa w świetle art. 16 KRO Legitymacja czynna Konwalidacja Charakter małżeństw Orzecznictwo i piśmiennictwo XIX. Unieważnienie małżeństwa Podstawy unieważnienia małżeństwa Charakter małżeństw Charakter prawny wyroku Zamknięty katalog podstaw unieważnienia małżeństwa Unieważnienie małżeństwa a rozwód Błąd co do tożsamości Orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź o ustaniu małżeństwa kanonicznego XX. Niemożność unieważnienia małżeństwa w świetle art. 18 KRO Brak możliwości unieważnienia małżeństwa Orzecznictwo i piśmiennictwo XXI. Zasada kontynuacji procesu w świetle art. 19 KRO Śmierć małżonka w toku sprawy o unieważnienie małżeństwa dopuszczalność kontynuacji Tryb postępowania wszczętego o unieważnienie małżeństwa Legitymacja czynna w procesie Powództwo osoby trzeciej Śmierć powodowej osoby trzeciej XXII. Zła wiara małżonka w świetle art. 20 KRO Obligatoryjność ustalenia Orzekanie Zła wiara a ubezwłasnowolnienie Zła wiara a wina XXIII. Skutki unieważnienia w świetle art. 21 KRO Wyjątki od zasady działania wyroku unieważniającego małżeństwo ex tunc Odpowiednie stosowanie przepisów o rozwodzie VII

4 3. Zła wiara małżonka, orzeczona w procesie unieważniającym małżeństwo Sentencja wyroku unieważniającego małżeństwo Konstytutywność unieważnienia a uchwała wspólników spółki kapitałowej XXIV. Legitymacja prokuratora Przepis szczególny Odpowiednie stosowanie przepisów Kompetencje prokuratora Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich Kompetencje Rzecznika Praw Dziecka Prawa i obowiązki małżonków I. Uwagi wstępne Egalitaryzm i zakaz dyskryminacji Podstawowe obowiązki małżonków Ingerencja w ustrój małżeński Wspólne pożycie Wzajemna pomoc Wierność Współdziałanie Skutki naruszenia podstawowych obowiązków Konkubinat II. Rozstrzyganie o sprawach rodziny w świetle art. 24 KRO Pojęcie istotnych spraw rodziny Próba zdefiniowania pojęcia Postępowanie Kompetencja sądu III. Nazwiska małżonków w świetle art. 25 KRO Tryb cywilny Tryb administracyjny Tryb konsularny Tryb zagraniczny Połączenie nazwisk Niezłożenie oświadczeń Nazwisko dwuczłonowe Zakaz dyskryminacji IV. Zaspokajanie potrzeb rodziny w świetle art. 27 KRO Obowiązek alimentacyjny między małżonkami Zakres obowiązku alimentacyjnego Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłków i renty Majątek małżonków Świadczenia w naturze i obowiązek naprawienia szkody Związek wyznaniowy Konkubinat Nowelizacja art. 27 KRO V. Nakaz wypłaty wynagrodzenia w świetle art. 28 KRO Charakter prawny nakazu Tryb postępowania Należności objęte nakazem Obowiązek wspólnego pożycia małżonków VI. Uprawnienie do korzystania z mieszkania w świetle art KRO Charakter substytucyjny Definicja zasad współżycia społecznego Zasady korzystania z mieszkania małżonka Małżeńska umowa majątkowa VII. Wzajemna reprezentacja w świetle art. 29 KRO Przesłanki ustawowe Obowiązek reprezentacji Sprawy zwykłego zarządu Separacja Dobra wiara osoby trzeciej Umowa spółki cywilnej między małżonkami Pełnomocnictwo Zarząd majątkiem osobistym małżonka VIII

5 9. Dysponowanie wynagrodzeniem małżonka Bezprawność działania małżonka VIII. Solidarna odpowiedzialność w świetle art. 30 KRO Charakterystyka instytucji Solidarna odpowiedzialność małżonków w świetle art KRO Wyłączenia solidarności w świetle art KRO Zakres odpowiedzialności solidarnej Rozliczanie roszczeń regresowych Prowadzenie egzekucji z majątków odrębnych małżonków Wyłączenia solidarności Źródła odpowiedzialności solidarnej Zakres majątkowy odpowiedzialności Translatywna (zwalniająca) zmiana dłużnika Ustawowy ustrój majątkowy I. Wspólność ustawowa zasada ogólna Pojęcie Charakterystyka majątkowych stosunków małżeńskich Nabycie praw do wspólnoty majątkowej Darowizna, spadkobranie Zastaw skarbowy Poręczenie Pełnomocnictwo. Czynność prawna z samym sobą Nieruchomości Lokale spółdzielcze Lokale komunalne Lokale żołnierzy Sił Zbrojnych Kognicja sądu Prawo podatkowe Emerytury, renty Przedsiębiorstwo Prawa spółkowe Upadłość, odpowiedzialność za długi, wierzytelności, odszkodowania i ubezpieczenia Majątek osobisty małżonków Ustanie wspólnoty majątkowej Konkubinat II. Majątek osobisty małżonków w świetle art. 33 KRO Charakterystyka ogólna Charakterystyka szczegółowa Majątek osobisty w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa III. