Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology"

Transkrypt

1 Vol. 4/2005 Nr 3(12) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Wstępne wyniki leczenia tamoxifenem dziewczynek z zespołem McCune-Albrighta oraz nawracającymi torbielami pęcherzykowymi jajników Tamoxifen treatment in girls with progressive precocious puberty due to McCune-Albright syndrome and recurrent ovarian cysts-preliminary results 1 Jerzy Starzyk, 2 Wiesław Urbanowicz, 3 Bożena Starzyk, 1 Dominika Januś 1 Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii w Krakowie 2 Klinika Urologii Dziecięcej w Krakowie 3 Samodzielna Pracownia Radiologii w Krakowie Adres do korespondencji: Dr hab. n. med. Jerzy Starzyk, Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii, ul. Wielicka 265, Kraków, tel./fax: , mistarzy@cyf-kr.edu.pl Słowa kluczowe: GnRH-niezależne przedwczesne pokwitanie, zespół McCune-Albrighta, leczenie Tamoxifenem Key words: GnRH-independent precocious puberty, McCune-Albright syndrome, Tamoxifen treatment STRESZCZENIE/ABSTRACT W leczeniu rzekomego przedwczesnego pokwitania u dziewcząt z zespołem McCune-Albrighta (MAS) stosuje się powszechnie inhibitory aromatazy, takie jak testolakton. Skuteczność tego leczenia jest jednak niewielka i kwestionowana. Alternatywnym sposobem leczenia pozostaje stosowanie modulatora receptora estrogenowego (silnego antagonisty i słabego agonisty) tamoxifenu, zaproponowane przez Eugster i wsp. w 1999 roku w Indianapolis, na podstawie obserwacji tylko jednej dotychczas leczonej w świecie pacjentki z MAS. Przedstawiamy własne, wstępne wyniki leczenia Tamoxifenem u trzech kolejnych dziewcząt z MAS oraz pierwsze wyniki leczenia 2 dziewczynek z nawracającymi hormonalnie czynnymi torbielami jajników (ROC recurrent ovarian cysts). Po różnie długim okresie leczenia tamoxifenem poszczególnych pacjentek obserwowano u wszystkich chorych ustąpienie miesiączkowania, zanik pokwitaniowej wydzieliny z pochwy, a także częściową regresję drugorzędowych cech płciowych. U pacjentek, których wiek kostny był mniejszy od 13 lat, uległa zmniejszeniu szybkość wzrastania. Zgodnie z receptorowym mechanizmem działania Tamoxifenu, nie obserwowano wpływu tego leku na stężenie estradiolu, które zarówno przed leczeniem, jak i w okresie leczenia charakteryzowało się znaczną zmiennością stężenia. Stwierdzono ponadto zwiększenie się rozmiarów macicy, a także rozmiarów jajników i pęcherzyków / torbieli jajnikowych. Poza epizodem zaczerwienienia skóry twarzy i tułowia nie obserwowano innych objawów ubocznych leczenia. Stosowanie Tamoxifenu wydaje się skutecznie hamować objawy rzekomego pokwitania oraz poprawiać wzrost końcowy nie tylko u dziewcząt z zespołem McCune-Albrighta, ale także z ROC. Tamoxifen wydaje się nie zmniejszać charakterystycznych dla przedwczesnego pokwitania zachowań seksualnych. Obserwowane w okresie leczenia zwiększenie rozmiarów torbieli pęcherzykowych, obok znanego wpływu Tamoxifenu na endometrium, nakazuje ostrożność w jego stosowaniu. Być może selektywne modulatory receptora estrogennego (SERMS: Raloxifen, Faslodex) lub inhibitory aromatazy IV generacji (Arimidex) mogą być bardziej skuteczne i bezpieczne. Vol. 4/2005, Nr 3(12) 45

