Szko ly strukturalizmu cz. 1.:praska szko la funkcjonalna

Transkrypt

1 Szko ly strukturalizmu cz. 1.: praska szko la funkcjonalna Uniwersytet Kardyna la Stefana Wyszyńskiego

2 1 Szko ly strukturalne 2

3 G lówne cechy szkó l strukturalnych odróżnianie synchronii i diachronii odróżnianie języka i mowy, jednostek langue i jednostek parole uwypuklanie opozycji; badanie zarówno stosunków syntagmatycznych, jak i paradygmatycznych wymagania metodologiczne: prostota, kompletność, konsekwencja, obiektywność, formalność

4 G lówne cechy szkó l strukturalnych odróżnianie synchronii i diachronii odróżnianie języka i mowy, jednostek langue i jednostek parole uwypuklanie opozycji; badanie zarówno stosunków syntagmatycznych, jak i paradygmatycznych wymagania metodologiczne: prostota, kompletność, konsekwencja, obiektywność, formalność

5 G lówne cechy szkó l strukturalnych odróżnianie synchronii i diachronii odróżnianie języka i mowy, jednostek langue i jednostek parole uwypuklanie opozycji; badanie zarówno stosunków syntagmatycznych, jak i paradygmatycznych wymagania metodologiczne: prostota, kompletność, konsekwencja, obiektywność, formalność

6 G lówne cechy szkó l strukturalnych odróżnianie synchronii i diachronii odróżnianie języka i mowy, jednostek langue i jednostek parole uwypuklanie opozycji; badanie zarówno stosunków syntagmatycznych, jak i paradygmatycznych wymagania metodologiczne: prostota, kompletność, konsekwencja, obiektywność, formalność

7 G lówne cechy szkó l strukturalnych odróżnianie synchronii i diachronii odróżnianie języka i mowy, jednostek langue i jednostek parole uwypuklanie opozycji; badanie zarówno stosunków syntagmatycznych, jak i paradygmatycznych wymagania metodologiczne: prostota, kompletność, konsekwencja, obiektywność, formalność

8 Klasyczne szko ly strukturalizmu 1.: Praskie Ko lo Lingwistyczne (szko la praska, szko la funkcjonalna, funkcjonalizm) Jan Mukařovský Vilém Mathesius

9 Klasyczne szko ly strukturalizmu 1.: Praskie Ko lo Lingwistyczne (szko la praska, szko la funkcjonalna, funkcjonalizm) Roman Jakobson Niko laj Trubiecki

10 Klasyczne szko ly strukturalizmu 2.: szko la amerykańska (dystrybucjonizm, deskryptywizm) Leonard Bloomfield prekursor deskryptywizmu Charles Hockett Zellig Harris

11 Klasyczne szko ly strukturalizmu 3. szko la kopenhaska (glossematyka) Louis Hjelmslev

12 Pozosta le szko ly strukturalne 1. Szko la genewska. 2. Szko la wiedeńska. 3. Szko la moskiewska. 4. Szko la londyńska....

13 Dzia lalność Praskiego Ko la Lingwistycznego ( ) Travaux du Cercle Linguistique de Prague Tezy Praskiego Ko la (1929) program teoretyczny oraz postulaty w zakresie badań slawistycznych (problem scs, transkrypcja fonetyczna i fonologiczna języków s lowiańskich, geografia lingwistyczna, leksykografia, gramatyka normatywna itp.).

14 Język jako system funkcjonalny 1. Celowościowe, funkcjonalne ujęcie języka język jako system środków wyrazu s lużących do jakiegoś określonego celu. 2. zróżnicowanie systemu języka. 3. Postulat badań systemowych oraz funkcjonalnych również w diachronii.