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego w świetle art. 34 KRO Wspólne sprzęty domowe Wyłączenia ze sprzętów domowych Wpływ woli małżonków na przynależność nabywanych przedmiotów do poszczególnych majątków Dziedziczenie, zapis lub darowizna IV. Zakres uprawnienia do współposiadania i korzystania z rzeczy w świetle art KRO Charakterystyka przepisu Posiadanie w świetle przepisów KC Spółki kapitałowe Prowadzenie tzw. wspólnego portfela przez konkubentów Upadłość lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego Roszczenie do ubezpieczyciela o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego V. Charakter prawny wspólności majątkowej małżeńskiej w świetle art. 35 KRO Pojęcie Niepodzielny charakter wspólnoty majątkowej małżeńskiej Wspólność łączna Rozporządzenie przez małżonka przedmiotem wchodzącym w skład majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego Darowizna IX

6 6. Skuteczność przeniesienia własności nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych Ochrona posesoryjna Zapis windykacyjny Rozporządzanie udziałem w trakcie trwania konkubinatu Upadłość VI. Zarząd majątkiem wspólnym Działania dopuszczalne Ustawowe ograniczenie małżonków w zarządzaniu Charakterystyka ogólna Zwykły zarząd Czynności prawne przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym Darowizna nieruchomości Poręczenie Pełnomocnictwo Nieruchomości Własność i inne prawa Kognicja sądu Przedsiębiorstwo, działalność gospodarcza Prawa spółkowe Upadłość, odpowiedzialność za długi, kredyt, pożyczka, wierzytelności Ustanie wspólnoty majątkowej VII. Sprzeciw małżonka wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym w świetle art KRO Rodzaje zarządu majątkiem wspólnym Charakterystyka instytucji sprzeciwu Skuteczność wobec osoby trzeciej Postępowanie egzekucyjne Spółka małżonków VIII. Czynności wymagające zgody drugiego małżonka w świetle art. 37 KRO Zgoda małżonka Konwalidacja Potwierdzenie umowy Brak konwalidacji Przekroczenie zakresu zwykłego zarządu Darowizna, spadkobranie Poręczenie Pełnomocnictwo Własność i inne prawa Kognicja sądu Przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne Odpowiedzialność za długi, kredyt, pożyczka, zastaw, hipoteka, odszkodowania IX. Ochrona osoby trzeciej w świetle art. 38 KRO Pojęcie Odesłanie do innych przepisów Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych w sytuacji, w której na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku Nabycie samochodu od zbywcy pozostającego w związku małżeńskim bez udziału w transakcji współmałżonka X. Zezwolenie przez sąd na dokonanie czynności bez zgody drugiego małżonka Podstawy ingerencji sądu Tryb udzielenia zezwolenia Ochrona sądowa Zarząd majątkiem wspólnym XI. Pozbawienie samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym w świetle art. 40 KRO Przesłanki Zezwolenie sądu na dokonanie czynności Niedopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawie o pozbawienie małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym Konsekwencje pozbawienia samodzielnego zarządu X

7 XII. Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w świetle art. 41 KRO Uwarunkowania kodeksowe Nowe uprawnienia wierzyciela Dotychczasowe uprawnienia wierzyciela Odpowiedzialność małżonków majątkiem wspólnym Skarga pauliańska Rozdzielność majątkowa Zasady współżycia społecznego i ochrona interesu rodziny Egzekucja majątkowa XIII. Wyłączenie możliwości zaspokojenia się z udziału małżonka w czasie trwania wspólności ustawowej w świetle art. 42 KRO Zmiana przepisu Zaspokojenie wierzyciela Odwołanie darowizny Odwołanie darowizny nieruchomości Spadek Wierzytelności Ustanie wspólności ustawowej XIV. Udziały w majątku wspólnym w świetle art. 43 KRO Wielkość udziałów w majątku wspólnym Wyjątki od zasady równości udziałów w majątku wspólnym Postępowanie Przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym Ustanie wspólnoty majątkowej małżonków Przedmiot postępowania Prawo intertemporalne Zobowiązania pozamałżeńskie XV. Zwrot wydatków i nakładów w świetle art. 45 KRO Rozliczenia według KRO Rozliczenia według KC Rozliczenia według regulacji kodeksowych na tle relacji między przepisami KRO a KC przy rozpoznawaniu spraw majątkowych małżonków Procedura Zasady rozliczeń Rodzaje składników majątkowych XVI. Odpowiednie stosowanie przepisów o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku Odesłanie Przedawnienie roszczeń Zastosowanie przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych Wykładnia art KC Zasądzenie odsetek od dopłat lub spłat przy sądowym zniesieniu współwłasności Zarzut nadużycia prawa na gruncie postępowania w sprawie podziału majątku wspólnego Dział spadku Żądanie zniesienia współwłasności Obowiązek dokonania podziału majątku wspólnego Obniżenie spłat przy podziale majątku dorobkowego małżonków z uwagi na nadużycie prawa Ważne powody do ograniczenia podziału majątku wspólnego Posiadanie Stosowanie przepisów o dziale spadku Podział nieruchomości rolnej Upadłość w świetle orzecznictwa Upadłość w świetle piśmiennictwa Kognicja sądu Zasady podziału majątku Rozporządzenia majątkowe Umowne ustroje majątkowe I. Wprowadzenie Podstawowe cechy majątkowej umowy małżeńskiej XI

