Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga

Transkrypt

1 1 z :26 6 maja 2010, 08:21 Autor: Dawid Petka czytano: razy Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga W poprzednim odcinku cyklu "Kompozycja w fotografii krajobrazu" omówiliśmy elementarne zasady tworzenia kompozycji, czyli regułę trójpodziału i spójności. Żeby jednak tworzona fotografia wyglądała na kompletną, trzeba oba te wyznaczniki zespolić. Tym czymś, co uzupełnia i łączy poznane w poprzednim odcinku zasady, jest kierunek. Czytaj także: cz.1 Podstawy cz. 3 Linia, kształt i kolor cz. 4 Wpływ obiektywu na kompozycję cz. 5 Jak kompozycja wpływa na znaczenie fotogafii. Podsumowanie cyklu Kierunek jest to cecha, która najbardziej zależy od kontekstu kulturowego. W tym przypadku ma swoje źródło oczywiście w schemacie czytania i pisania czyli najnaturalniejszy jest wtedy, gdy przebiega od lewej do prawej strony. Co to jednak znaczy? Jak odnieść kierunek do fotografii? Odpowiedź na to pytanie staje się jaśniejsza, gdy uświadomimy sobie, że kierunek istnieje tylko poprzez dynamikę. Wynika z tego, że musimy mieć co najmniej dwa elementy, które nadadzą naszej kompozycji kierunek. W praktyce najczęściej jest to główny motyw zdjęcia wraz z motywem uzupełniającym, którego obecność w kontekście tworzenia kierunku wyraża się w istnieniu bądź nieistnieniu. Poprzez analogię do fizyki, wektor tworzący kierunek musi posiadać również zwrot. W praktyce o tym atrybucie decyduje siła motywów (proszę jednak nie utożsamiać pojęć kierunku znanego z fizyki z tym samym pojęciem używanym w sztukach graficznych. Rozróżnienie to tłumaczy, dlaczego mówimy o "wektorze tworzącym kierunek poprzez zwrot", a nie o "wektorze posiadającym kierunek i zwrot"). Zwrot przebiega od motywu silniejszego ku słabszemu. W tym miejscu nadmienić trzeba, że siła nie jest tożsama z hierarchicznością motywów. Główny motyw nie musi być wcale najsilniejszy. Ta cecha określa jedynie graficzne, czysto kompozycyjne elementy obrazu. Wiemy zatem jak tworzy się i określa kierunek, przypatrzmy się więc temu zagadnieniu w praktyce. [kn_advert] Jak wspomnieliśmy wcześniej, kultura europejska za naturalny kierunek uznaje ten, który charakterystyczny jest dla pisania i czytania. Z tego względu, najczęściej w kompozycjach dynamicznych (por. odcinek pierwszy niniejszego cyklu) główny motyw umieszczany jest w prawej części.

2 Fot. Dawid Petka Wzrok prowadzony jest od lewej do prawej części obrazu. Gdyby kompozycję tę odbić w poziomie, sprawiałaby nienaturalne wrażenie. Lewa strona kompozycji powinna ją równoważyć. W takich przypadkach wzrok odbiorcy w pierwszej kolejności zwraca się ku części 1 (jej rola często sprowadza się do określenia kontekstu), by zaraz potem przeskoczyć w stronę części 2 (czyli ku motywowi głównemu). Taki sposób ruchu gałek ocznych uznajemy za naturalny zauważmy, że gdyby kompozycję taką odbić w poziomie, ruch oczu towarzyszący tej operacji wydawałby się sztuczny, niewygodny. Kontekst kulturowy i przypadek 1 Przypadek 2 W nieco inny sposób rozpatrywać należy kompozycje pionowe. Tworzone są one najczęściej na bazie kierunku wzdłuż przekątnej. W odniesieniu do fotografii krajobrazowej, wektor tworzący ten kierunek rozciąga się najczęściej od lewego dolnego rogu ku prawemu górnemu. 2 z :26

