Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 2
|
|
- Bogna Niewiadomska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Prace przeglądowe review papers Borgis Post Fitoter 2018; 19(2): DOI: *Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 2 Propolis effect on the heart and blood vessels in the light of pharmacological studies. Part 2 Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Poznań Dyrektor Instytutu: dr n. ekon. Robert Sobków SUMMARY The pharmacological tests presented in the first part of this work clearly indicate the beneficial effect of propolis extracts and their components on the heart and blood vessels. The propolis extracts and the components present in them, such as caffeic acid phenylethylester (CAPE), artepillin and pinocembrin, are characterized by multidirectional effects on the heart and blood vessels. The publications cited earlier indicate that propolis extracts direct impact on the heart, and confirmed anti-ischemic activity, diastolic blood vessel activity, preventing hypertrophy of vessels, inhibiting blood capillary permeability, lowering blood pressure, preventing cardiomyopathy as well as hypolipemia. This part of the paper discusses anticoagulant, anti-angiogenic activity of propolis extracts and prevention of ischemic necrosis of the brain tissue. On the basis of the provided pharmacological research data, it can be assumed that the described properties of propolis extracts and substances isolated from them will contribute to the application of these products in the treatment of heart and blood vessel diseases. Keywords: propolis, heart, blood vessels, CAPE, artepillin, pinocembrin STRESZCZENIE Przedstawione w części pierwszej pracy badania farmakologiczne wyraźnie wskazują na korzystne oddziaływanie ekstraktów propolisowych i zawartych w nich składników na serce i naczynia krwionośne. Ekstrakty propolisowe i obecne w nich składniki, takie jak ester fenyloetylowy kwasu kawowego (CAPE), artepilina oraz pinocembryna, charakteryzują się wielokierunkowym działaniem na serce i naczynia krwionośne. Cytowane wcześniej publikacje wskazują na ich bezpośrednie oddziaływanie na serce, a także działanie przeciwniedokrwienne, rozkurczające naczynia krwionośne, zapobiegające przerostowi naczyń, hamujące przepuszczalność naczyń włosowatych, obniżające ciśnienie krwi, zapobiegające kardiomiopatii oraz hipolipemiczne. W tej części pracy omówiono działanie przeciwzakrzepowe, przeciwangiogenne i zapobiegające martwicy niedokrwiennej tkanki mózgowej. Na podstawie przedstawionych danych badań farmakologicznych można przypuszczać, że opisane właściwości ekstraktów propolisowych i wyizolowanych z nich substancji przyczynią się do zastosowania tych produktów w terapii chorób serca i naczyń krwionośnych. Słowa kluczowe: propolis, serce, naczynia krwionośne, CAPE, artepilina, pinocembryna Wprowadzenie Badania na zwierzętach doświadczalnych dowodzą, że ekstrakty propolisowe i obecne w nich składniki oddziałują zarówno na serce, jak i na naczynia krwionośne. Poza bezpośrednim wpływem na serce, ekstrakty propolisowe i obecne w nich składniki działają przeciwniedokrwiennie, rozkurczają naczynia, zapobiegają ich przerostowi, hamują przepuszczalność naczyń włosowatych, obniżają ciśnienie krwi, zapobiegają kardiomiopatii oraz działają hipolipemicznie. Poza tym odznaczają się one właściwościami przeciwzakrzepowymi, przeciwangiogennymi 111
2 Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia oraz zapobiegają martwicy niedokrwiennej tkanki mózgowej. Na tej podstawie z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że ekstrakty propolisowe i występujące w nich substancje biologicznie aktywne znajdą zastosowanie w terapii chorób serca i naczyń krwionośnych. Działanie przeciwzakrzepowe Płytki krwi (trombocyty) wytwarzane są w szpiku kostnym i biorą udział w procesie krzepnięcia krwi oraz wytwarzania skrzepu. Są czynnikiem aktywacji krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, głównie na drodze adhezji i agregacji. Zaburzenia prawidłowej funkcji płytek krwi prowadzą do ich agregacji w naczyniach tętniczych i żylnych. Odgrywają one zatem ważną rolę w procesach patologicznych, głównie w miażdżycy tętnic i naczyń żylnych kończyn dolnych. Dejanov i wsp. (1) oceniali wpływ ekstraktu etanolowego z propolisu macedońskiego (EEP) w warunkach in vitro na stopień aglutynacji (zlepiania się) płytek krwi stymulowanej adenozynodifosfatazą (ADP). W badaniach używano surowicy bogatej w płytki krwi pochodzącej od zdrowych dawców. Do surowicy z płytkami krwi dodawano ADP, zapoczątkowując ich agregację i proces krzepnięcia krwi, a następnie EEP w stężeniu od 100 do 1000 µg/ml. Proces aglutynacji pod wpływem ADP i jego hamowanie za pomocą EEP mierzono przy użyciu aglutynometru. Wyniki badań przedstawione na rycinie 1 wskazują, że EEP w stężeniu 1000 µg/ml wyraźnie zapobiega agregacji płytek krwi i powstaniu skrzepu. Działanie to obserwowano także w niższych stężeniach. Najmniejsze stężenie EEP, które hamowało proces agregacji płytek krwi in vitro, wynosiło 100 µg/ml. Ryc. 1. Wpływ ekstraktu etanolowego z propolisu macedońskiego (EEP) na stopień aglutynacji (zlepiania się) płytek krwi stymulowanej adenozynodifosfatazą (ADP) (wg 1) Powyższe badania dowodzą, że EEP hamuje agregację płytek krwi, co może być wykorzystane do leczenia chorych z zaburzeniami krzepliwości krwi, szczególnie w zakrzepicy naczyń serca i naczyń żylnych kończyn dolnych. Działanie przeciwangiogenne Angiogeneza oznacza powstawanie nowych naczyń kapilarnych, które są istotne dla normalnego rozwoju łożyska, zarodka i płodu, ale prawie nigdy nie zachodzi u osób dorosłych, za wyjątkiem pęcherzyków Graafa i śluzówki macicy po okresie miesiączki. Odgrywa ona ważną rolę w różnych procesach chorobowych, takich jak rozwój nowotworu, miażdżyca, łuszczyca i zapalenie stawów. Istnieją dowody na to, że angiogeneza i przewlekły stan zapalny są ze sobą ściśle powiązane. Mediatory zapalenia także mogą wzmagać angiogenezę, zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio. Odwrotnie, angiogeneza może przyczyniać się do rozwoju procesu chorobowego na tle zapalnym. Nowe naczynia krwionośne mogą utrzymywać przewlekły stan zapalny poprzez transport komórek zapalnych do miejsca zapalenia, a także dostarczanie składników odżywczych i tlenu do rozwijającej się tkanki zapalnej. Wzrost powierzchni komórek nabłonkowych również