SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2015) 574 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Ocena postępów państw członkowskich w realizacji krajowych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. oraz postępów we wdrażaniu dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej zgodnie z wymogiem art. 24 ust. 3 dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej {SWD(2015) 245 final} PL PL

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Postępy w kierunku osiągnięcia unijnego celu w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r.3 3. Krajowe wartości docelowe Trendy dotyczące zużycia energii i ocena środków krajowych w poszczególnych sektorach Przemysł Sektor mieszkaniowy Sektor usług Sektor publiczny Sektor transportu Sektor produkcji energii elektrycznej Stan transpozycji dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej Finansowanie Oszczędności energii końcowej w 2016 r. wymagane na mocy dyrektywy 2006/32/WE w sprawie usług energetycznych PODSUMOWANIE Załącznik I Załącznik II

3 1. WPROWADZENIE W strategii na rzecz unii energetycznej 1 wezwano do gruntownego przemyślenia koncepcji efektywności energetycznej i potraktowania jej jako pełnoprawnego źródła energii, przedstawiającego wartość zaoszczędzonej energii. Skupiając się na efektywności energetycznej jako na drodze do zmniejszenia zapotrzebowania na energię, dążymy do osiągnięcia celów w zakresie bezpieczeństwa dostaw, konkurencyjności i zrównoważonego rozwoju oraz umożliwiamy powstanie oszczędności dla konsumentów i przemysłu. W strategii na rzecz unii energetycznej potwierdzono cel w zakresie efektywności energetycznej na poziomie 20 % do 2020 r., co oznacza, że zużycie energii końcowej wyniesie mniej niż 1086 Mtoe bądź zużycie energii pierwotnej spadnie poniżej 1483 Mtoe. Jest to podstawa do tego, by cel polegający na zmniejszeniu zużycia o co najmniej 27 % do 2030 r. został poddany przeglądowi do 2020 r. z myślą o tym, by dążyć do osiągnięcia poziomu 30 %. W 2014 r. w komunikacie dotyczącym efektywności energetycznej (COM(2014) 520 final) Komisja stwierdziła, że w 2020 r. UE osiągnie oszczędności energii na poziomie około %. Od tego czasu państwa członkowskie skuteczniej zajęły się wdrażaniem unijnych przepisów dotyczących efektywności energetycznej i wyznaczyły ambitniejsze wartości docelowe w tym zakresie (obecnie wynoszą one łącznie 17,6 % oszczędności zużycia energii pierwotnej w 2020 r., podczas gdy w zeszłym roku zaledwie 16,4 %). Na tej podstawie Komisja jest nadal przekonana, że cel 20 % zostanie osiągnięty pod warunkiem pełnego wdrożenia istniejącego prawodawstwa UE, zwiększenia ambicji państw członkowskich i dalszej poprawy warunków do inwestowania w efektywność energetyczną w całej Europie. W niniejszym sprawozdaniu ocenia się postępy poczynione na drodze do tego celu, jak również wdrożenie dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej. Zawiera ono pewne zalecenia dla państw członkowskich 2 i opiera się na sprawozdaniach rocznych państw członkowskich oraz na krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii. Niniejszemu sprawozdaniu towarzyszy dokument roboczy służb Komisji 3, który zawiera szczegółowy opis zastosowanych wskaźników wykonania. 2. POSTĘPY W KIERUNKU OSIĄGNIĘCIA UNIJNEGO CELU W ZAKRESIE EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ NA 2020 R. Poczyniono znaczne postępy, jeśli chodzi o zmniejszenie zużycia energii na poziomie UE. Całkowite zużycie energii końcowej spadło o 7 % w latach Zużycie energii pierwotnej spadło o 8 % w tym samym okresie, a ze wstępnych szacunków wynika, że ta tendencja spadkowa utrzyma się w 2014 r., kiedy to zużycie spadnie do 1516 Mtoe 4. 1 COM(2015) 80 final. 2 Zgodnie z art. 24 ust. 3 dyrektywy 2012/27/WE w sprawie efektywności energetycznej. 3 SWD(2015) 245 final. 4 Zob. Europejska Agencja Środowiska (2015): Trendy i prognozy dla Europy 2015 ( 3

4 Zużycie energii końcowej 5 w UE-28 spadło z 1186 Mtoe w 2005 r. do 1102 Mtoe w 2012 r., ale w 2013 r. wzrosło do 1105 Mtoe. Wzrost w 2013 r. był spowodowany przede wszystkim wzrostem zużycia w Belgii, Republice Czeskiej, Niemczech, Irlandii, Francji, na Węgrzech, w Niderlandach, w Austrii, Słowacji i Zjednoczonym Królestwie 6. Zużycie energii przez przemysł zmniejszyło się w wartościach bezwzględnych z 327 Mtoe w 2005 r. do 275 Mtoe w 2012 r. (o 16 %). Ogólnie rzecz biorąc, kryzys gospodarczy, skutki restrukturyzacji europejskich gospodarek i środki w zakresie efektywności energetycznej znacznie przyczyniły się do tej tendencji spadkowej. Zużycie energii przez przemysł wzrosło jednak do 277 Mtoe w 2013 r. Wynikało to ze wzrostu w szeregu podsektorów przemysłowych, z których największy to wzrost o 6 % w sektorze górnictwa i kopalnictwa. W sektorze mieszkaniowym zużycie energii końcowej zmniejszyło się w 2013 r. o 3 % w porównaniu do poziomu z 2005 r. W sektorze usług zużycie energii końcowej wzrosło o 6 % w latach , lecz wartość dodana wytworzona w tym sektorze wzrosła w tym samym czasie o 11 %, a zatem spadła energochłonność. Zużycie energii końcowej w sektorze transportu spadło w tym okresie o 6 %. W 2013 r. transport był sektorem odpowiadającym za największe zużycie energii końcowej (32 %). Na drugim miejscu znajdował się sektor mieszkaniowy (27 %), a na kolejnych miejscach przemysł (25 %) i sektor usług (14 %). Pozostałe 2 % przypadło na inne sektory. Zużycie energii pierwotnej 7 w UE-28 spadło z 1709 Mtoe w 2005 r. do 1567 Mtoe w 2013 r. Według wstępnych szacunków zużycie energii pierwotnej spadnie w 2014 r. do 1516 Mtoe 8. Jednakże w Belgii, Danii, Niemczech, Estonii, Francji, Polsce, Portugalii oraz Słowacji odnotowano wzrost zużycia energii pierwotnej w 2013 r. w stosunku do 2012 r. Spadek zużycia energii pierwotnej w UE-28 w latach był spowodowany przede wszystkim spadkiem zużycia energii końcowej. Wpłynęły na niego także zmiany strukturalne w sektorze wytwarzania energii w kierunku bardziej ekologicznej energii elektrycznej. W tym samym okresie zużycie energii w sektorze energetycznym spadło o 13 %, a straty podczas dystrybucji o 8 %. Ilość energii cieplnej produkowanej przez elektrownie kogeneracyjne w UE-28 spadła o 9 % z 46 Mtoe w 2005 r. do 42 Mtoe w 2013 r. 3. KRAJOWE WARTOŚCI DOCELOWE W 2013 r. państwa członkowskie określiły orientacyjne krajowe wartości docelowe w zakresie efektywności energetycznej 9. Od tamtej pory Austria, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Grecja, Węgry, Włochy, Słowacja i Hiszpania wyznaczyły w swoich krajowych planach 5 Zużycie energii końcowej oznacza energię dostarczoną sektorowi przemysłu, transportu, gospodarstwom domowym, sektorowi usług i rolnictwa, z wyłączeniem dostaw dla sektora przemiany energetycznej oraz samego przemysłu energetycznego. 6 Państwa członkowskie są zobowiązane na mocy załącznika XIV do dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, aby w sprawozdaniu rocznym wyjaśnić przyczyny większego zużycia energii przez sektor, np. wzrostem gospodarczym lub pogodą. Nie wszystkie państwa członkowskie przekazały jednak takie informacje. 7 Oprócz zużycia energii końcowej zużycie energii pierwotnej obejmuje także straty związane z wytwarzaniem i przemianą energetyczną, zużycie w sektorze przetwarzania energii i straty sieciowe. 8 Zob. Europejska Agencja Środowiska (2015): Trendy i prognozy dla Europy 2015 ( 9 Zgodnie z art. 3 dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej. 4

