RODZAJE DIET STOSOWANE W POWIATOWYM CENTRUM ZDROWIA SP. Z O.O.

Transkrypt

1 RODZAJE DIET STOSOWANE W POWIATOWYM CENTRUM ZDROWIA SP. Z O.O. DIETA PODSTAWOWA Cel diety: Żywienie podstawowe zwane dietą podstawową zaleca się chorym przebywającym na leczeniu szpitalnym, którzy nie wymagają żywienia dietetycznego. Dieta podstawowa powinna spełniać wymagania racjonalnego żywienia ludzi zdrowych tzn. ma pokryć zapotrzebowanie pacjenta na energię oraz wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zasadniczo w diecie podstawowej nie ma specjalnych ograniczeń dietetycznych. Charakterystyka diety W diecie podstawowej dozwolone są wszystkie produkty i potrawy oraz wszystkie techniki sporządzania posiłków. Różnorodność produktów w diecie daje lepszą możliwość zapewnienia organizmowi niezbędnych składników odżywczych. Jednak ze względu na zmieniony tryb życia, małą aktywność fizyczną pacjentów leżących w szpitalach wskazane są ograniczenia w diecie potraw ciężko strawnych,wzdymających. W opracowaniu diety należy przestrzegać zasad planowania jadłospisów. Dieta podstawowa powinna być urozmaicona. W miarę możliwości w każdym posiłku powinny się znajdować produkty ze wszystkich sześciu grup produktów spożywczych. Różnorodność potraw ma być jak największa. Jadłospisy powinny być planowane co najmniej na 7 dni, a lepiej na 1 lub 14. Zaplanowanie jadłospisu na kilka dni pozwala uniknąć powtarzania się potraw, daje możliwość właściwego dokonywania zaopatrzenia w produkty żywnościowe oraz oszczędnego gospodarowania produktami spożywczymi. Podczas planowania diety należy uwzględnić różnorodne techniki przygotowania potraw, ograniczając potrawy smażone z dużą ilością tłuszczu (zwłaszcza zwierzęcego) oraz sól i słodycze. W planowaniu diety bardzo ważna jest dzienna racja pokarmowa produktów spożywczych. W zaplanowanych jadłospisach powinny znaleźć się produkty spożywcze przewidziane w dziennej racji pokarmowej. Produkty można zamieniać w ramach tej samej grupy, np. pieczywo można zamienić na kaszę lub mąkę, mleko na ser, mięso na jaja. Dieta podstawowa powinna być pełnowartościowa, smacznie przyrządzona, atrakcyjnie zestawiona. Posiłki należy podawać regularnie, codziennie w tych samych godzinach. Dieta ta stanowi podstawę do planowania diet leczniczych. Zasady Zdrowego Żywienia wg. Instytutu Żywności i Żywienia 1. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności( dbać o urozmaicenie posiłków). W skład produktów spożywczych wchodzą niezbędne składniki odżywcze zawarte w różnych ilościach i proporcjach. Nie ma produktu żywnościowego, który dostarczałby wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich ilościach. Aby nie dopuścić do powstania niedoborów należy w codziennym jadłospisie uwzględnić produkty ze wszystkich grup: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, produkty dostarczające pełnowartościowego białka. Zasada urozmaicenia powinna dotyczyć wszystkich posiłków. Komponując swój jadłospis należy kierować się zasadami zdrowego żywienia i dodatkowymi informacjami zawartymi w Piramidzie Zdrowego Żywienia.. Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie należnej masy ciała). Nadwaga i otyłość to nie tylko problem estetyczny, ale choroba będąca przyczyną innych chorób takich jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia i wiele innych. Aby zachować prawidłową masę ciała należy odżywiać się zgodnie z zasadami zdrowego żywienia. Osoba z nadwagą lub otyłością powinna: a) ograniczyć spożycie tłuszczów zarówno widocznych (masło, olej itp.) oraz niewidocznych (zawartych np. w ciastach, batonach, tłustych gatunkach mięs itp.) b) zrezygnować ze spożywania dań typu fast food i słodyczy oraz słodzenia napojów c) zwiększyć spożycie warzyw i owoców Powiatowe Centrum Zdrowia sp. z o.o. z siedzibą w Opolu Lubelskim, ul. Przemysłowa 4a, 4-3 Opole Lubelskie, NIP , REGON tel./fax: (81) 87 78, sekretariat@pczol.pl, Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku VI Wydział Gospodarczy KRS, KRS Wysokość kapitału zakładowego: , zł. Wysokość kapitału wpłaconego: , zł. 1

2 d) unikać potraw smażonych lub pieczonych tradycyjnie ze względu na wysoka zawartość tłuszczów stosowanych do ich przygotowywania e) zaleca się pieczenie w folii aluminiowej, rękawie, na grillu, gotowanie na parze, duszenie bez uprzedniego obsmażania f) wyeliminować doprawianie potraw zasmażkami, śmietaną czy mąką g) wyrzeczenia dietetyczne połączyć z aktywnością fizyczną. 3. Produkty zbożowe powinny być głównym źródłem energii. Produkty zbożowe powinny stanowić podstawowe źródło energii w diecie człowieka. Produkty te dostarczają węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego oraz białka roślinnego. Z witamin zawierają przede wszystkim witaminy z grupy B oraz witaminę E. Dostarczają również składników takich jak : żelazo, miedź, magnez, cynk oraz potas i fosfor. Wartość żywieniowa produktów zbożowych jest uzależniona od stopnia przemiału ziarna, w trakcie którego usuwane są zewnętrzne części bogate w składniki odżywcze. Mniejszą zawartością witamin i składników mineralnych charakteryzują się produkty otrzymane z wyższego stopnia przemiału, wówczas mąka i pieczywo są bielsze, a kasza drobniejsza. Pieczywo razowe oraz grube kasze odznaczają się wyższą zawartością witamin i składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. 4. Mleko i produkty mleczne powinny być stałym elementem codziennej diety. Mleko i przetwory mleczne są nie tylko głównym źródłem wapnia w diecie, ale dostarczają również białka o wysokiej wartości biologicznej oraz witamin z grupy B, a także A i D. Produkty te są również źródłem składników mineralnych takich jak magnez, potas i cynk. Z uwagi na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu mlecznym należy wybierać mleko i jego przetwory o obniżonej zawartości tłuszczu. 5. Mięso spożywaj z umiarem, zastępuj je rybami i roślinami strączkowymi. Mięso jest dobrym źródłem pełnowartościowego białka, a także witamin z grupy B, szczególnie B1, B1, PP oraz łatwo przyswajalnego żelaza. Należy wybierać chude gatunki mięs, a także zastępować je roślinami strączkowymi i rybami (zaleca się spożywanie -3 porcji po 15g tygodniowo). Zarówno rośliny strączkowe jaki i ryby oraz jaja są dobrym źródłem pełnowartościowego białka. Jaja podobnie jak mięso, zawierają prawie wszystkie składniki odżywcze potrzebne organizmowi. Mimo to w żółtku jaja zawarta jest duża ilość cholesterolu, dlatego nie należy spożywać więcej niż dwa jaja tygodniowo. Ryby w porównaniu z mięsem zawierają więcej składników mineralnych. Są dobrym źródłem jodu oraz fluoru. Polecane są zwłaszcza ryby morskie ze względu na wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Rośliny strączkowe są źródłem węglowodanów złożonych, a także witamin z grupy B oraz składników mineralnych takich jak żelazo, fosfor i wapń. 6. Spożywaj codziennie warzywa i owoce. Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin zwłaszcza witaminy C oraz β - karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników mineralnych takich jak : wapń, potas, magnez, sód. Zawarty w owocach i warzywach błonnik pokarmowy nie ulega trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego. Spełnia on bardzo ważna rolę, m. in. posiada zdolność regulowania pracy przewodu pokarmowego zapobiegając zaparciom, korzystnie wpływa na stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Większość warzyw i owoców odznacza się wysoka zawartością wody (8-9%), z czego wyniki ich niska wartość kaloryczna. 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych. Tradycyjna polska dieta obfituje w tłuszcze. Zaleca się obniżenie spożycia tłuszczów ogółem poniżej 3% dziennego zapotrzebowania na energię. Ograniczenie spożycia tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych i produktów obfitujących w cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki chorób układu krążenia. Ograniczenie spożycia tłuszczu ma również istotne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu otyłości. Należy pamiętać, iż tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pokarmowym 1g tłuszczu dostarcza 9 kcal, a białka czy węglowodany 4 kcal. Warto wiedzieć, że tłuszcze spożywane są nie tylko w formie '' widocznej'' (masło, olej, margaryna, smalec, tłuszcz przy mięsie czy wędlinach ), ale również w formie niewidocznej'' zawartej w potrawach i produktach (mięso, ryby, sery, wyroby cukiernicze). Tłuszcze zwierzęce sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Wskazane jest aby zastępować tłuszcze zwierzęce roślinnymi. Wśród różnych technik kulinarnych godne polecenia jest gotowanie, pieczenie czy duszenie bez dodatku tłuszczu. Również pieczenie na grillu powoduje zmniejszenie ilości tłuszczu. 8. Unikaj cukru i słodyczy. Cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych, jest natomiast źródłem pustych'' kalorii. Produkty dostarczające pustych'' kalorii należy rozumieć jako produkty, nie wzbogacające organizmu w jakiekolwiek składniki odżywcze, a dostarczające jedynie kalorii. Nadmierne spożycie cukrów prostych może w konsekwencji prowadzić do otyłości. Produkty te odgrywają dużą rolę w powstawaniu próchnicy zębów.