stwarza warunki do wytwarzania cytokin, adhezji cząstek i innych stymulatorów zapalenia. Dlatego ważne są substancje, które odznaczają się właściwościami hamowania procesu angiogenezy. Należą do nich m.in. ekstrakty propolisowe i niektóre związki występujące w propolisie. Jako jedni z pierwszych na przeciwangiogenne właściwości propolisu zwrócili uwagę Hepsen i wsp. (2). Zaobserwowali oni, że ekstrakt wodny z propolisu tureckiego (WEP) hamował tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w rogówce oka królika uszkodzonego na drodze kauteryzacji (przyżegania) azotanem srebra. Okazało się, że 1% WEP hamował tworzenie się naczyń krwionośnych rogówki na poziomie 30,8% w odniesieniu do kontroli. Natomiast 0,1% deksametazon w tych samych warunkach hamował tworzenie się naczyń krwionośnych rogówki w 27,3% w porównaniu do kontroli. Wskazuje to na wyraźne działanie przeciwangiogenne zastosowanego ekstraktu propolisowego. Song i wsp. (3) badali wpływ ekstraktu etanolowego (EEP) i eterowego (ETEP) z propolisu tureckiego oraz estru fenyloetylowego kwasu kawowego (CAPE) na rozwój naczyń krwionośnych w kosmówce omoczniowej zarodka kurzego. Na podstawie przeprowadzonych przez nich badań (ryc. 2) można wnioskować, że zarówno EEP, ETEP, jak i CAPE odznaczają się działaniem przeciwangiogennym (wszystkie substancje 112
3 Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 2 Ryc. 2. Wpływ ekstraktu etanolowego (EEP) i eterowego (ETEP) z propolisu tureckiego oraz estru fenyloetylowego kwasu kawowego (CAPE) na rozwój naczyń krwionośnych w kosmówce omoczniowej zarodka kurzego (wg 3) K kontrola; 1 kwas retynowy; 2 EEP; 3 ETEP; 4 CAPE stosowano w stężeniu 5 µg/zarodek). EEP hamował angiogenezę w 41,8%, ETEP w 54,3%, a CAPE w 68,5%. Natomiast kwas retynowy w stężeniu 1 µg/ zarodek, związek o znanej aktywności angiogennej, hamował angiogenezę w 94,0%. Ponadto oceniano wpływ wymienionych substancji propolisowych na rozwój hodowli komórek nabłonkowych tętnicy płucnej izolowanych z organizmu cielęcia. Badania wykazały, że najsilniej rozwój tych komórek hamował EEP (EC 50 = 0,18 µg/ml), słabiej ETEP (EC 50 = 2,97 µg/ml) i CAPE (EC 50 = 1,71 µg/ml). Przeprowadzone badania wskazują, że ekstrakty etanolowy i eterowy z propolisu tureckiego, a także ester fenyloetylowy kwasu kawowego charakteryzowały się wyraźnym działaniem przeciwangiogennym. Interesujące i szeroko zakrojone badania na temat wpływu ekstraktu etanolowego z propolisu brazylijskiego i jednego z głównych składników tego ekstraktu artepiliny C, przeprowadzili Ahn i wsp. (4). Ekstrakt etanolowy z tego propolisu (EEP) badano pod kątem działania na tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w nabłonku skóry myszy. Proces ten indukowano za pomocą zawiesiny nowotworu S180, którą implantowano do skóry grzbietu myszy, wykorzystując do tego celu specjalną technikę z użyciem sączków membranowych. Technika ta pozwalała na obserwowanie in vivo tworzących się po 7 dniach nowych naczyń krwionośnych. Wyniki badań zilustrowane na rycinie 3a-d wskazują, że EEP wprowadzony do organizmu myszy za pośrednictwem paszy powodował wyraźne zmniejszenie liczby nowych naczyń krwionośnych, zależnie od zawartości spożywanego przez myszy ekstraktu. Z danych przedstawionych na rycinie 4 wynika, że dodatek do paszy 2,5% EEP obniżał tworzenie się nowych naczyń krwionośnych o 37,0%, a dodatek 5,0% EEP o 49,2% w porównaniu do kontroli (pasza bez dodatku EEP). a c b d Ryc. 3a-d. Działanie ekstraktu etanolowego z propolisu brazylijskiego (EEP) na tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w nabłonku skóry myszy indukowanym zawiesiną nowotworu S180 (wg 4) a nabłonek kontrolny; b nabłonek poddany działaniu nowotworu; c, d nabłonek poddany działaniu nowotworu u zwierząt karmionych paszą z dodatkiem 2,5 i 5,0% EEP 113
4 Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Ryc. 4. Działanie EEP na tworzenie się nowych naczyń krwionośnych (wskaźnik angiogenezy) (wg 4) 1 nabłonek kontrolny; 2 nabłonek poddany działaniu czynnika angiotwórczego; 3, 4 nabłonek poddany działaniu czynnika angiotwórczego u myszy karmionych paszą z dodatkiem 2,5 i 5,0% EEP; wskaźnik angiogenezy liczba nowych naczyń krwionośnych powyżej 3 mm długości i 75 µm szerokości Określano także wpływ EEP na tworzenie się cewkowatych (kapilaropodobnych) komórek nabłonkowych (charakterystycznych dla procesu angiogenezy) w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) (4). Do hodowli tych komórek o gęstości /ml dodawano EEP w stężeniach: 3,1; 12,5 i 25,0 µg/ml. Badania wykazały (ryc. 5a-d), że w miarę wzrostu stężenia EEP w hodowli liczba komórek cewkowatych malała, a przy stężeniu 50 µg/ml w hodowli takie komórki w ogóle nie występowały. Dalsze badania Ahn i wsp. (4) w ramach tej samej publikacji dotyczyły działania artepiliny C, jednego z najważniejszych składników propolisu brazylijskiego, na tworzenie się nowych naczyń krwionośnych, tworzenie się komórek cewkowatych i rozwój komórek nabłonkowych żyły pępowinowej. Badania wykazały, że pod wpływem artepiliny C wskaźnik angiogenezy malał wraz ze wzrostem stężenia tej substancji (ryc. 6). Przy stężeniu 0,125% artepiliny C wskaźnik angiogenezy był niższy o 53,5%, przy stężeniu 0,25% o 62,5%, a przy stężeniu 0,50% o 66,9% w porównaniu do kontroli (bez artepiliny C). Artepilina C podawana zwierzętom w paszy także wyraźnie obniżała tworzenie się komórek cewkowatych (ryc. 7). Przy stężeniu 3,1 µg/ml artepiliny C tworzenie się komórek cewkowatych było niższe o 27,6%, przy stężeniu 12,5 µg/ml o 63,7%, a przy stężeniu 50 µg/ml o 89,8% w porównaniu do kontroli (bez artepiliny C). Podobny wpływ wykazała artepilina C na rozwój hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC). W obecności 3,1 µg/ml artepiliny C rozwój hodowli był słabszy o 4,9%, w obecności 12,5 µg/ml o 29,0%, a w obecności 50,0 µg/ml o 63,1% w porównaniu do hodowli bez dodatku tej substancji (ryc. 8). W podsumowaniu można przyjąć, że ekstrakt etanolowy z propolisu brazylijskiego odznacza się silnymi właściwościami przeciwangiogennymi, przy czym a c b d Ryc. 5a-d. Wpływ ekstraktu etanolowego z propolisu brazylijskiego (EEP) na tworzenie się cewkowatych (kapilaropodobnych) komórek nabłonkowych w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) (wg 4) a hodowla kontrolna HUVEC; b, c, d hodowla HUVEC z dodatkiem EEP w stężeniach: 3,1; 12,5 i 50,0 µg/ml 114
