Temat 3. BADANIA FAZY SKONDENSOWANEJ MATERII Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone są w Zakładach II, III, VI, VIII, a teoretyczne w X.

Transkrypt

1 Temat 3. BADANIA FAZY SKONDENSOWANEJ MATERII Prace eksperymentalne w tej dziedzinie prowadzone są w Zakładach II, III, VI, VIII, a teoretyczne w X. Wyniki badań w tym temacie zaowocowały w 2004 r. 67 publikacjami w czasopismach recenzowanych z wyróżnionej listy filadelfijskiego instytutu ISI. zadanie 1. Prace nad poznaniem struktury i dynamiki fazy skondensowanej materii (kryształy molekularne, ciekłe kryształy, magnetyki, itp.) z wykorzystaniem metod rozpraszania neutronów i metod komplementarnych Zakład III 1. Badanie dynamiki grup molekularnych przy pomocy rozpraszania neutronów. Przebadano kompleks HMB-TCNQ (heksametylobenzen-tetracyjanoqinobimetan) z przeniesieniem ładunku metodami kwazielastycznego i nieelastycznego rozpraszania neutronów. Badania prowadzone były we współpracy trójstronnej z Instytutem Technologii Energii (IFE) w Kjeller, Norwegia oraz Laboratorium Fizyki Neutronowej im. Franka w ZIBJ w Dubnej, Rosja. Wykonano i opracowano eksperyment QENS w smektycznej i nematycznej fazie ciekłego kryształu HAB (spektrometr OSIRIS w ISIS, RAL, Anglia). Dokonano analizy uprzednio wykonanego eksperymentu małokątowego rozpraszania neutronów na polimerze jonowym Li-SPS. Eksperyment na spektrometrze LOQ w ISIS, RAL, Anglia. 2. Badanie sytuacji fazowej w kryształach molekularnych i ciekłych kryształów przy pomocy kalorymetrii adiabatycznej i spektroskopii w podczerwieni. Przeprowadzono uzupełniające pomiary absorpcji w podczerwieni w zależności od temperatury i historii termicznej heksyloksyetoksycyjanobifenylu (6O2OCB) i dokonano analizy wyników w porównaniu z pomiarami kalorymetrycznymi, co pozwoliło na pierwsze ustalenie diagramu sytuacji fazowej tego związku. We współpracy z Instytutem Chemii UJ dokonano pomiarów kilku związków kompleksowych z szeregu amoniakatów i ustalono sytuację fazową dla sześcioammino tetrafluoroboranu chromu (III). Przeprowadzono pomiary odbiciowe dla warstw epitaksjalnych półprzewodników (we współpracy z Instytutem Fizyki Uniwersytetu Rzeszowskiego). 3. Modele struktury i dynamiki układów z powierzchniami i złączami. Wykonano teoretyczne modele nanoskalowych struktur umożliwiających selektywne kierowanie sygnału o określonej energii dla wzbudzeń plazmonowych, elektronowych, fononowych i akustycznych. Zbadano zależność modów propagacji od parametrów otaczających tkanek dla modelu tętnicy traktowanej jako falowód wielomodowy. 4. Badanie własności magnetycznych ferrytów i związków międzymetalicznych. Na otrzymanych z Uniwersytetu Moskiewskiego monokryształach TbFeO 3 i TbAlO 3 przeprowadzono wstępne pomiary, mające dać porównanie z analogicznymi proszkowymi próbkami. Analiza strukturalna pokazała, że niestety monokryształ TbAlO 3 nie posiada naturalnej morfologii, lecz otrzymana próbka została wycięta w sposób przypadkowy. Niemniej jednak, zarówno pomiary podatności dynamicznej jak i statycznej potwierdziły istnienie uporządkowania antyferromagnetycznego tuż poniżej 4 K. Obecność wyraźnej anomalii urojonej składowej podatności AC w ~2.7 K oraz charakter krzywej namagnesowania w ~2.6 K może sugerować, że poniżej 2.7 K następuje przejście od skwantowanego antyferromagnetyzmu do kolinearnego antyferromagnetycznego uporządkowania podsieci Tb. 24

