Dieta niskobiałkowa. Zastosowanie i cel diety. Dieta niskobiałkowa jest stosowana głównie w niewydolności nerek i wątroby.

Transkrypt

1 Dieta niskobiałkowa Zastosowanie i cel diety Dieta niskobiałkowa jest stosowana głównie w niewydolności nerek i wątroby. Zadaniem diety jest : zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów przemiany białkowej, ochrona zmienionych chorobowo narządów wątroby, nerek, utrzymanie możliwie dobrego stanu odżywienia pacjenta przez dostarczenie potrzebnej ilości energii i składników pokarmowych, przy zmniejszonej ilości białka w stosunku do zapotrzebowania zdrowego człowieka Charakterystyka diety. Dieta niskobiałkowa jest dietą indywidualną dla każdego pacjenta. Zapotrzebowanie energetyczne wynosi około 35 kcal/kg masy ciała na dobę, co daje kcal na dobę. Zaplanowana dieta powinna zapewnić realizację potrzeb energetycznych chorego i nie dopuszczać do ich niedoborów. Charakterystyczna cecha diety jest zmniejszona ilość białka do granic tolerancji tego składnika przez chorego. Dieta niskobiałkowa dostarcza g białka / dobę czyli około 0,6 0,7 g na / kg należnej masy ciała. W przypadku zaawansowanej niewydolności nerek lub wątroby ograniczenia tego składnika są dużo większe, wówczas zaleca się poniżej 0,6 g / kg należnej masy ciała, jest to poniżej 40 g / dobę. ¾ ogólnej ilości powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego, czyli o wysokiej wartości biologicznej. Konieczne jest ograniczenie białka roślinnego, poprzez wprowadzenie pieczywa niskobiałkowego. Tłuszcze w chorobach nerek nie wymagają ograniczeniu, ale z uwagi na zwiększone stężenie lipidów należy uwzględnić tłuszcze roślinne i pochodzące z ryb morskich. Źródłem węglowodanów są produkty zbożowe. Ilość węglowodanów w diecie ulega zwiększeniu w chorobach wątroby, związanych z niewydolnością tego narządu, i w nietolerancji tłuszczu. W tym przypadku dużemu ograniczeniu podlegają zarówno białka, jak i tłuszcze, a więc dieta jest typowo węglowodanowa. W wymienionych chorobach wskazana jest kontrola płynów i elektrolitów: fosforu, sodu, potasu, wapnia i żelaza. Płyny na ogół się ogranicza. W przypadku zmniejszonej diurezy dochodzi do zatrzymania elektrolitów w organizmie, dlatego z diety należy wykluczyć produkty z dodatkiem soli, np. wędliny oraz produkty i potrawy solone, również pieczywo z dodatkiem soli. W dietach