3 9. Ograniczaj spożywanie soli. Sód zawarty w soli odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Jednak jego zbyt wysoki poziom w diecie może przyczyniać się do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5-6g (1 płaska łyżeczka do herbaty). Aktualny poziom spożycia soli w Polsce jest trzykrotnie wyższy od zalecanego. Należy rezygnować z dosalania potraw a także ograniczyć dodatek soli w czasie ich przygotowywania. Warto wiedzieć, iż sól jest dodawana w dużych ilościach podczas przemysłowej produkcji żywności, przy produkcji konserw, wędlin, serów, kiszonek, wędzonek, marynat, a także zup w proszku i niektórych przypraw. Zaleca się zastępowanie tradycyjnej soli, dostępnymi na rynku solami nisko sodowymi lub różnego rodzaju mieszankami ziołowymi i przyprawami. 1. Pij wystarczającą ilość wody (około l napojów dziennie). 11. Nie pij alkoholu. DIETA BOGATORESZTKOWA (bogata w błonnik pokarmowy) Cel diety: Utrzymanie dobrego stanu odżywienia i pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich czynności bez stosowania środków farmakologicznych. Dieta bogatoresztkowa jest dietą leczniczą stosowaną przy: 1. zaparcia nawykowe. nadmierna pobudliwość jelita grubego Charakterystyka diety Dieta bogatoresztkowa jest modyfikacją żywienia racjonalnego ludzi zdrowych, czyli diety podstawowej. Modyfikacja jej polega na zwiększeniu ilości błonnika pokarmowego frakcji nierozpuszczalnych i płynów. Błonnik pokarmowy nierozpuszczalny zwiększa masy kałowe, w niewielkim stopniu wiąże wodę, przez mechaniczne drażnienie przyspiesza pasaż jelit, opóźnia hydrolizę skrobi i wchłanianie glukozy, zmniejsza wartość energetyczną diety i daje uczucie sytości. Otręby pszenne oraz gruboziarniste produkty zbożowe, jak kasza gryczana, kasza jęczmienna, graham, pieczywo razowe, pieczywo chrupkie, mają największy wpływ na odruchy defekacyjne. Zaleca się spożywanie 3 razy dziennie po łyżce otrąb, które mogą być podawane z surówkami, jogurtem, pastami do pieczywa, potrawami mielonymi. W diecie bogatoresztkowej ważną rolę odgrywają suszone owoce: śliwki, rodzynki, figi, a także papryka, buraki, W diecie bogatoresztkowej stosowanej w zaparciach produkty z dużą ilością błonnika pokarmowego należy stopniowo zwiększać do 4 5g na dobę. W przypadku dużej ilości błonnika początkowo mogą wystąpić wzdęcia i lekkie bóle brzucha. Korzystne działanie na perystaltykę jelit, oprócz wymienionych wyżej produktów, mają miód, jogurt, kefir, jednodniowe mleko ukwaszone, kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane, kompoty z suszonych śliwek, soki zawierające kwasy organiczne, masło, oliwa z oliwek, oleje, surówki, siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro przyprawione. Dobry rezultat dają chłodne napoje i potrawy. Zaleca się pół szklanki przegotowanej chłodnej wody z miodem lub namoczone suszone śliwki albo łyżeczkę masła lub oliwy na czczo. W diecie należy ograniczyć potrawy zmniejszające perystaltykę jelit tj. : kluski, pieczywo białe, ryż, kasza manna, mąka ziemniaczana, ciastka z kremem, banany. Wykluczyć powinno się: mocną herbatę, suszone czarne jagody, wino czerwone wytrawne i suche pożywienie. Potrawy mogą być przyrządzane różnymi metodami. Uwaga! Jeżeli dieta będzie miała zastosowanie w dyspepsjach czynnościowych jelit z występującymi zaparciami, ograniczyć należy węglowodany wywołujące procesy fermentacyjne w jelitach. Objawy dyspeptyczne nasilają 1. Fruktoza zawarta w dużej ilości w soku jabłkowym,. Laktoza występująca w mleku słodkim mleko słodkie można zastąpić jogurtem, kefirem, 3. Sorbitol dodawany do produktów, takich jak: galaretki słodycze, guma do żucia bez cukru, dietetyczne dżemy i czekolady, słodziki sorbitolowe,

