Psychologiczne aspekty zarządzania finansami

Transkrypt

1 Psychologiczne aspekty zarządzania finansami

2 Zakres tematyczny: Podejmowanie decyzji finansowych Racjonalność i nieracjonalność decyzji Ryzyko w psychologii finansowej

3 Piramida zachowań finansowych Zarządzanie majątkiem Oszczędzanie na cel Zabezpieczenie i bufor Zarządzanie gotówką G. Wąsowicz Kiryło Psychologia finansowa. O pieniądzach w życiu człowieka., Warszawa, Wyd. Delfin

4 Pieniądze z comiesięcznej pensji otrzymywane na konto przeznaczone na utrzymanie podstawowych potrzeb. Poziom 1

5 Poziom 2 Odkładanie pieniędzy na tzw. czarną godzinę Zakładanie konta oszczędnościowego

6 Poziom 3 Oszczędzanie na określony cel Decyzje o zaciągnięciu kredytu

7 Poziom 4 Korzystanie z pomocy doradców finansowych Inwestycje w akcje na giełdzie, nieruchomości

8 Inwestorzy przy podejmowaniu decyzji kierują się przede wszystkim maksymalizacją zysku przy jednoczesnym minimalizowaniu ryzyka.

9 Efekt unikania strat Jego głównym celem jest obrona za wszelką cenę inwestora przed skończeniem na minusie. Przykładem może być giełda gdzie mamy do czynienia z inwestorami aktywnymi i pasywnymi.

10 Efekt utopionych kosztów To zjawisko polegające na tym, że ludzie maja skłonność do trzymania się wcześniej podjętych decyzji nawet w sytuacji gdy okazały się one niekorzystne.

11 Księgowanie umysłowe Przedsiębiorca każdą inwestycję rozważa osobno przewidując zyski i straty.

12 Efekt posiadania Inwestor dziedziczy majątek i podejmuje decyzję co dalej z nim będzie robił, czy np. sprzeda czy zostanie w danej firmie.

13 Efekt status quo W sytuacjach skomplikowanych ludzie wolą przystać na propozycje podawane odgórnie, wolą istniejący stan rzeczy.

14 Efekt przywiązania Inwestor posiada jakieś akcje w danym przedsiębiorstwie przez długi okres czasu, i czuję się przywiązany emocjonalnie do tego przedsiębiorstwa. Szczególnie dotyczy to osób w wieku emerytalnym.

15 Racjonalność decyzji Skuteczność działania, rozumiana jako maksymalizowanie szans osiągnięcia celu. Racjonalny wybór zależy od: wartości wyników prawdopodobieństwa ich wystąpienia ( Tomasz Zaleśkiewicz)

16 Ograniczenia racjonalności : Decydenci mają ograniczone zdolności przetwarzania informacji; Zwykle realizują nie jeden, lecz więcej celów, które chcieliby maksymalizować; Nie posiadają pełnych informacji o opcjach spośród, których dokonują wyboru; Nie są w stanie dokonać wszystkich obliczeń niezbędnych do porównania rozważanych opcji.

17 Teoria Perspektywy Autorzy: Daniel Kahneman i Amos Tversky. Zakłada, że decydent wybiera najpierw jakiś punkt odniesienia i możliwe konsekwencje wyboru określa jako korzystne ( zyski) bądź nie ( straty) w stosunku do tego punktu. Prawdopodobieństwa uwzględniane w procesie dokonywania wyboru nie są obiektywnie istniejącymi wielkościami, lecz podlegają pewnym zniekształceniom.

18 Zasada zakotwiczenia Według niej wartość szacowana może zależeć od pewnej wartości początkowej. Niskie wartości wyjściowe prowadzą do niższych oszacowań, a wartości wysokie do wyższych. Takie oszacowania mogą być niebezpieczne, ponieważ są dokonywane na podstawie często przypadkowych informacji.

