Gramatyka generatywno-transformacyjna

Transkrypt

1 Uniwersytet Kardyna la Stefana Wyszyńskiego

2 1 Noam Chomsky twórca gramatyki generatywno-transformacyjnej 2

3 Noam Chomsky cz lowiek-instytucja uczeń Zelliga Harrisa, profesor Massachusetts Institute of Technology (od 1955 r.) dzia lalność polityczna dzia lalność w zakresie filozofii i medioznawstwa (por. ur r.

4 Noam Chomsky cz lowiek-instytucja uczeń Zelliga Harrisa, profesor Massachusetts Institute of Technology (od 1955 r.) dzia lalność polityczna dzia lalność w zakresie filozofii i medioznawstwa (por. ur r.

5 Noam Chomsky cz lowiek-instytucja uczeń Zelliga Harrisa, profesor Massachusetts Institute of Technology (od 1955 r.) dzia lalność polityczna dzia lalność w zakresie filozofii i medioznawstwa (por. ur r.

6 Noam Chomsky cz lowiek-instytucja uczeń Zelliga Harrisa, profesor Massachusetts Institute of Technology (od 1955 r.) dzia lalność polityczna dzia lalność w zakresie filozofii i medioznawstwa (por. ur r.

7 Najs lynniejsze prace lingwistyczne Chomsky ego Syntactic Structures (1957) Aspects of the Theory of Syntax (1965) tzw. teoria standardowa Cartesian Linguistics: A Chapter in the History of Rationalist Thought (1966) The Sound Pattern of English (1968) [wspó lautor: Morris Halle] Prawdziwa czy b lędna, Chomsky ego teoria gramatyki jest niewątpliwie najbardziej dynamiczna i wp lywowa; żaden językoznawca, który pragnie iść z duchem czasu w uprawianiu swojej dyscypliny, nie może sobie pozwolić na zignorowanie teoretycznych tez Chomsky ego. (John Lyons)

8 Najs lynniejsze prace lingwistyczne Chomsky ego Syntactic Structures (1957) Aspects of the Theory of Syntax (1965) tzw. teoria standardowa Cartesian Linguistics: A Chapter in the History of Rationalist Thought (1966) The Sound Pattern of English (1968) [wspó lautor: Morris Halle] Prawdziwa czy b lędna, Chomsky ego teoria gramatyki jest niewątpliwie najbardziej dynamiczna i wp lywowa; żaden językoznawca, który pragnie iść z duchem czasu w uprawianiu swojej dyscypliny, nie może sobie pozwolić na zignorowanie teoretycznych tez Chomsky ego. (John Lyons)

9 Mentalizm reakcja na behawioryzm Bloomfielda B lędem jest twierdzenie, że język to system komunikacji. S luży on bowiem do wyrażania myśli, a to coś ca lkiem odmiennego. Oczywiście, można go używać do komunikacji, podobnie jak komunikowaniu się mogą s lużyć wszelkie ludzkie czynności, na przyk lad sposób chodzenia, ubiór lub fryzura. Komunikacja jednak w każdym przydatnym znaczeniu tego określenia nie jest w laściwą funkcją języka. (Noam Chomsky) Język jako zjawisko mentalne.

10 Uniwersalizm i natywizm Struktura języka wyznaczana przez strukturę umys lu, determinowana biologicznie, powszechna i uniwersalna, wspólna wszystkim ludziom (gramatyka uniwersalna). Język jako podstawowy element konstytuujący naturę ludzką. Potencja l językowy cz lowieka: Ludzka wiedza ani rozumienie nie pochodzą z indukcji. [... ] Doświadczenie wype lnia pewne opcje, które wrodzone struktury umys lu pozostawiają otwarte. (Noam Chomsky)

11 Twórczy, generatywny charakter języka zdanie1 dane czarna skrzynka gramatyka zdanie2 zdanie3 Gramatyka jako maszynka do produkowania zdań.