5 Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 2 Ryc. 6. Działanie artepiliny C na tworzenie się nowych naczyń krwionośnych (wskaźnik angiogenezy) (wg 4) 1 nabłonek kontrolny; 2 nabłonek poddany działaniu czynnika angiotwórczego; 3-5 nabłonek poddany działaniu czynnika angiotwórczego u myszy karmionych paszą z dodatkiem 0,125; 0,25 i 0,50% artepiliny C Ryc. 7. Wpływ artepiliny C podawanej zwierzętom w paszy na tworzenie się cewkowatych (kapilaropodobnych) komórek nabłonkowych w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) (wg 4) 1 hodowla kontrolna HUVEC; 2-4 hodowla HUVEC z dodatkiem artepiliny C w stężeniach: 3,1; 12,5 i 25,0 µg/ml Ryc. 8. Wpływ artepiliny C na rozwój hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) (wg 4) 1 hodowla kontrolna HUVEC; 2-4 hodowla HUVEC z dodatkiem artepiliny C w stężeniach: 3,1; 12,5 i 50,0 µg/ml artepilina C, główny składnik tego ekstraktu, w dużym stopniu jest odpowiedzialna za to działanie. Według Izuty i wsp. (5) czynnik wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF) jest najważniejszą substancją powodującą angiogenezę w takich chorobach, jak nowotwory i retinopatia cukrzycowa. Wymienieni autorzy określili jego wpływ na tworzenie się cewkowatych komórek nabłonkowych (kapilaropodobnych) w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) oraz na namnażanie i ruchliwość komórek nabłonkowych HUVEC w obecności substancji przeciwangiogennych, do których zalicza się ekstrakty propolisowe i ester fenyloetylowy kwasu kawowego, jeden z ważnych składników propolisu. Do hodowli komórek nabłonkowych HUVEC dodawano VEGF w stężeniu 10 ng/ml, ekstrakt etanolowy z propolisu hiszpańskiego (EEP) w stężeniu 3 µg/ml oraz ester fenyloetylowy kwasu kawowego (CAPE) w stężeniu 3 µmol/l. Wyniki przedstawionych badań wskazują (tab. 1), że EEP w obecności VEGF zmniejszał powierzchnię cewkowatych komórek nabłonkowych HUVEC o 31,7%, namnażanie komórek nabłonkowych HUVEC o 30,3% i ruchliwość tych komórek o 48,5% w odniesieniu do hodowli zawierającej tylko czynnik VEGF. Podobne efekty uzyskano w hodowli komórek HUVEC, do której wprowadzano czynnik VEGF i ester fenyloetylowy kwasu kawowego CAPE (tab. 2). Zaobserwowano, że CAPE zmniejszał powierzchnię cewkowatych komórek HUVEC o 56,1%, namnażanie komórek HUVEC o 28,1% i ich ruchliwość o 32,9% w odniesieniu do hodowli zawierającej tylko czynnik VEGF. Przedstawione badania świadczą wyraźnie o przeciwangiogennym działaniu EEP oraz występującego w ekstraktach propolisowych estru kwasu kawowego CAPE. Chikaraishi i wsp. (6) badali z kolei pod kątem działania przeciwangiogennego ekstrakt wodny z propolisu brazylijskiego (WEP). Określali oni wpływ WEP oraz najważniejszych kwasów aromatycznych i ich estrów występujących w propolisie brazylijskim na tworzenie się cewkowatych komórek nabłonkowych w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) indukowanych czynnikiem wzrostu śródbłonka (VEGF). Z danych zebranych w tabeli 3 wynika, że WEP zmniejszał powierzchnię cewkowatych komórek nabłonkowych HUVEC o 36,4% w porównaniu do hodowli zawierającej tylko czynnik VEGF. Ze składników propolisowych najsilniejsze działanie przeciwangiogenne wywierały kwasy dikawoilochinowe i kwas chlorogenowy. Zmniejszały one powierzchnię cewkowatych komórek nabłonkowych HUVEC w granicach 51,1-66,6%. Pozostałe 115
6 Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Tab. 1. Wpływ ekstraktu etanolowego z propolisu hiszpańskiego (EEP) na tworzenie się cewkowatych komórek nabłonkowych w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) oraz namnażanie i wielkość komórek nabłonkowych HUVEC indukowanych czynnikiem wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF) (wg 5) Parametry fizjologiczne Powierzchnia cewkowatych komórek nabłonkowych HUVEC (µm 2 ) Namnażanie komórek nabłonkowych HUVEC (% w odniesieniu do kontroli) Ruchliwość komórek nabłonkowych HUVEC (% w odniesieniu do kontroli) Badane substancje Kontrola VEGF 1 EEP + VEGF 2 Obniżenie parametrów (%) , , ,5 1 Stężenie 10 ng/l 2 Stężenie EEP 3 µg/ml; VEGF 10 ng/ml Tab. 2. Wpływ estru fenyloetylowego kwasu kawowego (CAPE) na tworzenie się cewkowatych komórek nabłonkowych w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) oraz namnażanie i ruchliwość komórek nabłonkowych HUVEC indukowanych czynnikiem wzrostu śródbłonka (VEGF) (wg 5) Parametry fizjologiczne Powierzchnia cewkowatych komórek nabłonkowych HUVEC (µm 2 ) Namnażanie komórek nabłonkowych HUVEC (% w odniesieniu do kontroli) Ruchliwość komórek nabłonkowych HUVEC (% w odniesieniu do kontroli) Badane substancje Kontrola VEGF 1 CAPE + VEGF 2 Obniżenie parametrów (%) , , ,9 1 Stężenie 10 ng/ml 2 Stężenie CAPE 3 µmol/l; VEGF 10 ng/ml Tab. 3. Wpływ ekstraktu wodnego z propolisu brazylijskiego (WEP) i jego składników na tworzenie się cewkowatych komórek nabłonkowych w hodowli ludzkich komórek nabłonkowych żyły pępowinowej (HUVEC) indukowanych czynnikiem wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF) (wg 6) Badane substancje i ich stężenie w hodowli HUVEC Powierzchnia cewkowatych komórek nabłonkowych HUVEC (µm 2 ) Kontrola VEGF Substancja + VEGF Obniżenie (%) WEP (3 µg/ml) ,4 Kwas p-kumarowy (20 µmol/l) ,2 Artepilina C (2 µmol/l) ,5 Drupanina (0,5 µmol/l) ,9 Bakcharyna (0,1 µmol/l) ,0 Kwas 3,4-di-kawoilochinowy (10 µmol) ,9 Kwas 3,5-di-kawoilochinowy (10 µmol/l) ,2 Kwas chlorogenowy (10 µmol/l) ,1 116
7 Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 2 substancje propolisowe odznaczały się słabszym działaniem przeciwangiogennym od WEP. Drugim modelem oceny działania przeciwangiogennego jest neowaskularyzacja (tworzenie się nowych naczyń krwionośnych) w rogówce oka u zwierząt doświadczalnych. Neowaskularyzacja rogówki oka u ludzi może powstać w wyniku zapalenia rogówki, jej mechanicznego uszkodzenia, w tym działania substancji alkalicznych, używania szkieł kontaktowych i innych. Kashavarz i wsp. (7) uważają, że głównymi czynnikami neowaskularyzacji rogówki oka są: czynnik wzrostu śródbłonka naczyń (VEGF) i metaloproteinazy macierzy pozakomórkowej, szczególnie metaloproteinaza-2 (MNP-2). Twierdzą oni, że proces neowaskularyzacji rogówki oka, będący patologiczną formą tkanki ocznej, można zmniejszać na drodze wprowadzania do oka substancji hamujących aktywność VEGF i MNP-2. Do takich substancji zalicza się także ekstrakty propolisowe i niektóre substancje wchodzące w składu propolisu, m.in. CAPE i artepilinę C. Chikaraishi i