PROCEDURA OKREŚLANIA CELÓW KSZTAŁCENIA TAKTYCZNO-LOGISTYCZNEGO W WOJSKOWEJ AKADEMII TECHNICZNEJ

Transkrypt

1 Systemy Logistyczne Wojsk nr 34/2008 PROCEDURA OKREŚLANIA CELÓW KSZTAŁCENIA TAKTYCZNO-LOGISTYCZNEGO W WOJSKOWEJ AKADEMII TECHNICZNEJ Ryszard LEWANDOWSKI Zenon MYSZCZYSZYN Katedra Logistyki, Wydział Mechaniczny WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Streszczenie: Złożoność kształcenia taktycznego i logistycznego w Wojskowej Akademii Technicznej wynika z różnorodności: kierunków studiów, specjalności i specjalizacji. Autorzy biorąc pod uwagę powyższy problem, starali się wskazać przesłanki do określenia celów kształcenia taktyczno-logistycznego, poczynając od celu głównego do celów szczegółowych. Stosując teleologiczne podejście do taksonomii celów kształcenia, dokonali próby określenia modelu identyfikacyjnego celów kształcenia taktyczno-logistycznego w WAT. Słowa kluczowe: teleologia, taksonomia, szkolenie, kształcenie, cele kształcenia, taktyka, logistyka Konstruowanie procesu kształcenia może odbywać się w różny sposób. Jednym ze sposobów jest podejście teleologiczne, które pozwala na określenie celów i treści kształcenia w ujęciu prakseologicznym. Pojęcie teleologia w języku greckim oznacza badanie celowości. We współ czesnej literaturze istnieje pojęcie teleologia edukacyjna, którą należy rozumieć jako [ ] całościowy, zintegrowany i zarazem komplementarny układ [ ] celów (T. Lewowicki) 37. W myśl teleologicznego podejścia do procesu kształcenia powinien on mieć charakter działania sprawnego, zmierzającego do osiągnięcia konkretnego celu. Teleologiczna formuła konstruowania procesu kształcenia określa się przede wszystkim świadomością stanu edukacyjnego człowieka przed podjęciem procesu kształcenia. Zobowiązuje to do udzielenia wpierw odpowiedzi na pytanie: kogo wy kształcić? przed odpowiedzią na pytanie: czego uczyć? Pierwsza z odpowiedzi jest celem określonym do postaci (osoby), druga zaś jej transformacją odniesioną do wiedzy i umiejętności M. Kowalski, Technologia doboru treści kształcenia w wyższej szkole wojskowej z pozycji teleologii i teorii czynności, rozprawa habilitacyjna, AON, Warszawa 1995, s. 35. Tamże, s. 3.