5 działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii z 2014 r. ambitniejsze wartości docelowe w odniesieniu do zużycia energii końcowej, koncentrując się na większym spadku popytu w sektorze mieszkaniowym, usługach, przemyśle i transporcie. Tylko Malta i Polska zgłosiły Komisji mniej ambitne wartości docelowe dotyczące zużycia energii końcowej. Celem w zakresie efektywności energetycznej jest uniezależnienie wzrostu gospodarczego od zużycia energii w wyniku wzrostu wydajności. W tym kontekście poziomy orientacyjnych wartości docelowych ustalone przez Chorwację, Cypr, Finlandię, Grecję, Włochy, Portugalię i Rumunię nie są wystarczająco ambitne, gdyż zakładają, że zużycie energii końcowej będzie wyższe niż prognozowany wzrost PKB w latach Jeśli chodzi o zużycie energii pierwotnej, Cypr, Francja, Grecja, Węgry, Irlandia, Malta, Hiszpania i Szwecja wyznaczyły w swoich krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii z 2014 r. wartości docelowe na poziomie ambitniejszym w stosunku do pierwotnych wartości. W szczególności Austria, Belgia, Francja, Niemcy, Malta, Niderlandy, Szwecja i Zjednoczone Królestwo wyznaczyły sobie ambitne wartości docelowe w świetle spodziewanego wzrostu PKB w latach Bułgaria, Chorwacja i Słowacja ograniczyły swoje ambicje. W Chorwacji, Finlandii, Grecji i Rumunii orientacyjne poziomy zużycia energii pierwotnej w 2020 r. umożliwiłyby wzrost zużycia energii pierwotnej w tempie wyższym niż oczekiwany średni wzrost PKB w latach Państwa członkowskie nie zdołały określić krajowych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej na takim poziomie, by łącznie sumowały się do 20 % na poziomie UE. Suma krajowych orientacyjnych wartości docelowych odpowiada 17,6 % oszczędności energii pierwotnej w stosunku do prognoz na rok Choć jest to pożądana poprawa w porównaniu z pierwszym zestawem zgłoszonych wartości docelowych, nadal suma ta odbiega od unijnego celu w wysokości 20 % oszczędności energii pierwotnej w porównaniu z prognozami na 2020 r. Z danych dotyczących ostatnich postępów można jednak wysnuć bardziej optymistyczne wnioski. 4. TRENDY DOTYCZĄCE ZUŻYCIA ENERGII I OCENA ŚRODKÓW KRAJOWYCH W POSZCZEGÓLNYCH SEKTORACH Aby ocenić postępy państw członkowskich w realizacji orientacyjnych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej, Komisja przeanalizowała krajowe plany działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii, sprawozdania roczne i zestaw wskaźników opisanych bardziej szczegółowo w załączonym dokumencie roboczym służb Komisji 12. Analiza wykazała, że większość państw członkowskich zmniejszyła swoje zużycie energii pierwotnej i końcowej w latach w szybszym tempie niż to, które jest niezbędne w okresie , aby państwa te mogły osiągnąć swoje wartości docelowe w zakresie zużycia energii pierwotnej i końcowej w 2020 r. Wyjątki to: Belgia, Estonia, Francja, Niemcy, Niderlandy, Polska i Szwecja (w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej) oraz Austria, Belgia, Estonia, Francja, Niemcy, Litwa, Malta i Słowacja (w odniesieniu do zużycia energii końcowej) Szczegółowa analiza znajduje się w dokumencie SWD (2015) 245 final. 11 Szczegółowa analiza znajduje się w dokumencie SWD (2015) 245 final. 12 SWD(2015) 245 final. 13 Ze względu na to, że dostępne są tylko dane z 2013 r., porównanie to nie uwzględnia wpływu niedawno wprowadzonych środków w zakresie efektywności energetycznej na wypełnienie nowych obowiązków w ramach dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, ani skutków niektórych środków przyjętych niedawno w ramach ekoprojektu, dotyczących etykiet efektywności energetycznej oraz dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (2010/31/UE). Ponadto porównanie to nie umożliwia definitywnego 5