wsp. (6) w swoich badaniach wykazali, że ekstrakt wodny z propolisu brazylijskiego (WEP) odznaczał się działaniem przeciwwaskularyzacyjnym (tab. 4). Myszy poddawano działaniu wysokiego stężenia tlenu w powietrzu (75%) przez 17 dni. W grupie badanej zwierzęta otrzymywały dodatkowo przez 5 dni (pomiędzy 12. a 16. dniem doświadczenia) WEP drogą podskórną w dawce 300 mg/kg/dzień. Z tabeli 4 wynika, że WEP obniżał w rogówce oka myszy liczbę nowych naczyń krwionośnych o 26,9%, powierzchnię nowych naczyń krwionośnych o 31,2% i zmniejszał powierzchnię rogówki wolną od naczyń krwionośnych o 10,0% w porównaniu do zwierząt nieotrzymujących WEP. Dane te świadczą o hamowaniu neowaskularyzacji rogówki oka u myszy przez ekstrakt wodny z propolisu brazylijskiego. Ohta i wsp. (8) jako pierwsi odkryli, że ekstrakty propolisowe mogą indukować apoptozę cewkowatych komórek nabłonkowych. Proces ten wydaje się najbardziej prawdopodobnym mechanizmem działania przeciwangiogennego propolisu i jego składników. Cytowani autorzy stwierdzili, że w miarę ubywania w hodowli, pod wpływem EEP, komórek HUVEC (cewkowatych komórek nabłonkowych), wzrasta liczba komórek podlegających apoptozie. EEP powodował u nich gromadzenie chromatyny, morfologicznego wskaźnika procesu apoptozy. Dane zilustrowane na rycinie 9 wskazują, że pod wpływem EEP w stężeniu 50 µg/ml powierzchnia cewkowatych a b Ryc. 9a, b. Wpływ ekstraktu etanolowego z propolisu brazylijskiego (EEP) na proces powstawania cewkowatych komórek nabłonkowych w hodowli komórek HUVEC oraz na proces ich apoptozy (wg 8) K hodowla komórek HUVEC; P hodowla komórek HU- VEC z dodatkiem 50 µg/ml EEP Czas trwania doświadczenia: a 48 godz., b 24 godz. Tab. 4. Wpływ ekstraktu wodnego z propolisu brazylijskiego (WEP) na neowaskularyzację rogówki oka u myszy indukowaną tlenem (wg 6) Parametry neowaskularyzacji rogówki oka u myszy Badane substancje Kontrola WEP 1 Obniżenie (%) Liczba naczyń krwionośnych ,9 Powierzchnia naczyń krwionośnych (mm 2 ) 1,28 0,88 31,2 Powierzchnia wolna od naczyń krwionośnych (mm 2 ) 1,20 1,08 10,0 117
8 Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia komórek nabłonkowych uległa obniżeniu o 76,2%, podczas gdy apoptoza tych komórek wzrosła w tym samym czasie o 81,6% w porównaniu do hodowli kontrolnej HUVEC. Na tej podstawie można przyjąć, że EEP indukował apoptozę cewkowatych komórek nabłonkowych. Dalsze badania przeprowadzone przez Kunimasa i wsp. (9) dowiodły, że indukcja apoptozy cewkowatych komórek nabłonka pod wpływem EEP zachodzi na drodze inaktywacji enzymu ERK 1/2 (ang. extracellular signal-regulated kinase), tzw. sygnału przeżycia. Inaktywacja tego białka w cewkowatych komórkach nabłonka w hodowli komórek HUVEC pod wpływem 25 µg/ml EEP spowodowała wzrost apoptozy tych komórek o 49,1%, podczas gdy liczba cewkowatych komórek nabłonka hodowli obniżyła się równocześnie o 45,4%. Świadczy to o inaktywacji enzymu ERH 1/2 w cewkowatych komórkach śródbłonka pod wpływem ekstraktu etanolowego z propolisu, co doprowadziło do apoptozy tych komórek. W nawiązaniu do tych wyników badań autorzy sugerują, że wyjaśnienie mechanizmu działania przeciwangiogennego ekstraktów propolisowych przyczyni się do wykorzystania ich w zapobieganiu powstawania nowotworów i innych angiozależnych chorób u ludzi. Zapobieganie martwicy niedokrwiennej tkanki mózgowej Stwierdzono, że neuroochronne działanie ekstraktów propolisowych dotyczy również mózgu. Shimazawa i wsp. (10) oceniali stopień takiego działania na modelu niedotlenienia mózgu u myszy. Zwierzętom trwale podwiązywano środkową tętnicę mózgu (MCA). Ekstrakt wodny z propolisu brazylijskiego (WEP) podawano myszom dootrzewnowo w dawce 30 i 100 mg/kg m.c. na 2 dni, 1 dzień i 60 min przed zabiegiem, a także w 4 godz. po zabiegu podwiązania MCA. Doświadczenie prowadzono przez 24 godz. od wykonania zabiegu. Po tym czasie zwierzęta usypiano, wypreparowywano mózgi i przeprowadzano badania histologiczne mające na celu określenie obszaru i objętości martwicy niedokrwiennej mózgu. Wyniki badań przedstawione na rycinie 10 wskazują, że podawanie zwierzętom WEP wyraźnie ochrania tkankę mózgową przed martwicą niedokrwienną. W wyniku podawania WEP w dawce 30 mg/kg m.c. powierzchnia martwicy niedokrwiennej tkanki mózgowej była mniejsza o 11,7%, a przy dawce 100 mg/kg m.c. nawet o 37,1% w porównaniu z tkanką zwierząt nieleczonych. Podobnie kształtowała się objętość Ryc. 10. Neuroochronne działanie ekstraktu wodnego z propolisu brazylijskiego (WEP) na powierzchnię mózgowia myszy uszkodzonego na drodze niedokrwienia tego narządu (NM) (wg 11) A NM; B WEP (30 mg/kg m.c.) + NM; C WEP (100 mg/ kg m.c.) + NM tkanki mózgowej dotknięta martwicą niedokrwienną. W pierwszym przypadku (ryc. 11) objętość tkanki martwiczej była mniejsza o 24,1%, a w drugim przypadku o 39,2% w porównaniu do tkanki mózgowej zwierząt nieleczonych. Badania te dowodzą wyraźnego neuroochronnego działania ekstraktu wodnego z propolisu brazylijskiego przed niedokrwieniem tkanki mózgowej. Liu i wsp. (11) określali neuroochronne działanie pinocembryny (PIN), flawonoidu występującego w ekstraktach propolisowych na mózgowie szczura uszkodzone na drodze niedokrwienia tego narządu. Zwierzętom podwiązywano środkową tętnicę mózgu (MCA) na 2 godz., podawano drogą dożylną PIN w dawkach 10 i 30 mg/kg m.c., a następnie przez 24 godz. zwierzęta reperfundowano (przywracano przepływ krwi w tętnicy mózgowej). Okazało się (ryc. 12), że podwiązanie MCA (bez leczenia) powodowało wzrost objętości martwiczej niedokrwiennej Ryc. 11. Neuroochronne działanie ekstraktu wodnego z propolisu brazylijskiego (WEP) na objętość mózgowia myszy uszkodzonego na drodze niedokrwienia tego narządu (NM) (wg 11) A NM; B WEP (30 mg/kg m.c.) + NM 118
