Prawo rodzinne i opiekuñcze

Transkrypt

1 Ma³gorzata ¹czkowska Anna Natalia Schulz Anna Urbañska Prawo rodzinne i opiekuñcze testy pytania kazusy tablice REPETYTORIA C H BECK

2 REPETYTORIA C. H. BECK Prawo rodzinne i opiekuñcze

3 W sprzeda y: A.K. Bieliñski, M. Pannert PRAWO RODZINNE Wyk³ady Becka T. Smyczyñski PRAWO RODZINNE I OPIEKUÑCZE, wyd. 5 Podrêczniki prawnicze M. Andrzejewski PRAWO RODZINNE I OPIEKUÑCZE, wyd. 4 Skrypty Becka KODEKS CYWILNY, KODEKS POSTÊPOWANIA CYWILNEGO, KODEKS RODZINNY I OPIEKUÑCZY, KOSZTY S DOWE CYWILNE, wyd. 20 Edycja S¹dowa KODEKS RODZINNY I OPIEKUÑCZY, wyd. 16 Twoje Prawo KODEKS CYWILNY, wyd. 35 Twoje Prawo

4 Prawo rodzinne i opiekuñcze testy pytania kazusy tablice Ma³gorzata ¹czkowska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Anna Natalia Schulz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Anna Urbañska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

5 Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H. Beck 2012 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: TiM-Print Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wykaz skrótów Wykaz literatury Przedmowa IX XIII XV Część A. Testy Test 1 1 Odpowiedzi do testu 1 28 Test 2 4 Odpowiedzi do testu 2 29 Test 3 6 Odpowiedzi do testu 3 29 Test 4 8 Odpowiedzi do testu 4 30 Test 5 10 Odpowiedzi do testu 5 31 Test 6 12 Odpowiedzi do testu 6 31 Test 7 15 Odpowiedzi do testu 7 32 Test 8 17 Odpowiedzi do testu 8 33 Test 9 20 Odpowiedzi do testu 9 33 Test Odpowiedzi do testu Test Odpowiedzi do testu Część B. Pytania Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające 37 Pytanie 1 14 Rozdział 2. Małżeństwo 52 Pytanie Zawarcie małżeństwa 52 Pytanie Ogólne skutki zawarcia małżeństwa 68 Pytanie Ustawowy ustrój wspólności majątkowej 73 Pytanie Umowy majątkowe małżeńskie 83 Pytanie Rozwód i separacja 91 Pytanie 81 94

7 VI Spis treści Rozwód 91 Pytanie Separacja 98 Pytanie Rozdział 3. Stosunki pomiędzy rodzicami a dziećmi 101 Pytanie Pochodzenie 101 Pytanie Macierzyństwo 102 Pytanie Ojcostwo 105 Pytanie Zasady wspólne dla postępowań dotyczących pochodzenia dziecka 118 Pytanie Nazwisko dziecka 121 Pytanie Władza rodzicielska 124 Pytanie Piecza zastępcza 133 Pytanie Kontakty 137 Pytanie Przysposobienie 145 Pytanie Rozdział 4. Alimenty 156 Pytanie Rozdział 5. Opieka i kuratela 170 Pytanie Opieka 171 Pytanie Kuratela 185 Pytanie Część C. Kazusy Małżeństwo 189 Kazus 1. Zawarcie małżeństwa 189 Kazus 2. Zawarcie małżeństwa 191 Kazus 3. Ogólne skutki małżeństwa 194 Kazus 4. Ogólne skutki małżeństwa 195 Kazus 5. Ustrój ustawowy 196 Kazus 6. Ustrój ustawowy 197 Kazus 7. Ustrój ustawowy 201 Kazus 8. Podział majątku wspólnego 203 Kazus 9. Umowne ustroje majątkowe małżeńskie 205