2 niskobiałkowych ilości potasu są na ogół niewielkie i nie przekraczają ilości 2000mg. W przypadku większych ograniczeń potasu warzywa i ziemniaki należy gotować w dużej ilości wody i wywary odlewać, albo stosować podwójne gotowanie w wodzie w celu wypłukania jak największej ilości tego składnika. Diety niskobiałkowe nie zapewniają realizacji zapotrzebowania na wapń, żelazo i witaminy rozpuszczalne w wodzie. Wskazana jest suplementacja tych pierwiastków. Dieta powinna być wzbogacona w witaminy rozpuszczalne w wodzie oraz w aktywną formę witaminy D3. Metody sporządzania potraw gotowanie w wodzie i na parze, duszenie obsmażając bez dodatku tłuszczu na patelniach do smażenia beztłuszczowego, pieczenie w folii przeźroczystej, w pergaminie w naczyniach ceramicznych bez dodatku tłuszczu. Zupy, sosy podprawić zawiesiną z mąki i śmietany lub mleka, kefiru, jogurtu. Tłuszcz ( masło, olej) dodawać należy do gotowych potraw. Wszystkie posiłki sporządza się bez dodatku soli, a ilość dozwoloną podaje się osobno. W celu polepszenia smaku potraw można je zakwasić, np.: sokiem z cytryny, kwaskiem cytrynowym, kwaśnym mlekiem, kiszonym żurkiem, serwatką, galaretką lub kisielem owocowym. Smak potraw polepszają przyprawy ziołowe zarówno świeże jak i suszone: zielona pietruszka, koperek, seler naciowy, kminek, bazylia, melisa, mięta, estragon, kolendra, tymianek, majeranek, słodka papryka, cynamon i wanilia. Z powodu zmniejszenia ilości płynów, często w diecie ogranicza się zupy - można je z diety wykluczyć. Ilość warzyw i owoców zmniejsza się, ponieważ zawierają sporą ilości potasu i wody. Zalecane jest wypłukiwanie potasu z ziemniaków i warzyw przez moczenie, odlewanie wody w trakcie gotowania i niewykorzystywania wywarów do przygotowywania potraw. Należy przestrzegać ściśle zaleconej ilości białka w diecie. Białko zwierzęce ( mimo niewielkiej ilości ) powinno być rozłożone na trzy główne posiłki. W chorobach wątroby, które przebiegają z zaawansowaną niewydolnością należy wykluczyć produkty tłuszczowe oraz zwiększyć podaż warzyw i owoców o około g. Przykład diety łatwo strawnej niskobiałkowej na 2000 kcal i 40 g białka I Śniadanie:

3 Herbata z cytryną ( 250 ml ) Pieczywo niskobiałkowe, niskosodowe ( 100 g ) Masło ( 15 g ) Ser twarogowy ( 50 g ) Przecier owocowy ( brzoskwinie 100 g) Miód ( 40 g) II Śniadanie: Bułka niskobiałkowa, niskosodowa ( 50 g) Margaryna miękka ( 10 g ) Pomidor ( 100 g bez skórki), Obiad: Żurek z ziemniakami ( 250 ml, ziemniaki 100 g ) Makaron nitki niskobiałkowy ( 70 g ) z mięsem ( 50 g ) i włoszczyzną ( 100g bez kapusty) Podwieczorek: mus owocowy ( 100g ) z bita śmietaną ( 40 g ) Kolacja: Ryż ( 70 g ) z jabłkami ( 100g) Bawarka ( 250 ml ) Produkty i potrawy zalecane i zalecane umiarkowanych ilościach i przeciwwskazane w diecie łatwo strawnej niskobiałkowej Produkty Zalecane Zalecane Przeciwwskazane i w umiarkowanych potrawy ilościach NAPOJE PIECZYWO DODATKI DO PIECZYWA Pszenne, niskobiałkowe, niskosodowe. Masło, dżem, marmolada, miód. Herbata z cytryną,herbata z mlekiem,kawa zbożowa zml ekiem, mleko, kefir,jogurt 2 % tłuszczu,napoje owocowo -warzywne, sokiowocowowarzywne,koktajle w dozw olonejilości płynów. Ser twarogowy, serekhomog enizowany,mięso gotowane, jaja,pasty serowo warzywne, serowo rybne, mięsno -jarzynowe. Kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe, kawa naturalna. Zwykłe pieczywo solone. Wędliny, konserwy, serydojr zewające żółte,topione, sery pleśniowe,ser FETA, Fro mage,ryby wędzone, śledzi emarynowane.