4 4. Tłuszcze zwierzęce, 5. Używki: kawa, mocna herbata, alkohol oraz ostre potrawy, 6. Napoje gazowane i potrawy wzdymające (uwolnione gazy nasilają wzdęcia i bóle brzucha), 7. Potrawy ciężko strawne smażone, 8. Potrawy powinno się podawać częściej, a w mniejszych objętościach (5 razy na dobę), o temperaturze umiarkowanej. Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie bogatoresztkowej Produkty i potrawy Napoje Pieczywo Dodatki do pieczywa Zupy i sosy gorące Dodatki do zup Mięso, podroby, drób, ryby Potrawy półmięsne i bezmięsne Tłuszcze Zalecane mleko % tłuszczu, jogurt, kefir, mleko ukwaszone, maślanka, serwatka, kawa zbożowa, soki owocowe, warzywne, napoje owocowo mleczne, warzywnomleczne, herbata owocowa, ziołowa, wody mineralne, woda przegotowana z miodem pieczywo z pełnego ziarna, bułki grahamki, pieczywo chrupkie, pumpernikiel twaróg, chude wędliny drobiowe, chuda szynka, dżemy, marmolada, miód, serek sojowy, pasztet, pasztetowa, masło, margaryna miękka, ryby wędzone chude mleczne, owocowe, jarzynowe, krupnik, zupy czyste na wywarach mięsnych, grzybowych bułki, grzanki, kasze, ziemniaki, lane ciasto, kluski biszkoptowe, makaron, groszek ptysiowy chude gatunki mięs: cielęcina, konina, schab, królik, indyk, kurczak, gołąb, perliczka, sandacz, szczupak, karp, lin, flądra, dorsz, pstrąg, morszczuk, mintaj, makrela, sola, karmazyn, tuńczyk, sardynka. potrawy gotowane pulpety, potrawki duszone, pieczone budynie z mięsa i kasz, z warzyw, makaron z mięsem, leniwe pierogi, pierogi z mięsem, z owocami, papryka faszerowana, kluski ziemniaczane, zapiekanki, naleśniki z mięsem, leczo, tarta jarzynowa, lasagne z mięsem i jarzynami oleje zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe: słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, krokoszowy, oleje zawierające jednonienasycone kwasy tłuszczowe: rzepakowy, oliwa z oliwek, masło, margaryny miękkie Zalecane w umiarkowanych ilościach kawa naturalna, mleko pełne, jogurt tłusty, napary z ziół pobudzające pracę przewodu pokarmowego, słaba herbata pieczywo pszenne jasne, chleb żytni, półcukiernicze sery podpuszczkowe, salceson, ryby wędzone tłuste, śledzie, konserwy rybne z kaszy manny soczewica średnio tłuste gatunki mięs i mięsa krwiste: wieprzowina, wołowina, dziczyzna, wątroba, ozorki, nerki, serca, mózg, flaki, gęsi, kaczki, śledzie, halibut niebieski, łosoś, potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb racuchy, bliny, kluski kładzione, placki ziemniaczane Przeciwwskazane napoje czekoladowe, mocna herbata, alkohol, zbyt kwaśne mleko, napar z czarnych suszonych jagód, wytrawne wino czerwone, kawa żołędziowa (w dyspepsjach jelit wody z co, kawa naturalna) pieczywo świeże wędliny bardzo tłuste, tłuste konserwy mięsne zupy z warzyw wzdymających, strączkowych, kapustnych, bardzo tłuste, zawiesiste, na wywarach kostnych, ryżowa, podprawione mąką ziemniaczaną ryż, krokiety z kapustą, groch, fasola bardzo tłuste gatunki mięs: wieprzowina, baranina, mięsa smażone w dużych ilościach potrawy z fasoli, grochu, z ryżu, z dodatkiem mąki ziemniaczanej i warzyw kapustnych łój, smalec, słonina, margaryny twarde, olej palmowy

5 Warzywa kubkowe warzywa świeże, mrożone, buraki, papryka, pomidory, marchew, dynia, szpinak, sałata, pietruszka, seler, rabarbar, warzywa w postaci soków, surówek, gotowane kalafior, kiszona kapusta, warzywa cebulowe: cebula, czosnek, pory, fasolka szparagowa, groszek zielony, ogórki kiszone Ziemniaki gotowane, pieczone smażone w dużej ilości tłuszczu, frytki, krążki, placki Owoce Desery Przyprawy świeże, suszone, konserwowane, orzechy włoskie, laskowe, owoce w postaci surówek, soków, gotowane kompoty, galaretki owocowe, mleczne, musy, kremy, przeciery owocowe, suflety, sałatki owocowe, ciasta, ciasteczka biszkoptowe, keksy z dodatkiem otrąb kwas mlekowy, kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, jarzynka, kminek, majeranek, gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do 5 g/ dobę, papryka słodka, pieprz ziołowy, curry gruszki, orzechy solone, orzechy kokosowe, orzechy arachidowe ciasta tłuste z dużą ilością żółtek, z masami ostra papryka, pieprz, chili, musztarda w dyspepsjach jelit zabroniona czereśnie kisiele, czekolada, kakao, batony, ciasta z dodatkiem kakao ocet DIETA KLEIKOWA Cel diety: Celem diety jest oszczędzenie narządu zmienionego chorobowo. Dieta stosowana jest w przypadkach: 1. w ostrych schorzeniach przewodu pokarmowego, wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, nerek,. w chorobach zakaźnych i stanach pooperacyjnych. Charakterystyka diety Podstawowym składnikiem diety kleikowej są kleiki z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków owsianych, kaszy manny. Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę i namoczone suchary lub czerstwą bułkę. Dieta kleikowa może być stosowana 1 3 dni, ponieważ jest dietą niefizjologiczną. Długie stosowanie diety prowadzi do wyniszczenia organizmu. Dietę można modyfikować przez dodanie soli, cukru, niewielkiej ilości masła, chudego mleka, twarożku, przetartych kompotów, soków z owoców i warzyw, puree z ziemniaków, marchwi, płynów garbnikowych zapierających (kakao na wodzie, napar z suszonych czarnych jagód) i osłaniających (rumianek, mięta). Wybór kaszy zależy od przypadku chorobowego i towarzyszących objawów, ponieważ kleiki mają różne działanie na przewód pokarmowy. Ryż działa zapierająco, płatki owsiane rozwalniająco, kasza jęczmienna i mąka lekko wzdymająco. Na jedną porcję kleiku przyjmuje się 4 5 g kaszy. Kaszę należy wsypać do zimnej wody i gotować, np. jęczmienną 3 godziny, płatki owsiane 1 godzinę, kaszę mannę pół godziny, ryż godziny, płatki ryżowe 15 min., mąkę ryżową i pszenną 5 min. Przykład klasycznej diety kleikowej: I Śniadanie II śniadanie Obiad kleik z ryżu ( 4ml, 5 g ryżu) herbata gorzka ( 5 ml) sucharki (3g) herbata gorzka (5ml) sucharki (3g) kleik z kaszy jęczmiennej(4ml, 5g kaszy)

