Ryzyko i zarządzanie ryzykiem w projektach

Transkrypt

1 Wykład objęty jest prawami autorskimi Prof.dr hab. Małgorzata Duczkowska-Piasecka Przedmiot: Zarządzanie projektami biznesowymi Ryzyko i zarządzanie ryzykiem w projektach Ryzyko może być definiowane jako kombinacja prawdopodobieństwa pojawienia się niekorzystnych zjawisk czy procesów i ich konsekwencji (tam, gdzie nie ma ujemnych konsekwencji tam nie ma ryzyka). We wszystkich rodzajach przedsięwzięć występuje możliwość wystąpienia zdarzeń i procesów, mających albo pozytywne konsekwencje (okazje do wytwarzania zysków) albo negatywne (zagrożenia dla sukcesu). Definiując zatem ryzyko, bierze się pod uwagę łącznie 4 pojęcia: - niebezpieczeństwo czyli ogólne zagrożenie - obszar niepewności wokół danego zdarzenia, - prawdopodobieństwo możliwość wystapienia danego procesu czy zdarzenia, - skutek znaczenie rezultatów danego zdarzenia Prawdopodobieństwo można ująć w formie nastepującej macierzy: Prawdopodobieństwo zdarzenia Bardzo prawdoppodobne Mało prawdopodobne Bardzo prawdopodobne Mało prawdopodobne oddziaływanie Duży wpływ na przedsięwzięcie Mały wpływ na przedsięwzięcie Mały wpływ na przedsięwzięcie Duży wpływ na przedsięwzięcie 1

2 Powyższe oznacza, że poszczególne zdarzenia mogą oddziaływać z różną siłą na przedsięwzięcie. Kiedy zdarzenie wywiera tzw mały wpływ oznacza to, że jest nieistotne, a skutki słabo odczuwalne, co powoduje, że oczekiwania czy plany co do wyników nie ulegają zmianom. Najważniejsze zadanie dla zarządzających zdarzenie umieścić we właściwej kategirii, dobrze zdefiniować, zinterpretować tak, aby skutki nawet nieistotnego zdarzenia faktycznie były niewielkie i nie zagroziły realizacji celów. Kiedy zdarzenie wywiera tzw. duży wpływ oznacza to zgrożenie dla realizacji celów i natychmiast po zidentyfikowaniu zdarzenia i zagrożeń zarządzający musi przystąpić do zmian w przedsiębiorstwie. Największe zadanie dla zarządzających to identyfikacja ryzyka, jego kwantyfikacja (zmierzenie), ocena i odpowiedź na pytanie: co i jak zmieni się w projekcie Źródłami ryzyka mogą być: - sfera finansów (ryzyka finansowe) wystąpienie zdarzeń związanych ze zmianą kursów, inflacji, stóp procentowych, wypłacalności klientów, kontrahentów, uczciwości innych partnerów firmy, błędów w obliczeniach księgowych, stosunków z bankiem, urzędem skarbowym itd; - handel wystąpienie zdarzeń związanych z utratą klientów (ich lojalności, utraty konkurencyjności), starzenie się produktów, zmiany u konsumentów, zmiany przepisów i innych regulacji odnośnie oferty produktów; - technika awarie urządzeń, zagrożenia pożarowe, zatrucie środowiska, możliwości nabycia nowych rozwiązań technicznych i technologicznych, - działalność operacyjna możliwości konfliktów pracownicych, przerwy w dostawach zaopatrzenia, wadliwość funkcjonowania instytucji obsługujących, błędy pracowników; Te źródła można podzielić na grupy ryzyka: 2