9 Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 2 Ryc. 12. Neuroochronne działanie pinocembryny (PIN) na mózgowie szczura uszkodzone na drodze niedokrwienia tego narządu (NM) (wg 11) A NM; B NM + PIN (10 mg/kg m.c.); C NM + PIN (30 mg/kg m.c.) Ryc. 13. Neuroochronne działanie estru fenyloetylowego kwasu kawowego (CAPE) na mózgowie szczura uszkodzone na drodze niedokrwienia tego narządu (NM) (wg 12) K kontrola mózgu o 41,2% w porównaniu do zwierząt niepoddanych temu zabiegowi. Natomiast leczenie zwierząt za pomocą PIN w przypadku niższej dawki (10 mg/ kg m.c.) zmniejszało objętość niedokrwienną tkanki mózgowej o 31,3%, a w przypadku wyższej dawki (30 mg/kg m.c.) o 51,2% w odniesieniu do tkanki mózgowej zwierząt nieleczonych. Przedstawione wyniki badań dowodzą wyraźnego neuroochronnego działania pinocembryny przed niedokrwieniem tkanki mózgowej zwierząt doświadczalnych. W kolejnych badaniach Tsai i wsp. (12) oceniali wpływ estru fenyloetylowego kwasu kawowego (CAPE) na mózgowie szczura uszkodzone na drodze niedokrwienia (NM). Niedokrwienie mózgu uzyskiwano poprzez podwiązywanie środkowej tętnicy mózgowej (MCH) na 1 godz. CAPE podawano dożylnie w dawkach: 0,1; 1 i 10 µg/kg m.c. zwierzętom na 15 min przed podwiązaniem MCA. Następnie przez 24 godz. prowadzono reperfundację zwierząt. Wyniki badań przedstawiono na rycinie 13. Na ich podstawie można stwierdzić, że podwiązanie MCA (bez leczenia) powoduje wzrost objętości martwicy niedokrwiennej tkanki mózgowej do poziomu 169,4 mm 3. Leczenie zwierząt za pomocą CAPE zmniejszało objętość chorej tkanki przy dawce 0,1 mg/kg m.c. o 50,9%, przy dawce 1 µg/kg m.c. o 71,9% i przy dawce 10 µg/kg m.c. o 75,0% w porównaniu do tkanki mózgowej uszkodzonej na drodze niedokrwienia i nieleczonej. Powyższe dane świadczą o silnym działaniu neuroochronnym CAPE, który już w bardzo małych dawkach (0,1-10 µg/ kg m.c.) pozwala na ochronę tkanki mózgowej przed niedokrwieniem w granicach 50,9-75,0%. Podsumowanie Przedstawione w pierwszej części pracy badania farmakologiczne wyraźnie wskazują na korzystne oddziaływanie ekstraktów propolisowych i zawartych w nich składników na serce i naczynia krwionośne. Ekstrakty propolisowe i obecne w nich składniki, takie jak ester fenyloetylowy kwasu kawowego (CAPE), artepilina oraz pinocembryna, charakteryzują się wielokierunkowym działaniem na serce i naczynia krwionośne. Cytowane wcześniej publikacje wskazują na ich bezpośrednie oddziaływanie na serce, a także działanie przeciwniedokrwienne, rozkurczające naczynia krwionośne, zapobiegające przerostowi naczyń, hamujące przepuszczalność naczyń włosowatych, obniżające ciśnienie krwi, zapobiegające kardiomiopatii oraz hipolipemiczne. W tej części pracy omówiono działanie przeciwzakrzepowe, przeciwangiogenne i zapobiegające martwicy niedokrwiennej tkanki mózgowej. Na podstawie przedstawionych danych badań farmakologicznych można przypuszczać, że opisane właściwości ekstraktów propolisowych i wyizolowanych z nich substancji przyczynią się do zastosowania tych produktów w terapii chorób serca i naczyń krwionośnych. 119
10 Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Piśmiennictwo 1. Dejanov LL, Jamovskij L, Starova A. Effecty propolisa in vitro na aggljutinacija krowjanych płastinok. Cennyj produkt pczełowodstwa: propolis (red. V. Harnaj). Izd Apimondii, Bucharest 1987; Hepsen IF, Er H, Cekiç O. Topically applied water extract of propolis to suppress corneal neovascularization in rabbits. Ophthalmic Res 1999; 31: Song YS, Park E-H, Jung KJ i wsp. Inhibition of angiogenesis by propolis. Arch Pharm Res 2002; 25: Ahn M-R, Kunimasa K, Ohta T i wsp. Suppression of tumor-induced angiogenesis by Brazilian propolis: Major component artepillin C inhibits in vitro tube formation and endothelial cell proliferation. Cancer Lett 2007; 252: Izuta H, Shimazawa M, Tsumura K i wsp. Bee products prevent VEGF induced angiogenesis in human umbilical vein andothelial cells. BMC Complement Alter Med 2009; 9: Chikaraishi Y, Izuta H, Shimazawa M i wsp. Angiostatic effects of Brazilian green propolis and its chemical constituents. Mol Natur Food Res 2010; 54: Kashavarz M, Mostafaie M, Mansouri K i wsp. Inhibition of corneal neovascularization with propolis extract. Arch Med Res 2009; 40: Ohta T, Kunimasa K, Kobayashi T i wsp. Propolis suppresses tumor angiogenesis by inducing apoptosis in tube-forming endothelial cells. Biosci Biotechnol Biochem 2008; 72: Kunimasa K, Ahn M-R, Kobayashi T i wsp. Brazilian propolis supresses angiogenesis by inducing apoptosis in tube-forming endothelial cells trough inactivation of survival signal ERK 1/2. Evid Based Complement Alter Med 2011; 8: Shimazawa M, Chikamatsu S, Morimoto N i wsp. Neuroprotection by Brazilian green propolis against in vitro and in vivo ischemic neuronal damage. ecam 2005; 2(2): Liu R, Gao M, Yang Z-H i wsp. Pinocembrin protect rat brain against oxidation and apoptosis induced by ischemia-reperfusion both in vivo and in vitro. Brain Res 2008; 1216: Tsai S-K, Lin M-J, Liao P-H i wsp. Caffeic acid phenethyl ester ameliorates cerebral infraction in rats subjected to focal cerebral ischemia. Life Sci 2006; 78: Konflikt interesów Conflict of interest Brak konfliktu interesów None otrzymano/received: zaakceptowano/accepted: Adres/address: *prof. dr hab. n. farm. Bogdan Kędzia Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich ul. Wojska Polskiego 71B, Poznań tel.: +48 (61) bogdan.kedzia@iwnirz.pl 120
Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne w świetle badań farmakologicznych. Część 1
Prace przeglądowe review papers Borgis Post Fitoter 2018; 19(1): 46-57 DOI: https://doi.org/10.25121/pf.2018.19.1.46 *Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Działanie propolisu na serce i naczynia krwionośne
USG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Nowe badania nad biologicznymi właściwościami pyłku kwiatowego
Borgis *Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Nowe badania nad biologicznymi właściwościami pyłku kwiatowego Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu Dyrektor Instytutu: prof. dr
Antyhepatotoksyczne działanie pyłku kwiatowego
Borgis *Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Antyhepatotoksyczne działanie pyłku kwiatowego Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki.
Suplement diety Składniki: Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać
Nitraty -nitrogliceryna
Nitraty -nitrogliceryna Poniżej wpis dotyczący nitrogliceryny. - jest trójazotanem glicerolu. Nitrogliceryna podawana w dożylnym wlewie: - zaczyna działać po 1-2 minutach od rozpoczęcia jej podawania,
WYCIECZKA DO LABORATORIUM
WYCIECZKA DO LABORATORIUM W ramach projektu e-szkoła udaliśmy się do laboratorium w Krotoszynie na ul. Bolewskiego Mieliśmy okazję przeprowadzić wywiad z kierowniczką laboratorium Panią Hanną Czubak Oprowadzała
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY
WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania
STRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Pro apoptotyczne właściwości ekstraktów z kory Cochlospermum angolense Welw.