19 Zasada zakotwiczenia eksperyment A. Tverskyego i D. Kahnemana I grupa II grupa Wyrażenie do oszacowania 1x2x3x4x5x6x7x8 8x7x6x5x4x3x2x1 Oszacowanie PRAWIDŁOWY WYNIK :

20 Efekt ramy Są to różnice w atrakcyjności wyników, stosunku do ryzyka i decyzjach wynikających z przyjętej ramy, czyli perspektywy rozpatrywania problemu.

21 Przykładowe zadania z badań nad efektem ramy Rama pozytywna Otrzymałeś 200 zł i dodatkowy wybór między dwiema opcjami: Wyobraź sobie, że: Rama negatywna Otrzymałeś 400 zł i dodatkowy wybór między dwiema opcjami: A. Możesz dostać jeszcze 100 zł A. Masz oddać 100 zł B. Możesz rzucić monetą; jeśli wypadnie orzeł otrzymasz dodatkowo 200 zł, jeśli wypadnie reszka nie otrzymasz nic więcej. Którą opcję wybierzesz? B. Możesz rzucić monetą; jeśli wypadnie orzeł nic nie oddajesz, jeśli wypadnie reszka masz oddać 200 zł Którą opcję wybierzesz?

22 Księgowanie mentalne Teoria ta dotyczy postrzegania bieżących i przyszłych środków finansowych. Ludzie w stosunku do własnych pieniędzy zachowują się tak jak pracownicy księgowości, tzn. planują budżety na różne cele.

23 Badanie Ch. Heatha i J. B. Salla Wyobraź sobie, że wydałeś 50$ na Czy kupiłbyś w tym tygodniu bilet do kina? 50 $ wydane na rozrywkę Niechęć wydania 20$ na bilet do kina 50$ wydane na mandat za złe parkowanie Chęć wydania 20$ na bilet do kina

24 Zasady hedonicznego kadrowania 1) Rozdzielaj zyski 2) Łącz straty 3) Łącz małą stratę z dużym zyskiem 4) Rozdzielaj mały zysk od dużej straty Ludzie odczuwają większą satysfakcję z osiągnięcia kilku zysków niż jednego większego zysku, będącego ich sumą Dyssatysfakcja z poniesienia jednej zsumowanej straty jest mniejsza niż z kilku odrębnych, mniejszych, lecz związanych z taką samą kwotą pieniędzy Poziom satysfakcji jest większy, gdy mentalnie zostanie połączony duży zysk z małą stratą, niż gdy są one postrzegane osobno Ludzie odczuwają mniejsze niezadowolenie, gdy osobno postrzegają poniesiona dużą stratę i osiągnięty mały zysk

25 Czym jest ryzyko w psychologii finansowej? Podejmowanie decyzji finansowych w warunkach niepewności, kiedy nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkich zdarzeń, które mogą wpłynąć na to czy założone przez nas cele zostaną osiągnięte i czy podjęta decyzja okaże się tą właściwą.

26 Ryzyko w inwestycjach finansowych w skali 1 9. wg Piotra Gasparskiego (1992) 1. Obrót papierami wartościowymi (6,58) 2. Waluty obce (6,53) 3. Własna działalność gospodarcza (6,34) 4. Oszczędności w banku (5,39) 5. Złoto (4,26) 6. Zakup dóbr trwałego użytku (3,06) 7. Zakup nieruchomości (2,82) 8. Konsumpcja i podnoszenie standardów życia (2,25)

27 Ocena ryzyka przez pracowników i klientów banku w badaniach Maryli Goszczyńskiej i Ewy Gucwa Leśny: W przypadku decyzji uznanych za ryzykowne klienci szacują ich ryzyko wyżej niż pracownicy banku.