8 II. Umowa majątkowa małżeńska w świetle art. 47 KRO Charakterystyka Skuteczność małżeńskiej umowy majątkowej Skutki małżeńskiej umowy majątkowej Kognicja sądu Ochrona osób trzecich Małżeńska umowa majątkowa w obrocie gospodarczym Małżeńska umowa majątkowa na tle innych regulacji III. Skuteczność małżeńskich umów majątkowych względem osób trzecich w świetle art KRO IV. Wspólność majątkowa w świetle art Odpowiednie stosowanie przepisów o wspólności ustawowej Wspólnota majątkowa w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa V. Ograniczenia przedmiotowe umowy rozszerzającej wspólność w świetle art. 49 KRO Charakterystyka Konsekwencje uzyskania przez małżonka prawa do przedmiotów nabytych przez drugiego małżonka w wyniku spadkobrania Przynależność praw spółkowych w spółkach osobowych do majątków małżonków Dopuszczalność powstania spółki cywilnej między małżonkami Umowne ustroje majątkowe Spółdzielcze prawa do lokali mieszkalnych VI. Wierzytelności powstałe przed rozszerzeniem wspólności ustawowej w świetle art. 50 KRO Uprawnienia wierzyciela w razie rozszerzenia wspólności Umowa majątkowa w kontekście odpowiedzialności podatkowej małżonków VII. Udziały małżonków po ustaniu wspólności w świetle art KRO Charakterystyka Stosowanie przepisów KRO Stosowanie przepisów KC Dopłaty do majątków małżonków po podziale majątku wspólnego a konstrukcja nadużycia prawa w świetle orzecznictwa Charakter prawny umowy dotyczącej majątku wspólnego a charakter ustawowy majątku wspólnego Możliwość dochodzenia roszczenia z art KC Majątkowy charakter spraw o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej Rachunki wspólne a upadłość konsumencka VIII. Rozdzielność majątkowa w świetle art. 51 KRO Umowna rozdzielność majątkowa Charakter orzeczenia sądu ustalającego nierówne udziały w majątku wspólnym. Skutek zawarcia umowy ustanawiającej ustrój rozdzielności majątkowej Zasady rozliczeń między byłymi małżonkami pozostającymi w ustroju rozdzielności majątkowej. Pojęcie zwykłych potrzeb rodziny Rozdzielność majątkowa a zobowiązania każdego z małżonków wobec osób trzecich Rozdzielność majątkowa małżonków a spółka cicha Intercyza notarialna IX. Samodzielny zarząd swoim majątkiem w świetle art KRO Charakterystyka Wykładnia art KRO X. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków Odpowiednie stosowanie przepisów o rozdzielności majątkowej Rozdzielność majątkowa a pojęcie dorobku Dorobek małżonka w świetle art KRO Wyrównanie dorobków w świetle art KRO Wyrównanie dorobków w razie śmierci jednego z małżonków art KRO Przymusowy ustrój majątkowy I. Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd w świetle art. 52 KRO Sądowe zniesienie wspólności Legitymacja czynna osoby trzeciej Ważne powody, czyli prawna dopuszczalność powództwa Faktyczna dopuszczalność powództwa XII

9 5. Powrót do wspólnoty majątkowej na drodze umownej Data rozdzielności majątkowej Ważne powody zniesienia wspólności majątkowej Ochrona wierzycieli Kognicja sądu Nabycie własności nieruchomości przez cudzoziemca Przywrócenie wspólnoty majątkowej II. Rozdzielność majątkowa z mocy prawa w świetle art. 53 KRO Rozdzielność z mocy ustawy Ustanowienie wspólności ustawowej w drodze umowy majątkowej małżeńskiej III. Rozdzielność majątkowa wskutek orzeczenia separacji w świetle art. 54 KRO Charakterystyka Skutki zniesienia separacji Skutki orzeczenia separacji Skuteczność orzeczenia separacji przez sąd obcy Ustanie małżeństwa I. Uznanie małżonka za zmarłego w świetle art. 55 KRO Skutki matrymonialne śmierci cywilnej małżonka Ustawowe przesłanki cywilnoprawne instytucji uznania za zmarłego Nowy związek małżeński Pozostawanie przy życiu małżonka uznanego za zmarłego II. Rozwód w świetle art. 56 KRO Pozytywne przesłanki rozwodowe (dopuszczające orzeczenie rozwodu) Negatywne przesłanki rozwodowe (niedopuszczające do orzeczenia rozwodu) Proces rozwodowy Integralność (niepodzielność) wyroku rozwodowego Zawinione naruszenie obowiązków małżeńskich Kognicja sądu Skutki procesu rozwodowego III. Wina rozkładu pożycia w świetle art. 57 KRO Wina według KRO Wina według KC Zawinione naruszenie obowiązków małżeńskich Kognicja sądu IV. Inne rozstrzygnięcia sądu rozwodowego w świetle art. 58 KRO Charakter wyroku rozwodowego Treść wyroku rozwodowego Pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie Zasady postępowania sądu rozwodowego Postępowania zabezpieczające Treści wyroku rozwodowego (części składowe) Postępowanie odwoławcze Skutki rozwodu V. Powrót do poprzedniego nazwiska w świetle art. 59 KRO Termin Organ uprawniony do przyjęcia oświadczenia Nazwisko rozwodnika w świetle orzecznictwa VI. Alimenty po rozwodzie w świetle art. 60 KRO Przesłanka podmiotowa Przesłanka przedmiotowa Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego Kognicja sądu rozwodowego Dochodzenie alimentów na podstawie art. 60 KRO w razie właściwości prawa obcego do rozwiązania małżeństwa Okres płatności alimentów Przesłanki zasądzenia alimentów Zabezpieczenie alimentacji z art. 27 KRO Alimenty po rozwodzie w świetle innych regulacji prawnych Zbieg przepisów alimentacyjnych VII. Odpowiednie stosowanie przepisów o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi w świetle art. 61 KRO XIII

10 8. Separacja I. Przesłanki orzeczenia separacji w świetle art KRO Przesłanka pozytywna Przesłanki negatywne Tryb postępowania Przesłanki separacji w piśmiennictwie Postępowanie Skutki separacji Relacja między przepisami dotyczącymi separacji a przepisami dotyczącymi rozwodu II. Separacja a rozwód w świetle art KRO Odmienność żądań Zmiana żądania a tryb postępowania Niedopuszczalność zgłoszenia żądania separacji w sprawie o rozwód na etapie postępowania przed sądem II instancji III. Rozstrzygnięcia zawarte w orzeczeniu o separacji na zgodne żądanie w świetle art KRO Adekwatność przepisów rozwodowych do przepisów dotyczących separacji Zakres orzekania IV. Skutki orzeczenia separacji w świetle art KRO Ustawowe skutki separacji Zasady alimentacji po rozwodzie Brak możliwości zmiany nazwiska Data powstania separacji Skutki separacji w świetle orzecznictwa i piśmiennictwa V. Zniesienie separacji w świetle art KRO Przyczyny zakończenia separacji Tryb Skutki zniesienia separacji Rozstrzygnięcie w przedmiocie władzy rodzicielskiej i ustroju majątkowego Charakter prawny zniesienia separacji w orzecznictwie Zniesienie separacji w piśmiennictwie Macierzyństwo I. Uwagi wstępne Definicja pokrewieństwa w świetle art KRO Powinowactwo w świetle art KRO II. Macierzyństwo Matka w świetle art KRO Akt narodzin Brak uznania stosunku pokrewieństwa pomiędzy zamierzonymi rodzicami a dzieckiem urodzonym w wyniku surogacji. Zakaz surogacji. Oddanie dziecka urodzonego w wyniku surogacji pod pieczę instytucjonalną Brak uznania stosunku pokrewieństwa pomiędzy zamierzonymi rodzicami a dzieckiem urodzonym w wyniku surogacji. Zakaz surogacji. Oddanie dziecka urodzonego w wyniku surogacji pod pieczę instytucjonalną Odmowa prawnego uznania stosunku pomiędzy dziećmi urodzonymi w wyniku surogacji a ich docelowymi rodzicami Powództwo o ustalenie macierzyństwa Prawo do poznania matki biologicznej według krajowego prawa rodzinnego III. Ustalenie macierzyństwa w świetle art KRO Sposób ustalenia macierzyństwa Powództwo przeciwko dziecku, które zmarło IV. Zakaz wytoczenia powództwa o ustalenie macierzyństwa po uzyskaniu pełnoletności przez dziecko w świetle art KRO Legitymacja czynna matki Wyłączenie możliwości wytoczenia powództwa przeciwko dziecku pełnoletniemu V. Zaprzeczenie macierzyństwa w świetle art KRO Dopuszczalność legitymacji procesowej Podmioty uprawnione do wytoczenia powództwa Piśmiennictwo VI. Termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa przez rodziców w świetle art KRO XIV