6 W latach spadła średnia energochłonność pierwotna 14 w całej gospodarce we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem Estonii Przemysł Zużycie energii końcowej przez przemysł zmniejszyło się w wartościach bezwzględnych z 327 Mtoe w 2005 r. do 277 Mtoe w 2013 r. (o 15 %). Spadek w latach można wyjaśnić zmniejszeniem działalności przemysłowej i zmianami w strukturze przemysłu. Najbardziej do tej pozytywnej tendencji przyczyniła się jednak poprawa efektywności energetycznej, wywierając prawie trzy razy większy wpływ na zużycie energii 15. W nadchodzących latach przewiduje się wzrost gospodarczy w większości państw członkowskich, potrzebne będą zatem dalsze wysiłki, aby zapewnić uniezależnienie wzrostu gospodarczego od zużycia energii. Ponadto niższe ceny ropy naftowej i gazu mogą obniżyć motywację do inwestycji dotyczących efektywności energetycznej w tym sektorze, ponieważ wydłuża się okres zwrotu. Energochłonność przemysłu w różnych państwach członkowskich znacznie się różni: w Bułgarii, która jest najbardziej energochłonnym państwem członkowskim, wskaźnik ten jest siedmiokrotnie wyższy niż w najmniej energochłonnych państwach, czyli w Danii i Irlandii. Większość państw członkowskich, z wyjątkiem Grecji, Węgier, Irlandii i Łotwy, zmniejszyła energochłonność w przemyśle i budownictwie w latach Europejski system handlu uprawnieniami do emisji jest ważnym motorem inwestycji dotyczących efektywności energetycznej w energochłonnych sektorach przemysłu. Ponadto większość państw członkowskich wspiera efektywność energetyczną przemysłu, stosując zachęty finansowe i rozwiązania podatkowe. Dobrowolne porozumienia są kolejnym wspólnym instrumentem polityki w sektorze przemysłu. Dziewięć państw członkowskich zawarło takie umowy z podmiotami z branży: Belgia, Dania, Finlandia, Irlandia, Luksemburg, Niderlandy, Portugalia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo. Oszczędności energii w przemyśle zostały osiągnięte również przy pomocy instrumentów rynkowych, np. we Włoszech w ramach systemu białych certyfikatów i w Danii za pośrednictwem systemu zobowiązującego do oszczędności energii. Wdrożenie art. 8 ust. 4 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, który wymaga od dużych przedsiębiorstw przeprowadzania audytów energetycznych od 2015 r., może pomóc branży przemysłowej w określeniu opłacalnych środków efektywności energetycznej. stwierdzenia, czy państwa członkowskie są na dobrej drodze do osiągnięcia swoich orientacyjnych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. Wynika to z tego, że nie można przewidzieć przyszłych skutków (pozytywnych lub negatywnych) zmian w gospodarce (np. wzrostu/spadku aktywności gospodarczej lub przesunięcia środka ciężkości z sektorów energochłonnych na sektor usług), zmian cen energii, przejścia na inny rodzaj paliwa lub wahań klimatu do 2020 r. Zob.: Europejska Agencja Środowiska (2014). Trendy i prognozy dla Europy 2014 ( 2014) oraz dokument roboczy służb Komisji (2015) 245 final. 14 Energochłonność definiuje się jako zużycie energii pierwotnej podzielone przez PKB. Analiza czynników stymulujących poprawę energochłonności jest przedstawiona w dokumencie pt. Member States Energy Dependence: An Indicator-Based Assessment (Oparta na wskaźnikach ocena zależności państw członkowskich od energii), ECFIN Occasional Papers 196, czerwiec 2014 r.. 15 PwC/Fraunhofer ISI/TU Wien (2014): Study evaluating the current energy efficiency policy framework in the EU and providing orientation on policy options for realising the cost-effective energy efficiency/ saving potential until 2020 and beyond (Badanie dotyczące oceny obecnych ram polityki w dziedzinie efektywności energetycznej w UE oraz wskazówki w sprawie wariantów politycznych dotyczących wykorzystania potencjału opłacalnej efektywności energetycznej/ oszczędności do 2020 r. i w okresie późniejszym), wykres 18 ( 6

7 Jednakże około połowa państw członkowskich jeszcze nie powiadomiła Komisji o przepisach krajowych transponujących ten wymóg dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej; Komisja wszczęła więc przeciwko tym państwom postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Państwa członkowskie powinny uwzględnić w swojej polityce również potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw, aby usunąć bariery rynkowe i umożliwić tym przedsiębiorstwom wykorzystanie pozostałego potencjału w zakresie efektywności energetycznej Sektor mieszkaniowy Zużycie energii końcowej przez sektor mieszkaniowy zmniejszyło się w wartościach bezwzględnych z 306 Mtoe w 2005 r. do 296 Mtoe w 2013 r. (o 3 %), choć w latach nieznacznie wzrosło. Ten łączny spadek wynikał głównie ze środków w zakresie efektywności energetycznej, zwłaszcza dotyczących zużycia energii do ogrzewania pomieszczeń 16. Zużycie energii na metr kwadratowy zmniejszyło się we wszystkich państwach członkowskich w latach , z wyjątkiem Włoch, gdzie wzrosło o 10 %, oraz Estonii, gdzie pozostało bez zmian 17. Mniejsze zużycie energii na metr kwadratowy można wytłumaczyć bardziej rygorystycznymi wymogami dotyczącymi efektywności energetycznej budynków, urządzeń i technologii grzewczych, częściowo ze względu na stopniowe wdrażanie dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Państwa członkowskie niedawno przygotowały pierwsze długoterminowe strategie renowacji dotyczące całości zasobów budowlanych zgodnie z wymogiem art. 4 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej 18. Pomimo że w niektórych strategiach brakowało pewnych informacji, na przykład dotyczących budynków niemieszkalnych, kosztów inwestycji i źródeł finansowania, oczekuje się, że do czasu kolejnej aktualizacji, którą zaplanowano na 2017 r., jakość długoterminowych strategii renowacji wzrośnie. Aby poprawić jakość renowacji, konieczne jest przeszkolenie instalatorów i rzemieślników oraz zwiększenie ich umiejętności w zakresie nowych i bardziej wydajnych technologii, które mogłyby zastąpić istniejące urządzenia i procesy budowlane oraz renowacyjne. W 21 państwach członkowskich rozpoczęto już w 2013 i 2014 r. realizację krajowych planów w zakresie kwalifikacji i szkoleń opracowanych w ramach projektu EU BUILD UP Skills 19. Ponadto inne krajowe działania szkoleniowe zostały opisane w krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii, potrzebne są jednak dalsze ukierunkowane działania w tej dziedzinie. Efektywność energetyczna w sektorze mieszkaniowym jest objęta szerokim wachlarzem działań politycznych, takich jak środki regulacyjne i finansowe/podatkowe, jak również kampanie informacyjne i uświadamiające, dobrowolne porozumienia, inwestycje infrastrukturalne (upowszechnianie inteligentnych liczników), instrumenty rynkowe i inne. Środki regulacyjne są związane głównie z wdrożeniem dyrektywy w sprawie charakterystyki 16 Zob. Odyssee-Mure 17 Zob. baza danych Odyssee-Mure: Wzrost zużycia energii we Włoszech wynika ze zmian dotyczących zużycia biomasy w ostatnich latach według Odyssee-Mure (2015): Energy Efficiency Trends and Policies in Buildings (Tendencje i polityka dotycząca efektywności energetycznej w budynkach). 18 Długoterminowe strategie renowacji opracowane przez państwa członkowskie są opublikowane na stronie 19 Zob. 7