6 herbata gorzka ( 5 ml) sucharki (3g) Podwieczorek herbata gorzka ( 5 ml) sucharki (3g) Kolacja kleik z płatków owsianych herbata gorzka ( 5 ml) sucharki (3g) DIETA Z OGRANICZENIEM ŁATWO PRZYSWAJALNYCH WĘGLOWODANÓW Cel diety: Zmniejszenie stężenia glukozy we krwi i poprawa metabolizmu. Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów jest dietą leczniczą stosowaną przy: 1. leczeniu cukrzycy. może mieć zastosowanie także w różnych przypadkach chorobowych, zależnie od wskazań lekarza Charakterystyka diety: Dieta polega na ograniczeniu lub wykluczeniu z żywienia glukozy, fruktozy, sacharozy (a zatem słodyczy),a zwiększeniu podawania węglowodanów złożonych (skrobi i błonnika pokarmowego). Dieta powinna być jak najbardziej zbliżona do prawidłowego żywienia człowieka zdrowego. Zasadnicza modyfikacja polega na ograniczeniu spożycia cukrów prostych i dwucukrów ( słodyczy, przetworów zawierających znaczny dodatek cukru- dżemy, miód). Ogranicza się również tłuszcze zwłaszcza zwierzęce ze względu na profilaktykę powikłań naczyniowych. W diecie tej należy uwzględnić zwiększone spożycie błonnika pokarmowego Posiłki należy spożywać o ustalonych godzinach zwłaszcza u osób z cukrzycą insulino zależną. Najbardziej optymalną techniką przygotowywania posiłków jest gotowanie w wodzie, na parze lub duszenie bez tłuszczu. Przy gotowaniu warzyw, kasz i makaronów należy unikać rozgotowywania ich. Pacjenci powinni spożywać 5-6 niezbyt obfitych posiłków, ostatni o godz :. Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów Produkty i potrawy Napoje Pieczywo Dodatki do pieczywa Zalecane woda przegotowana, wody mineralne nie gazowane, herbata bez cukru, kawa zbożowa,, soki z warzyw ubogowęglowodanowych, napoje z warzyw bez cukru, napoje z kwaśnego mleka i warzyw, chleb razowy graham, chleb pełnoziarnisty, chrupki chude wędliny, pasty z mięsa i warzyw, ryby morskie chude i średnio tłuste, jaja faszerowane bez żółtek, ser twarogowy, chudy serek homogenizowany, margaryny niskotłuszczowe Zalecane w umiarkowanych ilościach mleko % tłuszczu, słaba kawa naturalna z mlekiem bez cukru, koktajl mleczno owocowy bez cukru, napoje z owoców bez cukru, napoje i soki z warzyw rozcieńczone chleb pszenny, pszenno żytni, bułeczki, pumpernikiel jaja na miękko lub jajecznica ( 3 razy w tygodniu), ser twarogowy półtłusty, niepełnotłuste, masło, margaryna, pasztet z drobiu, cielęciny, dżemy bezcukrowe, Przeciwwskazane wszystkie napoje, soki z cukrem, kakao naturalne, mocna kawa, napój z owoców i śmietanki, tłuste mleko, napoje alkoholowe, lemoniada, coca-cola, pepsi, wody mineralne gazowane wypieki z dodatkiem cukru, bułki maślane, tłuste wędliny, konserwy mięsne, pasztetowa, salceson, miód, dżemy, marmolady, konfitury, jaja żółtka, sery podpuszczkowe, ser twarogowy tłusty, sery topione Zupy i sosy gorące jarzynowe z warzyw ubogowęglowodanowych, czyste zupy podprawiane zawiesinami, jarzynowa, zupy esencjonalne, np.: na tłustych wywarach mięsnych,

7 Dodatki do zup Mięso, drób, ryby Potrawy półmięsne i bezmięsne Tłuszcze podprawiane jogurtem, kefirem; sosy na wywarach z warzyw, np.: pietruszkowy, koperkowy, pomidorowy, potrawkowy, grzybowy, cytrynowy, chrzanowy, mleczny ryż pełnoziarnisty, grzanki, kasze, makaron nitki, lane ciasto na białku mięso chude: cielęcina, młoda wołowina, jagnię, królik, kurczak, indyk, chude ryby; potrawy gotowane, pieczone w folii, pergaminie, duszone bez tłuszczu budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa faszerowane mięsem Warzywa o zawartości węglowodanów od do 5%; rzodkiewka, sałata, endywia, cykoria, ogórki, rabarbar, szczypiorek, szparagi, szpinak, grzyby, boćwina, brokuły, cebula, kabaczek, kalafior, pomidory, szczaw, papryka, w postaci gotowanej z wody, sałatek, surówek z dodatkiem oleju lub majonezu na białkach Ziemniaki Owoce Desery Przyprawy grejpfruty gatunek zielony (wpływają na zmniejszenie stężenia glukozy we krwi), kompoty, kisiele, galaretki, leguminy z serka homogenizowanego, owoce z serkiem, jabłka pieczone z pianą z białek, sernik na zimno łagodne: jak sok z cytryny, kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, czosnek, cebula czerwona, jarzynka, vegeta, kminek, majeranek, tymianek, bazylia ziemniaczana, owocowa bez cukru, chudy rosół lane ciasto, makaron, ryż biały, ziemniaki, fasola () mięsa krwiste: wołowina, konina, polędwica wieprzowa, kury: potrawy duszone tradycyjne budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi z mięsem oleje: rzepakowy, niskoerukowy, słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek, masło, śmietanka, margaryny miękkie z ww. olejów o zawartości węglowodanów od 5 do 45 %; brukiew, buraki, brukselka, dynia, fasolka, groszek jarmuż, kapusta biała, czerwona, włoska, marchew, pietruszka korzeń, pory, rzepa, włoszczyzna, seler, bób, chrzan, ziemniaki; warzywa te należy spożywać w ilości obliczonej w dziennej racji pokarmowej zagęszczone zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem sosy: zawiesiste, tłuste, esencjonalne, słodkie duże ilości pieczywa, makaronów, kasz, grochu, fasoli, groszek ptysiowy, kluski francuskie, tłuste gatunki mięsa: wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, łosoś, potrawy nasiąknięte tłuszczem, smażone, pieczone w tradycyjny sposób potrawy z dodatkiem cukru np.: knedle, naleśniki, pierogi z cukrem; potrawy smażone smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde stare, surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru gotowane, pieczone w całości puree ziemniaczane z tłuszczem, frytki od do 3 g. spożywać owoce w syropach, kompoty z zgodnie z wyznaczona liczbą cukrem, galaretki ze śmietaną, wymienników. daktyle, rodzynki owoce surówki owocowe, desery mleczne gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do 5 g dziennie, papryka słodka, pieprz ziołowy, curry, słodziki wszystkie desery z cukrem, miodem, kompoty, leguminy, marmolady, wszystkie produkty z dużą wartością tłuszczu i cukru, np.: ciasta, torty, pączki, faworki, orzechy, chałwa, czekolada bardzo ostre: pieprz, papryka ostra, musztarda, ocet, chili DIETA ŁATWO STRAWNA NISKOBIAŁKOWA