3 Kompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga 3z8 Fot. Dawid Petka Kamienie na pierwszym planie przyciągają wzrok, po czym kierują go na odległe wzgórza. [kn_advert] Szczególne znaczenie ma to w przypadku stosowania obiektywów szerokokątnych. Dlaczego akurat taki kierunek? Ma to oczywisty związek z pionowym ruchem w kompozycji, który - wbrew fizyce (i logice) najlżejszy wydaje się, gdy przebiega od dołu ku górze. Przyczyną tego jest zakorzenione w kulturze poczucie wyższości duchowości nad cielesnością, czyli - mocno upraszczając - nieba nad ziemią. W religii chrześcijańskiej, bardzo ważnej dla zachodniej kultury, symbolika nieba jest jasna i oczywista łączy się z nim zbawienie duszy i wieczne szczęście. Piekło natomiast umiejscawiane jest opozycyjnie, pod ziemią. Za tym natomiast idzie waloryzacja figury wznoszenia w ikonografii chrześcijańskiej :26

4 4 z :26 Ekstaza św. Franciszka, Caravaggio Jako że przez stulecia sztuka związana była z religią, oczywistym staje się, że kompozycje musiały "piąć się" ku niebu (stąd np. strzelistość gotyckich katedr). W połączeniu z ruchem poziomym otrzymujemy więc kombinację od lewej do prawej i do góry. Obrazowość chrześcijańska taki ruch uznaje za czysty (zob. obraz Caravaggia Ekstaza św. Franciszka). Jego przeciwieństwem jest ruch z lewej do prawej, ale w dół (zob. obraz Rubensa Zdjęcie z krzyża).

5 5 z :26 Zdjęcie z krzyża, Rubens Problem ten najlepiej chyba ilustrują zdjęcia Galena Rowella. Większość z tworzonych przez niego fotografii powstała przy pomocy obiektywu szerokokątnego. Zwróćmy uwagę na sposób, w jaki tworzy on swoje zdjęcia:

6 6 z :26 Fot. Galen Rowell

7 ompozycja w fotografii krajobrazu, cz. 2 - Kierunek i równowaga 7 z :26 Fot. Galen Rowell O skutkach wyboru i użycia obiektywów o różnych ogniskowych, mówić będziemy w IV części cyklu "Kompozycja w fotografii krajobrazu". Równowaga W związku z genezą kierunku, istnieje oczywiście pojęcie równowagi w obrazie. Zastosowanie zasady równowagi jest konieczne do uzyskania obrazów spójnych i harmonijnych, jednak - jak zwykle - możliwe są pewne odstępstwa, gdy świadomie chcemy osiągnąć zamierzony efekt.

8 8 z :26 Fot. Dawid Petka Silny graficznie motyw czerwonego tulipana równoważony jest przez mocniejszą ilościowo przestrzeń tworzoną przez trawę. Główna zasada równowagi jest prosta - element silniejszy równoważy lżejszy. Znów odnieść wypada się do fizyki - prócz wagi, istotne jest umiejscowienie środka ciężkości. Równowaga stanowi prawdopodobnie najbardziej intuicyjnie wyczuwalną regułę. Jej stosowanie usprawniamy wraz z nabywaniem doświadczenia. Kierunek i równowaga pomagają zapanować nad chaosem w kompozycji. Działając w parze z poznanymi w pierwszym odcinku zasadami, doprowadzają do tworzenia dopracowanych fotografii krajobrazu. Podkreślić należy, że to właśnie fotografia pejzażowa jest najbardziej wymagającą dziedziną jeśli chodzi o kompozycję. Wszelkie ubytki od razu są widoczne i rażą brakiem estetyki. W odcinku następnym zajmiemy się natomiast opisem elementów składających się na obraz - zarówno pod względem graficznym, jak i tematycznym (w naszym przypadku będą to elementy składowe krajobrazu). Czytaj także: cz.1 Podstawy cz. 3 Linia, kształt i kolor cz. 4 Wpływ obiektywu na kompozycję cz. 5 Jak kompozycja wpływa na znaczenie fotogafii. Podsumowanie cyklu [kn_advert]