8 energetycznej budynków, w tym minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej budynków oraz świadectw w odniesieniu do nowych i istniejących budynków oraz kontroli kotłów i systemów klimatyzacji, oraz z wdrożeniem dyrektywy w sprawie ekoprojektu, w tym norm efektywności energetycznej dla urządzeń i sprzętu. Środki finansowe i podatkowe, które wspierają poprawę efektywności energetycznej, obejmują dotacje i subsydia. Kilka państw członkowskich (Francja, Niemcy, Grecja, Niderlandy i Portugalia) oferuje programy kredytowe. Ulgi podatkowe dotyczące modernizacji w zakresie efektywności energetycznej dla gospodarstw domowych zostały zgłoszone przez Danię, Finlandię, Francję, Niemcy, Grecję, Włochy, Niderlandy i Portugalię. Sześć państw członkowskich (Austria, Dania, Estonia, Niemcy, Niderlandy i Szwecja) wprowadziło już podatki energetyczne mające na celu zmianę zachowań i inwestycji w efektywność energetyczną. Inteligentne liczniki będą masowo montowane u klientów indywidualnych w Austrii, na Cyprze, w Danii, Finlandii, Francji, Grecji, Irlandii, na Łotwie, Malcie i w Wielkiej Brytanii. Systemy zobowiązujące do efektywności energetycznej skupiają się głównie na sektorze mieszkaniowym w celu osiągnięcia 1,5 % rocznych oszczędności energii u użytkowników końcowych zgodnie z wymogiem art. 7 dyrektywy w efektywności energetycznej. W sumie 16 państw przyjęło lub planuje przyjąć system zobowiązujący do efektywności energetycznej. Większość państw członkowskich postanowiła stosować dozwolone zwolnienia z obowiązku maksymalnego dopuszczalnego zmniejszenia o 25 % (z wyjątkiem Danii, Portugalii i Szwecji) 20. Zmniejsza to oszczędności energii, które zostaną osiągnięte do 2020 r. Komisja stwierdza również niedociągnięcia we wdrażaniu przepisów wspomnianego artykułu w niektórych państwach, gdyż wiele z nich opiera się na starych środkach, dochodzi do opóźnień we wdrażaniu zgłoszonych środków, spodziewane oszczędności są zawyżane lub nie uwzględnia się we właściwy sposób nakładania się skutków różnych strategii politycznych. Komisja będzie zatem dalej ściśle monitorować wdrażanie tego artykułu. Państwa członkowskie powinny lepiej informować konsumentów o możliwościach w zakresie efektywności energetycznej oraz w dalszym ciągu poprawiać warunki inwestycyjne dla klientów indywidualnych, aby przyspieszyć obecne bardzo niskie tempo renowacji budynków istniejących w Europie. Potrzebne są ukierunkowane działania w tym sektorze, gdyż gospodarstwa domowe w mniejszym stopniu reagują na rosnące ceny energii niż np. energochłonne gałęzie przemysłu. Ponadto konieczne są działania bardziej ukierunkowane na konsumentów znajdujących się w trudnej sytuacji, aby rozwiązać problem ubóstwa energetycznego oraz poprawić poziom życia. Użyteczne byłyby na przykład nieoprocentowane pożyczki i zajęcie się problemami na linii właściciel najemca Sektor usług Zużycie energii końcowej w sektorze usług wzrosło w wartościach bezwzględnych z 144 Mtoe w 2005 r. do 153 Mtoe w 2013 r. (o 6 %). Zużycie energii rosło jednak wolniej niż wartość dodana w tym samym okresie (11 %). Ogólna energochłonność unijnego sektora usług (znormalizowana w stopniodniach grzania) spadła o 4 % w latach , głównie w Austrii (20 %), na Węgrzech (26 %), w Irlandii (37 %) i Portugalii (21 %), co jest bardzo pozytywną tendencją. Bułgaria, Chorwacja, Finlandia, Grecja, Włochy, Luksemburg i Hiszpania miały jednak w 2013 r. wyższą energochłonność niż w 2005 r. 20 Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej przewiduje pewne zwolnienia, umożliwiające obniżenie pułapu 1,5 % dotyczącego wymaganych rocznych oszczędności energii u użytkowników końcowych, zwłaszcza przez wyłączenie z podstawy obliczeń energii wykorzystanej w działalności przemysłowej wymienionej w załączniku I do dyrektywy 2003/87/WE oraz przez odliczanie oszczędności wynikających z wcześniejszych działań lub oszczędności w sektorze przetwarzania energii, dystrybucji i przesyłu na mocy art. 7 ust. 2 8

9 Większość środków regulacyjnych stosowanych w sektorze mieszkaniowym obowiązuje również w sektorze usług. Sektor usług będzie się nadal rozwijać, a zatem państwa członkowskie będą musiały w dalszym ciągu rozwiązywać problemy w tej branży, stosując odpowiednie środki w celu podtrzymania pozytywnego trendu do obniżania energochłonności w UE Sektor publiczny Art. 5 ust. 1 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej nakłada na państwa członkowskie obowiązek renowacji 3 % całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków będących własnością instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych, lub uzyskania równoważnych oszczędności w skali roku. 18 państw członkowskich będzie wdrażać wymogi art. 5 za pomocą środków alternatywnych (takich jak środki tworzące zachęty dla instytucji zajmujących budynki do zmiany zachowań). Inne państwa wybrały domyślną renowację 3 % całkowitej powierzchni pomieszczeń. Państwa członkowskie są zobowiązane do podawania w swoich rocznych sprawozdaniach całkowitej powierzchni pomieszczeń w budynkach, które nie spełniają wymogów art. 5 ust. 1 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, oraz powierzchni pomieszczeń poddanych renowacji lub wielkości oszczędności energii osiągniętych zgodnie z art. 5 ust. 1 i 6 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej w poprzednim roku. Większość państw członkowskich przekazała informacje w tej sprawie w swoich sprawozdaniach rocznych za rok Grecja, Francja, Węgry, Niderlandy i Słowenia nie przekazały żadnych informacji na ten temat 21. W większości przypadków przekazano dane dotyczące całkowitej powierzchni pomieszczeń w budynkach, które nie spełniały wymogów dotyczących charakterystyki energetycznej zgodnie z art. 5, jednak dane dotyczące oszczędności wynikających z renowacji budynków stanowiących własność instytucji rządowych na szczeblu centralnym (lub środków alternatywnych), które są obowiązkowe od dnia 1 stycznia 2014 r., nie zostały zawarte w większości rocznych sprawozdań lub były niejasne. W związku z tym nie można jeszcze stwierdzić, czy w 2014 r. państwa członkowskie wywiązały się ze swoich zobowiązań zgodnie z art. 5 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, lecz Komisja będzie uważnie śledzić, czy jest on należycie wdrażany. Zgodnie z art. 6 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej państwa członkowskie muszą zapewnić, aby instytucje rządowe nabywały jedynie produkty, usługi i budynki o bardzo dobrej charakterystyce energetycznej. Wszystkie państwa członkowskie przedstawiły środki, które są do tego niezbędne, ale w krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii przedłożonych przez Belgię, Włochy i Hiszpanię brakowało środków zachęcających inne organy publiczne do podjęcia takich działań. Komisja rozpoczęła badanie mające ocenić skuteczność tego przepisu. Tymczasowe wyniki pokazują, że wymogi dotyczące efektywności energetycznej w zamówieniach publicznych nie są w pełni zrozumiałe dla wszystkich urzędników odpowiedzialnych za zamówienia, a transpozycja wymogów art. 6 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej nie jest jeszcze zakończona w niektórych krajach. Według państw członkowskich inne bariery to: brak umiejętności i wiedzy pracowników organów w zakresie efektywności energetycznej w ramach zamówień publicznych; brak jasnych wytycznych i niedostatek zestawów praktycznych narzędzi; oraz niejasne kryteria oceny zamówień publicznych. Komisja będzie zatem poszukiwać sposobów lepszego wspierania państw członkowskich we wdrażaniu wspomnianych przepisów. 21 Zob. 9