8 Cel diety: Utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywienia chorego poprzez dostarczenie energii i pozostałych składników pokarmowych zgodnie z zapotrzebowaniem, przy zmniejszonej ilości białka. Zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej. Ochrona zmienionych chorobowo narządów- wątroby, nerek. Dieta z ograniczeniem łatwo strawna niskobiałkowa jest dietą leczniczą stosowaną przy: 1. chorobach nerek i wątroby przebiegających z niewydolnością tych narządów. Charakterystyka diety Charakterystyczną cechą diety jest zmniejszona ilość białka do granic tolerancji tego składnika przez chorego. Tolerancja na białko zmienia się w czasie trwania choroby. Należy dobierać białko tak, aby z jednej strony nie uszkadzało nerek lub wątroby, a z drugiej strony nie powinno się dopuścić do ujemnego bilansu azotowego i nie doprowadzić do wyniszczenia organizmu. Tłuszcze w chorobach nerek nie wymagają ograniczenia, jednak z uwagi na zwiększenie stężenia lipidów powinno się uwzględnić tłuszcze roślinne i pochodzące z ryb morskich. Głównym źródłem węglowodanów są produkty zbożowe. W przypadku dużych ograniczeń białka w diecie, mąkę pszenną należy zastąpić skrobią pszenną, ziemniaczaną, a pieczywo zwykłe pieczywem niskobiałkowym. Węglowodany pokrywają zapotrzebowanie energetyczne w ponad 6 %. Ilość węglowodanów w diecie ulega zwiększeniu w chorobach wątroby, związanych z niewydolnością tego narządu, i w nietolerancji tłuszczu. W tym przypadku dużemu ograniczeniu podlegają nie tylko białka, lecz i tłuszcze, dieta jest więc typowo węglowodanowa. W wymienionych chorobach wskazana jest kontrola płynów i elektrolitów: fosforu, sodu, potasu, wapnia, żelaza. Ilość płynów w diecie zależy od dobowej diurezy. Na ogół płyny się ogranicza. W przypadku zmniejszonej diurezy dochodzi do zatrzymania elektrolitów w organizmie, dlatego z diety należy wykluczyć produkty z dodatkiem soli, np. wędliny, oraz produkty i potrawy solone, również pieczywo z dodatkiem soli. Dzienna racja pokarmowa produktów spożywczych (bez dodatku soli) zawiera 1,5 - g sodu, jest to ilość, która zapewnia realizacje potrzeb organizmu. W niektórych przypadkach, np. w wielomoczu, może nastąpić utrata sodu wraz z moczem, wówczas zachodzi potrzeba wzbogacenia diety w ten składnik. Należy pamiętać, że 1 g sodu odpowiada,54g NaCl. W chorobach tych często zachodzi konieczność ograniczenia potasu do połowy normy (norma 35mg/ dzień). W dietach niskobiałkowych ilości potasu są na ogół nieduże i nie przekraczają mg. W przypadku większych ograniczeń potasu ziemniaki i warzywa należy gotować w dużej ilości wody i wywary odrzucać, albo stosować tzw. podwójne gotowanie w celu wypłukania jak największej ilości tego składnika. Diety niskobiałkowe nie zapewniają realizacji zapotrzebowania na wapń, żelazo i witaminy rozpuszczalne w wodzie. Na niedobór wapnia ma wpływ także fosfor znajdujący się w nadmiarze w surowicy krwi, który jest zatrzymywany przez niewydolne nerki. Wskazane są preparaty wapniowe i preparaty redukujące absorpcję fosforu w jelicie. Ponieważ diety zawierają niewielkie ilości żelaza hemowego łatwiej przyswajalnego, zachodzi konieczność suplementacji tego pierwiastka. Dieta powinna być wzbogacona w witaminy rozpuszczalne w wodzie oraz aktywną formę witaminy D3. Potrawy przyrządzane są metodą gotowania, duszenia i pieczenia bez dodatku tłuszczu. Podprawia się zawiesiną z maki i śmietany lub mleka, kefiru i jogurtu. Tłuszcz (masło, olej) należy dodać do gotowych potraw. W celu polepszenia smaku potraw można je zakwasić, np. sokiem z cytryny, kwaskiem cytrynowym, kwaśnym mlekiem, kiszonym żurkiem, serwatką, galaretką, kisielem owocowym. Smak potraw poprawiają też przyprawy ziołowe (świeże i suszone): zielona pietruszka, koperek, seler naciowy, kminek, bazylia, melisa, mięta, estragon, kolendra, tymianek, majeranek, a także słodka papryka, cynamon, wanilia. Z uwagi na zmniejszenie płynów należy ograniczyć zupy można je z diety wykluczyć. Ilość warzyw i owoców zmniejsza się ze względu na zawartość w nich dużej ilości potasu i wody. Wskazane jest wypłukiwanie potasu z ziemniaków i warzyw przez moczenie, odlewanie wody w trakcie gotowania i niewykorzystywanie wywarów. Uwaga! W chorobach wątroby przebiegających z zaawansowaną niewydolnością wykluczyć należy produkty tłuszczowe i zwiększyć podaż warzyw i owoców o 15 g.

9 Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej niskobiałkowej Produkty i potrawy Napoje Pieczywo Dodatki do pieczywa Zupy i sosy gorące Zalecane pszenne, niskobiałkowe, niskosodowe masło, dżem, marmolada, miód sosy łagodne, zaciągane żółtkiem, zaprawiane masłem, zagęszczane skrobią pszenną, ziemniaczaną: koperkowy, cytrynowy, potrawkowy Zalecane w umiarkowanych ilościach herbata z cytryną, herbata z mlekiem, kawa zbożowa z mlekiem, mleko, kefir, jogurt % tłuszczu, napoje owocowe, napoje owocowo warzywne, soki owocowo warzywne, koktajle (w dozwolonej ilości płynów) ser twarogowy, serek homogenizowany, mięso gotowane, jaja, pasty serowo warzywne, serowo rybne, mięsno - jarzynowe krupnik, jarzynowe z dozwolonych warzyw, ziemniaczana, przetarte owocowe, zaprawiane skrobią pszenną lub ziemniaczaną, z dodatkiem świeżego masła, miękkiej margaryny lub zaciągane żółtkiem Przeciwwskazane kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe, kawa naturalna zwykłe pieczywo solone wędliny, konserwy, sery dojrzewające żółte, topione, sery pleśniowe, ser feta, sery typu fromage, ryby wędzone, śledzie marynowane na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, rosoły, buliony, kapuśniak, ogórkowa, z nasion strączkowych, zaprawiane mąką, kwaśną śmietaną, zasmażkami, zupy w proszku sosy ostre na wywarach mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane Dodatki do zup Mięso, drób, ryby Potrawy półmięsne i bezmięsne Tłuszcze grzanki z pieczywa niskobiałkowego, ziemniaki, makarony z mąki niskobiałkowej budynie z mięsa gotowanego, kasz i warzyw, risotto z warzywami, ryż z jabłkami masło, olej: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy bezerukowy, kukurydziany, oliwa z oliwek, margaryny miękkie kasze, ryż chude gatunki: cielęcina, młoda wołowina, królik, kurczak, indyk, chude ryby gotowane: dorsz, pstrąg, karmazyn, lin, okoń, flądra, morszczuk, mintaj, płastuga, makrela, potrawy gotowane, duszone, bez tłuszczu, potrawki, budynie, zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski ziemniaczano serowe z maki niskobiałkowej śmietanka dodatki z jajami, mięsem, nasiona roślin strączkowych, jaja gotowane na twardo, kluski francuskie, groszek ptysiowy wszystkie w większych ilościach, tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby, węgorz, łosoś, sum, potrawy smażone, pieczone, duszone w sposób konwencjonalny, marynowane, wędzone bigos, fasolka po bretońsku, potrawy smażone na tłuszczu, bliny, krokiety, kotlety smalec, słonina, boczek, łój, margaryny kwaśne, kwaśna śmietana