11 1. Bieg terminów do zaprzeczenia macierzyństwa Prerogatywa prokuratora Ochrona osób legitymowanych czynnie Powództwo wniesione po upływie ustalonych w ustawie terminów zawitych VII. Termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa przez dziecko w świetle art KRO Legitymacja czynna dziecka Pełnoletność Ubezwłasnowolnienie Choroba psychiczna VIII. Zakaz ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa po śmierci dziecka w świetle art KRO Niedopuszczalność procesów dotyczących osób zmarłych Śmierć dziecka przed prawomocnym zakończeniem postępowania Piśmiennictwo IX. Legitymacja czynna prokuratora Legitymacja prokuratora Brak możliwości wytoczenia powództwa Piśmiennictwo Ojcostwo I. Domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa w świetle art. 62 KRO Pewność macierzyństwa Pojęcie domniemania prawnego Domniemanie podstawowe Domniemanie podstawowe a separacja sądowa Domniemania dodatkowe Skutek domniemania Dowody przyrodnicze Akta stanu cywilnego Zaprzeczenie ojcostwa Obowiązek alimentacyjny Nasciturus Separacja Uznanie dziecka Nienaturalna prokreacja II. Zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki w świetle art. 63 KRO Wymogi ustawowe Dopuszczalność powództwa a pełnoletność dziecka Charakter prawny terminu Inicjatywa prokuratorska Kompetencje prokuratora Kognicja sądu Dowody przyrodnicze Obowiązek alimentacyjny III. Zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki całkowicie ubezwłasnowolnionego w świetle art. 64 KRO Charakter ochronny przepisu Przesłanka ubezwłasnowolnienia całkowitego Termin 6 miesięcy Przedstawiciel ustawowy Osobiste złożenie pozwu przez osobę, w stosunku do której nastąpiło uchylenie ubezwłasnowolnienia całkowitego Zaburzenia psychiczne a data ich powstania IV. Zaprzeczenie ojcostwa przez męża matki chorego psychicznie w świetle art. 65 KRO Charakter ochronny przepisu Podstawy do liczenia biegu terminu Wyłączenie stosowania przepisu przy braku podstaw do ubezwłasnowolnienia V. Legitymacja bierna w procesie o zaprzeczenie ojcostwa wszczętym przez męża matki w świetle art. 66 KRO Legitymacja bierna z pozwu męża matki Badanie krwi Współuczestnictwo jednolite XV

12 VI. Sposób zaprzeczenia ojcostwa w świetle art. 67 KRO Zaprzeczenie ojcostwa a obalenie domniemania ojcostwa Kognicja sądu Dowody przyrodnicze Pewność braku ojcostwa męża matki Wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż matki mógł być ojcem dziecka VII. Niedopuszczalność zaprzeczenia ojcostwa dziecka poczętego w wyniku procedury medycznie wspomaganej prokreacji w świetle art. 68 KRO VIII. Legitymacja czynna matki w świetle art. 69 KRO Legitymacja czynna matki Legitymacja bierna przy pozwie matki Charakter ochronny przepisu art KRO Powództwo matki o zaprzeczenie ojcostwa w świetle dowodów IX. Legitymacja czynna dziecka w świetle art. 70 KRO Uwagi wstępne Legitymacja bierna przy pozwie dziecka Charakter ochronny przepisu art KRO Ograniczenie postępowania dowodowego do dowodów przyrodniczych Powództwo dziecka w przypadku śmierci męża matki X. Ustalenie ojcostwa w świetle art. 72 KRO Dopuszczalność ustalenia ojcostwa Sposoby ustalania ojcostwa Kolizja sposobów ustalenia ojcostwa Uznanie ojcostwa Ochrona rodziny Skutki ustalenia ojcostwa XI. Uznanie ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego w świetle art. 73 KRO Przyjęcie oświadczenia o uznaniu ojcostwa w świetle KRO Przyjęcie oświadczenia o uznaniu ojcostwa w świetle PrASC Odmowa przyjęcia oświadczeń w świetle prawa o aktach stanu cywilnego Uznanie ojcostwa osoby pozbawionej zdolności do czynności prawnych Dobra oraz zła wiara mężczyzny uznającego ojcostwo XII. Uznanie ojcostwa przed notariuszem albo urzędnikiem w świetle art. 74 KRO Odrębności w stosunku do art. 73 KRO Zbieżność z art. 73 KRO XIII. Uznanie ojcostwa dziecka poczętego w świetle art. 75 KRO Uznanie nasciturusa dziecka poczętego, ale nieurodzonego Zbieg uznania dziecka z domniemaniem pochodzenia dziecka Ochrona prawna dziecka poczętego in vitro i pozostającego poza organizmem matki Odpowiedzialność cywilna z tytułu szkód wyrządzonych dziecku przed jego poczęciem Pozycja prawna kuratora ustanowionego dla dziecka poczętego XIV. Uznanie ojcostwa dziecka urodzonego w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji w świetle art KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy a medycznie wspomagana prokreacja Kodeks rodzinny i opiekuńczy a ustawa o leczeniu niepłodności Zarodek Status dziecka poczętego w wyniku medycznie wspomaganej prokreacji Uwagi prawne do ustawy o leczeniu niepłodności Dziedziczenie ustawowe nasciturusa poczętego w procedurze zapłodnienia pozaustrojowego XV. Zakaz uznania ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności w świetle art. 76 KRO Pełnoletność dziecka Termin do uznania ojcostwa po śmierci dziecka XVI. Zdolność do złożenia oświadczenia o uznaniu ojcostwa w świetle art. 77 KRO Oświadczenia konieczne do uznania Organ uprawniony do przyjęcia oświadczeń Osobisty charakter uznania XVI