3 - ryzyko strategiczne (najważniejsze), mające bezpośredni wpływ na strategię firmy; jest to ryzyko występujące w perspektywie długiego okresu i w znaczny sposoób determinujące plan strategiczny firmy; - ryzyko operacyjne dotyczy bieżącej działalności firmy i tzw. problemów dnia codziennego; - ryzyko rynkowe wynikające ze zdarzeń na rynku i zmieniających się wartości aktywów na rynku; - ryzyko prawne prowadzenie biznesu w oparciu o niejasne, zmieniające się prepisy prawne; - ryzyko stochastyczne losowe, - ryzyko deterministyczne wynikające z woli człowieka, jego zaniedbań, złych decyzji, czy złej woli, - ryzyko czyste przynoszące straty, - ryzyko spekulacyjne gdy przynosi straty lub zysk. Zarządzanie ryzykiem jest główną częścią zarzadzania strategicznego każdego przedsiębiorstwa. Jest to proces, w którym organizacja określa ryzyko dla każdej działalności w celu osiągnięcia przewidzianych zysków w stosunku do całego porfela działań. Celem zarządzania ryzykiem jest identyfikacja i radzenie sobie z tym ryzykiem. Takie przygotowanie przedsiębiorstwa na wystąpienie ryzyka i odpowiedzi na pytanie: jak sobie z nim radzić - pozwala zmaksymalizować prawdopodobieństwo korzyści i zmniejszyć prawdopodobieństwo porażki przedsiebiorstwa. Zarządzanie ryzykiem powinno być ciągłym, doskonalonym i rozwijającym się procesem zarządczym, który dotyczy całej strategii przedsiębiorstwa i jej wdrożenia. 3

4 Zarządzanie ryzykiem jest zintegrowane z kulturą organizacji, z polityką efektywności i programem realizacji celów biznesowych, prowadzonym przez najwyższe kierownictwo. Zarządzanie ryzykiem w projekcie jest więc zarządzaniem projektem w warunkach występowania ryzyka, to znaczy ryzyko musi być wkalkulowane w prowadzenie projektu. Aby tak się stało firma musi identyfikować ryzyko, oszacować je i porównać z przyjętymi kryteriami. Te kryteria są wewnętrznymi ustaleniami właścicieli lub zarządców, przepisami prawa, normatywami. Należy przy ich ustalaniu pamiętać o warunkach brzegowych, czyli takich które stanowią poziom akceptacji ryzyka i kryteria ryzyka krytycznego. Granicy kryterium ryzyka krytycznego nie należy przekroczyć i na takie ryzyko odpowiedzieć natychmiast działaniami zmierzającymi do minimalizowania ryzyka. Zarządzanie ryzykiem jest procesem i składa się z etapów, przez które musi przejść przedsiębiorstwo chcąc realizować cele długo i krótkko terminowe: 1.Ustalenie rozmiarów ryzyka, które włącza: a) analizę ryzyka czyli jego identyfikację, opis, szacowanie ( ilościowe i jakościowe w kategoriach występowania, konsekwencji dla firmy -szanse, zagrożenia, prawdopodobieństwo wystąpienia,) b) ocenę ryzyka porównanie spodziewanego ryzyka z kryteriami oceny, które ustaliła firma; te kryteria mogą dotyczyć kosztów, zysków, wymagań prawnych, elementów otocznia, interesariuszy itd 2.Postępowanie z ryzykiem jest procesem wyboru i wdrożenia instrumentów zmierzających do zmodyfikowania ryzyka. Postepowanie z ryzykiem włącza jako najważniejszy element kontrole ryzyka, ale rozszerza unikanie ryzyka, przenoszenie się ryzyka itd; 3. Monitorowaie i przegląd procesu zarządzania ryzykiem ten proces wymaga zorganizowania informacji i struktur upewniających, że ryzyko jest 4

5 efektywnie indentyfikowane, ustalane, i że odpowiednia kontrola oraz odpowiedzialni panują nad ryzykiem. Służą temu audyty, zdefiniowanie standardów. Proces monitorowania upewnia, że podjęte będą odpowiednie procedury prowadzące do zmian w firmie zgodnych z przygotowanym systemem zarządzania ryzykiem. W zarządzaniu projektami już na etapie planowania projektu trzeba umiec przewidziać ryzyko, zidentyfikować jego wielkośc i źródła, które mogą mieć wpływ na powodzenie projektu, a następnie podjąć działania zmierzające do ograniczenia możliwości wystapienia niekorzystnych zjawisk. 5