Pro apoptotyczne właściwości ekstraktów z kory Cochlospermum angolense Welw. Paulina Wdowiak 1, Tomasz Baj 2, Magdalena Wasiak 1, Piotr Pożarowski 1, Jacek Roliński 1, Kazimierz Głowniak 2 1 Katedra i
Ocena ekspresji genów proangiogennych w komórkach nowotworowych OVP-10 oraz transfektantach OVP-10/SHH i OVP-10/VEGF
Agnieszka Gładysz Ocena ekspresji genów proangiogennych w komórkach nowotworowych OVP-10 oraz transfektantach OVP-10/SHH i OVP-10/VEGF Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej Akademia Medyczna Prof.
biologia w gimnazjum UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA
biologia w gimnazjum 2 UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA SKŁAD KRWI OSOCZE Jest płynną częścią krwi i stanowi 55% jej objętości. Jest podstawowym środowiskiem dla elementów morfotycznych. Zawiera 91% wody, 8%
Sprawozdanie z wykonania projektu badawczego:
Sprawozdanie z wykonania projektu badawczego: ODDZIAŁYWANIE POLA MAGNETYCZNEGO GENEROWANEGO PRZEZ STYMULATOR ADR NA CZYNNOŚĆ LUDZKICH KOMÓREK IMMUNOKOMPETENTNYCH in vitro Celem przeprowadzonych badań była
CIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Angiogeneza: sprawa życia i śmierci
Angiogeneza: sprawa życia i śmierci Angiogeneza powstawanie nowych naczyń krwionośnych * Termin ten po raz pierwszy został użyty w roku 1787 przez brytyjskiego chirurga, Dr. Johna Huntera, by opisać wzrost
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy
Długotrwały niedobór witaminy C (hipoascorbemia) powoduje miażdżycę oraz osadzanie się lipoproteiny(a) w naczyniach krwionośnych transgenicznych myszy Nowa publikacja Instytutu Medycyny Komórkowej dr Ratha
Tylko dwie choroby - serca i nowotworowe powodują zgon 70% Polaków w wieku lat, czyli masz jedynie 30% szans dożyć 75 roku życia!
Prezentacja naukowa Tylko dwie choroby - serca i nowotworowe powodują zgon 70% Polaków w wieku 45-74 lat, czyli masz jedynie 30% szans dożyć 75 roku życia! Nie musi tak być! Badania dowiodły jednoznacznie
JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje. Najczęstsze przyczyny chorób wątroby. Objawy towarzyszące chorobom wątroby
SPIS TREŚCI JAK DZIAŁA WĄTROBA? Wątroba spełnia cztery funkcje Wątroba jest największym narządem wewnętrznym naszego organizmu. Wątroba jest kluczowym organem regulującym nasz metabolizm (każda substancja
Układ sercowo naczyniowy rozwija się jako pierwszy spośród. dużych układów już około połowy trzeciego tygodnia rozwoju.
Pracownia Multimedialna Katedry Anatomii UJ CM Układ sercowo naczyniowy rozwija się jako pierwszy spośród dużych układów już około połowy trzeciego tygodnia rozwoju. Samo serce funkcjonuje od początku
Aneks III. Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta.
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego i ulotce dla pacjenta. Uwaga: Niniejsze zmiany w odpowiednich punktach skróconej charakterystyki produktu leczniczego
Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Wykazano wzrost ekspresji czynnika martwicy guza α w eksplanta ch naczyniówki i nabłonka barwnikowego siatkówki myszy poddanych fotokoagulacji w
Monika Jasielska Katedra i Klinika Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Kontakt mail: monikaleszczukwp.pl Tytuł pracy doktorskiej: Rola receptora czynnika martwicy guza α Rp75 (TNFRp75) w powstawaniu
BIONORICA Polska Sp z o.o. CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO. Cyclodynon 1
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO Cyclodynon 1 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Cyclodynon 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNEJ 1 tabletka powlekana zawiera 40 mg suchego wyciągu etanolowego
LP Panel tarczycowy 1. TSH 2. Ft3 3. Ft4 4. Anty TPo 5. Anty Tg. W przypadku występowania alergii pokarmowych lub wziewnych
Proszę o wykonanie następujących badań laboratoryjnych (z krwi), na część z nich można uzyskać skierowanie od lekarza*: Dodatkowo: Badania podstawowe: W przypadku podejrzenia nieprawidłowej pracy tarczycy
Leki immunomodulujące-przełom w leczeniu nowotworów hematologicznych
Leki immunomodulujące-przełom w leczeniu nowotworów hematologicznych Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek Katedra i Klinika Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Warszawa
OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA ARKUSZ KALKULACYJNY OKREŚLAJĄCY CENĘ OFERTY. zestaw 4
. Pieczęć nagłówkowa ZAŁĄCZNIK NR 1A.1 DO SIWZ Data... OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA ARKUSZ KALKULACYJNY OKREŚLAJĄCY CENĘ OFERTY Część nr 1 Odczynniki do hodowli komórkowych Wartość 1 Zestaw uzupełniający
PRZYKŁADOWE ZASTOSOWANIA PRP W SCHORZENIACH NARZĄDU RUCHU:
Osocze bogatopłytkowe (PRP, ang. Platelet Rich Plasma) to nic innego jak koncentrat autologicznych (własnych) płytek krwi pacjenta, bogatych w czynniki wzrostu. Ich zawartość w normalnej krwi jest stosunkowo
Praca zbiorowa pod redakcją. Macieja Koselaka. Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie
Praca zbiorowa pod redakcją Macieja Koselaka Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie Maciej Koselak PODSTAWY PODOLOGII KOSMETYCZNEJ W arszaw a 2014 Rozdział I 1.1.
POWIKŁANIA. Personal solutions for everyday life.
POWIKŁANIA Personal solutions for everyday life. Powikłania Cukrzyca występuje u osób, w przypadku których organizm nie potrafi sam kontrolować poziomu glukozy we krwi (określanego również jako poziom
BUDUJEMY ZDROWIE POLAKÓW, AKTYWUJĄC GENOM CZŁOWIEKA. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ SĄ LUDZIE PRODUCENT:
1 Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (nnkt) EPA + DHA omega-3 chronią organizm człowieka przed chorobą zatorowo-zakrzepową, stanami zapalnymi i miażdżycą. NASZĄ PASJĄ JEST ZDROWIE, NASZĄ INSPIRACJĄ
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com
CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym
Zaburzenia krzepnięcia diagnostyka w systemie przyłóżkowym Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Zaburzenia krzepnięcia - diagnostyka w
Centrum Badań Naukowych, Chirurgia Refrakcyjna "LUMED"
Terapia anty-vegf i fotokoagulacją laserem żółtym w leczeniu CSCR w grupie młodych mężczyzn Autorzy: dr. Ludmiła Popowska, Lumed Centrum Badań Chirurgii Refrakcyjnej w Opocznie dr. Tomasz Grędysa, Europejskie
Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Cukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Protekcja mózgu na bloku operacyjnym. Izabela Duda
Protekcja mózgu na bloku operacyjnym Izabela Duda Ponad 43% ludzi wierzy, że znieczulenie ogólne zabiera pacjentowi kilka lat życia?????? Neurotoksyczność anestetyków Ketamina - upośledzenie proliferacji,
Specjalna Terapia Szyi i Dekoltu. DTS MG Co., Ltd.
Specjalna Terapia Szyi i Dekoltu DTS MG Co., Ltd. Objawy starzenia się skóry szyi i dekoltu Podwójny podbródek Głębokie zmarszczki Pigmentacja Fotostarzenie Odwodnienie i suchość Powody starzenia się okolic
Oral Chelate Chelatacja doustna
Oral Chelate Chelatacja doustna Oral Chelate -Chelatacja doustna Terapia chelatonowa jest stosowana do bardzo skutecznego usuwania z tętnic złogów miażdżycowych, i przywracania krążenia krwi. Czynniki
In vino veritas, in RESVERATROLUM sanitas
In vino veritas, in RESVERATROLUM sanitas - w winie prawda, w resweratrolu zdrowie dr hab. n. farm. Ilona Kaczmarczyk-Sedlak Specjalista farmakolog Śląski Uniwersytet Medyczny FRANCUSKI PARADOKS WINO
TECHNICZNE ZASADY PISANIA PRACY LICENCJACKIEJ I MAGISTERSKIEJ na wszystkich kierunkach studiów
Praca-licencjacka-przykład-16 Załącznik nr 1 TECHNICZNE ZASADY PISANIA PRACY LICENCJACKIEJ I MAGISTERSKIEJ na wszystkich kierunkach studiów w Wyższej Szkole Medycznej w Białymstoku Złożona w Dziekanacie
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Choroba Kawasakiego Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? ChK jest rozpoznawana klinicznie, na podstawie tzw. diagnozy przyłóżkowej.
