MAŁE JEDNOSTKI ŁADUNKOWE W PRZEWOZACH KOMBINOWANYCH SMALL LOADING UNITS IN COMBINED TRANSPORT

Transkrypt

1 XIX KONFERENCJA NAUKOWA TARGANICE K. ANDRYCHOWA POJAZDY SZYNOWE WRZEŚNIA 2010 KRZYSZTOF LEWANDOWSKI 1 MAŁE JEDNOSTKI ŁADUNKOWE W PRZEWOZACH KOMBINOWANYCH SMALL LOADING UNITS IN COMBINED TRANSPORT S t r e s z c z e n i e A b s t r a c t W artykule opisano zastosowanie małych jednostek ładunkowych w przewozach kombinowanych. Przedstawiono stosowane konstrukcje japońskie, w krajach WNP i propozycję Minimodal. Zaproponowano zastosowanie ich do intermodalnego systemu przewozów rozproszonych w Polsce. Słowa kluczowe: transport intermodalny, małe potoki ładunków, małe jednostki ładunkowe. In article the use of small loading units was described in combined transports. It the applied Japanese constructions were introduced was, in countries of CIS and the proposal the Minimodal. Use their was proposed to of system distracted in Poland intermodal transport. Key words: intermodal transport, small streams of loads, small loading units. 1 Dr inż. Politechnika Wrocławska, Zakład Logistyki i Systemów Transportowych

2 4 1. Wstęp. Standardowe pojęcie przewozów kombinowanych odnosi się do zintegrowanych jednostek ładunkowych takich jak: - kontenery wielkie, - nadwozia wymienne, - naczepy drogowe, - zestawy drogowe. Kontenerem wg. terminologii Polskiej Normy PN-ISO 668:1999, określa się urządzenie transportowe: - trwałe i wytrzymałe do wielokrotnego użytku, - podatne do transportu wieloma środkami transportowymi bez przeładowania ładunku, - łatwe do manipulacji przy przemieszczaniu między środkami transportowymi, - łatwe do załadunku i wyładunku, - o pojemności większej niż 1m³. Wg prof. Korzenia kontenery dzielimy na: Kontenery małe- przeznaczone do transportu małych przesyłek masie brutto nie przekraczającej 2.5 tony i pojemności do 3m3. Takie kontenery mogą posiada własny układ jezdny(toczny) i hamulcowy. Podstawowe zalety takich kontenerów to łatwość przemieszczania oraz możliwość przewożenia ładunków bez opakowań transportowych. Kontenery średnie- są to kontenery o masie dopuszczalnej brutto od 2,5 do 10 ton i pojemności ładunkowej od 2-10m3.Są one stosowane w przewozach zarówno kolejowych jak i samochodowych, lecz nie posiadają własnych podwozi i są obsługiwane urządzeniami dźwigowymi. Kontenery duże (wielkie) - są to kontenery o dopuszczalnej masie brutto ponad 10 ton oraz pojemności ładunkowej powyżej 14 m3. W latach 20 pojawiła się terminologia kontenery rolkowe typu Pa (porteur aménage), wyposażone w kółka umożliwiające ich przesuwanie przy przeładunku. Tabor do przewozu tych kontenerów powinien mieć prowadnice, na wagonach w poprzek, na pojazdach drogowych wzdłuż. Wg norm UIC ciężar takiego kontenera nie może przekraczać 6,3 tony. Wykorzystanie małych jednostek ładunkowych w przewozach kombinowanych wiąże się przede wszystkim z istnieniem systemu dostaw od drzwi do drzwi. Zasada tego systemu jest prosta: odbiór od drzwi nadawcy, dostawa pod drzwi odbiorcy. Transport pomiędzy drzwiami spoczywa na barkach usługodawcy. Usługodawca jest zwykle zwany kurierem. 2. Typy stosowanych małych kontenerów. Obecnie małe jednostki ładunkowe, mniejsze niż 20stóp, sa wykorzystywane w przewozach intermodalnych w kilku krajach: 2.1. ISO standard W terminologii standardu ISO rozróżnia się podstawowe rodzaje kontenerów mniejszych niż 20 stóp. małe - o objętości do 3 m sześciennych; średnie - o objętości pomiędzy 3, a 6 m sześciennych.