10 Warzywa pomidor bez skórki, marchew, dynia, buraki, kabaczek, szparagi, pietruszka, seler, szpinak, sałata zielona, cykoria, rabarbar, fasolka szparagowa, groszek zielony, kalafior, brokuły, gotowane, rozdrobnione, w formie puree z masłem, drobno starte surówki kiszonki, konserwowane z octem, warzywa solone, nasiona roślin strączkowych, czosnek, cebula, brukiew, rzepa, kalarepa, zasmażane, grubo starte surówki, warzywa w dużej ilości Ziemniaki gotowane w postaci puree ziemniaki smażone, frytki, placki, pyzy, chipsy Owoce jagodowe, cytrusowe, jabłka, morele, brzoskwinie, winogrona bez pestek, wiśnie, melon, kiwi, śliwki owoce niedojrzałe, suszone, gruszki, daktyle, czereśnie, kawon, owoce marynowane, owoce w nadmiernej ilości Desery Przyprawy kisiele z dozwolonych owoców, galaretki, ciasta ze skrobi pszennej i ziemniaczanej sok z cytryny, kwasek cytrynowy, cukier, pietruszka, zielony koperek, majeranek, rzeżucha, kminek, melisa, papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek, wanilia, cynamon kompoty, budyń mleczny ze skrobią ziemniaczaną lub pszenną (płynne desery wlicza się do ogólnej ilości płynów) ocet winny, sól, pieprz ziołowy, vegeta, jarzynka tłuste kremy z używkami, desery z przeciwwskazanych owoców, z czekoladą, orzechami, ciasta ocet, pieprz, musztarda, papryka ostra, maggi, kostki bulionowe, ziele angielskie, liść laurowy DIETA ŁATWO STRAWNA BOGATOBIAŁKOWA Cel diety: Dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości białka o wysokiej wartości odżywczej do budowy i odbudowy komórek, tworzenia ciał odpornościowych, enzymów i hormonów. Dieta z ograniczeniem łatwo strawna bogatobiałkowa jest dietą leczniczą stosowaną przy: 1. wyniszczeniu organizmu. w chorobach nowotworowych, 3. przy rozległych oparzeniach 4. przy zranieniach i odleżynach 5. w chorobach przebiegających z gorączką Charakterystyka diety Omawiana dieta jest modyfikacją diety łatwo strawnej. Modyfikacja ta polega na zwiększeniu ilości białka. Białko powinno pochodzić z produktów zwierzęcych: mleko, ser twarogowy, chude mięsa, chude wędliny, jaja. Produkty te są źródłem białka o wysokiej wartości biologicznej, tzn. białko to ma w swoim składzie niezbędne aminokwasy, konieczne do syntezy białek ustrojowych. Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej bogatobiałkowej Produkty i potrawy Napoje Zalecane mleko % tłuszczu, jogurt, kefir, maślanka, serwatka, słaba herbata, słaba kawa, napoje owocowe, soki owocowo warzywne, napoje owocowo warzywne z mlekiem, koktajle owocowo - mleczne Zalecane w umiarkowanych ilościach mocna herbata, mocna kawa, jogurt pełnotłusty, mleko pełnotłuste Przeciwwskazane kakao, czekolada, napoje alkoholowe, wody mineralne gazowane, coca-cola, pepsi, lemoniada Pieczywo chleb pszenny, suchary, bułki, chleb graham, pieczywo chleb żytni świeży,

11 Dodatki do pieczywa Zupy i sosy gorące Dodatki do zup Mięso, drób, ryby Potrawy półmięsne i bezmięsne biszkopt, pieczywo półcukiernicze, drożdżowe, herbatniki masło, chudy i półtłusty ser twarogowy, serek homogenizowany, ser ziarnisty, pasty serowe z różnymi dodatkami, mięso gotowane, chude wędliny, szynka, polędwica drobiowa, chude ryby, ścięte białko jaja, galaretki mięsne, drobiowe, rybne chudy rosół z cielęciny, kurczaka, rosół jarski, krupnik, jarzynowe, ziemniaczana, owocowe zaprawiane mąką i mlekiem lub mąką i śmietanką albo zaprawą zacieraną z mąki i masła, sosy łagodne ze słodką śmietaną bułki, grzanki, kasza manna, jęczmienna, krakowska, ryż, drobne makarony, lane ciasto, kluski biszkoptowe chuda cielęcina, królik, kurczak, indyk, wątroba, chude ryby: dorsz, młody karp, pstrąg, lin, okoń, szczupak, flądra, sandacz, mintaj, morszczuk, potrawy gotowane: pulpety, budynie, potrawki budynie z kasz, warzyw, makaronu cienkiego, mięsa, risotto, leniwe pierogi, tarta z warzywami, z serem, z owocami Tłuszcze masło, słodka śmietanka (18%), oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy, bezerukowy, kukurydziany, oliwa z oliwek Warzywa młode soczyste: marchew, dynia, kabaczki, patisony, buraki, seler, pietruszka, pomidor bez skórki, skorzonera, szparagi, sałata inspektowa, warzywa z wody z dodatkiem tłuszczu cukiernicze, chrupki pszenne, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika i soi miękkie margaryny, tłusty twaróg, ser podpuszczkowy z mniejszą ilością tłuszczu, całe jaja, gotowane na miękko, jajecznica na parze, jajko sadzone, parówki cielęce, ryby wędzone, kiełbasa szynkowa, pasztet domowy rosół, kalafiorowa, z ogórków kwaszonych, pieczarkowa, zaprawiane mąka, i śmietaną, zaciągane żółtkiem chrzanowy, musztardowy, zaciągane żółtkiem kluski francuskie, groszek ptysiowy wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina, ozorki, serca, płuca, serca, kura, ryby morskie: makrela, śledzie, karmazyn, sardynka, potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu, pieczone w folii lub pergaminie zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski francuskie, makaron z mięsem, kluski ziemniaczane masło roślinne, margaryny miękkie chleb żytni razowy, pieczywo chrupkie żytnie tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiszka, pasztetówka, smalec, tłuste sery podpuszczkowe, żółte, topione, sery pleśniowe, ser feta, jaja gotowane na twardo i smażone z tłuszczem tłuste, zawiesiste, na mocnych wywarach: mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych grzybowy, cebulowy, zasmażane grube kasze: pęczak, gryczana, grube makarony, kluski kładzione, jaja gotowane na twardo, nasiona roślin strączkowych tłuste gatunki, wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, tłuste ryby, węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, tołpyga, potrawy smażone, pieczone w tradycyjny sposób wszystkie potrawy smażone na tłuszczu, np. placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku smalec, łój, słonina, boczek, margaryny twarde szpinak, kalafior, brokuły, groszek zielony, fasolka szparagowa, sałata zielona, rabarbar, cykoria, drobno starte surówki, np. z marchewki, selera, kiszona kapusta w postaci drobno posiekanej surówki warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, papryka, warzywa w postaci grubo startych surówek, warzywa zasmażane, marynowane, solone Ziemniaki gotowane, pieczone smażone z tłuszczem, frytki Owoce dojrzałe, soczyste, jagodowe, winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, dzikiej róży, brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane wiśnie, śliwki, kiwi, melon (w przypadku zaparć namoczone, suszone śliwki) wszystkie niedojrzałe, gruszki, czereśnie, daktyle, kawon, orzechy, owoce marynowane