2 Pomiary dynamicznej podatności magnetycznej oraz jej 2 i 3 harmonicznej pozwoliły na stwierdzenie, że antyferromagnetyczne uporządkowanie międzymetalicznego związku GdRhNi 5 (TN ~41 K) jest uporządkowaniem kolinearnym. Przebadano serię związków HoMn 2 Hx (x = 2, 2.5, 3, 3.5), wykonując pomiary namagnesowania w temperaturach ciekłego helu oraz statycznej i dynamicznej podatności magnetycznej w funkcji temperatury. W zakresie temperatur ~ K zaobserwowano istnienie uporządkowania ferromagnetycznego, silnie zależnego od zawartości wodoru. Przebadano serię 10 próbek o niestechiometrycznym składzie CuC r2-x Sb y Se 4 (y x; 0.05< x<0.5). Rozcieńczanie magnetycznej podsieci Cr przez niemagnetyczne jony Sb powoduje destrukcję ścieżek oddziaływań magnetycznych, prowadzącą do wystąpienia stanów szkła spinowego. Pomiary statycznej i dynamicznej podatności magnetycznej w funkcji temperatury potwierdziły dla wszystkich próbek istnienie takich stanów. 5. Badanie własności magnetycznych i relaksacji spinowych kryształów molekularnych. We współpracy z Instytutem Chemii UJ badano własności nowych bimetalicznych związków cyjankowych Co-W, wykazujących oddziaływania dalekiego zasięgu oraz opracowano wyniki i przygotowano do druku publikację na temat warstwowych ferromagnetyków cyjankowych Cu-W i Cu-Mo. We współpracy z Technical University Darmstadt, Niemcy, koordynator: prof. W. Haase, wykonano pomiary i przygotowano do publikacji wyniki dotyczące powolnej relaksacji w magnetyku na bazie porfiryny manganu z podstawieniem fluoru. 6. Badanie układów pozbawionych porządku dalekiego zasięgu. Kontynuowano we współpracy z Instytutem Chemii UJ, badania (przy zastosowaniu mikroskopu polaryzacyjnego) polimorfizmu częściowo fluorowanych alkanów (SFA) dla ustalenia występowania faz pośrednich (rotacyjnych lub ciekłokrystalicznych) w zależności od długości łańcucha alkilowego oraz liczby podstawionych fluorami wodorów. Budowa molekularna silnie wpływa na te właściwości. Otrzymane wyniki są zgodne z obserwacjami tworzenia monowarstw na granicy faz ciecz- powietrze oraz z wynikami prowadzonych niezależnie badań metodą skaningowej kalorymetrii różnicowej (DSC). Prowadzono obliczenia metodą teorii funkcjonału gęstości (DFT) dla różnie orientowanych dimerów molekuł heksyloksyetoksycyjanobifenylu (6O2OCB) celem ustalenia optymalnej energetycznie konformacji dimeru. Niewielkie różnice energii między konformacjami sugerują łatwą zmianę orientacji molekuł względem sąsiadów, co stanowi molekularną podstawę polimorfizmu. Dla jednego z izomerów neoheksanolu przebadano również polimorfizm fazowy metodą kalorymetrii oraz dynamikę molekuł metodą spektroskopii dielektrycznej. zadanie 2. Badania mikrostruktury i mikrodynamiki metali, stopów i związków międzymetalicznych Zakład II 1. Badanie własności magnetycznych i elektronowych stopów i związków z ziemiami rzadkimi metodą spektroskopii mössbauerowskiej. Badano własności magnetyczne i strukturę elektronową stopów i związków zawierających ziemie rzadkie oraz własności magnetyczne kompleksowych tlenków rutenu. 2. Badanie oddziaływań nadsubtelnych i preferencyjnej lokalizacji próbników 181 Ta i 111 Cd w związkach międzymetalicznych metodą zaburzonych korelacji kątowych promieniowania gamma. Zakończono kilkuletnie badania związków międzymetalicznych układów podwójnych Hf- 25