13 XVII. Powództwo ojca o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w świetle art. 78 KRO Bezskuteczność uznania ojcostwa Bezskuteczność uznania nasciturusa Ochrona stanu psychicznego mężczyzny Powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa a stosowanie art. 189 KPC Prawo do poszanowania życia prywatnego. Brak możliwości zaprzeczenia ojcostwa ze względu na nowe dowody biologiczne Odmowa ustalenia bezskuteczności uznania dziecka ze względu na dobro dziecka pomimo istnienia dowodów biologicznych zaprzeczających ojcostwu XVIII. Odpowiednie stosowanie art. 78 KRO do matki dziecka Kwestionowanie przez matkę dziecka uznania ojcostwa Ubezwłasnowolnienie matki Przypadłości psychiczne matki XIX. Zakaz wytaczania powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności w świetle art. 80 KRO Zakaz ustalania bezskuteczności uznania pełnoletniego dziecka Udział prokuratora Uzyskanie przez dziecko pełnoletności w toku procesu o ustalenie bezskuteczności uznania XX. Żądanie przez dziecko ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa w świetle art. 81 KRO Bezskuteczność na żądanie dziecka Ubezwłasnowolnienie dziecka Przypadłości psychiczne dziecka XXI. Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w przypadku procedury medycznie wspomaganej prokreacji w świetle art KRO Dopuszczalność powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w świetle art KRO Dopuszczalność powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w świetle art KRO XXII. Legitymacja bierna w procesie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w świetle art. 82 KRO Legitymacja procesowa Legitymacja czynna mężczyzny Legitymacja czynna matki Legitymacja czynna dziecka Współuczestnictwo konieczne XXIII. Niedopuszczalność ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa po śmierci dziecka w świetle art. 83 KRO Śmierć dziecka Legitymacja bierna w miejsce dziecka Legitymacja czynna: XXIV. Powództwo o ustalenie ojcostwa w świetle art. 84 KRO Proces Legitymacja w procesie Dowody przyrodnicze Kognicja sądu Obowiązek alimentacyjny XXV. Domniemanie ojcostwa w świetle art. 85 KRO Domniemanie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego Obalenie domniemania Charakter prawny wyroku ustalającego ojcostwo Ochrona rodziny Dowody przyrodnicze Kognicja sądu XXVI. Legitymacja czynna prokuratora w świetle art. 86 KRO Legitymacja czynna prokuratora Materialna podstawa powództwa Termin do wytoczenia powództwa a kompetencje prokuratora i sytuacja procesowa stron XVII

14 XVIII 4. Uprawnienie prokuratora w sprawach o pochodzenie, rozpoznawanych w procesie (art. 86 KRO) Ochrona stron Ograniczone uprawnienia stron Dowody przyrodnicze Stosunki między rodzicami a dziećmi I. Wprowadzenie Obowiązek wzajemnego szacunku i wspierania się w świetle art. 87 KRO Nazwisko dziecka urodzonego w małżeństwie w świetle art. 88 KRO Nazwisko dziecka pozamałżeńskiego w świetle art. 89 KRO Nazwisko dzieci pochodzących od tych samych rodziców w świetle art KRO Nadanie nazwiska dziecku w przypadku zawarcia małżeństwa w świetle art. 90 KRO Dwuczłonowe nazwisko dziecka w świetle art KRO Obowiązek dziecka przyczyniania się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny w świetle art. 91 KRO II. Władza rodzicielska Okres pozostawania pod władzą rodzicielską w świetle art. 92 KRO Uprawnieni do sprawowania władzy rodzicielskiej w świetle art. 93 KRO Władza rodzicielska tylko jednego z rodziców w świetle art. 94 KRO Zakres władzy rodzicielskiej w świetle art. 95 KRO Piecza nad dzieckiem w świetle art. 96 KRO Zakaz stosowania kar cielesnych w świetle art KRO Wykonywanie władzy rodzicielskiej w świetle art KRO Reprezentacja dziecka przez rodziców w świetle art. 98 KRO Reprezentacja dziecka przez kuratora w świetle art. 99 KRO Udzielenie pomocy rodzicom w świetle art. 100 KRO Zarząd majątkiem dziecka w świetle art. 101 KRO Wyłączenie przedmiotów spod zarządu w świetle art. 102 KRO Czysty dochód; nadwyżka w świetle art. 103 KRO Inwentarz majątku dziecka w świetle art. 104 KRO Zwrot majątku dziecka; rachunek z zarządu w świetle art. 105 KRO Zmiana orzeczenia o władzy rodzicielskiej w świetle art. 106 KRO Ograniczenie władzy rodzicielskiej Władza rodzicielska nad całkowicie ubezwłasnowolnionym w świetle art. 108 KRO Zagrożone dobro dziecka zarządzenia sądu w świetle art. 109 KRO Zawieszenie władzy rodzicielskiej w świetle art. 110 KRO Pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej w świetle art. 111 KRO Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa w świetle art. 112 KRO III. Piecza