10 4.5. Sektor transportu Zużycie energii końcowej przez transport 22 w UE-28 zmniejszyło się w wartościach bezwzględnych z 370 Mtoe w 2005 r. do 349 Mtoe w 2013 r. (o 6 %). W latach nastąpił wzrost o 4 %, jednak od tamtej pory zużycie szybko spada (o 9 % w latach ). Szacuje się, że spadek zużycia w latach był w około 40 % spowodowany kryzysem gospodarczym, stabilizacją ruchu pasażerskiego i zmniejszeniem ruchu towarowego. Pozostałe 60 % wynika głównie z poprawy efektywności energetycznej samochodów osobowych, związanej z bardziej rygorystycznymi normami dotyczącymi emisji CO 2 oraz ukierunkowaną polityką transportową w państwach członkowskich (która w niektórych przypadkach została również zgłoszona zgodnie z art. 7 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej jako środki dotyczące transportu mające na celu zmniejszenie zużycia energii końcowej) 23. Największy spadek zużycia energii końcowej w sektorze transportu w latach odnotowano w Grecji, Irlandii i Hiszpanii. Zużycie wzrosło nieznacznie w Chorwacji, Finlandii i Niemczech, natomiast na Litwie, na Malcie, w Polsce, Rumunii, na Słowacji i w Słowenii odnotowano znaczny wzrost 24. W 2013 r. udział zbiorowego transportu pasażerskiego wzrósł w połowie państw członkowskich: Austrii, Belgii, Chorwacji, Republice Czeskiej, Finlandii, Grecji, na Węgrzech, w Luksemburgu, Niderlandach, Zjednoczonym Królestwie, Portugalii, Słowenii, Hiszpanii i Szwecji. W pozostałych państwach członkowskich wzrósł udział samochodów osobowych 25. Jeśli chodzi o transport towarowy, w 2013 r. w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Niemczech, we Włoszech, Niderlandach, Portugalii, Rumunii, Szwecji i Zjednoczonym Królestwie wzrósł udział transportu kolejowego i śródlądowego transportu towarów w porównaniu z 2005 r. Państwa członkowskie wspierają efektywność energetyczną w transporcie prywatnym i publicznym dzięki większej efektywności pojazdów oraz ograniczeniu emisji CO 2 zgodnie z normami UE dotyczącymi CO 2, przejściu na bardziej przyjazne dla środowiska rodzaje transportu (np. kolej lub inne środki transportu publicznego), informowaniu konsumentów i zmianie ich zachowań. Jeśli chodzi o transport publiczny, Bułgaria, Republika Czeska, Dania, Francja, Włochy, Łotwa, Portugalia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo zgłosiły w krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii środki dotyczące transportu kolejowego. W Danii ustanowiono wymogi dotyczące efektywności energetycznej taksówek. Bułgaria, Republika 22 Z wyłączeniem transportu rurociągowego. 23 Odyssee-Mure (2015): Trends and policies for energy savings and emissions in transport (Trendy i polityka dotyczące oszczędności energii i emisji w transporcie (dostępne na stronie: 24 W większości był on związany z transportem drogowym. Należy zachować ostrożność przy porównywaniu danych dotyczących różnych państw członkowskich, gdyż zużycie energii końcowej obliczane jest raczej na podstawie ilości sprzedanego paliwa niż na podstawie ilości paliwa zużytego na terytorium danego kraju. W związku z tym poza efektywnością energetyczną w grę wchodzą inne czynniki, na przykład stopień, w jakim dane państwo członkowskie jest krajem tranzytowym dla transportu drogowego lub węzłem lotniczym. Obecnie nie są dostępne statystyki publiczne (np. dotyczące rozbicia energii końcowej na sektory transportu pasażerskiego i towarowego), które mogłyby dostarczyć rzetelnych wskaźników energochłonności, jednak w przyszłości sprawdzane będą możliwości pozyskania takich danych. 25 Brak danych dotyczących Cypru i Malty. 10

11 Czeska, Dania, Grecja i Włochy poinformowały o rozbudowie metra. Promowanie zmiany środków transportu i zachęcanie do korzystania z transportu publicznego, rowerowego i pieszego wymieniono w planach Belgii, Irlandii i Portugalii. Środki dotyczące transportu prywatnego obejmują poprawę efektywności floty samochodowej, środki wspierające korzystanie z pojazdów elektrycznych, o napędzie wodorowym lub bardziej paliwooszczędnych samochodów, rozwijanie ścieżek rowerowych itp. Chorwacja, Luksemburg i Hiszpania (dla samochodów elektrycznych) i Niderlandy oferują zachęty finansowe do zakupu energooszczędnych pojazdów, natomiast Dania wprowadziła zachęty podatkowe dla właścicieli pojazdów elektrycznych i napędzanych wodorem oraz dla osób, które kupują pojazdy o niższym zużyciu paliwa. Środki kształtujące zachowania wymienione są również w planach Finlandii, Niderlandów (szkolenia kierowców) i Zjednoczonego Królestwa. We Francji planuje się zmiany w zakresie transportu towarowego na bardziej przyjazne dla środowiska środki transportu, takie jak kolej, transport morski i transport śródlądowy Sektor produkcji energii elektrycznej Spadek zużycia energii pierwotnej w ostatnich latach był spowodowany spadkiem zużycia energii końcowej, wdrażaniem europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji oraz zmianami strukturalnymi w sektorze produkcji energii elektrycznej. Zmiany te polegają w szczególności na odchodzeniu od produkcji energii elektrycznej w elektrowniach cieplnych na rzecz większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Efektywność w sektorze produkcji energii elektrycznej ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celu dotyczącego efektywności energetycznej na 2020 r. Efektywność energetyczna w tym sektorze w istotny sposób przyczynia się do bezpieczeństwa dostaw energii i obniżenia emisyjności. Oprócz systemu handlu uprawnieniami do emisji efektywność energetyczną w tym sektorze można zwiększyć za pomocą ukierunkowanej polityki, np. przez zwiększenie udziału energii cieplnej i elektrycznej wytworzonej w wysokowydajnych elektrowniach kogeneracyjnych, w systemach ciepłowniczych i chłodniczych oraz z wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. W ostatnich latach państwa członkowskie zintensyfikowały swoje działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. W 2013 r. łączny udział energii ze źródeł odnawialnych w UE osiągnął 15 %, a w 2014 szacowany jest na 15,3 %, co przyczyniło się do zmniejszenia zużycia energii pierwotnej, gdyż wydajność przetwarzania energii z większości źródeł odnawialnych wynosi 100 % 26. Art. 24 ust. 6 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej zobowiązuje państwa członkowskie do przekazywania informacji na temat energii cieplnej i elektrycznej wytwarzanej w elektrociepłowniach, w szczególności w elektrowniach kogeneracyjnych. Ilość energii cieplnej produkowanej elektrowniach kogeneracyjnych w UE-28 spadła z 46 Mtoe w 2005 r. do 42 Mtoe w 2013 r., a więc o 9 %. Biorąc pod uwagę przyrost wydajności oraz przyczynienie się do wydajności produkcji przemysłowej, potrzebne są dodatkowe wysiłki państw członkowskich w celu zwiększenia udziału takich elektrowni, w szczególności wysokowydajnych elektrowni kogeneracyjnych. Art. 14 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej określa ramy pobudzania inwestycji w efektywne systemy ciepłownicze i chłodnicze. W dziewięciu państwach członkowskich można zaobserwować pozytywną tendencję średni wzrost uzysku z przemian 26 Zob. sprawozdanie z postępów w dziedzinie energii odnawialnej COM (2015) 293 final 11