12 Desery Przyprawy kisiele, budynie, galaretki mleczne, owocowe, jogurty, z serka homogenizowanego, kremy, bezy, musy, suflety, soki i przeciery owocowe sok z cytryny, kwasek cytrynowy, cukier, pietruszka, zielony koperek, majeranek, rzeżucha, melisa, bazylia, kminek ciasta deserowe, lody ocet winny, sól pieprz ziołowy, jarzynka, vegeta, papryka słodka, estragon, tymianek tłuste ciasta, torty, desery z używkami, czekolada, batony, chałwa, desery z kakao ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca DIETA ŁATWO STRAWNA Z OGRANICZENIEM TŁUSZCZU Cel diety: Ochrona chorego narządu poprzez zmniejszenie aktywności wydzielniczej, usprawnienie procesu trawienia i wchłaniania. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest dietą leczniczą stosowaną przy: 1. przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości wątroby. przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych 3. przewlekłym zapaleniu trzustki 4. wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego Charakterystyka diety Całkowicie wyklucza się: smalec, słoninę, boczek, łój. Z diety należy wykluczyć produkty trudno strawne, długo zalegające w żołądku, wzdymające, ostro przyprawione. Ogranicza się także błonnik zawarty głównie w pieczywie razowym, grubych kaszach, otrębach pszennych, surowych warzywach i owocach ze skórką i pestkami. Ogranicza się produkty zawierające większe ilości kwasu szczawiowego: szczaw, szpinak, rabarbar. Chorzy z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego z reguły nie tolerują mleka (cukru mlecznego) i serów. Po spożyciu mleka niedobór enzymu laktazy wzmaga fermentację w jelicie grubym, powodując wzdęcia i przyspieszoną perystaltykę jelit. Stosowanie odpowiednich technik sporządzania potraw: gotowanie, duszenie bez obsmażania, pieczenie w rękawie lub folii aluminiowej. Warzywa i owoce podaje się gotowane i rozdrobnione oraz w postaci soków i przecierów. Zupy, sosy- na wywarach warzywnych podprawiane zawiesiną z mąki i mleka. Spożywanie posiłków o stałych porach w małych objętościach, o umiarkowanej temperaturze, często 5 razy w ciągu dnia. W chorobach pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych z diety należy wykluczyć żółtka, które powodują silne skurcze pęcherzyka żółciowego, nasilając dolegliwości. Przeciwwskazane są produkty z dużą ilością cholesterolu. Bogate w cholesterol są żółtka, pełne mleko, podroby (wątroba, mózg). W przewlekłym zapaleniu trzustki, jeśli występuje biegunka, nie należy podawać tłuszczu do pieczywa i potraw. Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej z ograniczeniem tłuszczu Produkty i potrawy Zalecane Zalecane w umiarkowanych ilościach Przeciwwskazane Napoje mleko, kefir i jogurt 1,5-,5% tłuszczu, maślanka,5% tłuszczu, serwatka, kawa zbożowa z mlekiem z niską zawartością tłuszczu, herbata z mlekiem, słaba herbata, herbata owocowa, mleko z zawartością % tłuszczu Napoje alkoholowe, kakao, płynna czekolada, kawa naturalna, mocna herbata, mleko pełnotłuste, kefir, jogurtpełnotłusty, napoje gazowane, pepsi, coca-cola

13 Pieczywo ziołowa, soki owocowo-warzywne, napoje mleczno-owocowewarzywne, wody niegazowane chleb pszenny czerstwy, bułki, pieczywo półcukiernicze bez żółtek, biszkopty na białkach, sucharki pieczywo drożdżowecukiernicze chleb świeży, chleb żytni, chleb razowy, graham pszenny, pieczywo chrupkie, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika, soi, pieczywo z otrębami, pieczywo cukiernicze z dodatkiem tłuszczu, biszkopty na całych jajach Dodatki do pieczywa Zupy i sosy gorące Dodatki do zup Mięso drób, ryby Potrawy półmięsne i bezmięsne Tłuszcze Warzywa chudy twaróg (jeśli pacjent toleruje), chuda szynka, polędwica z drobiu, mięso gotowane, ścięte białko jaja, dżemy bez pestek, marmolada, miód rosół jarski, jarzynowe, ziemniaczana, przetarte owocowe, krupnik, podprawiane zawiesiną z mąki i mleka, mleczne; sosy łagodne: warzywne, owocowe, zagęszczane zawiesiną z mąki i mleka, mleczne na mleku odtłuszczonym bułka, grzanki, kasza manna, jęczmienna, ryż, ziemniaki, lane ciasto na białkach, makaron nitki nisko jajeczny, kluski biszkoptowe na białkach chuda cielęcina, młoda wołowina, królik, indyk, kurczaki, dorsz, sola, mintaj, płoć, halibut biały, morszczuk, sandacz, szczupak, potrawy gotowane, pulpety, budynie, potrawki budynie z kasz (jęczmiennej, manny, krakowskiej, kukurydzianej), warzyw, makaron nitki bez żółtek, risotto, leniwe pierogi na białkach, kluski biszkoptowe na białkach młode: marchew, dynia, kabaczki, pietruszka, patisony, seler, pomidory bez skórki; gotowane, przetarte lub rozdrobnione, z wody, podprawiane zawiesinami, oprószone, surowe soki masło, margaryny miękkie, parówki cielęce, chude wędliny chudy rosół z cielęciny groszek ptysiowy bez żółtek wołowina, chudy schab, ozorki, serca, płuca, młody karp, leszcz, makrela; zapiekanki z drobnych kasz i mięsa, makaron nitki z mięsem oleje: słonecznikowy, sojowy, rzepakowybezerukowy, oliwa z oliwek, masło, miękkie margaryny szpinak, rabarbar, buraki, czarna rzodkiew, sałata inspektowa, bardzo drobno starta surówka z marchwi, selera Ziemniaki gotowane, puree z mlekiem Gotowane, pieczone w całości, Owoce dojrzałe, soczyste: jagodowe i kiwi, melon, wiśnie, śliwki winogrona bez pestek (w postaci przecierów), cytrusowe, tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiszka, pasztetowa, smalec, tłuste sery dojrzewające, serek topiony, ser feta, sery typu fromage, dżemy z pestkami, jaja gotowane, jajecznica z całych jaj, margaryny twarde, masło w większych ilościach tłuste, zawiesiste na wywarach, mięsnych, kostnych, grzybowych, zasmażane, zaprawiane śmietaną, pikantne, z warzyw kapustnych, strączkowych, ogórków, esencjonalne rosoły, buliony zaciągane żółtkiem, sosy ostre (chrzanowy, musztardowy, grecki), śmietanowy kluski francuskie, kluski kładzione, groszek ptysiowy na całych jajach, grube makarony, łazanki, nasiona roślin strączkowych, jaja tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna, flaki, mózg, wątroba, tłuste ryby: węgorz, tłusty karp, łosoś, sum, śledzie, sardynka, potrawy smażone z mięsa, drobiu i ryb, marynowane, wędzone pierogi, knedle, naleśniki z mięsem, wszystkie potrawy smażone na tłuszczu: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde, tłuszcze kuchenne warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, fasolka szparagowa, groszek zielony, warzywa w postaci surówek, sałatek z majonezem i musztardą, warzywa marynowane, solone smażone z tłuszczem: frytki, krążki, chipsy gruszki, daktyle, czereśnie, figi, kawon, owoce marynowane