ZAKRES WIEDZY WYMAGANEJ PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO ZAJĘĆ:
UKŁAD NERWOWY Budowa komórki nerwowej. Pojęcia: pobudliwość, potencjał spoczynkowy, czynnościowy. Budowa synapsy. Rodzaje łuków odruchowych. 1. Pobudliwość pojęcie, komórki pobudliwe, zjawisko pobudliwości
Trienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)
Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Flawopiryna roślinna alternatywa dla przeciwpłytkowego zastosowania aspiryny
Flavopharma. Studium przypadku spółki spin-off. Flawopiryna roślinna alternatywa dla przeciwpłytkowego zastosowania aspiryny Tomasz Przygodzki Pomysł (analiza rynku) Projekt B+R Próba komercjalizacji rezultatów
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
W Polsce ok. 6-7% ciąż kończy się przedwczesnymi porodami, a 20-25% z nich związane jest z chorobą łożyska.
W Polsce ok. 6-7% ciąż kończy się przedwczesnymi porodami, a 20-25% z nich związane jest z chorobą łożyska. Dzięki wczesnej diagnostyce możemy wykryć 94% takich przypadków i podjąć leczenie, zapobiegając
ACOUSTIC WAVE THEAPY X-WAVE TERAPIA FALAMI AKUSTYCZNYMI
ACOUSTIC WAVE THEAPY X-WAVE TERAPIA FALAMI AKUSTYCZNYMI TERAPIA FALAMI AKUSTYCZNYMI zaawansowane, nieinwazyjne leczenie cellulitu pomagające uzyskać gładką skórę w miejscach, gdzie zazwyczaj występują
ANEKS I. Strona 1 z 5
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTAĆ FARMACEUTYCZNA, MOC WETERYNARYJNYCH PRODUKTÓW LECZNICZYCH, GATUNKI ZWIERZĄT, DROGA PODANIA, PODMIOT ODPOWIEDZIALNY POSIADAJĄCY POZWOLENIE NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU W PAŃSTWACH
Ruch zwiększa recykling komórkowy Natura i wychowanie
Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD. Ruch zwiększa recykling komórkowy Ćwiczenia potęgują recykling komórkowy u myszy. Czy
Biologia. Klasa VII. Prywatna Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. Z. I J. Moraczewskich w Sulejówku
Biologia 2017 Klasa VII Dział I : HIERARCHICZNA BUDOWA ORGANIZMU CZŁOWIEKA, SKÓRA, UKŁAD RUCHU 1. Organizm człowieka jako zintegrowana całość 2. Budowa i funkcje skóry 3. Choroby skóry oraz zasady ich
STRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Dr hab. med. Aleksandra Szlachcic Kraków, Katedra Fizjologii UJ CM Kraków, ul. Grzegórzecka 16 Tel.
Dr hab. med. Aleksandra Szlachcic Kraków, 10.08.2015 Katedra Fizjologii UJ CM 31-531 Kraków, ul. Grzegórzecka 16 Tel.: 601 94 75 82 RECENZJA PRACY DOKTORSKIEJ Recenzja pracy doktorskiej mgr Michała Stanisława
Spis treści. Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości. Część II Etiologia i patogeneza otyłości
Spis treści Część I Definicja, epidemiologia i koszty otyłości Rozdział 1. Wprowadzenie: problematyka otyłości w ujęciu historycznym i współczesnym..................................... 15 Problematyka
(86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: 13.12.1999,PCT/EP99/09864 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 202483 (21) Numer zgłoszenia: 349335 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 13.12.1999 (86) Data i numer zgłoszenia
JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI? JAK ZMIERZYĆ ILOŚĆ KWASÓW NUKLEINOWYCH PO IZOLACJI?
Podstawowe miary masy i objętości stosowane przy oznaczaniu ilości kwasów nukleinowych : 1g (1) 1l (1) 1mg (1g x 10-3 ) 1ml (1l x 10-3 ) 1μg (1g x 10-6 ) 1μl (1l x 10-6 ) 1ng (1g x 10-9 ) 1pg (1g x 10-12
Pomiar utlenowania mózgowego metodą NIRS - 30 lat "razem" dr n. med. Łukasz Karpiński
Pomiar utlenowania mózgowego metodą NIRS - 30 lat "razem" dr n. med. Łukasz Karpiński Spektroskopia w bliskiej podczerwieni Metoda opracowana w 1977 roku. Po raz pierwszy wykorzystana u noworodków w latach
PL 204536 B1. Szczepanik Marian,Kraków,PL Selmaj Krzysztof,Łódź,PL 29.12.2003 BUP 26/03 29.01.2010 WUP 01/10
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 204536 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 354698 (22) Data zgłoszenia: 24.06.2002 (51) Int.Cl. A61K 38/38 (2006.01)
Prezentacja Pracowni Ekologii Drobnoustrojów w Katedry Mikrobiologii UJCM
Prezentacja Pracowni Ekologii Drobnoustrojów w Katedry Mikrobiologii UJCM Informacja o Katedrze Rozwój j naukowy młodej kadry naukowców w w kontekście priorytetów badawczych: W 2009 roku 1 pracownik Katedry
Jakie są wskazania do zastosowania osocza bogatopłytkowego i fibryny bogatopłytkowej w weterynarii?
Weterynaria Jakie są wskazania do zastosowania osocza bogatopłytkowego i fibryny bogatopłytkowej w weterynarii? Choroby zwyrodnieniowe stawów biodrowych, kolanowych, łokciowych Skręcenia, pęknięcia, rozerwania
4.4 Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO BATRAFEN, 10 mg/ml, płyn na skórę 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 ml płynu na skórę zawiera 10 mg cyklopiroksu z olaminą (Ciclopiroxi
Uzależnienia. Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji.
Uzależnienia Nabyta silna potrzeba zażywania jakiejś substancji. Termin uzależnienie jest stosowany głównie dla osób, które nadużywają narkotyków, alkoholu i papierosów. Używki Wszystkie używki stanowią
Siła działania naturalnych substancji budulcowych organizmu składników BioMarine
Siła działania naturalnych substancji budulcowych organizmu składników BioMarine BADANIE IMMUNOLOGICZNE W 2005 roku, z inicjatywy MARINEX International Sp. z o. o. - producenta BioMarine, zespół prof.
TERAPIA FALAMI AKUSTYCZNYMI
TERAPIA FALAMI AKUSTYCZNYMI zaawansowane, nieinwazyjne leczenie cellulitu pomaga osiągnąć gładką skórę w miejscach, gdzie zazwyczaj występują wgłębienia potwierdzona naukowo metoda zabiegów estetycznych
b c a. serce b. tętnica c. żyła
Spis treści: 1.Budowa układu krwionośnego. 2.Porównanie budowy naczyń krwionośnych. 3.Serce. 4.Budowa wewnętrzna serca. 5.Praca serca. 6.Tętno i ciśnienie krwi. 7.Krążenie krwi. 8.Krążenie wrotne. 9.Bibliografia
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy Kryterium Dane (jakie) Dane (źródło) Reguła Moduł wiek wiek pacjent/osoba > 18 lat (włączająca) kliniczne
ASMAG FORTE 34 mg jonów magnezu, tabletki Magnesii hydroaspartas
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika ASMAG FORTE 34 mg jonów magnezu, tabletki Magnesii hydroaspartas Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ
WSTĘP. Skaner PET-CT GE Discovery IQ uruchomiony we Wrocławiu w 2015 roku.