2 54 R. Lewandowski, Z. Myszczyszyn Podejście teleologiczne do problemu doboru treści kształcenia zobowiązuje do stosowania określonej taksonomii celów kształcenia, w tym celów kształcenia taktyczno-logistycznego. Jej istotą jest konstruowanie celów szczegółowych z celu głównego. Cele szczegółowe będą w tym przypadku antycypowanymi stanami wiedzy i umie jętności absolwenta, umożliwiającymi funkcjonowanie w otaczającej rzeczywistości złożonego procesu prowadzenia działań zbrojnych. Dużą uwagę przy określaniu celów kształcenia taktyczno-logistycznego w sensie teleologicznym przypisuje się opracowaniu bądź wykorzystaniu zbioru czynności, które są (mogą być) udziałem absolwenta w działaniu zawodowym i pozazawodowym. Pozwala to na uniknięcie zbędnych treści kształcenia, przeładowania pro gramów i nieracjonalnych rozwiązań organizacyjno-metodycznych. Analizując proces kształcenia taktyczno-logistycznego w WAT, można stwierdzić, że teleologiczne podejście w znacznym stopniu rzutuje na kwestię konstruowania celów kształcenia, jako jednego z wyznaczników tego procesu. Podłożem formułowania głównych celów kształcenia w WAT są jej zadania statutowe, charakterystyki (modele) osobowo-zawodowe absolwentów oraz prze widywane czynności zawodowe, które będą oni wykonywać. Wpływ na cele kształ cenia (w tym taktyczno-logistycznego) mają również wnioski z badań funkcjonalności zawodowej oficerów w dowództwach, sztabach i jednostkach wojskowych i wytyczne wyż szych przełożonych. Główny cel kształcenia ujmuje obie sfery oddziaływań edukacyjnych instrumentalną (dotyczącą nabycia wiedzy, umiejętności i nawyków) oraz osobowościową (uwzględniającą podstawowe wartości współczesnego oficera). Tak określony cel główny powinien implikować cele ogólne kształcenia na poszczególnych wydziałach. Każdy wydział WAT określa charakterystyki osobowo-zawodowe absolwentów dla wszystkich specjalności. Ujmują one dyspozycje kierunkowe i dyspozycje instrumentalne. Dyspozycje kierunkowe są wspólne dla absolwentów wszystkich kierunków i specjalności. Dyspozycje instrumentalne, a zwłaszcza kwa lifikacje kierunkowe i specjalistyczne, są zróżnicowane tak ze względu na specjal ność, jak i poziom kształcenia i one głównie mają wpływ na kwalifikacje taktyczne oraz ustalanie celów kształcenia taktycznego. Analizując charakterystyki osobowo-zawodowe absolwentów, można przy jąć, że na ich kwalifikacje taktyczne i logistyczne składają się: 1. W ramach kwalifikacji kierunkowych: wiedza i umiejętności ogólnowojskowe; wiedza i umiejętności dowódczo-przywódcze; umiejętności adaptacyjne;

3 Procedura określania celów kształcenia taktyczno-logistycznego umiejętności samodoskonalenia; walory psychofizyczne 2. W ramach kwalifikacji specjalistycznych (w zależności od kierunku i specjalno ści): wiedza i umiejętności taktyczne; wiedza i umiejętności techniczno-bojowe; wiedza i umiejętności specjalno-bojowe. Cele ogólne kształcenia na poszczególnych wydziałach pozwalają na sformułowanie celów poszczególnych przedmiotów, które są określone w katedrach i samodzielnych instytutach. Należy jednak zauważyć, że w WAT cele szkolenia taktycznego i logistycznego w ramach szkolenia ogólnowojskowego są jednolite dla wszystkich kierunków i specjalności, ponadto cele kształcenia taktyczno-logistycznego w ramach kształcenia specjalistycznego są ustalane w pionie dydaktycznym między zainteresowanymi Wydziałami, Dowództwami Rodzajów Sił Zbrojnych (Szefostwami Rodzajów Wojsk) a Katedrą Logistyki Wydziału Mechanicznego 39. Cele poszczególnych przedmiotów dotyczących szkolenia lub kształcenia taktycznego w różnych przypadkach przyjmują charakter głównych celów przed miotu, które po zoperacjonalizowaniu są przekształcone w cele szczegółowe przedmiotu lub w zadania w poszczególnych semestrach. Kolejnym etapem określania celów kształcenia taktyczno-logistycznego jest ich wybór do poszczególnych ćwiczeń, tematów oraz zajęć. Ustalają je nauczyciele akademic cy opracowujący programy przedmiotów. Cele tematów, ćwiczeń oraz zajęć uszczegóło wiają wykładowcy prowadzący określone zajęcia w zależności od potrzeb. Wpływ ma tutaj znajomość studentów (grupy), specjalności studentów, wnioski z odbytych zajęć, potrzeba indywidualizacji kształcenia itp. Cele kształcenia taktyczno-logistycznego dotyczą jakby dwóch grup różniących się jako ściowo w treści podlegającej kształceniu. Pierwsza grupa celów wiąże się z teore tyczną wiedzą taktyczną i logistyczną (zasady, normy i reguły, formy i sposoby działań wojsk), druga natomiast dotyczy praktycznej umiejętności pracy w roli dowódcy i oficerów sztabu, a także szefów rodzajów wojsk i służb (wypra cowanie decyzji, stawianie zadań w ramach rekonesansu, meldowanie elementów decyzji itp.). W większości zajęć występują cele jednej i drugiej grupy (w różnych proporcjach), przy czym cele drugiej grupy wyraźnie są wyeksponowane w ramach grupowych ćwiczeń taktyczno-logistycznych. 39 Podstawę do określania celów kształcenia stanowi Decyzja nr 123 MON z dn. 19 marca 2008 r. w sprawie wprowadzenia Standardu Kształcenia Zawodowego dla kandydatów na oficerów minimalne wymagania programowe.