12 Postulat modelowania twórczego charakteru języka Konieczność nie tylko opisu i eksplikowania faktów, ale wyjaśnienia mechanizmu dzia lania języka. Modelowanie implicytnej kompetencji oraz performancji. Wymogi metodologiczne modelu: ścis lość, eksplicytność, formalizm, algorytmiczność.

13 Postulat modelowania twórczego charakteru języka Konieczność nie tylko opisu i eksplikowania faktów, ale wyjaśnienia mechanizmu dzia lania języka. Modelowanie implicytnej kompetencji oraz performancji. Wymogi metodologiczne modelu: ścis lość, eksplicytność, formalizm, algorytmiczność.

14 Postulat modelowania twórczego charakteru języka Konieczność nie tylko opisu i eksplikowania faktów, ale wyjaśnienia mechanizmu dzia lania języka. Modelowanie implicytnej kompetencji oraz performancji. Wymogi metodologiczne modelu: ścis lość, eksplicytność, formalizm, algorytmiczność.

15 Postulat modelowania twórczego charakteru języka Konieczność nie tylko opisu i eksplikowania faktów, ale wyjaśnienia mechanizmu dzia lania języka. Modelowanie implicytnej kompetencji oraz performancji. Wymogi metodologiczne modelu: ścis lość, eksplicytność, formalizm, algorytmiczność.

16 Zadania gramatyki generatywnej Skonstruowanie modelu imitującego dzia lanie języka-systemu, zdającego sprawę z ludzkiej zdolności do tworzenia nieskończenie wielu (potencjalnie nieskończenie d lugich) zdań gramatycznych i odrzucania zdań niegramatycznych (modelowanie kompetencji idealnego użytkownika języka). I-language (je zyk wewne trzny, mentalny) jako obiekt badania; E-language (je zyk zewne trzny, czyli spo leczny) jako artefakt, część wspólna wszystkich języków wewnętrznych.

17 Modele gramatyki cz. 1. gramatyka skończenie stanowa The boy a kicked ball. A girl loves her father These men have read many books

18 Modele gramatyki cz. 2. gramatyka struktur frazowych Adj Happy NP N linguists S V make VP DET a NP N diagram. Regu ly przepisywania S NP + VP NP Adj + N VP V + NP NP DET + N Adj happy N linguists V make DET a N diagram

19 Modele gramatyki cz. 2. gramatyka struktur frazowych Adj Happy NP N linguists S V make VP DET a NP N diagram. Regu ly przepisywania S NP + VP NP Adj + N VP V + NP NP DET + N Adj happy N linguists V make DET a N diagram

20 Modele gramatyki cz. 3. gramatyka generatywno-transformacyjna Dwuetapowość tworzenia zdań: 1 generowanie zdań bazowych, ja drowych (kernel sentences), 2 transformowanie ich w zdania wyjściowe. Dwa poziomy budowy zdania: 1 struktura g le boka (warstwa semantyczno-logiczna), 2 struktura powierzchniowa (warstwa fonetyczno-fizyczna). Przyk lady: kobieta krzyczy krzyk kobiety, książka zosta la przeczytana przez ucznia uczeń przeczyta l książkę // venio Romam video Romam, ża luje Jana mdli Jana.

21 Modularność gramatyki SKŁADNIA SEMANTYKA FONOLOGIA

22 Problem semantyki *Colorless green ideas sleep furiously. Uzupe lnianie modelu o znaczniki semantyczne leksemów, informujące o kategorialnych cechach semantycznych wyrazu (np. m lody, żeński, żywotny itp.), i wyróżniki semantyczne, wnoszące dalsze, bardziej szczegó lowe informacje semantyczne, oraz o regu ly projekcyjne, opisujące możliwości kombinatoryczne jednostek.

23 Dziękuję za uwagę :) Temat następnego wyk ladu: Lingwistyka rosyjska: Igor Mielczuk i model sens tekst. Zapraszam!