8 Spis treści VII Kazus 10. Umowne ustroje majątkowe małżeńskie 206 Kazus 11. Umowne ustroje majątkowe małżeńskie 207 Kazus 12. Przymusowy ustrój majątkowy 209 Kazus 13. Rozwód/separacja 211 Kazus 14. Macierzyństwo 214 Kazus 15. Ojcostwo męża matki 216 Kazus 16. Ojcostwo męża matki 217 Kazus 17. Ojcostwo męża matki 218 Kazus 18. Ojcostwo męża matki 219 Kazus 19. Uznanie ojcostwa 220 Kazus 20. Uznanie ojcostwa 221 Kazus 21. Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa 221 Kazus 22. Sądowe ustalenie ojcostwa 223 Kazus 23. Władza rodzicielska 224 Kazus 24. Władza rodzicielska 226 Kazus 25. Władza rodzicielska 227 Kazus 26. Władza rodzicielska 228 Kazus 27. Władza rodzicielska 229 Kazus 28. Nazwisko dziecka 230 Kazus 29. Kontakty 231 Kazus 30. Kontakty 232 Kazus 31. Przysposobienie 233 Kazus 32. Przysposobienie 234 Kazus 33. Alimenty 236 Kazus 34. Alimenty 237 Kazus 35. Alimenty 239 Kazus 36. Opieka nad małoletnim, piecza zastępcza 240 Kazus 37. Opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie 242 Kazus 38. Kuratela 244 Kazus 39. Kuratela 245 Część D. Tablice i wykresy Tabl. 1. Formy zawarcia małżeństwa 247 Tabl. 2. Podstawy unieważnienia małżeństwa 248 Tabl. 3. Ogólne skutki majątkowe małżeństwa 250 Tabl. 4. Mieszkanie rodzinne w ustroju wspólności ustawowej 251 Tabl. 5. Składniki majątku osobistego (art. 33 KRO) 253 Tabl. 6. Czynności prawne wymagające zgody współmałżonka (art. 37 KRO) 253 Tabl. 7. Zgoda na dokonanie czynności z art. 37 KRO 254 Tabl. 8. Sądowa ingerencja w sprawy związane z zarządem majątkiem wspólnym 254 Tabl. 9. Odpowiedzialność za długi małżonków 255 Tabl. 10. Ustanie ustroju ustawowego 256 Tabl. 11. Zwrot nakładów i wydatków (art. 45 KRO) 258 Tabl. 12. Umowne ustroje majątkowe 259 Tabl. 13. Przymusowy ustrój majątkowy 260

9 VIII Spis treści Tabl. 14. Przesłanki orzeczenia rozwodu (art. 56 KRO) 261 Tabl. 15. Rozwód i separacja 262 Tabl. 16. Zaprzeczenie macierzyństwa 263 Tabl. 17. Ustalenie macierzyństwa 264 Tabl. 18. Zaprzeczenie ojcostwa męża matki 264 Tabl. 19. Ustalenie pochodzenia dziecka pozamałżeńskiego 265 Tabl. 20. Uznanie ojcostwa przez mężczyznę 265 Tabl. 21. Uznanie ojcostwa oświadczenia 265 Tabl. 22. Rola kierownika urzędu stanu cywilnego w postępowaniu o uznanie ojcostwa (art. 73 KRO) 266 Tabl. 23. Czas, w którym może dojść do uznania ojcostwa 266 Tabl. 24. Skutki prawne uznania ojcostwa 266 Tabl. 25. Legitymacja w procesie o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa 267 Tabl. 26. Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa 268 Tabl. 27. Specyficzne reguły procesowe dla postępowania o ustalenie bezskuteczności uznania 268 Tabl. 28. Przesłanki bezwzględniej nieważności uznania ojcostwa 268 Tabl. 29. Sądowe ustalenie ojcostwa 269 Tabl. 30. Legitymacja procesowa w procesie o sądowe ustalenie ojcostwa 269 Tabl. 31. Proces o ustalenie ojcostwa specyfika postępowania 270 Tabl. 32. Charakter wyroku stwierdzającego ojcostwo 270 Tabl. 33. Skutki sądowego ustalenia ojcostwa 270 Tabl. 34. Władza rodzicielska a prawo do kontaktów z dzieckiem 271 Tabl. 35. Ingerencja sądu w sprawowanie władzy rodzicielskiej 272 Tabl. 36. Władza rodzicielska, piecza zastępcza, opieka prawna nad małoletnim 273 Tabl. 37. Piecza zastępcza organizacja (stan po nowelizacji z r.) 275 Tabl. 38. Rodzinna piecza zastępcza a przysposobienie 276 Tabl. 39. Przysposobienie 277 Tabl. 40. Alimentacja pomiędzy małżonkami (art. 27 KRO) i byłymi małżonkami (art. 60 KRO) 280 Tabl. 41. Alimentacja między pozostałymi członkami rodziny 282 Tabl. 42. Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego (art. 13 KC) 284 Tabl. 43. Kuratela 284 Tabl. 44. Kuratela a opieka prawna 285 Indeks rzeczowy 287

10 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EKPCz Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KC Kodeks cywilny KK Kodeks karny Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej KP Kodeks pracy KPC Kodeks postępowania cywilnego KPD Konwencja o Prawach Dziecka z r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KRO Kodeks rodzinny i opiekuńczy KSH Kodeks spółek handlowych PomAlimU ustawa z r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 1, poz. 7 ze zm.) PomSpołU ustawa z r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) PostNielU ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) PPMU ustawa z r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) PPRU ustawa z r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz ze zm.) PrASC ustawa z r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz ze zm.) PrUpadłNapr ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz ze zm.) RPDU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz.U. Nr 6, poz. 69 ze zm.) RPOU ustawa z r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) SpółdzMieszkU ustawa z r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz ze zm.) SwobDzGospU ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.)