WSTĘP Technika PET, obok MRI, jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się metod obrazowych w medycynie. Przełomowymi wydarzeniami w rozwoju PET było wprowadzenie wielorzędowych gamma kamer,
IL-4, IL-10, IL-17) oraz czynników transkrypcyjnych (T-bet, GATA3, E4BP4, RORγt, FoxP3) wyodrębniono subpopulacje: inkt1 (T-bet + IFN-γ + ), inkt2
Streszczenie Mimo dotychczasowych postępów współczesnej terapii, przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) nadal pozostaje chorobą nieuleczalną. Kluczem do znalezienia skutecznych rozwiązań terapeutycznych
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego
Zespół Metaboliczny w praktyce chirurga naczyniowego Wacław Karakuła Katedra i Klinika Chirurgii Naczyń i Angiologii U.M. w Lublinie Kierownik Kliniki prof. Tomasz Zubilewicz Lublin, 27.02.2016 Zespół
DLACZEGO JESTEŚMY SZCZĘŚLIWE?
CATOSAL: SKŁAD Per ml: Butafosfan Witamina B12 WSKAZANIA 100 mg ] Źródło aktywnego fosforu ] 0,050 mg ] Składniki Dodatek witaminowy aktywne Zaleca się stosowanie preparatu przy zaburzeniach przemiany
Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz
Co działa na nerwy rdzeniowi kręgowemu? Marta Błaszkiewicz Rdzeń kręgowy > część ośrodkowego UN > bodźce z mózgowia do obwodowego UN > Ф 1cm, 30g, 45cm > poniżej L2: ogon koński Uszkodzenia rdzenia kręgowego
Modelowanie absorbcji cząsteczek LDL w ściankach naczyń krwionośnych
Modelowanie absorbcji cząsteczek LDL w ściankach naczyń krwionośnych Plan prezentacji Co to jest LDL? 1 Budowa naczynia krwionośnego 2 Przykładowe wyniki 3 Mechanizmy wnikania blaszki miażdżycowej w ścianki
Karboksyterapia Fenix
Karboksyterapia Fenix Medical Device CE, FDA Czym jest karboksyterapia? Jedyna terapia działająca ogólnorozwojowo, umożliwiająca efekt synergiczny. Karboksyterapia to obecnie najskuteczniejsza metoda redukująca
Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego
Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki
Około 400 tysięcy chorych w Polsce Migotanie przedsionków
Około 400 tysięcy chorych w Polsce Najczęstsza przyczyna zatorów w krążeniu mózgowym Lekarz kardiolog: Serce to główna siła napędowa układu krwionośnego człowieka Serce najważniejsza pompa świata aorta
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO WETERYNARYJNEGO Baycox 5%, 50 mg, zawiesina doustna dla świń 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Substancja czynna: Toltrazuryl
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Zespół stopy cukrzycowej
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Zespół stopy cukrzycowej PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO. PRIMENE 10% roztwór do infuzji 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO PRIMENE 10% roztwór do infuzji 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 100 ml roztworu do infuzji zawiera: L-Izoleucyna... L-Leucyna... L-Walina...
Układ krzepnięcia a znieczulenia przewodowe
Układ krzepnięcia a znieczulenia przewodowe We wszystkich obecnie dyscyplinach zabiegowych obowiązuje standard profilaktyki przeciwzakrzepowej z zastosowaniem heparyn (zwłaszcza drobnocząsteczkowych).
Prof. dr hab. Grzegorz Bartosz Katedra Biofizyki Molekularnej Uniwersytetu Łódzkiego
Prof. dr hab. Grzegorz Bartosz Katedra Biofizyki Molekularnej Uniwersytetu Łódzkiego Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Doroty Przybylskiej pt. Rola oksydazy NADPH4 oraz szlaku odpowiedzi na uszkodzenia
I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)
Spis treści 1. Wprowadzenie 13 Wstęp do wydania II 16 I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) 2. Podstawowa charakterystyka struktury i czynności nerek 21 3. Czynniki wpływające na rozwój uszkodzenia
Klasyfikacja zaburzeń przepływu w mikrokrążeniu w przebiegu wstrząsu dystrybucyjnego.
Bench-to-bedside review: Mechanisms of critical illness- classifying microcirculatory flow abnormalities in distributive shock. Critical Care 2006; 10; 221 Klasyfikacja zaburzeń przepływu w mikrokrążeniu
LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Działanie przeciwnowotworowe ekstraktów propolisowych
Borgis * Bogdan Kędzia Działanie przeciwnowotworowe ekstraktów propolisowych Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski ANTICANCER
Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej wiadomości.
VI.2 Plan Zarządzania Ryzykiem dla produktów kwalifikowanych jako "Well established use" zawierających Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Dobenox przeznaczone do publicznej
ZASTOSOWANIE MD-TISSUE W TERAPII ANTI-AGING
Starzenie się skóry jest rezultatem wpływu wielu czynników biologicznych, biochemicznych i genetycznych na indywidualne jednostki. Jednocześnie wpływ czynników zewnętrznych chemicznych i fizycznych determinują
Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum
Zadania egzaminacyjne obejmujące materiał z klasy II gimnazjum Informacje do zadań 1. i 2. A C D B Schemat przedstawia szkielet kończyny górnej. Zadanie 1. (0 2) Podaj nazwy kości oznaczonych literami
ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z BIOLOGII DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2014/2015 ETAP OKRĘGOWY
Kuratorium Oświaty w Lublinie ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z BIOLOGII DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ROK SZKOLNY 2014/2015 KOD UCZNIA ETAP OKRĘGOWY Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 19 zadań. 2. Przed
Biologia komórki i biotechnologia w terapii schorzeń narządu ruchu
Biologia komórki i biotechnologia w terapii schorzeń Ilość godzin: 40h seminaria Ilość grup: 2 Forma zaliczenia: zaliczenie z oceną Kierunek: Fizjoterapia ścieżka neurologiczna Rok: II - Lic Tryb: stacjonarne
www.polfawarszawa.pl ul. Karolkowa 22/24, 01-207 Warszawa, tel. (0-22) 691 39 00, fax (0-22) 691 38 27
Polfa Warszawa S.A. dziękuje Pani doc. dr hab. Idalii Cybulskiej wieloletniemu lekarzowi Instytutu Kardiologii w Aninie za pomoc w opracowaniu niniejszego materiału. ul. Karolkowa 22/24, 01-207 Warszawa,
Wpływ propolisu na odnowę tkanki skórnej, kostnej, chrzęstnej i zębowej
Borgis Post Fitoter 2018; 19(3): 203-211 DOI: https://doi.org/10.25121/pf.2018.19.3.203 *Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia Wpływ propolisu na odnowę tkanki skórnej, kostnej, chrzęstnej i zębowej
SANPROBI Super Formula
SUPLEMENT DIETY SANPROBI Super Formula Unikalna formuła siedmiu żywych szczepów probiotycznych i dwóch prebiotyków Zdrowie i sylwetka a w super formie Zaburzenia metaboliczne stanowią istotny problem medyczny
Stopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń.
// // Zastosowanie pól magnetycznych w medycynie. Wydanie drugie. Autor: Aleksander Sieroń. Prof. Aleksander Sieroń jest specjalistą z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii i medycyny fizykalnej. Kieruje