Analiza stanu wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy wśród młodzieży ponadgimnazjalnej

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ XX PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA 1 Zakład Medycyny Ratunkowej, Instytut Zdrowia Publicznego Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 1 Department of Emergency Medicine, Institute of Public Health the Faculty of Medicine and Health Sciences Jan Kochanowski University, Kielce, Poland 2 Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 2 Faculty of Health Sciences, Jan Kochanowski University Kielce, Poland 3 Centrum Medyczne "Zdrowie" w Kielcach 4 Instytut Zdrowia Publicznego, Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 4 Institute of Public Health, the Faculty of Medicine and Health Sciences Jan Kochanowski University, Kielce, Poland 5 Zakład Wieku Rozwojowego, Instytut Zdrowia Publicznego Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach 5 Department of Developmental Age Research Institute of Public Health, Faculty of Health Sciences Jan Kochanowski University, Kielce, Poland BARTOSZ WYDRYCH 1, TOMASZ ZAJĄC 2, JUSTYNA WYDRYCH 3, PAULINA ZIĘBA 4, GRAŻYNA NOWAK-STARZ 5 The analysis of knowledge on the first aid provision among high school students słowa kluczowe: pierwsza pomoc, europejskie standardy resuscytacji key words: first aid, resuscitation.

2 PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA WSTĘP Z biegiem lat zmieniały się metody i technika udzielania pierwszej pomocy nie ograniczała się tylko do wojska na polu bitwy, lecz również do osób cywilnych. Coraz większa wagę kładło się na naukę pierwszej pomocy przedmedycznej. Z czasem technika oraz sprzęt stawały się bardziej doskonalsze [1]. W obecnych czasach jakże ważna jest znajomość udzielania profesjonalnej pomocy innym. Bardzo często dochodzi do wypadków czy też zdarzeń nagłego zatrzymania krążenia. Tylko przez szybką i poprawnie zorganizowaną pomoc w sytuacjach zagrożenia życia, jesteśmy w stanie powstrzymać procesy zagrażające życiu i uchronić poszkodowanego człowieka przed trwałym kalectwem, a nawet śmiercią. Celem pracy była ocena poziomu wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy młodzieży ponadgimnazjalnej oraz sprawdzenie czy edukacja uczniów prowadzona w tym zakresie jest wystarczająca[2]. MATERIAŁ Badania przeprowadzono w 2016 roku na grupie 98 licealistów z I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reja w Jędrzejowie w województwie świętokrzyskim. Badanie zostało przeprowadzone w auli wykładowej I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reja w Jędrzejowie. Osoby w badanej grupie znajdowały się w przedziale wiekowym od 16 do 18 lat. Zdecydowaną większość grupy stanowiły dziewczęta. METODA W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego i wykorzystano specjalnie w tym celu opracowany kwestionariusz ankiety. Badanie miało charakter anonimowy i zostało przeprowadzone za zgodą Dyrekcji I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Reja w Jędrzejowie. Ankieta składała się z dwóch części: pierwszą częścią była metryczka, w której znajdowały się pytania dotyczące płci, wieku oraz klasy. W drugiej części znajdowało się 18 pytań z zakresu udzielania pierwszej pomocy. WYNIKI Powyższa rycina przedstawia wartość procentową respondentów, oceny własnej wiedzy według 10-cio stopniowej skali zamieszczonej w kwestionariuszu ankiety. Bardzo słabo ocenia swoją wiedzę około 6% uczniów spośród badanej grupy. Zdecydowana większość uczniów ocenia swoją wiedzę na poziomie dostatecznym i dobrym. Najwyższy poziom wiedzy dostrzega u siebie zaledwie 3,06% respondentów. 240

3 Bartosz Wydrych, Tomasz Zając, Justyna Wydrych, Paulina Zięba, Grażyna Nowak-Starz Ryc.1. Samoocena uczniów w zakresie wiedzy z udzielania pierwszej pomocy Na rycinie przedstawiono zestawienie wyników dotyczących zachowania się ankietowanych podczas udzielania pierwszej pomocy w poszczególnych klasach. W klasach pierwszych pierwszej pomocy udzieliłoby 14 osób, co stanowi 54%, nie udzieliłby pierwszej pomocy 1 respondent (4%), natomiast 11 czyli 42% nie wie jak by się zachowała w danej sytuacji. Wśród drugoklasistów 31 osób, czyli 61% udzieliłaby pierwszej pomocy, 1 ankietowany czyli 2% nie podjąłby takiej próby a 19 respondentów (37%) nie wiedziała co by zrobiła. Jeśli chodzi o klasy trzecie to 17 osób czyli, aż 81% podjęłaby czynności w momencie konieczności udzielenia pierwszej pomocy, natomiast 4 osoby czyli 19% nie wie jak by się zachowała. Z powyższego wykresu wynika jednoznacznie, że postawy prawidłowego postępowania, są właściwe wykształcone dopiero w trzeciej klasie liceum. Nadal jednak znaczący odsetek uczniów nie wykazuje poprawnych postaw wobec poszkodowanych. Ryc. 2. Wiedza na temat zalecanej ilość uciśnięć klatki piersiowej oraz oddechów ratowniczych podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej 241