11 Wykaz skrótów ŚwRU ustawa z r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) WspRodzU ustawa z r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887) 2. Czasopisma Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego Dz.U. Dziennik Ustaw Dz.Urz. UE Dziennik Ustaw Unii Europejskiej GSiP Gazeta Sądowa i Penitencjarna, OSN Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna OSNCK Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna i Izba Karna OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Wok. Wokanda 3. Organy i instytucje ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych SA sąd apelacyjny SN Sąd Najwyższy SN (7) Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów TK Trybunał Konstytucyjny WE Wspólnoty Europejskie 4. Inne skróty art. artykuł m.in. między innymi nast. następne np. na przykład Nr numer patrz pyt. patrz pytanie pkt punkt post. postanowienie poz. pozycja r. rok tekst jedn. tekst jednolity tzw. tak zwany uchw. uchwała ust. ustęp

12 Wykaz skrótów XI wyr. wyrok ww. wyżej wymieniony zas. praw. zasada prawna ze zm. ze zmianami zd. zdanie

13

14 Wykaz literatury M. Andrzejewski, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009 K. Piasecki (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2006 A. Czajkowska, E. Dachniewska, Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz, orzecznictwo, wzory dokumentów, Warszawa 2002 H. Dolecki, T. Sokołowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2010 L. Garlicki (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. I, Warszawa 2010 J. Gudowski, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Orzecznictwo, Kraków 1998 H. Haak, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz do art , Toruń 2011 J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2010 J. Ignaczewski, Małżeńskie ustroje majątkowe. Art KRO, Warszawa 2008 J. Ignaczewski, Pochodzenie dziecka i władza rodzicielska po nowelizacji. Art KRO. Komentarz, Warszawa 2009 T. Jasudowicz (red.), Prawa rodziny Prawa w rodzinie w świetle standardów międzynarodowych. Orzecznictwo Strasburskie, Toruń 1999 T. Justyński, Prawo do kontaktów z dzieckiem, Warszawa 2011 J. S. Piątowski (red.), System prawa rodzinnego i opiekuńczego, Wrocław 1985 K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2002 K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Warszawa 2008 K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2010 T. Smyczyński (red.), Konwencja o prawach dziecka. Analiza i wykładnia, Poznań 1999 T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Analiza i wykładnia, Warszawa 2001 T. Smyczyński (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego, t. 11, Warszawa 2009 T. Smyczyński (red.), Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego, t. 12, Warszawa 2011 T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Warszawa 2009 T. Sokołowski, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Poznań 2010

15

16 Przedmowa Repetytorium przekazane do rąk Czytelnika, zawiera opracowanie ważniejszych zagadnień prawa rodzinnego i opiekuńczego ujęte w formie testów, odpowiedzi na pytania, kazusów wraz z propozycjami ich rozwiązań oraz tablic i wykresów. Zostało napisane przede wszystkim z myślą o studentach prawa, administracji, pedagogiki i innych nauk społecznych i do nich jest adresowane w pierwszej kolejności. Może być przydatne również dla aplikantów adwokackich, komorniczych, notarialnych, radcowskich i sędziowskich. Autorki mają nadzieję, że układ materiału oparty na systematyce Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pomoże w powtórzeniu i usystematyzowaniu wiedzy wyniesionej z wykładów, podręczników i opracowań stricte naukowych. Prezentowana publikacja nie pretenduje do ich zastąpienia, ma bowiem ze swej natury charakter pomocniczy i uzupełniający. Z tego też powodu, w treści pominięte zostały odwołania do literatury przedmiotu, a orzecznictwo zostało przywoływane jedynie w niezbędnym zakresie. Podkreślić także należy, że lektura Repetytorium nie zastąpi samodzielnej analizy treści aktów normatywnych, a ma ją jedynie uczynić łatwiejszą. Dokonując wyboru omawianych zagadnień, wzięto pod uwagę przede wszystkim najistotniejsze kwestie związane z prawem rodzinnym i opiekuńczym, o których powinni pamiętać przygotowujący się do egzaminu. Z tego względu, w tekście jedynie w minimalnym zakresie poruszona została problematyka ochrony praw poszczególnych członków rodziny jako praw człowieka i wpływu prawa międzynarodowego na polskie prawo rodzinne. Treść uwzględnia istotne zmiany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym wprowadzone ustawą z r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, które wejdą w życie w styczniu 2012 r. oraz nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego z r., która obowiązuje od r. Dr Małgorzata Łączkowska Dr Anna Natalia Schulz Anna Urbańska Poznań, wrzesień 2011 r.