3 Al i Zr-Al. Przeprowadzono pomiary uzupełniające gradientów pól elektrycznych, działających w związkach międzymetalicznych Zr 3 Al 2, Zr 4 Al 3, Zr 5 Al 4 i Hf 3 Al 2 na atomy próbnika 181 Hf/ 181 Ta. Wprowadzenie radioaktywnego izotopu 181 Hf do badanych związków drogą topienia pozwoliło na dokonanie ostatecznej interpretacji otrzymanych wyników. Rezultaty będą przedmiotem zbiorczej publikacji. Kontynuowano pomiary wartości gradientów pól elektrycznych działających na próbniki radioaktywne 111 Cd i 181 Ta w związkach międzymetalicznych o strukturze C16, jak: Hf 2 Ge, Hf 2 Si, Hf 2 Ni, Zr 2 Ni, Zr 2 Rh i Zr 2 Si. Stwierdzono sytuowanie się atomów próbnika 111 Cd w miejscach hafnu i cyrkonu w związkach Hf 2 Ni i Zr 2 Ni. Kontynuowano pomiary oddziaływań nadsubtelnych próbników 111 Cd i 181 Ta w związkach międzymetalicznych układu podwójnego Ti-Pd. Zakończono pomiary dla związku TiPd 2 o strukturze C11 b. Stwierdzono odstępstwo struktury tego związku od idealnego kryształu typu C11 b i poprawianie się tej struktury w podwyższonych temperaturach. Pomiary wykazały ponadto zmianę położenia próbnika 181 Ta pomiędzy miejscami tytanu i palladu, wywołaną zmianami temperatury próbki. Dla związku TiPd 2 prowadzono dalsze szczegółowe pomiary pętli histerezy przejścia martenzytycznego w temperaturze ok. 500 C. Przedstawiono trzy prace na sesjach posterowych międzynarodowej konferencji. Współpraca z II Instytutem Fizyki w Getyndze, koordynator: Prof. dr K.P. Lieb. Metoda zaburzonych korelacji kątowych była stosowana w celu określenia miejsc krystalograficznych zajmowanych w sieciach związków międzymetalicznych przez atomy indu i hafnu 111 In i 181 Hf, użyte jako próbniki radioaktywne. Eksperyment pozwalał dodatkowo wyznaczyć wartości gradientu pola elektrycznego, działającego na domieszki związków międzymetalicznych, określić zależność temperaturową tych gradientów oraz obserwować przejścia fazowe. 3. Badanie warstwy wierzchniej metodami anihilacji pozytonów. Badano defekty sieci krystalicznej w metalach i ich stopach. W szczególności badano rozkład głębokościowy defektów w warstwie przypowierzchniowej generowany przy suchym tarciu, indentacji lub kompresji w czystym aluminium i magnezie oraz ich stopach. Otrzymano ilościową informację o zasięgu warstw przypowierzchniowych i typach defektów punktowych, włącznie z obszarem elastycznej deformacji. Po raz pierwszy zastosowano tę technikę pomiarową do badań materiałów kompozytowych na bazie stopu aluminium zbrojonego Al 2 O 3 i SiC. Zbudowano i uruchomiono aparaturę do pomiarów profilu implantacji pozytonów oraz głębokościowego rozkładu defektów generowanych podczas obróbki powierzchni. Wykonano pomiary współczynnika absorpcji liniowej pozytonów emitowanych ze źródła 22-Na do kilkudziesięciu materiałów, posłużyły one do poprawienia istniejącej empirycznej formuły na wartość tego współczynnika. Wykonano pomiary objętości swobodnych kopolimeru glikolidu z L-laktydem stosowanego jako materiał biomedyczny. We współpracy z KEK w Japonii, koordynator prof. T. Suzuki, badano zjawisko anihilacji pozytonów w locie, otrzymując między innymi oszacowanie prawdopodobieństwa tego zjawiska w kilku materiałach. Prowadzono także prace konstrukcyjne na pulsującej wiązce powolnych pozytonów. 4. Weryfikacja dyfuzyjnego modelu wychwytu pozytonów na układach warstwowych metali i stopów metali otrzymywanych techniką osadzania elektrolitycznego. Przeprowadzono weryfikacje modelu dyfuzyjnego wykorzystując warstwy indu osadzane elektrolitycznie na podłożu czystej wygrzanej miedzi. Wykonano pomiary parametru S 26