15 Funkcje języka propozycja Romana Jakobsona KONTEKST f. poznawcza NADAWCA KOMUNIKAT ODBIORCA f. emotywna f. poetycka f. konatywna KONTAKT f. fatyczna Roman Jakobson KOD f. metajęzykowa

16 Język artystyczny jako jeden z systemów w systemie Język artystyczny jako autoteliczna odmiana języka. Jan Mukařovský

17 Niko laja Trubieckiego model strukturalnych badań lingwistycznych Podstawy fonologii (1939) opis systemu fonologicznego oparty na relacjach funkcjonalnych (opozycjach). Niko laj Trubiecki

18 Trubieckiego cd.: funkcje elementów fonicznych 1. Funkcja delimitatywna. Przyk lady: inicjalne lub finalne miejsce akcentu; fonemy występujące tylko na początku lub na końcu morfemów (ang. /h/, /n/). 2. Funkcja kulminatywna (wierzchotwórcza). Przyk lady: akcent, samog loska = sylaba. 3. Funkcja dystynktywna. Przyk lady: ang. export eksport, export eksportować ; ros. знаком znakiem, знаком znajomy ; dystynktywna natura fonemów.

19 Trubieckiego cd.: g lówne pojęcia fonologii Pojęcie fonemu jako jednostki z lożonej wiązki cech dystynktywnych. Dystynktywna natura fonemów. Cechy dystynktywne. Przyk lady: przedniość, ustność, wargowość, szczelinowość. Warianty fonologiczne. Typy i dystrybucja wariantów.

20 Trubieckiego cd.: typy opozycji fonologicznych 1. Opozycje bilateralne opozycje multilateralne. Przyk lady: opozycja dźwięczności, nosowości/ustności opozycja miejsca a. sposobu artykulacji. 2. Opozycje prywatywne opozycje gradualne opozycje ekwipolentne. Przyk lady: opozycja dźwięczności opozycje stopnia otwarcia samog losek opozycja miejsca artykulacji. 3. Opozycje izolowane opozycja skorelowane. Przyk lady: /r/ : /l/ /k/ : /g/, /s/ : /z/ Opozycje sta le opozycje neutralizowane.

21 Trubieckiego cd.: neutralizacja opozycji Archifonem element pojawiający się w miejscu neutralizacji opozycji. Przyk lady: zzielenieć : źzielenieć; rozszerzyć.

22 binarna Jakobsona Binarność opozycji. 12 uniwersalnych cech dystynktywnych (akustycznych i audytywnych). Przyk lady: (nie)wokaliczność, (nie)konsonantyczność, skupienie/rozproszenie, (nie)napięcie, (bez)dźwięczność, (nie)nosowość, (nie)ciąg lość, ciemność/jasność, (nie)molowość. diachroniczna Jakobsona.

23 jako nauka o relacjach Pojęcie opozycji morfologicznej. Przyk lady: kot koty, kot kota, pisze pisa l, robię robi, robi robi laby, robić zrobić. Binarność i niesymetryczność opozycji morfologicznych. Cz lon nacechowany (+) i nienacechowany (0). Przyk lady: kupi l (+) kupowa l (0); napisa l (+) napisze (0); nauczycielka (+) nauczyciel (0). Neutralizacja opozycji morfologicznej. Archimorfem. Przyk lady: ma le (liczba, przypadek), pięć (rodzaj, przypadek), robi (rodzaj).

24 Sk ladnia funkcjonalna Viléma Mathesiusa Vilém Mathesius Aktualne rozcz lonkowanie zdania (struktura tematyczno-rematyczna) jako uniwersalna w lasność wypowiedzi. Przyk lad: Jan jest smutny Smutny jest Jan/To w laśnie Jan jest smutny.

25 Badania nad typologią języków Roman Jakobson: problem uniwersaliów je zykowych Niko laj Trubiecki: pojęcie ligi je zykowej

26 Dziękuję za uwagę :) Temat następnego wyk ladu: Szko ly strukturalizmu cz. 2.: dystrybucjonizm. Zapraszam!