4 ZUPY I SOSY GORĄCE Sosy, łagodne,zaciągnię te żółtkiem,zaprawione masłem,zagęszczone sk robiąpszenną,ziemniacz aną:koperkowy,cytryno wy,potrawkowy Krupnik, jarzynowe zdozwol onych warzyw,ziemniaczana,przetarte owocowe,zaprawia ne skrobiąpszenną lubziemni aczaną, zdodatkiem świeżeg omasła, miękkiejmargaryny l ubzaciągnięte żółtkiem Na wywarach mięsnych,kost nych, grzybowych,rosoły, bu liony,kapuśniak, ogórkowa, znasion strączkowych,zapra wiane mąką,kwaśną śmietan ą,zasmażkami, zupy wproszk u.sosy ostre na wywarachmi ęsnych, kostnych,grzybowyc h,zasmażane. DODATKI Do ZUP Grzanki z pieczywanisk Kasze, ryż. obiałkowego,ziemniaki, makaronyz mąkiniskob iałkowej. Dodatki z jajkami,mięsem, n asiona roślinstrączkowych, j ajagotowane, na twardo,klus ki francuskie,groszek ptysio wy. MIĘSO DRÓD RYBY POTRRAWY PÓŁMIĘSNE I BEZMIĘSNE Budynie z mięsa gotowanego, kasz i warzyw, risotto z warzywami, ryż z jabłkami Chude gatunki:cielęcina, mł odawołowina, królik,kurczak, indyk, chuderyby gotowane : dorsz,pstrąg, karmazyn, lin,okoń, fladra,morszczuk, mi ntaj,płastuga, makrela. Potrawy gotowane,duszone, bez dodatkutłuszczu,, potra wki,budynie, pulpety z dodatkiem skrobi lub pieczywa niskobiałkowego. Zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa, kluski ziemniaczanoserowe z mąki niskobiałkowej. Wszystkie w większychilośc iach, tłuste gatunki:wieprzo wina, baranina,gęsi, kaczki, t łuste ryby :węgorz, łosoś, su m.potrawy smażone,pieczon e, duszone wsposób konwen cjonalny,marynowane, wędz one. Bigos, fasolka po bretońsku, potrawy smażone na tłuszczu, bliny, krokiety, kotlety. TŁUSZCZE Masło, olej: sojowy, słonecznikowy, rzepakowy bezerukowy, kukurydziany, oliwa z oliwek i margaryny miękkie. Śmietanka. Smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde, kwaśna śmietana.

5 WARZYWA Pomidor bez skórki, marchew, dynia, buraki, kabaczek, szparagi, pietruszka, seler, szpinak, sałata zielona, cykoria, rabarbar, fasolka szparagowa, groszek zielony, kalafior, brokuły. Warzywa gotowane, rozdrobnione, w formie puree z masłem, drobno starte surówki. Kiszone, konserwowe, warzywa solone, nasiona roślin strączkowych, ogórki, czosnek, cebula, brukiew, rzepa, kalarepa, zasmażane, grubo starte surówki, warzywa w dużej ilości. ZIEMNIAKI OWOCE DESERY Gotowane, w postaci puree. Kisiele z dozwolonych owoców, galaretki, ciastka ze skrobi pszennej i ziemniaczanej. Jagodowe, cytrusowe, jabłka, morele, brzoskwinie, winogrona bez pestek, wiśnie, melon, kiwi, śliwki. Kompoty, budyń mleczny ze skrobią ziemniaczaną lub pszenną ( płynne desery wlicza się do ogólnych ilości płynów). Ziemniaki smażone: frytki, placki, pyzy, chipsy. Owoce niedojrzałe, suszone, gruszki, daktyle, czereśnie, kawon, owoce marynowane, owoce w nadmiernej ilości. Tłuste kremy z używkami, desery z przeciwwskazanych owoców, z czekoladą, orzechami, ciasta. PRZYPRAWY Sok z cytryny, kwasek cytrynowy, cukier, pietruszka, zielony koperek, majeranek, rzeżucha, kminek, melisa, papryka słodka, estragon, bazylia, tymianek, wanilia, cynamon. Ocet winny, sól, pieprz ziołowy, vegeta, jarzynka. Ocet, pieprz, musztarda, papryka ostra, chrzan, magii, kostki bulionowe, ziele angielskie, liść laurowy Bibliografia H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, 2014