4 oraz czasów życia pozytonów. Przeprowadzono również badania warstwy wierzchniej powstałej w miedzi. Wyniki tych pomiarów zostały opublikowane. 5. Badania własności elektronowych nieuporządkowanych stopów metali metodą komptonowskiego rozpraszania promieniowania synchrotronowego. Ze zmierzonych z wysoką zdolnością rozdzielczą profili komptonowskich zrekonstruowano 3-wymiarowe mapy gęstości pędów elektronów oraz powierzchnię Fermiego nieuporządkowanego stopu Al 0.84 Cu Wykonano również badania dyfrakcyjne mające na celu weryfikację twierdzenia, iż specyficzny kształt powierzchni Fermiego, tzw. nesting, może prowadzić do lokalnego porządku w nierozcieńczonych, nieuporządkowanych stopach. W wyniku analizy topologii powierzchni Fermiego oraz rozkładu natężeń zarejestrowanego rozpraszania dyfuzyjnego wykazano, że istotnie, występujący w badanym stopie nesting powierzchni Fermiego prowadzi do tworzenia się w nim porządku krótkiego zasięgu. W roku 2004 opublikowano 15 prac i zgłoszono 3 komunikaty konferencyjne dotyczące badań w omawianym zadaniu. zadanie 3. Fizyka powierzchni i cienkich warstw Zakład II 1. Badania własności cienkich warstw i nanostruktur w celu określenia wpływu struktury międzywierzchni, ich lokalnego składu chemicznego i efektów segregacji na własności magnetotransportowe i magnetyczne. W szczególności badano: modyfikację struktury międzywierzchni cienkich warstw przez wprowadzenie surfaktantów bądź zastosowanie ciężkich jonów (badania wielowarstw Co/Cu i Fe/Cr), strukturę i własności magnetyczne układu Gd-Ni Modyfikacja struktury międzywierzchni układu wielowarstwowego Co/Cu poprzez nanoszenie metalicznego indu w ilościach submonowarstwowych na kolejnych międzywierzchniach systemu wykazała wygładzanie międzywierzchni, prowadzące do warstwowego wzrostu kobaltu w odróżnieniu od trójwymiarowego wzrostu występującego przy braku surfaktanta. Zaobserwowano, że w czasie procesu depozycji następuje segregacja indu do powierzchni układu, mająca silny wpływ na procesy nukleacji kobaltu. Stwierdzono, że ultracienkie warstwy indu naniesione na powierzchnię kolejnych warstw Cu układu Co/Cu prowadzą do porządkowania międzywierzchni, co znalazło odbicie w wyższych wartościach magnetooporu tych układów niż uzyskiwanych w przypadku nieobecności surfaktanta. W badaniach ultracienkich warstw indu nanoszonych na powierzchnię Cu(111) stwierdzono tworzenie się stopów powierzchniowych Cu 2 In i Cu 3 In, nie spotykanych w materiałach litych. W badaniach wzrostu kobaltu na powierzchni Cu(111) zaobserwowano, że istnienie tych stopów prowadziło do warstwowego wzrostu kobaltu w bardzo szerokim zakresie grubości. Na podstawie tych pomiarów stworzony został diagram wzrostu kobaltu na Cu(111) określający warunki sprzyjające warstwowemu wzrostowi kobaltu na miedzi. Rozpoczęto badania własności magnetycznych układu Gd-Ni, poszukując takich parametrów wzrostu i grubości warstw, dla których możliwe byłoby uzyskanie anizotropii magnetycznej prostopadłej do powierzchni próbki. Powyższa tematyka była realizowana we współpracy z Wydziałem Fizyki Uniwersytetu w Konstanz. Badania struktury, własności magnetycznych i magnetotransportowych układu Fe/Cr modyfikowanego wiązką ciężkich jonów prowadzone były we współpracy z Laboratorium Ciril w Caen (Francja). Przeprowadzone pomiary pokazały,że w układzie Fe/Cr naświe- 27

5 tlanie wiązką ciężkich jonów, w przeciwieństwie do układu Fe/Tb, prowadzi do degradacji struktury międzywierzchni układu warstwowego, powodującej utratę korzystnych własności magnetycznych i magnetotransportowych. 2. Konstytuowanie wiązkami jonów powłok oraz cienkich warstw na bazie pierwiastków grup II, IV oraz V. Badanie ich struktury, aktywności biologicznej oraz własności mechanicznych i antykorozyjnych. Adhezja pomiędzy powłoką a podłożem w istotny sposób wpływa na własności użytkowe układu powłoka podłoże. W szczególności adhezja powłok formowanych na elementach endoprotez wpływa na czas pracy endoprotezy wprowadzonej do organizmu człowieka. Skład pierwiastkowy oraz mikrostruktura powłoki decyduje o jej biozgodności oraz bioaktywności. Metody jonowe, takie jak Ion Beam Assisted