12 energetycznych w ciepłowniach miejskich w latach W pozostałych 12 państwach członkowskich, które posiadają systemy ciepłownicze, odnotowano jednak tendencję spadkową 27. W związku z tym, aby w pełni wykorzystać potencjał efektywności energetycznej w sektorze produkcji energii elektrycznej, bardzo ważne jest pełne wdrożenie art. 14 oraz przeprowadzenie do końca 2015 r. wszechstronnych ocen przez państwa członkowskie (przeanalizowanie potencjału w zakresie wykorzystania wysokowydajnych elektrowni kogeneracyjnych oraz systemów ciepłowniczych i chłodniczych). 27 Brak dostępnych danych dotyczących Cypru, Grecji, Irlandii, Włoch, Malty, Portugalii i Hiszpanii. 12

13 Ramka 1: Dobre przykłady w państwach członkowskich Niektóre państwa członkowskie wpisały ambitne krajowe wartości docelowe w zakresie efektywności energetycznej w ramy swoich kompleksowych strategii długoterminowych, takich jak niemiecki krajowy plan działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii lub niedawno przyjęta francuska ustawa w sprawie przemiany energetycznej (transition énergétique). Polski Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej skutecznie wspiera wiele projektów dotyczących efektywności energetycznej w różnych sektorach, zajmuje się szkoleniami oraz angażuje władze lokalne i regionalne, co pomaga zbudować szerokie poparcie dla racjonalizacji zużycia energii na wszystkich szczeblach. Rumunia wdrożyła w ostatnich latach program poprawy efektywności energetycznej w gospodarstwach domowych i społecznościach o niskich dochodach, aby skutecznie walczyć z ubóstwem energetycznym. Dzięki temu programowi ok osób zamieszkało w bardziej energooszczędnych blokach i płaci niższe rachunki za ogrzewanie. Podobny program, Lepsza energia cieplejszy dom, powstał w Irlandii. Wiele państw członkowskich stworzyło skuteczne strategie mające ograniczyć w szczególności zużycie energii pierwotnej: Malta poprawia stan elektrowni oraz inwestuje w nowe, wydajne moce wytwórcze, brytyjski rząd wspiera za pośrednictwem strategii w zakresie ogrzewania budowę nowych systemów ciepłowniczych w miastach, które jeszcze ich nie posiadają, natomiast Włochy, Belgia i Niemcy stworzyły szeroko zakrojone programy wspierania wysokowydajnych elektrowni kogeneracyjnych. Belgia, Dania, Finlandia, Irlandia, Luksemburg, Niderlandy, Portugalia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo wprowadziły już dobrowolne porozumienia dotyczące efektywności energetycznej w celu zmniejszenia zużycia energii i zwiększenia konkurencyjności w sektorze przemysłowym. Austria stworzyła udany projekt ekologicznego klastra budowlanego, aby zwiększyć wydajność, konkurencyjność i innowacyjność przedsiębiorstw sektora budowlanego w Dolnej Austrii. W Szwecji przedsiębiorstwa mogą uzyskać pięcioletnie zwolnienie z podatku od energii elektrycznej, jeżeli uczestniczą w dobrowolnym systemie, który wymaga przeprowadzenia audytu energetycznego, wdrożenia systemu zarządzania energią oraz wprowadzenia środków określonych w ramach audytu, których okres zwrotu jest krótszy niż trzy lata Stan transpozycji dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej Wiele państw członkowskich nie zakończyło jeszcze transpozycji dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, przez co niektóre z nich nie mogą osiągnąć orientacyjnych krajowych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r., rynki efektywności energetycznej nie rozwijają się prawidłowo, a konsumenci i uczestnicy rynku nie mogą czerpać pełnych korzyści z efektywności energetycznej. Pełne i prawidłowe wdrożenie istniejących ram prawnych w zakresie efektywności energetycznej jest kluczowe dla osiągnięcia przez UE-28 celów w dziedzinie energii i klimatu na 2020 r. W związku z tym Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w celu zapewnienia pełnej i prawidłowej transpozycji. Konieczne są większe wysiłki na tym polu. Do tej pory Komisja wysłała do państw członkowskich 27 wezwań do usunięcia uchybienia oraz 20 uzasadnionych opinii za niezgłoszenie Komisji wszystkich przepisów krajowych niezbędnych do transpozycji wszystkich wymogów dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej. Ponadto Komisja zainicjowała kontakty dwustronne ze wszystkimi 28 państwami członkowskimi, prosząc o podanie wielu informacji na temat wdrożenia art. 7 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej. 13

14 4.8. Finansowanie Rynek efektywności energetycznej ma duży potencjał inwestycyjny, ale wciąż jest niewielki, rozdrobniony i uważa się go za ryzykowny. Ponadto jest on w dużej mierze uzależniony od subsydiów bezpośrednich lub pośrednich (w szczególności w odniesieniu do gruntownych renowacji budynków lub inwestycji w efektywność o ponadtrzyletnim okresie zwrotu nakładów). Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne są najważniejszym źródłem unijnego finansowania w tej dziedzinie. W ostatnich wieloletnich ramach finansowych (na lata ) UE przeznaczyła około 6,1 mld euro (2 % łącznych wydatków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)/Funduszu Spójności) na temat priorytetowy Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią. Ponad połowę tych środków UE (3,4 mld EUR) przeznaczono na efektywność energetyczną budynków publicznych i mieszkalnych. W latach % wsparcia dla efektywności energetycznej z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych udzielono w formie dotacji, podczas gdy pożyczki stanowiły jedynie 8 % unijnego wsparcia. Również w okresie finansowania dużą część środków przeznaczono na efektywność energetyczną. Szacuje się, że 13,3 z 45 mld EUR zostanie wykorzystanych na zwiększenie efektywności energetycznej budynków publicznych i mieszkalnych, wspierając niemal 1 mln gospodarstw domowych. Ponadto kwota 3,4 mld EUR zostanie przeznaczona na wsparcie efektywności energetycznej przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem małych i średnich przedsiębiorstw, dzięki czemu ponad przedsiębiorstw będzie miało większą efektywność energetyczną. Wykorzystanie tych środków będzie jednak wymagało wysokiej jakości projektów i uruchomienia prywatnych źródeł finansowania, aby zaspokoić zapotrzebowanie na inwestycje w zakresie efektywności energetycznej (ponad 100 mld EUR rocznie 28 ). W związku z tym europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne mają nową koncepcję: dotacje powinny być wykorzystywane wyłącznie w celu sfinansowania niedopasowania poziomu płynności projektu inwestycyjnego, tj. kosztów, które nie mogą być pokryte przez spodziewane oszczędności energii w rozsądnych ramach czasowych, lub na cele społeczne, np. rozwiązanie problemu ubóstwa energetycznego. Zamiast dotacji należy wykorzystywać instrumenty finansowe do zmniejszenia kosztów finansowania tych projektów, którym niewiele brakuje do uzyskania kredytu bankowego. Fundusze publiczne i prywatne muszą współpracować, wówczas będą w stanie przyciągnąć kapitał prywatny oraz zapewnić lepsze i większe inwestycje w efektywność energetyczną 29. W latach UE dąży do dwukrotnie większego wykorzystania instrumentów finansowych w formie pożyczek, gwarancji lub kapitału. Zmiana ta ma zachęcić do prywatnego finansowania i wspomóc projekty o małej skali, które dominują w obszarze efektywności energetycznej. Ponadto utworzenie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) w 2015 r. zapewni dodatkowe środki dla państw członkowskich i promotorów projektów na zwiększanie skali i udoskonalanie systemów efektywności energetycznej (w tym systemów współfinansowanych z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych), w szczególności dzięki łączeniu projektów w ramach większych operacji inwestycyjnych. Poprawiły się ogólne ramy rynkowe w zakresie kredytów konsumenckich i hipotecznych, ale nadal utrzymują się istotne problemy związane z finansowaniem środków dotyczących efektywności energetycznej. Inwestycje w UE zależą od warunków makroekonomicznych i 28 Zob Dotacje powinny być stosowane jedynie wtedy, gdy finansowanie komercyjne nie zdałoby egzaminu (grupy o niskich dochodach, mieszkania socjalne, ubóstwo energetyczne). Należy łączyć dotacje z finansowaniem komercyjnym, tak aby końcowe produkty finansowe były atrakcyjne dla rynku. 14