4 PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA Z powyższej ryciny wynika, iż w klasach pierwszych poprawnej odpowiedzi udzieliło 77%, w drugich 96%, natomiast w klasach trzecich 100% respondentów podało prawidłową odpowiedź na zadane pytanie. W jednym z pytań ankietowych, zapytano respondentów o poprawność numerów alarmowych obowiązujących na terenie Polski Ryc. 3. Poprawna głębokość ucisku klatki piersiowej Rycina przedstawia znajomość poprawnego ucisku klatki piersiowej podczas resuscytacji wyrażoną w procentach. Wyraźnie widzimy, iż wiedza prawidłowa kształtuje się wraz z czasem edukacji szkolnej. W tym zestawieniu również najlepiej wypadają trzecioklasiści. 242

5 Bartosz Wydrych, Tomasz Zając, Justyna Wydrych, Paulina Zięba, Grażyna Nowak-Starz Ryc. 4. Pierwszej pomoc podczas oparzeń Powyżej przedstawiono zestawienie uczniów, którzy odpowiedzieli poprawnie oraz błędnie na pytanie dotyczące udzielania pierwszej pomocy podczas oparzeń. W klasie pierwszej poprawnie odpowiedziało 14 osób (54%), natomiast błędnie 12 uczniów (46%). Wśród klas drugich dobrą odpowiedź wybrało 45 respondentów, co stanowi 88% badanych, źle odpowiedziało 6 drugoklasistów, co dało wynik 12%. Trzecioklasiści odpowiedzieli dobrze w liczbie 19 osób (90%), natomiast błędnej odpowiedzi udzieliło 10% ankietowanych. Ryc. 5. Pierwsza pomoc podczas krwotoków 243

6 PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA Wynika, iż w klasie pierwszej na zadane pytanie dotyczące udzielania pierwszej pomocy podczas krwotoków poprawnej odpowiedzi udzieliło 5 osób, co stanowi 19%, natomiast błędnej odpowiedź wskazało 21 uczniów, co daje wynik 81%. Nieco poprawniej wypadły klasy drugie, gdzie dobrej odpowiedzi wskazało 37 respondentów czyli 73%, natomiast złą 14 ankietowanych (27%). Najlepiej wypadły klasy trzecie, gdzie na zadane pytanie 17 osób (81%) wybrało poprawna odpowiedź, natomiast błędnie odpowiedziały 4 osoby (19%). Ryc. 6. Pierwsza pomocy podczas omdlenia W klasie pierwszej na zadane pytanie dotyczące udzielania pierwszej pomocy podczas omdleń poprawnej odpowiedzi udzieliło 23 osób, co stanowi 88%, natomiast błędnej odpowiedź wskazało 3 uczniów, co daje wynik 12%. Klasy drugie zaznaczyły dobrą odpowiedź w liczbie 41 respondentów czyli 80%, a złą 10 ankietowanych (20%). Najlepiej wypadły klasy trzecie, gdzie na zadane pytanie 100% wybrało poprawna odpowiedź. Ryc. 7. Najprostszy sposób sprawdzenia czy poszkodowany oddycha 244

7 Bartosz Wydrych, Tomasz Zając, Justyna Wydrych, Paulina Zięba, Grażyna Nowak-Starz Na powyższej rycinie przedstawiono liczbę respondentów z poszczególnych klas, którzy udzielili poprawnej oraz błędnej odpowiedzi na pytanie dotyczące najprostszego sposobu sprawdzenia oddechu poszkodowanego. W klasach pierwszych 17 osoby (65%) odpowiedziało poprawnie, natomiast 9 respondentów, co stanowi 35% odpowiedziała błędnie. Wśród klas drugich 46 osób, czyli 90% udzieliło poprawnej odpowiedzi, błędną ilość podało 5 uczniów (10%). 21 osób czyli 100% z klas trzecich podało poprawną ilość uciśnięć klatki piersiowej. Ryc. 8. Pierwsza pomocy podczas napadu padaczki w poszczególnych klasach 25 osób (96%) z klas pierwszych, 11 respondentów (22%) z klas drugich oraz 13 ankietowanych (62%) z klas trzecich udzieliło poprawnej odpowiedzi na pytanie umieszczone w kwestionariuszu ankiety. Natomiast spośród klas pierwszych 1 uczeń (4%), z drugich 40 osoby (78%) oraz z klas trzecich 8 respondentów (38%) nie potrafiło podać poprawnej odpowiedzi. 245