zastępcza Podmioty sprawujące pieczę zastępczą w świetle art KRO Zasady działania podmiotów pieczy zastępczej w świetle art KRO Możliwość umieszczenia w pieczy zastępczej w świetle art KRO Okres umieszczenia w pieczy zastępczej w świetle art KRO Osoby sprawujące pieczę w świetle art KRO Pierwszeństwo w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem niepełnosprawnym w świetle art KRO Instytucjonalna piecza zastępcza Umieszczanie w pieczy zastępczej rodzeństwa w świetle art KRO IV. Kontakty z dzieckiem Prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów w świetle art. 113 KRO Ustalenie sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem w świetle art KRO Ograniczenie utrzymywania kontaktów z dzieckiem w świetle art KRO Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem w świetle art KRO Zobowiązanie rodziców do określonego postępowania w świetle art KRO Zmiana rozstrzygnięcia o kontaktach z dzieckiem w świetle art KRO Odpowiednie stosowanie do innych osób sprawujących pieczę nad dzieckiem w świetle art KRO Przysposobienie I. Wprowadzenie

15 1. Definicja Przesłanki przysposobienia Wyłączność drogi sądowej Rodzaje przysposobienia Rozwiązanie przysposobienia II. Dobro i małoletność przysposabianego w świetle art. 114 KRO Przesłanki kandydowania do przysposobienia Przysposobienie krajowe Adopcja zagraniczna Zakaz dyskryminacji Wymogi dotyczące wieku Adopcja a prawo karne III. Wymogi stawiane przysposabiającemu w świetle art KRO Wymogi adopcyjne dla kandydata na przysposabiającego Wstępna ocena kandydata do przysposobienia dziecka dokonywana przez ośrodek adopcyjny przed skierowaniem kandydata na szkolenie Odmowa zgody na przysposobienie przez partnera rodzica w związku homoseksualnym Odpowiednia różnica wieku IV. Adopcja zagraniczna w świetle art KRO Dopuszczalność adopcji zagranicznej Priorytet adopcji zagranicznej Międzynarodowe uregulowanie prawne dotyczące przysposobienia Prawo prywatne międzynarodowe Dodatkowe uregulowania prawne dotyczące przysposobienia V. Przysposobienie wspólne w świetle art. 115 KRO Przesłanki Charakter przysposobienia wspólnego Przysposobienie po śmierci współmałżonka Niedopuszczalność przysposobienia wspólnego w konkubinacie Wzajemne stosunki między przysposabiającymi a niedopuszczalność zmiany kodeksowego zakresu przysposobienia wspólnego VI. Zgoda małżonka na przysposobienie przez współmałżonka w świetle art. 116 KRO VII. Orzeczenie o przysposobieniu w świetle art. 117 KRO Charakter prawny postanowienia o przysposobieniu Postępowanie o przysposobienie Orzeczenie przysposobienia z jednoczesnym ograniczeniem zarządu majątkiem małoletniego przez ustanowienie kuratora do zarządu tym majątkiem Dokonywanie w procesie o zgwałcenie ustaleń co do pochodzenia dziecka VIII. Przysposobienie ponowne IX. Zgoda przysposabianego w świetle art. 118 KRO Zgoda kandydata na przysposobionego, który ukończył 13. rok życia Wysłuchanie kandydata na przysposobionego, który nie ukończył 13. roku życia Dobro przysposabianego X. Zgoda rodziców przysposabianego w świetle art. 119 KRO Zgoda dotychczasowych rodziców na przysposobienie Obligatoryjne zaniechanie odbierania zgody Fakultatywne zaniechanie odbierania zgody Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej XI. Zgoda blankietowa w świetle art KRO Dopuszczalność przysposobienia całkowitego Dotychczasowe prawa rodzicielskie Termin do odwołania zgody rodzica biologicznego na przysposobienie dziecka Oddanie dziecka do adopcji bez wiedzy i zgody jego biologicznego ojca Zgoda blankietowa a obligatoryjność adopcji całkowitej Przysposobienie sieroty Zgoda na adopcję a zrzeczenie się władzy rodzicielskiej XII. Uprawnienie rodziców do wskazania osoby przysposabiającego w świetle art a KRO Dopuszczalny krąg podmiotów Podstawowy cel adopcji ze wskazaniem XIII. Okres wyczekiwania na zgodę rodziców w świetle art KRO XIX