15 polityki niskich stóp procentowych prowadzonej przez Europejski Bank Centralny (EBC). Większość europejskich banków nie oferuje produktów przeznaczonych konkretnie na inwestycje w efektywność energetyczną, można jednak założyć, że stopy procentowe stosowane w przypadku kredytów, z których finansowane są również środki w zakresie efektywności energetycznej, są objęte tendencją do obniżki bankowych stóp oprocentowania przez EBC. Na przykład z ostatnich statystyk EBC wynika, że stopa oprocentowania kredytów konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych (z zabezpieczeniem lub gwarancjami) udzielonych w sierpniu 2015 r. kształtowała się w przedziale 3,30 % 4,53 % (w zależności od tego, czy chodzi o stopę zmienną czy stałą). Stopy te spadły o około 22 % w stosunku do ubiegłego roku. Brakuje zaufania rynku do inwestycji w efektywność energetyczną na większą skalę jako szczególnej grupy aktywów. Takie inwestycje i ich zapotrzebowanie na finansowanie musi opierać się na szerszych podstawach, w tym na uwolnionym przepływie środków pieniężnych operatorów (ze względu na niższe koszty energii) oraz na wzroście wartości majątku (ze względu na ich wyższą efektywność energetyczną). Muszą im towarzyszyć także przewidywalne długoterminowe ramy inwestycyjne Oszczędności energii końcowej w 2016 r. wymagane na mocy dyrektywy 2006/32/WE w sprawie usług energetycznych Dyrektywa 2006/32/WE zobowiązała państwa członkowskie do określenia i dążenia do osiągnięcia krajowych wartości docelowych w zakresie oszczędzania energii na poziomie przynajmniej 9 % oszczędności energii końcowej w 2016 r. Większość przepisów tej dyrektywy została zastąpiona bardziej precyzyjnymi przepisami dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej. Wymogi dotyczące celu na poziomie 9 % zostaną uchylone dopiero w 2017 r. Państwa członkowskie zostały zatem zobowiązane do przekazania informacji na temat celu dotyczącego oszczędności na 2016 r. w krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii z 2014 r. 19 państw członkowskich oświadczyło, że wymagane oszczędności zostaną osiągnięte do 2016 r., a z planów 7 państw członkowskich nie wynika jasno, czy cel dotyczący oszczędności zostanie osiągnięty PODSUMOWANIE W sprawozdaniu wykazano, że państwa członkowskie, oprócz szeregu środków polityki UE (np. dotyczących ekoprojektu, etykietowania, EU ETS, norm dotyczących samochodów), wprowadziły środki w dziedzinie efektywności energetycznej w przemyśle, sektorze mieszkaniowym, usług, transportu i produkcji energii. Z krajowych planów wynika, że większość państw członkowskich zwiększyła swoje wysiłki na tym polu oraz wzmocniła istniejące środki w zakresie efektywności energetycznej lub wprowadziła nowe. Mając na uwadze, że, aby zrealizować cele na 2020 r., UE-28 musi zmniejszyć zużycie energii pierwotnej o średnio 11,9 Mtoe rocznie (2,7 Mtoe wyrażone w postaci zużycia energii końcowej) w stosunku do poziomu z 2013 r., można stwierdzić, że pomimo osiągnięć poprzednich lat potrzebne są dodatkowe wysiłki, zwłaszcza w budownictwie, transporcie i sektorze produkcji energii. Wskaźniki wykonania na lata , które wykorzystano w niniejszym sprawozdaniu do przeanalizowania postępów w zakresie efektywności energetycznej, wykazują duże różnice między państwami członkowskimi. Niemniej jednak większość tych wskaźników poprawiła się na poziomie ogólnoeuropejskim. Najważniejsze wyjątki to wzrost zużycia energii końcowej w latach oraz spadek ilości energii cieplnej wytwarzanej w elektrowniach kogeneracyjnych w latach Węgry i Rumunia zgłosiły ostateczne wersje swoich planów dopiero w 2015 r. W związku z tym nie przeprowadzono jeszcze szczegółowej analizy. 15