Deposition IBAD stosowane w IFJ PAN, pozwalają formować powłoki o doskonałej adhezji do podłoża. Metoda implantacji jonowej natomiast umożliwia kontrolowaną modyfikację składu pierwiastkowego oraz mikrostruktury warstwy przypowierzchniowej. W ramach prowadzonych badań analizowano chemiczne oraz fizyczne własności: tytanu implantowanego jonami wapnia, fosforu lub węgla. Tytan wybrano do analiz głównie ze względu na jego powszechne stosowanie do wyrobu endoprotez stawu biodrowego; powłok budowanych na bazie węgla oraz krzemu i formowanych na powierzchni tytanu. Uzyskane powłoki charakteryzują się korzystną adhezją do podłoża i cechują się niską chropowatością mogącą wpłynąć na poprawę własności mechanicznych węzła trącego: gałka panewka endoprotezy. Implantacja jonów wapnia, węgla oraz fosforu pływa korzystnie na poprawę własności antykorozyjnych tytanu. Badania prowadzone były wspólnie z Wydziałem Inżynierii Materiałowej Politechniki Warszawskiej oraz Wydziału Chemii UJ. W roku 2004 opublikowano 10 prac i zgłoszono 5 komunikatów konferencyjnych dotyczących badań w omawianym zadaniu. zadanie 4. Metody magnetycznego rezonansu jądrowego w badaniach struktury ciał stałych i dynamiki molekularnej. Zakład VIII 1. Badanie dynamiki rotacyjnej jonów amonowych w celu określenia struktury krystalicznej i przejść fazowych. Poddano kompleksowej analizie dotychczasowe wyniki otrzymane metodami magnetycznego rezonansu i tunelowej spektroskopii dla rodziny soli amonowych (NH 4 ) 2 MCl 6 z M = Pd, Pt, Ir, Os, Re, Se, Sn, Te i Pb. Częstość tunelowania jonów NH 4 + maleje ze wzrostem potencjału i stałej sieciowej. Ta korelacja została wyjaśniona z zastosowaniem teorii funkcjonału gęstości (DFT). Rozmiary komórki elementarnej wynikają z oddziaływań metalchlor. Związki metali z powłoką walencyjną d (Pd, Pt, Ir, Os, Re) wykazują silniejsze wiązanie kowalencyjne M Cl i mniejszą komórkę elementarną. Dla grupy z powłoką walencyjną p (Se, Sn, Te, Pb) występują większe ładunki jonowe i większe stałe sieciowe. Teoria dostarcza zgodnych z doświadczeniem odległości M Cl, stałych sieciowych i barier dla rotacji jonów wokół osi C 2 i C 3 (publikacja w Chemical Physics). Opracowano teorię widm deuteronowych dla jonów NH 3 D + z uwzględnieniem oddziaływań dipolowych. Widma umożliwiają wykazanie czy protony są nieruchome, reorientują 28

6 klasycznie czy też podlegają tunelowej rotacji. Stwierdzono występowanie reorientacji protonów w jonach NH 3 D + w częściowo deuterowanym nadchloranie amonowym w T=5K. Odległości D N i D H zostały wyznaczone z dużą dokładnością (publikacja w Appl. Magn. Reson.). Przeprowadzono pomiary protonowej relaksacji spinowo-sieciowej w naturalnym i częściowo deuterowanym telluranie amonowym we współpracy z Uniwersytetem w Turku (Finlandia). Znaleziono minima level-crossing dla jonów NH 4 + i jonów NH 3 D +. Przedstawiono teorię tych efektów dla jonów NH 3 D + (publikacja przyjęta do druku w Physica B). Przeprowadzono pomiary czasu relaksacji spinowo-sieciowej i widm deuteronowych dla częściowo deuterowanych próbek (NH 4 ) 2 ZnCl 4 w zakresie temperatur K. Stwierdzono zróżnicowaną dynamikę jonów amonowych związaną ze strukturą krystalograficzną: występują zarówno jony nieruchome jak i podlegające tunelowej rotacji wokół osi C 3. Temat będzie kontynuowany. 