3 5 Kontenery ISO I serii T a b e l a 1 Oznaczenie kontenera wg. Wymiary zewnętrzne (gniazda mocujące) Masa [kg] Pojemność ładunkowa ISO UIC długość szero wyso bruto Netto ładunku 1D (2875) ,3 (2359) (2132) D/2 10/ ,0 1E ,1 1F ,0 Małe kontenery wg standardu ISO wykorzystywane są przez armie krajów należących do paktu NATO jako kontenery specjalistyczne m.in. do transportu amunicji Japonia, kontenery 12 stopowe W Japonii system transportu małych kontenerów opracowano w latach 50 XX wieku. Sukcesywnie go rozwijano. Obecnie większość przewoźników kolejowych ma je w swoich ofertach. Podstawowa jednostka ładunkowa to 12 stopowy kontener opracowany pod kątem ruchu wewnętrznego. Rys.1. Kontener typu 19D kolei JR [1] Fig.1. Container type 19D railway JR Rys.2. Kontener z agregatem UF-15A [2] Fig.2. Container with aggregate type UF-15A

4 6 Typ konte nera Wymiary [mm] Długo ść Szero Wybrane typy japońskich kontenerów 12 stopowych (opracowanie własne na podstawie [3]) Wyso Otwór wejściowy boczny Szero Wyso Otwór wejściowy Szero Wyso Objęt ość m3 Ma sa bru tto [t] Pozycja drzwi bo czn e Z je dn ej str on y T a b e l a 2 19G 3,587 2,325 2,232 2,315 2,158 3,525 2, X X 11,693 19F 3,588 2,330 2,232 2,315 2,200 3,523 2, X X 4, D 3,647 2,275 2, ,635 2, X 27,551 19B 3,647 2,275 2, ,635 2, X 3,881 18D 3,647 2,266 2, ,635 2, ,729 18C 3,537 2,318 2,205 2,257 2,150 3,351 2, X X A 3,538 2,318 2,193 2,257 2, ,351 2,138 C36 3,538 2,319 2,086 2,257 1,937 3,351 1, C35 3,546 2,327 2,086 2,257 1,937 3,351 1, Rosja, kontenery 5 i 3 tonowe Pierwsze konstrukcje kontenerów powstały w latach 30-tych XXwieku. II Wojną Światowa spowodowała zatrzymanie rozwoju tego systemu. Po jej zakończeniu opracowano normy dla małych i średnich kontenerów- GOST , GOST , tzw. I i II serii. Sukcesywnie podnoszono ich wymiary i rozmiar wykorzystując większą dostępność urządzeń przeładunkowych. Obecnie na obszarze WNP i krajów nadbałtyckich wykorzystuje się kontenery opisane normą GOST T a b e l a 3 Zestawienie typów małych kontenerów na obszarze WNP (opracowanie własne na podst. [4]) Typ kontenera Oznaczenie typo rozmiaru Masa brutto т R norm R макс Objęt ość wew., м3, nie mniej niż Długo ść L zewnętrzne Szeroko ść В Wysoko ść Н Wymiary Długo ść l O bi e str on y wewnętrzne, Szeroko ść b УУКП-5(6) , УУКП , УУК-5(6) , УУК , Ilość [szt] Wysokoś ć h Średniego tonażu УУК-5У 5 5 5, УУКП-3( , УУК-3(5) 3 5 5, УУК , Małego tonażu АУК-1,25 1,25 1, АУК-0,625 0,625 0,63 1,

5 7 Rys.3. Kontenery średniej ładowności 5t typu УУКП-5(6), УУКП-5, УУК-5(6) i УУК-5 [4] Fig. 3. Medium containers types УУКП-5(6), УУКП-5, УУК-5(6) and УУК-5 Rys.4. Kontenery średniej ładowności 3t typu УУК-5У, УУКП-3(5), УУК-3(5) i УУК-3 [4] Fig. 3. Medium containers types УУКП-5(6), УУКП-5, УУК-5(6) and УУК-5 Rys.5. Kontenery małej ładowności 1,25t i 0,625t typu АУК-1,25 i АУК-0,625 [4] Fig.5. Small containers types АУК-1,25 i АУК-0, Wielka Brytania, Minimodal Podobne kontenery opracowano w Wielkiej Brytanii w ramach badań nad innowacyjnymi rozwiązaniami dla kolei w 2000r. był to projekt elastycznego pociągu kontenerowego dla małych ładunków,,minimodal Freight Train - Fastrack Plus Minimodal.