28 Ocena ryzyka zakupów w skali 100 stopniowej, Bert Rosenbloom (1995): 1. Zakupy przez telefon (74) 2. Sprzedaż bezpośrednia w domu klienta (44) 3. Spotkania sprzedażowe (37) 4. Zakupy z katalogu wysłanego pocztą (32) 5. Zakupy w sklepie detalicznym (13)

29 Czynniki wpływające na ocenę ryzyka finansowego w przedstawionych badaniach: W badaniu P. Gasparskiego: Doświadczenie z danym typem inwestycji finansowej (obycie i poziom wiedzy na dany temat) Stopień materialności obiektu Według M. Goszczyńskiej i E. Gucwy Leśny: Dostępność, jasność i zaufanie do informacji Stopień samodzielności decydenta Ocena pewności i wielkości zysku

30 Jak ludzie oceniają i spostrzegają ryzyko? Ignorowanie parametrów ilościowych, w tym obiektywnie wyliczonego poziomu ryzyka Opieranie decyzji na podstawie subiektywnej (własnej) oceny, która zawiera liczne zniekształcenia Opieranie szacunków na kryteriach jakościowych

31 Czynniki jakościowe zniekształcające ocenę ryzyka, Tomasz Zaleśkiewicz (1996) : 1) Poziom posiadanej wiedzy 2) Emocje (lęk przed stratą) 3) Możliwość wpływu na to co się dzieje z zainwestowanymi pieniędzmi

32 Przedsiębiorcy a ryzyko finansowe Palich i Bagdy (1995): Przedsiębiorcy dostrzegają więcej możliwości osiągnięcia sukcesu niż pozostałe osoby. Według nich liczba szans na sukces znacznie przewyższa potencjalne ryzyko. Przedsiębiorcy mają skłonność do zaniżania ryzyka

33 Na zaniżanie ryzyka przez przedsiębiorców wpływają: 1. Popełnianie poznawczych błędów 2. Myślenie w sposób heurystyczny Rodzaje heurystyk: Heurystyka reprezentatywności wnioskowanie na podstawie wyrywkowych informacji, ignorując informacje statystyczne. Heurystyka dostępności jako bardziej prawdopodobne wydaje się wydarzenie bardziej wyraziste, kontrastowe niż te częściej występujące Heurystyka kotwiczenia na ocenę sytuacji najbardziej wpływają najświeższe fakty

34 Błędy poznawcze przy ocenie ryzyka przez przedsiębiorców: 1. Nadmierna pewność siebie 2. Błąd reprezentatywności 3. Nierealistyczne poczucie kontroli (przecenianie możliwości wpływu własnego na zdarzenia całkowicie zależne od przypadku)

35 Simon, Houghton i Aquino (2000): W sposób najbardziej istotny na ocenę ryzyka wpływają: posługiwanie się heurystyką reprezentatywności i oraz uleganie nierealistycznemu poczuciu kontroli. Im bardziej przedsiębiorca jest przekonany o swoim wpływie na bieg wydarzeń i im częściej wyciąga wnioski na podstawie wyrywkowych informacji tym bardziej zaniża ryzyko Zaniżona ocena ryzyka może powodować odważne, choć czasami nieracjonalne decyzje np. założenie własnej działalności

36 Forlani, Mullins (2000): Dla przedsiębiorców bardziej ryzykowne wydają się te decyzje biznesowe, które charakteryzują się duża zmiennością wyników (skutków finansowych) oraz prawdopodobieństwem poniesienia dużej straty. Jednak przedsiębiorcy nie zawsze odrzucają projekty gdzie można dużo stracić. Bardzo ryzykowne decyzje też są podejmowane, ponieważ jeśli można dużo stracić to w przypadku sukcesu można bardzo dużo zyskać

37 Literatura: G. Wąsowicz Kiryło Psychologia finansowa. O pieniądzach w życiu człowieka., Warszawa, Wyd. Delfin, str T. Tyszka Psychologia ekonomiczna, Gdańsk, Wyd. GWP, rozdz. 11 i 18

38 Dziękujemy za uwagę Przygotowały: Małgorzata Buda Aneta Gałecka Magdalena Gałecka Finanse i Rachunkowość III rok, zaoczne