2 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 4/2005;3(12):45-50 Aromatase inhibitors, such as testolactone, commonly used in the treatment of progressive precocious puberty in girls with McCune-Albright syndrome (MAS) have been characterized by problems with both efficacy and compliance. Treatment with an estrogen receptor modulator tamoxifen was proposed to be an alternative regimen. Material and methods: Tamoxifen was administered over the period of 13 months in 3 girls with MAS and in 2 girls with recurrent ovarian cysts. One girl had been previously treated with testolactone for 1 year. In 2 girls the treatment with a GnRH-analog (Dipherelline, Beaufour Ipsen) was introduced at the bone age of 12 and 13 years, respectively, due to an additional Gn-RH- dependent component of precocious puberty. McCune-Albright syndrome diagnosis was confirmed by DNA molecular analysis. Informal written consent was obtained from the parents. Results: 1. In the course of testolactone treatment progression of sexual development, bone age increment (2 BA yr/1 CA yr.), and repeated menstrual bleeding were observed. 2. Tamoxifen resulted in moderately increased LH and FSH levels with an increased LH/FSH ratio, E2 levels elevation was maintained in all the girls, however, two of them manifested an additional Gn-RH component of precocious puberty. 3. On tamoxifen, regression of breast size, depigmentation of areola, nipples and minor labia and cessation of menstrual bleeding/pubertal fluor were observed parallel with the increase of uterus size, endometrium width and the enlargement of Graafian ovarian cysts. 4. Medium GV decreased from 5 to 3.3 cm/yr. and improved from to cm. 5. An abnormal erotosexual behavior, characteristic for precocious girls, did not improve on tamoxifen treatment. 6. Apart from one episode of rash in one girl we didn`t observe other side effects. Conclusions: 1. Tamoxifen seems to be a recommended pharmacological agent in the treatment of progressive precocious puberty not only in patients with MAS, but also with recurrent ovarian cysts. 2. Tamoxifen seems not to inhibit abnormal erotosexual behavior. 3. As we noticed the enlargement of the ovarian cysts on tamoxifen, possibly the treatment with SERM`s (Raloxifen, Faslodex) or IV generation aromatase inhibitors (Arimidex) might be more effective and safer. Wstęp Zespół McCune-Albrighta (MAS) charakteryzuje się klinicznie triadą objawów: włóknista dysplazja kości (od zmian łagodnych wykrywanych scyntygraficznie do patologicznych złamań włącznie), brązowe nieregularne przebarwienia skóry (plamy café-au lait), zlokalizowane zwykle po tej samej stronie tułowia co zmiany kostne (obecne u 90% chorych), oraz niezależne od GnRH (gonadotropin releasing hormone) przedwczesne pokwitanie [1, 2]. Inne współistniejące endokrynopatie, takie jak nadczynność tarczycy, nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu przez komórki somatotropowe przysadki, hyperprolaktynemia czy zespół Cushinga, obserwowane są rzadziej [3 10]. Objawy kliniczne w zespole McCune-Albrighta spowodowane są autonomiczną nadczynnością tkanek w wyniku akumulacji cyklicznego monofosforanu adenozyny (camp). Nadmierne powstawanie camp jest wynikiem aktywnej mutacji genu podjednostki α białka Gs (stimulatory guanine nucleotide binding protein) [3 5, 9 12]. Tkanki nadczynne zawierają większą ilość zmutowanych alleli genu Gsα niż pozostałe tkanki zdrowe. Układ mozaikowy chorych i zdrowych tkanek jest prawdopodobnie wynikiem postzygotycznej mutacji somatycznej [8]. Im wcześniej w okresie rozwoju wystąpi mutacja genu Gsα, tym większa jest ilość nieprawidłowych tkanek i stąd duża zmienność liczby i nasilenia objawów klinicznych u chorych z MAS. Nawracające hormonalnie czynne torbiele jajnikowe mogą być jedną z komponent MAS lub też jego pierwszymi objawami, poprzedzającymi wystąpienie innych charakterystycznych cech zespołu [13 15]. Jak sugerowaliśmy we wcześniejszej pracy własnej [16], zgodnie z innymi autorami [10, 13], nawracające hormonalnie czynne torbiele jajników (ROC recurrent ovarian cysts), będące przyczyną rzekomego GnRH-niezależnego przedwczesnego pokwitania, mogą stanowić również izolowaną postać MAS, na co może wskazywać stwierdzenie w 1997 roku mutacji genu podjednostki α białka Gs w komórkach płynu pobranego drogą biopsji z torbieli jajnikowej [10]. Aktualnie nie ma jeszcze możliwości przyczynowego leczenia, jakim mogłoby być hamowanie zwiększonej aktywności camp w tkankach chorych (terapia genowa?). W leczeniu rzekomego przedwczesnego pokwitania u dziewcząt z MAS stosuje się powszechnie inhibitory aromatazy, takie jak testolakton [17, 18]. Skuteczność tego leczenia jest jednak niewielka i kwestionowana [3 7]. Alternatywnym sposobem leczenia pozostaje stosowanie modulatora receptora estrogenowego (silnego antagonisty i słabego agonisty) tamoxifenu, zaproponowane przez Eugster i wsp. w 1999 roku na podstawie obserwacji tylko jednej dotychczas leczonej w świecie pacjentki z MAS [3]. Przedstawiamy własne, wstępne wyniki leczenia Tamoxifenem u trzech kolejnych dziewcząt z MAS oraz pierwsze wyniki leczenia 2 dziewczynek z ROC. 46

3 Jerzy Starzyk i inni Wstępne wyniki leczenia tamoxifenem dziewczynek z zespołem McCune-Albrighta oraz nawracającymi torbielami pęcherzykowymi jajników Pacjentki Ocenie poddano 5 dziewcząt, u których objawy rzekomego przedwczesnego pokwitania udokumentowane testem GnRH wystąpiły w wieku odpowiednio: 3.5, 5, 0.8, 1.4 oraz 0.3 lat. U trzech dziewcząt przyczyną przedwczesnego pokwitania był zespół McCune-Albrighta, a u 2 nawracające hormonalnie czynne torbiele pęcherzykowe jajników. Leczenie Tamoxifenem w dwóch podzielonych dawkach (20 mg/dobę) rozpoczęto u dziewcząt w wieku odpowiednio: 6.9, 8, 8.7, 10 i 1.4 lat. U trzech dziewczynek wiek kostny wynosił odpowiednio: 11, 11 oraz 3.5 lat, a u dwóch pozostałych rozwój kośćca był zakończony lub bliski zakończenia. Wyniki analizowano po różnie długim u każdej z pacjentek okresie leczenia (średnio 13-miesięcznym; (tabela I). Tabela I. Dane kliniczne pacjentek Table I. Clinical data Nr U jednej chorej z MAS (pacjentka 3) leczenie tamoxifenem włączono po rocznym okresie nieskutecznego leczenia testolaktonem, w trakcie którego obserwowano progresję rozwoju płciowego, prawie regularne krwawienie miesięczne i nadmierny przyrost wieku kostnego (2 lata w okresie jednego roku leczenia). U dwóch dziewczynek z MAS (pacjentki 2 i 3) z powodu wystąpienia GnRH-zależnej komponenty pokwitania włączono leczenie długodziałającym analogiem GnRH (Dipherelina) przy wieku kostnym odpowiednio 11 oraz 15 lat. Metody Rzekome przedwczesne pokwitanie (GnRH-niezależne) Wiek wystąpienia Rozpoznanie pokwitania kliniczne (lata) Rozpoznanie rzekomego GnRH-niezależnego przedwczesnego pokwitania ustalono na podstawie wyników testu GnRH; mierzono stężenia luteotropiny (LH ) i folikulostymuliny (FSH) przed i po 20, 30 oraz 60 minutach po podaniu 100 μg krótkodziałającego analogu GnRH, (Ferring, Niemcy) drogą dożylnego bolusu. Co 3 miesiące oceniano u dziewczynek szybkość wzrastania (GV growth velocity), H-SDS (height SDS), oraz wykonywano USG miednicy małej, a także oznaczano stężenie estradiolu (E2), LH oraz FSH. Przed rozpoczęciem leczenia Tamoxifenem oraz po 13 miesiącach leczenia oceniono wiek kostny metodą Greulicha-Pyle`a [19] oraz obliczono prognozę wzrostu końcowego ( predicted adult height) metodą Bayley-Pinneau. Wpływ leczenia na wzrost końcowy pacjentek określono również jako niedobór wzrostu docelowego (TH-), wyrażonego różnicą wzrostu docelowego TH (TH target height) oraz prognozowanego wzrostu końcowego (). Wiek rozpoczęcia leczenia (lata) Zespół McCune-lbrighta rozpoznano na podstawie obrazu klinicznego. U dwóch dziewczynek z nawracającymi cystami jajników stwierdzono mutację podjednostki α białka Gs w komórkach płynu pobranego drogą laparoskopową z torbieli jajnikowej (badania wykonano w Centres de Recherches INSERM w Montpellier, Francja). Rodzice dziewczynek wyrazili pisemną zgodę na udział w badaniu. Wyniki Leczenie Tamoxifenem (20 mg/dobę) Wiek kostny rozpoczęcia leczenia (lata) Czas leczenia (mies.) MAS MAS 8 11** MAS 8.7* 15** ROC ROC MAS McCune-Albright syndrome. ROC (recurrent ovarian cysts) nawracające cysty jajników. * 1 rok nieskutecznego leczenia Testolaktonem. ** leczenie Diphereliną. Wyniki auksologiczne Po różnie długim u każdej pacjentki okresie leczenia Tamoxifenem (5 17 miesięcy) obserwowano u wszystkich pacjentek ustąpienie krwawienia z dróg rodnych i zanik pokwitaniowej wydzieliny z pochwy, a także zmniejszenie przebarwienia warg 47