6 8 Są to jednostki ładunkowe o wymiarach zewnętrznych 2,550m l X 2,550m s X 2,535m w, przeznaczone do załadunku i wyładunku przez standardowe wózki widłowe o udźwigu do 4 ton. Mają pojemność 6 europalet lub 4 palet ISO. Standardowy wagon kolejowy platforma może przewozić 6 jednostek a naczepa samochodowa 5 jednostek.. Po zaprezentowaniu na konkursie Strategic Rail Authority Freight Innovations Award w 2001, w dniu 12 września 2002 prototypowe jednostki zostały umieszczone w Narodowym Muzeum Kolei w York [5][6]. Rys.6. Zdjęcia poglądowe systemu MINIMODAL [6] Fig.6. Minimodal system

7 9 3. Podsumowanie Przedstawione konstrukcje małych jednostek ładunkowych opracowano w celu przejęcia małych partii ładunków przesyłanych na krótkie i średnie odległości. Ale prowadzone w ostatnich latach badania w Europie (Stadsbox, 4 Program Ramowy Unii Europejskiej Contract PL , COST 339,[7]) wskazują, że mogą znaleźć one zastosowanie w systemach dystrybucji ładunków w miastach. Przedstawione konstrukcje japońskie tworzą spójny system łańcucha wymiarowego jednostek ładunkowych i pojazdów transportowych lądowych i kolejowych oraz morskich. Prowadzona dyskusja w Polsce na temat malej konkurencyjności transportu intermodalnego w przewozach wewnętrznych przewozy rozproszone - mały wolumen kontenerów oraz krótkie odległości, wskazuje że należy szukać rozwiązań technicznych w transporcie intermodalnym [8]. Mogą to by pociągi wahadłowe typu "shuttle trains", gdzie operator przejmuje ryzyko wypełnienia całego składu. Dostosowane do najczęściej występującej długości torów ładunkowych ( m), tak aby nie wymagało to rozpinania składu o dodatkowej pracy manewrowej i umożliwiające operacje załadunku przy użyciu standardowych urządzeń przeładunkowych w magazynach w wózków widłowych o udźwigu do 4 ton. M a t e r i a ł y ź r ó d ł o w e [1] 撮 影 場 所 : 根 室 本 線 新 富 士 駅 : JR 貨 物 19D 形 コンテナ(19D-13524), 9 D jpg [2] 撮 影 場 所 : 根 室 本 線 東 庶 路 信 号 場 :JR 貨 物 ( 日 本 石 油 輸 送 所 有 )UF15A 形 コンテナ (UF15A-828); F15A-828.jpg [3] JRコンテナ 形 式 別 一 覧 表 ). 更 新 日 : Wed, 01 Oct :25: [4] ГОСТ (СТ СЭВ ) Контейнеры универсальные. Типы, основные параметры и размеры, ГОСУДАРСТВЕННЫЙ СТАНДАРТ СОЮЗА ССР, КОНТЕЙНЕРЫ УНИВЕРСАЛЬНЫЕ, ТИПЫ, ОСНОВНЫЕ ПАРАМЕТРЫ И РАЗМЕРЫ; [5] L a y f i e l d E.: Minimodal freight train, Railwatch November [6] G u c k i a n b B., : Fastrack Plus / Container Plus August 2006, 17/8/ [7] L e w a n d o w s k i K., Zakres zastosowań technologii przewozu intermodalnego na krótkie i średnie odległości. Przegląd Komunikacyjny. 2008, R. 47, nr 10, s , Referat z XVIII konferencji Pojazdy szynowe 2008 [8] P K P C a r g o P i o t r A p a n o w i c z : Promujemy koncentrację przewozów