4 56 R. Lewandowski, Z. Myszczyszyn Wzorcem do określania i hierarchizacji celów kształcenia taktyczno-logistycznego może być taksonomia celów nauczania teoretycznego, opracowana przez B. Niemierko (tab. 1) 40. Taksonomia celów nauczania teoretycznego Tabela 1 TAKSONOMIA CELÓW NAUCZANIA POZIOM I. WIADOMOŚCI KATEGORIA A. Zapamiętanie wiadomości. B. Zrozumienie wiadomości. II. UMIEJĘTNOŚCI C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych. D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych. Ta sama taksonomia w przypadku nauczania praktycznego przedstawia się nieco inaczej i może być wzorcem wykorzystywanym w okresie szkolenia podstawowego jako taksonomia celów nauczania praktycznego (tab. 2) 41. Taksonomia celów nauczania praktycznego Tabela 2 TAKSONOMIA CELÓW NAUCZANIA POZIOM I. DZIAŁANIA KATEGORIA A. Naśladowanie działania. B. Odtwarzanie działania. II. UMIEJĘTNOŚCI C. Sprawność w stałych warunkach. D. Sprawność w zmiennych warunkach. Istotę tej taksonomii w obydwóch układach daje się zauważyć w klasyfikacji celów na wszystkich poziomach szkolenia i kształcenia taktycznego i logistycznego w Wojskowej Akademii Technicznej. Obserwując etapy ustalenia celów kształcenia (w tym taktyczno-logistycznego) w WAT, można przyjąć następujący model, który przedstawiono na rysunku K. Merta, Wybrane problemy dydaktyki ogólnej i wojskowej, Wrocław 1997, s. 36. Tamże, s. 37.

5 Procedura określania celów kształcenia taktyczno-logistycznego Zadania statutowe WAT Model osobowo- -zawodowy absolwenta Wytyczne wyższych przełożonych Analiza funkcjonalności zawodowej Główny cel kształcenia taktyczno-logistycznego Główne cele kształcenia wydziałów (studiów) Cel główny przedmiotu Cele przedmiotu w poszczególnych semestrach Cele szczegółowe przedmiotu Cele tematów (ćwiczeń) Cele poszczególnych zajęć Cele zagadnień Rys. 1. Model celów kształcenia w Wojskowej Akademii Technicznej

6 58 R. Lewandowski, Z. Myszczyszyn Podsumowanie Układ ten pozwala szczegółowo określić wymogi studiów, stanowiąc jednocześnie podstawę do przyjęcia odpowiednich wskaźników w procesie kontroli i oceny wyników kształcenia. Cele według tego układu stanowią jednocześnie główny determinant doboru i układu treści kształcenia taktyczno-logistycznego oraz metod jego nauczania. Literatura [1] Decyzja nr 123 MON z dn. 13 sierpnia 2008 r. [2] Kowalski M., Technologia doboru treści kształcenia w wyższej szkole wojskowej z pozycji teleologii i teorii czynności, rozprawa habilitacyjna, AON, Warszawa [3] Kużniak J., Optymalizacja procesu kształcenia, Poznań [4] Merta K., Wybrane problemy dydaktyki ogólnej i wojskowej, Wrocław, Identification process of the basic tactical and logistic education goals at Military University of Technology Abstract. The complexity of tactical and logistic education at Military University of Technology follows from variety: fields of studies, specialties and specializations. Authors would like to present the basic tactical and logistic education goals from general point of view to more detailed aspects. Applying theology to identification of main education goals, authors created identification model of the basic tactical and logistic education goals at Military University of Technology. Key words: theology, education, education goals, tactics, logistics