4 Praca oryginalna sromowych mniejszych. U pacjentki 3, która przed leczeniem miesiączkowała prawie regularnie, wystąpił jeden epizod krwawienia. Stwierdzono ponadto zmniejszenie się rozmiarów gruczołów piersiowych o 1 2 stopnie w skali Tannera oraz zmniejszenie turgoru gruczołów piersiowych, pigmentacji otoczki i brodawki sutkowej. Nasilenie rozwoju owłosienia łonowego (pubarche) u 3 z 4 dziewcząt zmniejszyło się o około 1 stopień w tej samej skali, a owłosienia pachowego (axillarche) ustąpiło u 1 pacjentki. U pacjentek 1, 2 i 5, których wiek kostny był mniejszy od 13 lat, szybkość wzrastania zmniejszyła się z około 12 cm do około 8,7 cm na rok. U pacjentek 1 i 2 prognozowany wzrost końcowy, podobnie jak niedobór wzrostu w stosunku do wzrostu docelowego, uległ poprawie o około 3 cm. Ze względu na młody wiek kostny pacjentki 5 (3,5 lat) nie ustalono jej prognozy wzrostowej. U pozostałych 2 pacjentek (3 i 4) obserwowano również zmniejszenie szybkości wzrastania, co jednak było Endokrynol. Ped., 4/2005;3(12):45-50 przede wszystkim wynikiem zaawansowanego wieku kostnego. Stąd brak poprawy lub tylko niewielka poprawa prognozowanego wzrostu końcowego oraz niedoboru wzrostu końcowego (tabela II). Wyniki hormonalne Zgodnie z receptorowym mechanizmem działania Tamoxifenu, nie obserwowano wpływu tego leku na stężenie estradiolu, które zarówno przed leczeniem, jak i w okresie leczenia charakteryzowało się znaczną zmiennością stężenia: od wartości prawidłowych dla okresu przed pokwitaniem (< 7 pg/ml), do ponadfizjologicznego stężenia dla kobiet (530 pg/ml). Obserwowane u wszystkich dziewcząt przed leczeniem zahamowane stężenia obu gonadotropin, w stopniu zależnym od stężenia estradiolu i fazy choroby (obecności lub braku hormonalnie czynnych torbieli), przetrwały w okresie leczenia Tamoxifenem oraz leczenia Tamoxifenem i długodziałającym analogiem GnRH (tabela III). Tabela II. Dane auksologiczne pacjentek Table II. Auxological data 48 Przed leczeniem Nr M/F T P A GV (cm/r) TH- W okresie leczenia M/F T P A GV (cm/r) 1 M F M * M M / T thelarche, P pubarche (skala Tannera). A axillarche. M/F menarche lub fluor pubertalis. * jednokrotne krwawienie Tabela III. Wyniki powtarzanych badań hormonalnych Table III. Results of repeated hormonal tests Nr E2 (pg/ml) Przed leczeniem LH FSH E2 (pg/ml) W okresie leczenia LH FSH * * 1.5* * 0.5* 1.0* *leczenie Diphereliną TH-