2. Badanie dynamiki translacyjno-rotacyjnej molekuł w komorach zeolitów. Przeprowadzono pomiary czasów relaksacji spinowo-sieciowej deuteronów dla wielu molekuł D 2 umieszczonych w komorach zeolitu NaY. Wyniki pomiarów wskazują na istotne ograniczenie ruchliwości molekuł i dominujące znaczenie dipolowych oddziaływań międzymolekularnych w procesie relaksacji. Przeprowadzono pomiary czasów relaksacji spinowo-sieciowej deuteronów dla molekuł CD 4, umieszczonych w komorach zeolitów NaY, NaY(NaBr), HY, NaA i NaMord. Występuje pięć charakterystycznych zakresów temperatur wskazujących na stopniową eliminację znaczenia ruchów translacyjnych. Stwierdzono ograniczoną ruchliwość molekuł w komorach β (publikacja przyjęta do druku w Chemical Physics). 3. Badanie struktury syntetycznych katalizatorów i szkieł boranowo-fosforanowych metodą MAS-MRJ na jądrach 29 Si, 27 Al, 31 P, 11 B oraz 51 V. Ukończono badania struktury syntetycznych tytano-krzemianów typu sol-żel, we współpracy z Instytutem Inżynierii Chemicznej PAN w Gliwicach (publikacja w Applied Catalysis). Ukończono badania koordynacji krzemu w krzemianowych kserożelach i aerożelach przygotowanych z użyciem różnych prekursorów, we współpracy z Instytutem Inżynierii Chemicznej PAN w Gliwicach (publikacja w Langmuir). Ukończono badania struktury i koordynacji związków glinu w mezoporowatym nośniku glinokrzemianowym typu MMS40, we współpracy z Instytutem Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie (publikacja w Applied Catalysis A). Wykonano badania koordynacji glinu wbudowanego w procesie aluminacji do mezoporowatej krzemionki typu FSM, stosowanej jako nośnik metaloporfiryny. Współpraca z Instytutem Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie. Kontynuowano badania procesów krystalizacji, dealuminacji i silanizacji ferierytu i ich wpływu na własności katalityczne i fizykochemiczne, we współpracy z Instytutem Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie (publikacja druku w Catalysis Today). Wykonano badania struktury soli cezowych i potasowych heteropolikwasu fosfowolframowego, we współpracy z Instytutem Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie (publikacja w przygotowaniu). Wykonano badania widm 29 Si MAS-MRJ hybrydowych żeli organiczno-nieorganicznych pod kątem ich zastosowania jako nowych materiałów optycznych. Współpraca z Wydziałem Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH. zadanie 5. Badania komputerowe struktury i dynamiki materiałów krystalicznych 29

7 i nanomateriałów Zakład X Wyliczenie struktury, własności mechanicznych i termodynamicznych, dynamiki mikroskopowej i stabilności faz kryształów i zdefektowanych materiałów krystalicznych i nanostruktur metodami ab initio. Wyznaczono wszystkie stałe elastyczne faz alpha i gamma struktury Mg x Fe (2-x) SiO 4 dla ciśnień od 0 do 240 GPa, gdyż dane te potrzebne są do interpretacji prędkości dźwięku w pomiarach geologicznych. Wyznaczono strukturę, dynamikę sieci krystalicznej, własności elastyczne i termodynamiczne magnetycznego CuFeS 2. Wyliczoną dynamikę sieci półprzewodnika ZnTe pod ciśnieniem 12.3 GPa porównano z pomiarami Ramanowskimi. W krysztale SrBi 2 Ta 2 O 9 znaleziono dwa parametry porządku opisujące przejścia fazowe. Zaproponowano nową metodę konstrukcji diagramu fazowego dla układu z przejściem fazowym drugiego rodzaju. Metodę przetestowano na przykładzie przejścia ferroelastycznego w CaCl 2. Obliczenia ab initio fononów dla molekularnego kryształu mocznika, posiadającego silne oddziaływanie wodorowe pokazały zgodność widm wyliczonych i zmierzonych metodą spektroskopii neutronowej. Odkryto dwa lokalne drgania fononowe żelaza Fe w intermetaliku NiAl występujące w fononowej przerwie energetycznej. Obecność tych drgań potwierdzono pomiarami nieelastycznego rozpraszania jądrowego w ESRF. Podobny lokalny pik znaleziono dla domieszki Co w NiAl. Jego istnienie potwierdzono pomiarami spektroskopii neutronowej. 30