17

18 Część A. Testy Test 1 1. Wśród elementów stanu cywilnego wymienić można: a) wiek, b) płeć, c) kolor oczu, d) pochodzenie od określonych osób, e) pozostawanie bąd bąd nie w związku małżeńskim. 2. Gdy przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego stawi się tylko jeden z nupturientów, a kierownik sporządzi akt małżeństwa, małżeństwo: a) jest nieważne, b) zostało zawarte, ale można je unieważnić, c) nie zostało zawarte. 3. Jeżeli małżonkowie nie złożą w urzędzie stanu cywilnego oświadczenia w sprawie nazwisk: a) żona przyjmuje nazwisko męża, b) każdy z małżonków pozostaje przy swoim nazwisku, c) mąż przyjmuje nazwisko żony. 4. Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna m.in. dla dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia:...,...,...,... Łączkowska, Schulz, Urbańska, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Repetytoria C.H. Beck Test 1

19 2 Część A. Testy 5. Jaki ustrój powstaje między małżonkami w razie umorzenia albo ukończenia postępowania upadłościowego? a) małżonkowie dalej pozostają w rozdzielności majątkowej, b) wspólność ustawowa, c) żadna odpowied nie jest poprawna. 6. Niezamężna Maria A. urodziła córkę Julię. Ojcostwo dziecka udało się ustalić dopiero po dwóch latach, w drodze procesu sądowego, gdy były partner matki Julian B. wrócił z misji wojskowej w Iraku. Jakie nazwisko mógł nadać sąd w wyroku kończącym postępowanie w tej sprawie? a) pozostawić nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka A., jeśli rodzice zgod zgodnie wskazali to nazwisko, jako wybrane dla Julii, b) nadać nazwisko ojca B., jeśli rodzice zgodnie wskazali to nazwisko, jako wy wybrane dla Julii, c) nadać nazwisko złożone z nazwiska matki z dołączonym do niego nazwiskiem ojca A. B., d) nadać nazwisko złożone z połączenia nazwiska ojca i nazwiska matki B. A. jeśli rodzice zgodnie wskazali to nazwisko, jako wybrane dla Julii. 7. Nie można uznać ojcostwa: a) gdy dziecko zostało już poczęte, choć jeszcze się nie narodziło, b) po ukończeniu przez dziecko 16. roku życia, ale przed osiągnięciem przez nie pełnoletności, c) po śmierci dziecka, które w chwili śmierci miało ukończone 25 lat i pozostawiło zstępnych. 8. Domniemanie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego, jest domniemaniem, które: a) nie może zostać obalone, b) może zostać obalone. 9. Stosowanie kar cielesnych wobec dzieci: a) jest uprawnieniem rodziców, b) jest zakazane przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy, c) jest dozwolone tylko w postaci tzw. symbolicznego klapsa, d) jest dozwolone. 10. Pozbawienie władzy rodzicielskiej przez sąd skutkuje: a) niemożnością zostania rodzicem zastępczym, b) niemożnością sprawowania opieki nad małoletnim, c) niemożnością pracy w charakterze asystenta rodziny. Test 1 Łączkowska, Schulz, Urbańska, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Repetytoria C.H. Beck

20 Część A. Testy Wśród form rodzin zastępczych wymienić można: a) rodziny zastępcze spokrewnione, b) rodziny zastępcze niezawodowe, c) rodziny spokrewnione pełniące funkcję pogotowia rodzinnego, d) zawodowe rodziny zastępcze. 12. Zgoda rodziców na przysposobienie: a) nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie sześciu tygodni od urodzenia dziecka, b) złożona bez wskazania osoby przysposabiającego powoduje utratę władzy rodzi rodzicielskiej, c) złożona bez wskazania osoby przysposabiającego powoduje utratę przez rodzi rodziców prawa do kontaktów z dzieckiem, d) jest zbędna, gdy rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej. 13. Wskaż kolejność osób zobowiązanych do alimentacji dla chorej Zofii lat 38: a) rodzice, b) dziadkowie, c) były mąż, d) córka, e) kolega z pracy, z którym Zofia mieszka. 14. Małżonek, niewinny rozkładu pożycia małżeńskiego, może żądać alimentów, gdy: a) po zawarciu nowego związku małżeńskiego znajduje się w niedostatku, b) zobowiązanym jest małżonek uznany za wyłączenie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąg istotne pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionego, c) zobowiązanym jest małżonek uznany także za niewinnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąg istotne pogorszenie sytuacji materialnej uprawnionego. 15. Kurator osoby niepełnosprawnej: a) jest jej przedstawicielem ustawowym, b) jest ustanawiany przez sąd opiekuńczy na żądanie małżonka lub krewnego osoby ułomnej, c) jest ustanawiany do pomocy w prowadzeniu spraw osoby niepełnosprawnej. Łączkowska, Schulz, Urbańska, Prawo rodzinne i opiekuńcze, Repetytoria C.H. Beck Test 1