5 Jerzy Starzyk i inni Wstępne wyniki leczenia tamoxifenem dziewczynek z zespołem McCune-Albrighta oraz nawracającymi torbielami pęcherzykowymi jajników Tabela IV. Wyniki badania ultrasonograficznego miednicy małej Table IV. Ultrasonography of the small pelvis Nr Macica dł/szer. Endometrium szer. Przed leczeniem lewy prawy Torbiel jajnika średnica Macica dł/szer. Endometrium szer. W okresie leczenia lewy prawy Torbiel jajnika średnica 1 54x x16 26x x x15 30x x x13 19x x x18 29x x x30 41x x x23 34x x x21 45x x x56 50x x x8 20x x x20 19x12 56 Wyniki badania USG U 4 pacjentek stwierdzono po około 15-miesięcznym okresie leczenia Tamoxifenem dalsze zwiększenie się rozmiarów macicy (o około 1 cm w obydwu wymiarach). W tym okresie szerokość endometrium nie uległa praktycznie zmianie (średnio 2 mm przed leczeniem, 2.3 mm po leczeniu). U pacjentki 5 (leczonej 5 miesięcy), u której zaobserwowano zmniejszenie się wymiarów macicy z 39x20 mm do 34x15,4 mm, szerokość endometrium zwiększyła się o około 2 mm. U 4 spośród 5 pacjentek rozmiary obu jajników uległy zwiększeniu, prawdopodobnie z powodu powiększenia się rozmiarów torbieli pęcherzykowych, ale nie z powodu zwiększenia się ich ilości. Rozmiary torbieli zwiększyły się u tych pacjentek od prawidłowych przed leczeniem (do 6 mm średnicy) do 12, 13 mm średnicy, a u pacjentek z ROC istniejące przed leczeniem torbiele uległy dalszemu powiększeniu od odpowiednio 25 i 40 mm średnicy do 40 i 56 mm (tabela IV). W okresie leczenia Tamoxifenem nie obserwowano zmniejszenia się charakterystycznego dla pokwitania zachowania erotoseksualnego. Poza epizodem zaczerwienienia skóry twarzy i tułowia nie obserwowano innych objawów ubocznych leczenia. Wskaźniki morfologii krwi obwodowej oraz stężenia enzymów wątrobowych (AlAT, AsPAT) pozostały w normie. Podsumowanie Stosowanie Tamoxifenu wydaje się skutecznie hamować objawy rzekomego pokwitania oraz poprawiać wzrost końcowy nie tylko u dziewcząt z zespołem McCune-Albrighta, ale także z hormonalnie czynnymi torbielami jajników. Tamoxifen wydaje się nie zmniejszać charakterystycznych dla przedwczesnego pokwitania zachowań seksualnych. Obserwowane również przez innych autorów [7, 20, 21] zwiększenie rozmiarów torbieli pęcherzykowych jajników lub pojawianie się nowych w okresie leczenia, obok znanego wpływu Tamoxifenu na endometrium [20, 22], nakazuje ostrożność w jego stosowaniu. Być może selektywne modulatory receptora estrogenowego (SERMS: Raloxifen, Faslodex) [19, 22 25] lub inhibitory aromatazy IV generacji (Arimidex) [26] w monoterapii lub leczeniu skojarzonym mogą być bardziej skuteczne i bezpieczne [6, 7]. PIŚMIENNICTWO/REFERENCES [1] Albright F., Butler A.M., Hampton A.O, Smith P.: Syndrome chrakterized by osteitis fibrosa disseminata, areas of pigmentation and endocine dysfunction, with precocious puberty in females: report of five cases. N. Engl. J. Med., 1937:216, [2] McCune D.J.: Osteitis fibrosa cystica;the case of nine year old girl who also exhibits precocious puberty, multiple pigmentation of skin and hiperthyroidism. Am. J. Dis. Child., 1936:52, [3] Eugster E., Shankar R., Feezle L., Pescovitz O.: Tamoxifen treatment of progressive Precocious puberty in a patient with McCune-Albright Syndrome. J. Ped. Endocrinol. Metab., 1999:12, [4] Starzyk J.: Przewlekłe zaburzenia rozwoju płciowego uwarunkowane genetycznie. [w:] Medycyna wieku młodzieńczego. Klinika i postępowanie w chorobach przewlekłych. Red. Rybakowa M. Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2001,

6 Praca oryginalna Endokrynol. Ped., 4/2005;3(12):45-50 [5] Weinstein l., Shenker A., Gejman P. et al.: Activating mutations of the stimulatory G protein in the McCune-Albright Syndrome. N. Engl. J. Med., 1991:325, [6] Albers N., Jörgens S., Deiss D., Hauffa B.P.: McCune-Albright syndrome-the German experience. J. Ped. Endocrinol. Metabol., 2002:15, Suppl. 3, [7] Roth C., Freiberg C., Zappel H., Albers N.: Effective aromatase inhibition by anastrozole in a patient with gonadotropinindependent precocious puberty in McCune-Albright syndrome. JPEM, 2002:15, Suppl 3, [8] Happie R.: The McCune-Albright syndrome a lethal gene surviving by mosaicism. Clin. Cene, 1986:26, [9] Clayton R.: Gonadotrophin receptors. Clin. Endocrinol. Metabol., 1996:10, 1 8. [10] Pienkowski C., Lumbroso S., Bieth E. et al.: Recurrent ovarian cyst and mutation of the Gsα gene in ovarian cyst fluid cells: what is the link with McCune-Albright syndrome? Acta Paediatr., 1997:86, [11] DiMeglio l., Pescovitz O.: Disorders of puberty: Inactivating and activating molecular mutations. J. Pediatr., 1997:131, S8 12. [12] Schnabel P., Bohm M.: Mutations of signal-transducing G proteins in human disease. J. Mol. Med., 1995:73, [13] Feuillan P.P., Jones J., Manasco P.K., Cutler G.B.: LHRH-independent precocious puberty unresponsive to LHRH agonist therapy in two girls lacking features of McCune-Albright syndrome. J. Clin. Endocrinol. Metab., 1991:73, [14] Chen C.K., Tsai W.Y., Lee J.S. et al.: Sexual precocity due to McCune-Albright syndrome: report of a case. J. Formosan. Med. Assoc., 1993:92 (2), [15] Low L.C.K., Wang C., Leung A., Leong L.Y.: Undetectable levels of serum FSH immunoactivity and bioactivity in girls with sexual precocity due to ovarian cysts. Acta Paediatr., 1994:83, [16] Starzyk J., Wojtyś J., Kalicka-Kasperczyk A. et al.: Izoseksualne rzekome przedwczesne pokwitanie u dziewcząt z nawracającymi hormonalnie czynnymi torbielami jajników. Ginekologia Polska, 1996:1, [17] Feuillan P., Merke D., Leschek E.W., Cutler G.B.: Use of aromatase inhibitors in precocious puberty. Endocrine-Related Cancer, 1999:6, [18] Cummings E., Salisbury S., Givner M., Rittmaster R.: Testolaktone-associated high androgen levels, a pharmacologic effect or a laboratory artifact? J. Clin. Endocrinol. Metab., 1998:83, [19] Greulich W.W., Pyle S.I.: Radiographic atlas of skeletal development of the hand and wrist. Stanford University Press., Stanford [20] Catherino W., Jordan V.C.: A risk-benefit assessment of tamoxifen therapy. Drug-safety, 1993:8 (5), [21] Osborne K.: Tamoxifen in the treatment of breast cancer. N. Engl. J. Med., 1998:339, [22] Howell A., Osborne C.K., Morris C., Wakeling A.: ICI 182, 780 (Faslodex TM ) Development of a novel, Pure Antiestrogen. Cancer, 2000:89, [23] Weryha G., Pascal-Vigneron V., Klein M., Leclere J.: Selective estrogen receptor modulators. Curr. Opin. Rheumatol., 1999: 11, [24] Dutertre M., Smith C.L.: Molecular mechanisms of selective estrogen receptor modulator action. J. Pharmacol. Exp. Ther., 2000:295 (2), [25] Mitlak B., Cohen F.: Selective estrogen receptor modulators. A look ahead. Drugs, 1999:57, 5, [26] Plourde P., Dyroff M., Dukes M.: Arimidex: a potent and selective fourth-generation aromatase inhibitor. Breast Cancer Research and Treatment, 1994:30,

LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI

LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI Załącznik nr 11 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE PRZEDWCZESNEGO DOJRZEWANIA PŁCIOWEGO U DZIECI ICD-10 E 22.8 Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Bardziej szczegółowo

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ

FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ FIZJOLOGIA I PATOLOGIA SUTKÓW U DZIECI I MŁODZIEŻY W DIAGNOSTYCE ULTRASONOGRAFICZNEJ A.JAKUBOWSKA, M.BRZEWSKI, M.GRAJEWSKA-FERENS, A.MARCIŃSKI, J.MĄDZIK ZAKŁAD RADIOLOGII PEDIATRYCZNEJ I KLINIKA ENDOKRYNOLOGII

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 3/2004 Nr 3(8) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology GnRH-niezależne przedwczesne pokwitanie u 5-letniego chłopca spowodowane aktywną mutacją receptora LH (testotoksykoza) Gonadotropin

Bardziej szczegółowo

OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE

OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE OKRES DOJRZAŁOŚCI PŁCIOWEJ - POKWITANIE Co powinno zostać w mojej pamięci po wykładzie Symptomy pokwitania Mechanizm pokwitania Znajomość pojęć: adrenarche, gonadarche, przedwczesne pokwitanie płciowe

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 5/2006 Nr 2(15) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Czy niehomogenna struktura jajników u dziewcząt z thelarche praecox (TP) jest czynnikiem ryzyka przedwczesnego dojrzewania prawdziwego?

Bardziej szczegółowo

Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników?

Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników? 3 Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników? Najważniejsze punkty zu kobiet występuje różne nasilenie objawów; u niektórych objawy mogą być ciężkie, u innych nieznaczne. zobjawami zespołu PCOS mogą

Bardziej szczegółowo

Pracownia auksologiczna

Pracownia auksologiczna Pracownia auksologiczna A. Rusińska Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytet Medyczny w Łodzi 2012 Rozwój biologiczny składa się z nieodwracalnych procesów wzrastania różnicowania

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 3/2004 Nr 4(9) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena wzrostu końcowego pacjentów z wrodzonym przerostem nadnerczy spowodowanym niedoborem 21-hydroksylazy Height outcome in patients

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E

LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E załącznik nr 19 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY GAUCHERA ICD-10 E 75 Zaburzenia przemian sfingolipidów i inne zaburzenia spichrzania

Bardziej szczegółowo

ULTRASONOGRAFIA SUTKÓW u dzieci

ULTRASONOGRAFIA SUTKÓW u dzieci ULTRASONOGRAFIA SUTKÓW u dzieci Katarzyna Czerwińska Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej WUM WSKAZANIA DO BADANIA USG SUTKÓW GINEKOMASTIA PRZEDWCZESNE POWIĘKSZENIE SUTKÓW ZNACZĄCA ASYMETRIA

Bardziej szczegółowo

Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1.

Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1. PRACE KAZUISTYCZNE / CASE REPORTS 367 Zespół Omenna u kuzynów: różny przebieg kliniczny i identyczna mutacja genu RAG1. Omenn s syndrome in cousins: different clinical course and identical RAG1 mutation

Bardziej szczegółowo

Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności

Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności Rekomendacje dotyczące diagnostyki i leczenia niepłodności Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Polskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu 2012 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne i Polskie Towarzystwo Medycyny

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Smyczyńska J.: Wskaźniki auksologiczne przydatne w diagnostyce dzieci z niedoborem wzrostu i w monitorowaniu skuteczności ich leczenia Vol. 12/2013 Nr 2(43) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 6/2007 Nr 3(20) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Zespół McCune-Albrighta u 8-letniej dziewczynki McCune-Albright Syndrome in 8-year-old Girl Jolanta Bieniasz, Beata Wikiera, Anna

Bardziej szczegółowo

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją

Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją 234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Rymkiewicz-Kluczyńska B. i inni: Ocena wyników leczenia hormonem Szewczyk wzrostu L. polskich i inni Aktywność pacjentów opioidowa z idiopatycznym u dziewcząt niedoborem z nadczynnością hormonu i niedoczynnością

Bardziej szczegółowo

Przedwczesne dojrzewanie płciowe

Przedwczesne dojrzewanie płciowe Ginekol Pol. 2011, 82, 281-286 P R A C E P O G L Ñ D O W E Przedwczesne dojrzewanie płciowe Precocious puberty Jarząbek-Bielecka Grażyna 1, Warchoł-Biedermann Katarzyna 2, Sowińska Elżbieta 1, Wachowiak-Ochmańska

Bardziej szczegółowo

LECZENIE KOBIET Z ROZSIANYM, HORMONOZALEŻNYM, HER2 UJEMNYM RAKIEM PIERSI. Maria Litwiniuk Warszawa 28 maja 2019

LECZENIE KOBIET Z ROZSIANYM, HORMONOZALEŻNYM, HER2 UJEMNYM RAKIEM PIERSI. Maria Litwiniuk Warszawa 28 maja 2019 LECZENIE KOBIET Z ROZSIANYM, HORMONOZALEŻNYM, HER2 UJEMNYM RAKIEM PIERSI Maria Litwiniuk Warszawa 28 maja 2019 Konflikt interesów Wykłady sponsorowane dla firm: Teva, AstraZeneca, Pfizer, Roche Sponorowanie

Bardziej szczegółowo

Wybór najistotniejszych publikacji z roku 2013 Lancet (IF-39)/Lancet Oncology (IF-25)/ Oncologist

Wybór najistotniejszych publikacji z roku 2013 Lancet (IF-39)/Lancet Oncology (IF-25)/ Oncologist Wybór najistotniejszych publikacji z roku 2013 Lancet (IF-39)/Lancet Oncology (IF-25)/ Oncologist (IF-4) Dr n. med. Lubomir Bodnar Klinika Onkologii, Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie Warszawa

Bardziej szczegółowo

Wczesny i zaawansowany rak piersi

Wczesny i zaawansowany rak piersi Warszawa, 14.12.2017 Wczesny i zaawansowany rak piersi Dr n. med. Agnieszka Jagiełło-Gruszfeld 1 Breast Cancer (C50): 1971-2011 Age-Standardised One-Year Net Survival, England and Wales Please include

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Profilaktyka i terapia krwawień u dzieci z hemofilią A i B.