16 Mimo że niektóre państwa członkowskie niedawno podwyższyły swoje orientacyjne wartości docelowe w zakresie efektywności energetycznej wyrażone w postaci zużycia energii pierwotnej (wartości te sumują się teraz do 17,6 %), UE-28 jako całość pozostaje poniżej wymaganego poziomu 20 %. Aby odrobić dystans brakujący do osiągnięcia celu na 2020 r. wyrażonego w postaci zużycia energii pierwotnej, państwa członkowskie powinny przyspieszyć realizację krajowych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej na rok 2020 lub przekroczyć te wartości. Warto zauważyć, że niektóre państwa członkowskie, takie jak Austria, Belgia, Francja, Niemcy, Malta, Niderlandy, Szwecja i Zjednoczone Królestwo, już postawiły sobie wyjątkowo ambitne cele. Chorwacja, Finlandia, Grecja i Rumunia, które wyznaczyły mniej ambitne cele na 2020 r. w świetle spodziewanego wzrostu PKB w latach , mogłyby ponownie przeanalizować, w jaki sposób wyższa efektywność energetyczna może zwiększyć bezpieczeństwo dostaw energii, konkurencyjność i zrównoważoność. Liczne państwa członkowskie opracowały skuteczne strategie ograniczania zużycie energii pierwotnej. Niemniej jednak, w latach Belgia, Estonia, Francja, Niemcy, Niderlandy, Polska i Szwecja będą musiały szybciej zmniejszać zużycie energii pierwotnej niż w latach , aby osiągnąć orientacyjne wartości docelowe dotyczące zużycia energii pierwotnej na 2020 r. Jeżeli chodzi o zużycie energii końcowej, niniejsze sprawozdanie wykazuje tendencję spadkową w większości państw członkowskich od 2005 r. Oprócz polityki w dziedzinie efektywności energetycznej do tej tendencji niewątpliwie przyczynił się kryzys gospodarczy. Austria, Belgia, Estonia, Francja, Niemcy, Litwa, Malta i Słowacja wyznaczyły sobie wartości docelowe dotyczące zużycia energii końcowej w 2020, które wymagają, by w latach zużycie to spadało szybciej niż w okresie Sytuacja w tych państwach będzie zależeć od zdecydowanego wdrażania systemów zobowiązujących do oszczędności energii na mocy art. 7 dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej lub od zastosowania alternatywnych środków, które pozwolą konsumentom na uzyskanie oszczędności energii końcowej i pieniędzy w perspektywie krótko- i długoterminowej. Analizując sytuację w sektorach na poziomie państw członkowskich, można dostrzec obiecującą, ogólną pozytywną tendencję w zakresie energochłonności końcowej w przemyśle w większości państw członkowskich. Niemniej jednak energochłonność przemysłu w państwie o najlepszych wynikach w tej dziedzinie jest siedmiokrotnie niższa niż w państwie zajmującym ostatnie miejsce pod tym względem. Cypr, Irlandia, Grecja, Węgry i Łotwa mogłyby wzorować się na pozytywnych rozwiązaniach z innych państw członkowskich, aby odwrócić tendencję wzrostową energochłonności końcowej w przemyśle. Jeżeli chodzi o sektor mieszkaniowy, większość państw członkowskich zmniejszyła w ostatnich latach zapotrzebowanie na energię, wdrażając środki w zakresie efektywności energetycznej przeznaczone dla tego sektora. Dzięki nim gospodarstwa domowe mogą osiągnąć ten sam poziom komfortu za niższą cenę. Konsumenci w Belgii, Estonii, Włoszech, na Łotwie, Malcie, w Polsce, Rumunii i Słowenii odnieśliby korzyści, gdyby kraje te realizowały bardziej zdecydowaną politykę ograniczania zużycia energii w sektorze mieszkaniowym. W tych państwach zużycie energii na jednego mieszkańca wzrosło w ciągu ostatnich lat. Aby konsumenci mogli ograniczać zużycie energii, państwa członkowskie powinny lepiej informować ich o możliwościach w zakresie efektywności energetycznej oraz w dalszym ciągu poprawiać warunki inwestycyjne dla klientów indywidualnych, aby przyspieszyć obecne bardzo niskie tempo renowacji budynków istniejących w Europie. Ponadto konieczne są działania bardziej ukierunkowane na konsumentów w celu skutecznego zwalczenia problemu ubóstwa energetycznego. 16

17 Ze względu na to, że sektor usług będzie się nadal rozwijać, ukierunkowane środki w zakresie efektywności energetycznej mogłyby przyczynić się do zrównoważenia wzrostu zużycia energii końcowej w tym sektorze oraz umożliwić kontynuację pozytywnej tendencji do zmniejszania energochłonności tej branży na poziomie UE. W szczególności Cypr, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Włochy, Luksemburg i Hiszpania mogłyby wprowadzić stosowne środki lub zwiększyć intensywność już istniejących środków w celu zrównoważenia wzrostu energochłonności sektora usług, jaki miał miejsce w ostatnim okresie. Należy podejmować kolejne działania dotyczące sektora transportu, aby zachęcać do większego wykorzystania zbiorowego transportu pasażerskiego, a także do zwiększenia udziału kolei oraz transportu śródlądowego w transporcie towarów. Pomimo niedawnych postępów w zakresie efektywności energetycznej i ograniczenia zapotrzebowania na energię w sektorze transportu, jego duży udział w całkowitym zużyciu energii końcowej na poziomie UE-28 sprawia, że konieczne są dalsze działania w dziedzinie efektywności energetycznej, aby osiągnąć cele na 2020 r. W związku z powyższym Komisja zaleca państwom członkowskim zdecydowane wdrożenie środków dotyczących transportu opisanych w krajowych planach działania na rzecz racjonalizacji zużycia energii oraz podejmowanie dalszych działań w celu zmniejszenia zużycia energii w sektorze transportu. Do poprawy efektywności energetycznej w transporcie powinny przyczynić się także działania państw członkowskich na rzecz promowania alternatywnych paliw i pojazdów/statków oraz budowy odpowiedniej infrastruktury (zgodnie z wymogami dyrektywy 2014/14/UE). W planie działania na rzecz unii energetycznej Komisja zapowiedziała komunikat w sprawie działań potrzebnych do obniżenia emisyjności sektora transportu, które uzupełnią środki wprowadzane przez państwa członkowskie. Ogólnie rzecz biorąc, państwa członkowskie muszą zintensyfikować swoje działania w dziedzinie efektywności energetycznej, aby zapewnić osiągnięcie orientacyjnych wartości docelowych do 2020 r. lub nawet je przekroczyć, aby zagwarantować, że Unia Europejska zrealizuje swój cel zakładający obniżenie zużycia o 20 % do 2020 r. W związku z tym niezbędne jest pełne wdrożenie europejskich ram prawnych dotyczących efektywności energetycznej. Umożliwiają one rozwój rynków usług w zakresie efektywności energetycznej oraz wyeliminowanie istniejących barier rynkowych dla inwestycji w dziedzinie efektywności energetycznej. Istotne jest jednak także wdrażanie ram prawnych dotyczących obniżenia emisji gazów cieplarnianych np. w sektorze nieobjętym systemem handlu uprawnieniami do emisji lub wprowadzenie niedawno przyjętych rezerw stabilności rynkowej dla sektora objętego systemem handlu uprawnieniami do emisji, gdyż te dwa obszary polityki są ze sobą powiązane i wzajemnie się wspierają. Z myślą o realizacji celów na 2030 r. Komisja zastanowi się w 2016 r., w jaki sposób można dodatkowo ulepszyć ramy efektywności energetycznej w oparciu o ramy dotyczące efektywności produktów, które zostały już poddane takiemu przeglądowi, w perspektywie istotnej roli (i) dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oraz (ii) dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (w szczególności jej art. 7). Przegląd ten powinien pomóc wszystkim zainteresowanym stronom (rządom krajowym, władzom regionalnym i lokalnym, przedsiębiorstwom z branży efektywności energetycznej, konsumentom, instytucjom finansowym itd.) w zrealizowaniu potencjalnych opłacalnych oszczędności energii w perspektywie długoterminowej w odniesieniu do celów w zakresie klimatu i energii na 2030 i 2050 r. Komisja będzie nadal uważnie śledzić postępy państw członkowskich w realizacji orientacyjnych krajowych wartości docelowych w zakresie efektywności energetycznej na 2020 r. oraz wdrażanie dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej. Co roku Komisja 17