14 brzoskwinie, morele, banany, jabłka pieczone, gotowane Desery kisiele, budynie, galaretki owocowe, mleczne na mleku odtłuszczonym, kompoty przetarte, bezy, suflety, soki owocowe, Przyprawy łagodne: kwasek cytrynowy, sok z cytryny, zielona pietruszka, zielony koperek, rzeżucha, melisa, cynamon, majeranek, wanilia ciastka z małą ilością tłuszczu i jaj ocet winny, sól, jarzynka, vegeta, papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek, kminek tłuste ciasta,torty, czekolada, batony, lody, chałwa, słodycze zawierające kakao, orzechy ostre: ocet, pieprz, papryka ostra, chili, curry, musztarda, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca DIETA ŁATWO STRAWNA Cel diety: Celem diety jest dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych oraz ograniczenie produktów i potraw ciężko strawnych. Dieta łatwo strawna wskazana jest: 1. stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,. nadmiernej pobudliwości jelita grubego, 3. nowotworach przewodu pokarmowego, 4. wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych, 5. chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką, 6. zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym, 7. przewlekłych chorobach układu oddechowego przebiegających z rozedmą, 8. zaburzeniach krążenia płucnego (zawał), 9. okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych, 1. dla chorych długo leżących, u których dochodzi do zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, 11. dla osób w wieku podeszłym. Charakterystyka diety Dieta łatwo strawna jest modyfikacją żywienia racjonalnego ludzi zdrowych Różnica między żywieniem osób zdrowych a wymagających diety polega tylko na doborze produktów łatwo strawnych oraz technik sporządzania posiłków, które czynią potrawę łatwo przyswajalną. Podstawą tej diety jest ograniczenie produktów i potraw tłustych, smażonych, pieczonych w tradycyjny sposób, długo zalegających w żołądku, wzdymających, ostro przyprawionych. W diecie łatwo strawnej należy zmniejszyć podaż błonnika pokarmowego, chociaż pewna ilość tego składnika jest potrzebna, gdyż wchłania on wodę, rozluźnia masy kałowe i wpływa na ich wydalanie. Błonnik pokarmowy można zredukować lub uczynić go mniej drażniącym przez dobór delikatnych warzyw i dojrzałych owoców, a także poprzez odpowiednią ich obróbkę i sposób rozdrobnienia. W umiarkowanych ilościach można planować chleb pszenno-żytni, żytni razowy, grahamki. Zalecana ilość błonnika pokarmowego w diecie łatwo strawnej wynosi do 5g/dobę. Posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia, regularnie w określonych godzinach i w niewielkich objętościach. Ostatni posiłek zaleca się godziny przed snem. Modyfikacja diety Dieta zależnie od masy ciała pacjenta oraz choroby, w jakiej będzie stosowana, może ulec modyfikacji pod względem zawartości energii, składników pokarmowych albo produktów spożywczych. Na przykład w chorobach przebiegających z gorączką i dla pacjentów wyniszczonych wartość energetyczna diety powinna ulec zwiększeniu nawet o 5% w porównaniu z wartością kaloryczną żywienia podstawowego, natomiast pacjentom otyłym liczbę kalorii w diecie należy zmniejszyć. W diecie stosowanej przy niedokwaśnym nieżycie żołądka ogranicza się płyny, aby nadmiernie nie rozcieńczać kwasu solnego i enzymów trawiennych, a także potrawy i pokarmy z większą ilością tłuszczu i cukru.

15 W stanach zapalnych jelit i towarzyszącej biegunce dieta powinna zawierać więcej białka, a mniej błonnika pokarmowego, tłuszczu i węglowodanów w postaci cukru, miodu, dżemów. Produkty te wzmagają fermentację i nasilają biegunki. Przy nietolerancji cukru mlecznego należy mleko zastąpić jego przetworami, takimi jak: ser twarogowy, jogurt, kefir. W produktach tych jest znacznie mniej laktozy. W razie występowania biegunki dietę modyfikujemy, uwzględniając w niej napoje i potrawy zapierające, takie jak mocna herbata bez cukru, napar suszonych czarnych jagód, kakao na wodzie, napar z rumianku, mięty, tarte jabłko, kisiele, żelatyna, ryż, marchew gotowana, suchary. Uwagi technologiczne Ważne jest, aby potrawy były świeżo przyrządzone, nie przechowywane w lodówkach zmniejsza to możliwość zakażenia bakteryjnego posiłków. Potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, w naczyniach bez wody. Można również stosować duszenie, obsmażając produkty bez tłuszczu na patelniach do smażenia beztłuszczowego, pieczenie w folii spożywczej, w pergaminie, w naczyniach ceramicznych, na ruszcie, w piekarniku lub w opiekaczu elektrycznym. Dozwolony tłuszcz to oleje: słonecznikowy, sojowy, kukurydziany i inne- bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe i witaminę E, olej rzepakowy bezerukowy- zawierający dużo jednonienasyconego kwasu oleinowego, oliwa z oliwek, także bogata w kwas oleinowy, oraz masło, śmietanka i miękkie margaryny (pakowane w kubkach). Tłuszcze zaleca się podawać do gotowych potraw na surowo. Zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną z mąki i mleka lub mąki i śmietanki, zaprawą zacieraną z mąki i tłuszczu, albo potrawy te mogą być podprawiane żółtkiem. Do zaprawiania zup, sosów i warzyw nie stosuje się zasmażek. Warzywa podaje się z wody. W diecie łatwo strawnej duże zastosowanie będą miały potrawy dokładnie rozdrobnione, spulchnione przez dodatek ubitej piany, namoczonej bułki, np.: budynie z mięsa, kasz i warzyw, sera twarogowego, gotowane w łaźni wodnej. Posiłki powinny być smaczne przyprawione łagodnymi przyprawami dozwolonymi w tej diecie, atrakcyjnie zestawione, tak aby pobudzały często upośledzone łaknienie. Dobór produktów uzależnia się od indywidualnej tolerancji pacjenta. Produkty i potrawy zalecane, zalecane w umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej Produkty i potrawy Zalecane Zalecane w umiarkowanych ilościach Napoje mleko z zawartością % i słaba kawa naturalna z poniżej tłuszczu, kawa mlekiem, jogurt zbożowa z mlekiem, pełnotłusty, mleko herbata z mlekiem, słaba pełnotłuste herbata, herbata owocowa, ziołowa, soki owocowe, warzywne, napoje mleczno-warzywne, wody niegazowane, jogurt niskotłuszczowy, kefir, maślanka, serwatka Pieczywo Dodatki do pieczywa chleb pszenny, bułki, biszkopt, pieczywo cukiernicze masło, chudy twaróg, serek homogenizowany, mięso gotowane, chude wędliny, szynka, polędwica z drobiu graham pszenny, pieczywo cukiernicze, drożdżowe, chrupki pszenne, pieczywo pszenne razowe z dodatkiem słonecznika i soi margaryna, tłusty twaróg, ser podpuszczkowy z mniejszą ilością tłuszczu, jaja, parówki cielęce, ryby wędzone. Przeciwwskazane alkoholowe, mocne kakao, płynna czekolada, mocna kawa, mocna herbata, wody gazowane, pepsi, coca-cola chleb żytni świeży, chleb razowy, pieczywo chrupkie żytnie, pieczywo z otrębami tłuste wędliny, konserwy, salceson, kiszka pasztetowa, smalec, tłuste sery dojrzewające, serek topiony, ser feta, sery typu fromage