16 XIV. Zgoda opiekuna w świetle art. 120 KRO Zgoda opiekuna na przysposobienie pupila Wyjątek od zasady a dobro dziecka XV. Okres osobistej styczności w świetle art KRO Zasada osobistej styczności Preadopcja Rola sądu opiekuńczego Pozytywne aspekty preadopcji XVI. Skutki przysposobienia pełnego w świetle art. 121 KRO Przysposobienie pełne odwołalne Różnice pomiędzy przysposobieniem pełnym a niepełnym Prawo dziecka przysposobionego do uzyskania informacji na temat swojego pochodzenia Odmowa uznania orzeczenia przysposobienia wydanego przez sąd państwa obcego Możliwość rozwiązania Akt urodzenia Przysposobienie między rodzeństwem Cel przysposobienia Śmierć przysposabiającego XVII. Przysposobienie pasierba w świetle art KRO Więź z rodziną naturalną Więź z rodziną adoptującego Dotychczasowe pokrewieństwo Dziedziczenie XVIII. Nazwisko i imię przysposobionego w świetle art. 122 KRO Nazwisko adoptowanego Imię adoptowanego Obowiązek wysłuchania adoptowanego XIX. Władza rodzicielska i opieka prawna w świetle art. 123 KRO Dotychczasowa władza rodzicielska oraz opieka prawna Władza rodzicielska w przypadku przysposobienia pasierba Wyjście przysposobionego spod władzy rodzicielskiej przysposabiającego XX. Przysposobienie niepełne w świetle art. 124 KRO Więzy adopcyjne przy adopcji niepełnej Przekształcenie w adopcję pełną Fakt ustalenia ojcostwa Dziedziczenie XXI. Przysposobienie całkowite w świetle art KRO Zgoda blankietowa Niedopuszczalność sądowego ustalania pochodzenia dziecka Tajemnica adopcji XXII. Rozwiązanie przysposobienia w świetle art. 125 KRO Dopuszczalność rozwiązania adopcji Wyjątki Ważne powody Obowiązki alimentacyjne Oddalenie pozwu o rozwiązanie przysposobienia a dobro małoletniego Inne przypadki niedopuszczalności rozwiązania przysposobienia Zmiany w zakresie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem a właściwość powiatu w sprawach pieczy zastępczej Dopuszczalność rozwiązania Skutki rozwiązania XXIII. Zakaz rozwiązania przysposobienia całkowitego w świetle art KRO Nieodwołalność przysposobienia Prawo powielania adopcji przez przysposabiającego Przysposobienie anonimowe Rozwiązanie przysposobienia Nowelizacja Przyczyny rozwiązania przysposobienia Stan cywilny przysposobionego anonimowo XXIV. Skutki rozwiązania przysposobienia w świetle art. 126 KRO Rozwiązanie przysposobienia XX

17 2. Śmierć przysposabiającego w toku procesu Wyjątkowo zmiana nazwiska i imienia Dziedziczenie w przypadku rozwiązania przysposobienia XXV. Legitymacja czynna prokuratora w świetle art. 127 KRO Obowiązek alimentacyjny I. Treść obowiązku alimentacyjnego w świetle art. 128 KRO Pojęcie obowiązku alimentacyjnego Pomoc alimentacyjna Obowiązek alimentacyjny a pomoc publiczna Obowiązek alimentacyjny a zobowiązania publicznoprawne Zakres obowiązku alimentacyjnego Obowiązek alimentacyjny a świadczenia odszkodowawcze Obowiązek alimentacyjny a reguła kolejności Obowiązek alimentacyjny a postępowanie sądowe Zabezpieczenie alimentów Odpowiedzialność za zobowiązania wobec osób trzecich uprawnionego do alimentacji Poręczenie Wykonanie obowiązku alimentacyjnego Obowiązki dziecka wobec rodziców Niedopuszczalność zrzeczenia się roszczenia alimentacyjnego Wierzytelności alimentacyjne Przestępstwo zgwałcenia II. Reguła kolejności w świetle art. 129 KRO Obowiązek alimentacyjny krewnych Wielość zobowiązanych III. Pierwszeństwo obowiązku alimentacyjnego byłego małżonka i małżonka pozostającego w separacji sądowej w świetle art. 130 KRO Zmiana reguły kolejności Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami oraz małżonkami pozostającymi w separacji sądowej IV. Obowiązek alimentacyjny w przysposobieniu niepełnym w świetle art. 131 KRO Przysposobienie niepełne Realizacja obowiązku alimentacyjnego między podmiotami pozostającymi w stosunku przysposobienia wspólnego Pierwszeństwo alimentacyjne od rodzica adopcyjnego V. Zobowiązany w dalszej kolejności w świetle art. 132 KRO VI. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka w świetle art. 133 KRO Rodzicielski obowiązek utrzymywania niesamodzielnych dzieci Wykładnia przepisu Niedostatek Solidarność rodzinna Czas trwania obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka Obowiązek alimentacyjny a pomoc publiczna Obowiązek alimentacyjny a zobowiązania publicznoprawne Przesłanki obowiązku alimentacyjnego Obowiązek alimentacyjny a kognicja sądu Ustanie obowiązku alimentacyjnego Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci Otrzymywanie środków utrzymania od osób niezobowiązanych ustawowo do alimentacji Sytuacja prawna małoletniej matki przed urodzeniem dziecka Osadzenie w zakładzie karnym a zakres zdolności majątkowych i zarobkowych zobowiązanego do alimentacji VII. Obowiązek alimentacyjny wobec rodzeństwa w świetle art. 134 KRO Rodzeństwo Możliwość uchylenia się od obowiązku alimentowania rodzeństwa Możliwość uchylenia się od alimentowania rodzeństwa a niedostatek Nadmierny uszczerbek Kognicja sądu rodzinnego VIII. Zakres świadczeń alimentacyjnych w świetle art. 135 KRO Rodzaj świadczeń alimentacyjnych XXI