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Profilaktyka i terapia krwawień u dzieci z hemofilią A i B. Załącznik nr do zarządzenia Nr./2008/DGL Prezesa NFZ Nazwa programu: PROFILAKTYKA I TERAPIA KRWAWIEŃ U DZIECI Z HEMOFILIĄ A I B. ICD- 10 D 66 Dziedziczny niedobór czynnika VIII D 67 Dziedziczny niedobór

Bardziej szczegółowo

POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE

POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych

Bardziej szczegółowo

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn

Analysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with

Bardziej szczegółowo

Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce

Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce Warszawa, 27.01.2016 Seminarium naukowe: Terapie przełomowe w onkologii i hematoonkologii a dostępność do leczenia w Polsce na tle Europy Terapie dla kobiet z zaawansowanym rakiem piersi w Polsce Dr n.

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Paweł Blecharz

Dr hab. n. med. Paweł Blecharz BRCA1 zależny rak piersi i jajnika odmienności diagnostyczne i kliniczne (BRCA1 dependent breast and ovarian cancer clinical and diagnostic diversities) Paweł Blecharz Dr hab. n. med. Paweł Blecharz Dr

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 4/2005 Nr 1(10) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology U którego z dzieci niedobór hormonu wzrostu utrzyma się przez całe życie? Which child will be the growth hormone deficient adult?

Bardziej szczegółowo

USG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.

USG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia. STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia

Bardziej szczegółowo

Przyczyny przedwczesnego dojrzewania dzieci kierowanych do diagnostyki w warunkach szpitalnych

Przyczyny przedwczesnego dojrzewania dzieci kierowanych do diagnostyki w warunkach szpitalnych /ORIGINAL PAPERS Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 58; Numer/Number 4/2007 ISSN 0423 104X Przyczyny przedwczesnego dojrzewania dzieci kierowanych do diagnostyki w warunkach

Bardziej szczegółowo

Nowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht

Nowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International

Bardziej szczegółowo

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe

Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report

Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?

Bardziej szczegółowo

IV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy

IV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy IV SZKOŁA PTEiDD w Krakowie program naukowy Czwartek 29.09.2016 "Postępy endokrynologii i diabetologii dziecięcej" 8.00-9.00 Rejestracja uczestników 9:00-11:00 Sesja 1 Co nowego w endokrynologii i diabetologii?

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Zapobieganie krwawieniom u dzieci z hemofilią A i B.

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Zapobieganie krwawieniom u dzieci z hemofilią A i B. załącznik nr 5 do zarządzenia 45/2008/DGL z dnia 7 lipca 2008 r. załącznik nr 33 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Nazwa programu: ZAPOBIEGANIE KRWAWIENIOM U DZIECI Z

Bardziej szczegółowo

Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii?

Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Czym jest medycyna personalizowana w kontekście wyzwań nowoczesnej onkologii? Wykorzystanie nowych technik molekularnych w badaniach nad genetycznymi i epigenetycznymi mechanizmami transformacji nowotworowej

Bardziej szczegółowo

Ciąża ektopowa. I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Ciąża ektopowa. I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Ciąża ektopowa I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Definicja: ciąża ektopowa - to ciąża rozwijająca się poza jamą macicy. W ostatnim okresie stwierdza się

Bardziej szczegółowo

LECZENIE CHOROBY POMPEGO (ICD-10 E 74.0)

LECZENIE CHOROBY POMPEGO (ICD-10 E 74.0) Załącznik B.22. LECZENIE CHOROBY POMPEGO (ICD-10 E 74.0) WIADCZENIOBIORCY Kwalifikacji świadczeniobiorców do terapii dokonuje Zespół Koordynacyjny ds. Chorób Ultrarzadkich powoływany przez Prezesa Narodowego

Bardziej szczegółowo

HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010

HemoRec in Poland. Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 HemoRec in Poland Summary of bleeding episodes of haemophilia patients with inhibitor recorded in the years 2008 and 2009 04/2010 Institute of Biostatistics and Analyses. Masaryk University. Brno Participating

Bardziej szczegółowo

Spodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość

Spodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego

Bardziej szczegółowo

Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?

Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja

Bardziej szczegółowo

Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii

Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii experience makes the difference Magdalena Władysiuk, lek. med., MBA Cel terapii w onkologii/hematologii Kontrola rozwoju choroby Kontrola objawów

Bardziej szczegółowo

LECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1)

LECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1) Załącznik B.14. LECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie przewlekłej białaczki szpikowej u dorosłych imatinibem 1.1 Kryteria kwalifikacji Świadczeniobiorcy

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania

Bardziej szczegółowo

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.

Lek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 2/2003 Nr 3(4) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Adrenarche praecox u 5-letniej dziewczynki z rodzinnie występującym niedoborem dehydrogenazy 3β-hydroksysteroidowej Premature adrenarche

Bardziej szczegółowo

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,

Bardziej szczegółowo

Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości

Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA

Bardziej szczegółowo

Praktyczne stosowanie terapii celowanej w hematologii aktualne problemy

Praktyczne stosowanie terapii celowanej w hematologii aktualne problemy Prof. Andrzej Hellmann Katedra i Klinika Hematologii i Transplantologii Gdański Uniwersytet Medyczny Praktyczne stosowanie terapii celowanej w hematologii aktualne problemy Seminarium Edukacyjne Innowacje

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.

UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA. UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie

Bardziej szczegółowo

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)

LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY 1.Kryteria kwalifikacji 1.1 Leczenia interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 188998 (21 ) Numer zgłoszenia: 333174 (22) Data zgłoszenia: 23.10.1997 (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego:

Bardziej szczegółowo

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik Epidemiologia jaskry

Bardziej szczegółowo

Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny

Bardziej szczegółowo

FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI

FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI Dodatkowe informacje: FORMULARZ DLA PARY Z PROBLEMEM NIEPŁODNOŚCI DANE OSOBOWE lek. med. Laura Grześkowiak Data wypełnienia: Imiona (męża i żony):.. Nazwisko(a):. Adres:... Tel. kontaktowy: PESEL: CZĘŚD

Bardziej szczegółowo

LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23)

LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 697 Poz. 133 Załącznik B.19. LECZENIE NISKOROSŁYCH DZIECI Z SOMATOTROPINOWĄ NIEDOCZYNNOŚCIĄ PRZYSADKI (ICD-10 E 23) ŚWIADCZENIOBIORCY Do programu kwalifikuje Zespół Koordynacyjny

Bardziej szczegółowo

Drogie Koleżanki i Koledzy!

Drogie Koleżanki i Koledzy! 11-13.03 2010 Szanowni Państwo! Drogie Koleżanki i Koledzy! Warszawa, 6 listopada 2009 Zapraszamy Was wszystkich bardzo serdecznie w dniach 11-13 marca 2010 roku do nowego hotelu Prezydent w pięknej, słonecznej

Bardziej szczegółowo

lek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych.

lek. Magdalena Bosak-Prus Ocena profilu oreksyny A i greliny u dzieci niskorosłych. lek. Magdalena Bosak-Prus Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 we Wrocławiu, Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego, młodszy asystent Ocena profilu oreksyny A i greliny

Bardziej szczegółowo

r Gdynia

r Gdynia 22 23.06.2018r Gdynia Związek hypertyreozy z brakiem miesiączki został opisany w 1840 r. przez von Basedowa Von Basedow CA: Wochenschrift Heilkunde 1840 Związek znany od czasów starożytnych Zależność

Bardziej szczegółowo

Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej

Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej MedTrends 2016 Europejskie Forum Nowoczesnej Ochrony Zdrowia Zabrze, 18-19 marca 2016 r. Personalizacja leczenia w hematoonkologii dziecięcej Prof. dr hab. n. med. Tomasz Szczepański Katedra i Klinika

Bardziej szczegółowo

V KONFERENCJA NOWE TRENDY W GINEKOLOGII ONKOLOGICZNEJ. Gdańsk, 16-17.05.2014. Patronat naukowy: Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej

V KONFERENCJA NOWE TRENDY W GINEKOLOGII ONKOLOGICZNEJ. Gdańsk, 16-17.05.2014. Patronat naukowy: Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej V KONFERENCJA NOWE TRENDY W GINEKOLOGII ONKOLOGICZNEJ Gdańsk, 16-17.05.2014 Patronat naukowy: Polskie Towarzystwo Ginekologii Onkologicznej 16.05.2014 8:00-8:15 Otwarcie Konferencji Prof. J. Markowska,

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie choroby Hurler

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Leczenie choroby Hurler Nazwa programu: LECZENIE CHOROBY HURLER ICD-10 E-76.0 - Mukopolisacharydoza typu I (MPS I) Dziedzina medycyny: pediatria załącznik nr 23 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

LECZENIE RAKA PIERSI (ICD-10 C 50)

LECZENIE RAKA PIERSI (ICD-10 C 50) Załącznik B.9. LECZENIE RAKA PIERSI (ICD-10 C 50) ŚWIADCZENIOBIORCY ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PROGRAMU 1. Leczenie

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 4/2005 Nr 1(10) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Obserwacja przebiegu wzrastania i wzrost końcowy u pacjentów z klasyczną postacią wrodzonego przerostu nadnerczy Clinical observation

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy

STRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i

Bardziej szczegółowo

Październik jest od 1985 roku Miesiącem Świadomości Raka Piersi (BCAM, z ang. Breast Cancer Awareness Month).

Październik jest od 1985 roku Miesiącem Świadomości Raka Piersi (BCAM, z ang. Breast Cancer Awareness Month). Październik jest od 1985 roku Miesiącem Świadomości Raka Piersi (BCAM, z ang. Breast Cancer Awareness Month). Rak piersi: - I miejsce pod kątem zachorowalności - II miejsce z powodu umieralności W Polsce

Bardziej szczegółowo

Warto wiedzieć więcej o swojej chorobie, aby z nią walczyć

Warto wiedzieć więcej o swojej chorobie, aby z nią walczyć Warto wiedzieć więcej o swojej chorobie, aby z nią walczyć Kilka ważnych porad dla kobiet chorych na raka piersi Konsultacja merytoryczna: dr hab. n. med. Lubomir Bodnar Warto wiedzieć więcej o swojej

Bardziej szczegółowo

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie

Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie DIAGNOSTYKA CHORÓB NARZĄDÓW MIEDNICY MNIEJSZEJ U DZIEWCZĄT Michał Brzewski, Andrzej Marciński, Agnieszka Biejat Zakład Radiologii Pediatrycznej Akademii Medycznej w Warszawie 1 2 2 Cele wykładu Zaprezentowanie

Bardziej szczegółowo

, Warszawa

, Warszawa Kierunki rozwoju nowych leków w pediatrii z perspektywy Komitetu Pediatrycznego EMA. Wpływ Rozporządzenia Pediatrycznego na pediatryczne badania kliniczne w Europie Marek Migdał, Klinika Anestezjologii

Bardziej szczegółowo

Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych

Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych S.Szymik-Kantorowicz, A.Taczanowska-Niemczuk, P.Łabuz, I.Honkisz, K.Górniak, A.Prokurat Klinika Chirurgii Dziecięcej CM

Bardziej szczegółowo

Good Clinical Practice

Good Clinical Practice Good Clinical Practice Stowarzyszenie na Rzecz Dobrej Praktyki Badań Klinicznych w Polsce (Association for Good Clinical Practice in Poland) http://www.gcppl.org.pl/ Lecznicze produkty zaawansowanej terapii

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19

Spis treści. Przedmowa Barbara Czerska... 11 Autorzy... 17 Wykaz skrótów... 19 Przedmowa Barbara Czerska.................................. 11 Autorzy.................................................... 17 Wykaz skrótów.............................................. 19 Rozdział I.

Bardziej szczegółowo

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne dr n. med. Marcin Wiszniewski, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Regionalny Ośrodek Onkologiczny II Ogólnopolska Konferencja Medycyny Pracy

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 9/2010 Nr 1(30) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Uwarunkowania tempa wzrastania chłopców z somatotropinową niedoczynnością przysadki leczonych hormonem wzrostu The Growth Rate Determinations

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Vol. 4/2005 Nr 3(12) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena metod prognozowania wzrostu ostatecznego u chłopców z konstytucjonalnym opóźnieniem wzrastania i dojrzewania Critical evaluation

Bardziej szczegółowo

Rak jajnika. Prof. Mariusz Bidziński. Klinika Ginekologii Onkologicznej

Rak jajnika. Prof. Mariusz Bidziński. Klinika Ginekologii Onkologicznej Rak jajnika Prof. Mariusz Bidziński Klinika Ginekologii Onkologicznej Współpraca z firmami: Roche, Astra Zeneca, MSD, Olympus Mutacje w genach BRCA1 i BRCA2 Materiały edukacyjne Astra Zeneca Mutacje w

Bardziej szczegółowo

ANTYKONCEPCJA DORAŹNA OCTAN ULIPRYSTALU Stanisław Radowicki Konsultant Krajowy w dziedzinie położnictwa i ginekologii Warszawa 24 lutego 2015 r. Fizjologia cyklu miesiączkowego Okno płodności Cykl miesiączkowy

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 111/2013 z dnia 26 sierpnia 2013 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Zoladex,

Bardziej szczegółowo

DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK

DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK KURS 15.04.2016 Szczecinek DIETA W PRZEWLEKŁEJ CHOROBIE NEREK dr hab. n. med. Sylwia Małgorzewicz, prof.nadzw. Katedra Żywienia Klinicznego Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański

Bardziej szczegółowo

Nowotwór złośliwy piersi

Nowotwór złośliwy piersi www.oncoindex.org SUBSTANCJE CZYNNE W LECZENIU: Nowotwór złośliwy piersi Lapatinib Refundacja z ograniczeniami Lapatinib jest wskazany do leczenia dorosłych pacjentów z rakiem piersi, u których nowotwór

Bardziej szczegółowo

Tyreologia opis przypadku 2

Tyreologia opis przypadku 2 Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego.

Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego. Epidemiologia zakażenia HIV. Specyfika pacjenta zakażonego. dr med. Monika Bociąga-Jasik 1981 stwierdza się liczne przypadki pneumocystozowego zapalenia płuc i mięska Kaposiego u młodych, dotychczas zdrowych

Bardziej szczegółowo

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI

Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,

Bardziej szczegółowo

Onkologia - opis przedmiotu

Onkologia - opis przedmiotu Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite

Bardziej szczegółowo

ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem )

ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem ) Publikacje naukowe: ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem 7.03.2013) Stosowanie larw Lucilia sericata jako metoda leczenia przewlekłych ran kończyn. Inne publikacje: 1.

Bardziej szczegółowo

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia

ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ Endokrynologia/ Nefrologia ZAJĘCIA Z PEDIATRII ROK IV SEMESTR LETNI 2018/ 2019 Endokrynologia/ Nefrologia Obowiązujące podręczniki: 1. Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red.), Pediatria, wyd. I, Warszawa, PZWL, 2013. 2. Pediatria

Bardziej szczegółowo

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe

Bardziej szczegółowo

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego

Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób

Bardziej szczegółowo

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy

Uwarunkowania genetyczne. w cukrzycy Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu

Bardziej szczegółowo

Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?

Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Układ wewnątrzwydzielniczy

Układ wewnątrzwydzielniczy Układ wewnątrzwydzielniczy 1. Gruczoły dokrewne właściwe: przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoł tarczowy, gruczoły przytarczyczne, nadnercza 2. Gruczoły dokrewne mieszane: trzustka, jajniki, jądra 3. Inne

Bardziej szczegółowo

Efekty leczenia lamiwudyną przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu B na podstawie materiału własnego.

Efekty leczenia lamiwudyną przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu B na podstawie materiału własnego. Efekty leczenia lamiwudyną przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby typu B na podstawie materiału własnego. Hanna Berak Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie Wskazania do leczenia lamiwudyną nieskuteczna

Bardziej szczegółowo

Endometrioza Gdańsk 2010

Endometrioza Gdańsk 2010 Endometrioza Gdańsk 2010 Redaktor prowadzący: Magdalena Czarnecka Seria wydawnicza rekomendowana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne Copyright Via Medica ul. Świętokrzyska 73, 80 180 Gdańsk tel.:

Bardziej szczegółowo

Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia ośrodkowego

Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia ośrodkowego /POSTGRADUATE EDUCATION Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia ośrodkowego Central precocious puberty Robert Krysiak 1, Bogdan Marek 2, 3, Bogusław Okopień 1 Endokrynologia Polska/Polish Journal

Bardziej szczegółowo

Analiza skuteczności i bezpieczeństwa leczenia systemowego najczęściej występujących nowotworów

Analiza skuteczności i bezpieczeństwa leczenia systemowego najczęściej występujących nowotworów Uniwersytet Medyczny w Lublinie Rozprawa doktorska streszczenie rozprawy doktorskiej Analiza skuteczności i bezpieczeństwa leczenia systemowego najczęściej występujących nowotworów u chorych w podeszłym

Bardziej szczegółowo

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology

Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Zubkiewicz-Kucharska A. i inni: Wpływ wybranych czynników Szewczyk na skuteczność L. i inni leczenia Aktywność rhgh opioidowa u dzieci u dziewcząt z somatotropinową z nadczynnością i niedoczynnością przysadki

Bardziej szczegółowo

Przemiany fizjologiczne w okresie dojrzewania

Przemiany fizjologiczne w okresie dojrzewania KLINIKA PEDIATRII I ZABURZEŃ ROZWOJU DZIECI i MŁODZIEŻY UM w BIAŁYMSTOKU Kierownik Kliniki : Dr hab. n. med. Jerzy Konstantynowicz Przemiany fizjologiczne w okresie dojrzewania Dr hab. n. med. Jerzy Konstantynowicz

Bardziej szczegółowo

KOBIETA I MĘŻCZYZNA ZDROWIE REPRODUKCYJNE I SEKSUALNE

KOBIETA I MĘŻCZYZNA ZDROWIE REPRODUKCYJNE I SEKSUALNE PROGRAM * 4. MIĘDZYNARODOWEGO KONGRESU MEDYCZNEGO KOBIETA I MĘŻCZYZNA ZDROWIE REPRODUKCYJNE I SEKSUALNE HOTEL FALTOM****, ul. Grunwaldzka 7, Gdynia-Rumia DZIEŃ PIERWSZY (22 kwietnia 2016, piątek) OD 7:30

Bardziej szczegółowo