8 PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA Ryc. 9.Ułożenie rąk na klatce piersiowej podczas masażu serca W poszczególnych klasach 12 osób (46%) z klas pierwszych, 37 respondentów (73%) z klas drugich oraz 21 ankietowanych (100%) z klas trzecich udzieliło poprawnej odpowiedzi na pytanie umieszczone w kwestionariuszu ankiety. Natomiast spośród klas pierwszych 14 uczniów (54%), z drugich 14 osoby (27%) nie potrafiło podać prawidłowego ułożenia rąk na klatce piersiowej podczas masażu serca u osoby dorosłej. 246 OMÓWIENIE Badania dotyczące analizy poziomu wiedzy młodzieży licealnej I LO im. Mikołaja Reja w Jędrzejowie na temat udzielania pierwszej pomocy przeprowadzono na podstawie samodzielnie wykonanego kwestionariusza ankiety. Przedstawione wyniki badań wskazują na to, że opinia młodzieży licealnej dotycząca wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy niejednokrotnie różni się na poszczególnych szczeblach edukacji szkolnej. Badanie pokazuje również niewielkie różnice w opinii młodzieży dotyczące powyższego tematu. Z danych przedstawionych w trzecim rozdziale wynika, że 58% pierwszoklasistów, 94% drugoklasistów oraz 100% trzecioklasistów uczestniczyło w zajęciach z zakresu pierwszej pomocy. Wyraźnie poziom wiedzy wzrasta z czasem edukacji szkolnej. Za A. Rasmusem [3] można stwierdzić, że procent osób uczestniczących w zajęciach z pierwszej pomocy, znacząco się zwiększył, gdyż w roku 1997, aż 23% polskiego społeczeństwa, w tym największa grupa nastolatków, nigdy nie brała udziału w takich zajęciach. Analizując samoocenę licealistów na temat zagadnienia pierwszej pomocy można stwierdzić, że bardzo słabo ocenia swoją wiedzę około 6% uczniów spośród badanej grupy. Zdecydowana większość uczniów ocenia swoją wiedzę na poziomie dostatecznym i dobrym. Najwyższy poziom wiedzy dostrzega u siebie zaledwie 3,06% respondentów. Porównując te wyniki z badaniami przeprowadzonymi w roku 1997, aż 59% społeczeństwa polskiego uważa, iż ich wiedza jest niewystarczająca do tego, aby udzielić pierwszej pomocy. Natomiast 37% ocenia swoją wiedzę, że jest ona wystarczająca na powyższy temat. Mimo tych deficytów aż 90% Polaków deklarowało udzielenie pierwszej pomocy [4, 5, 6]. W badaniach z roku 2003 przeprowa-

9 Bartosz Wydrych, Tomasz Zając, Justyna Wydrych, Paulina Zięba, Grażyna Nowak-Starz dzonych przez OBOP 56% Polaków oceniło swoją wiedzę na poziomie niewystarczającym, a 41% na poziomie wystarczającym, co świadczy o tym, iż na przestrzeni lat zwiększa się wiedza Polaków w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Z doniesień tych wynika, iż 84% porównuje doniesienia autorów publikacji na przestrzeni lat znaczący odsetek społeczeństwa polskiego deklarowało udzielenie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej[7, 8]. Porównując dane z 1997, aż 90% Polaków zdecydowałoby się podjąć działania ratujące życie [9]. Z badań przeprowadzonych przez Akademię Ratownictwa Grupy LUX MED. Przeprowadzonych w roku 2011 w grupie osób uczęszczających do szkół ponadgimnazjalnych wynika, iż 48% ankietowanych udzieliłoby pierwszej pomocy osobie w sytuacji zagrożenia [10, 11]. Z badań przeprowadzonych w niniejszej pracy wynika, iż wśród klas pierwszych 54% zadeklarowało udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu, w klasach drugich 61%, ale już w klasach trzecich 81% uczniów zgłosiło gotowość do udzielenia pierwszej pomocy. Budującym jest fakt, że młodzież, która wkracza w dorosłe życie, zdobywa pewność siebie i prezentuje pozytywne postawy społeczne. Samoświadomość, człowieka bardzo rzadko pojawia się myśl, iż pierwsza pomocy w sytuacjach nagłych jest jednym z najważniejszych czynników ratującym zdrowie a niekiedy nawet życie drugiej osoby. Jakże ważna jest edukacja wśród społeczeństwa. Powinna ona wykształcić umiejętności oceny występowania zagrożeń życia. Edukacja ma za zadanie wytworzyć u ludzi przekonanie o konieczności udzielenia pierwszej pomocy. Edukacja społeczna w zakresie tego zagadnienia powinna obejmować zarówno wiedzę teoretyczną jak i praktyczną. Wskazówki w konkretnych sytuacjach, jak można pomóc osobie poszkodowanej, powinny zawierać bardzo czytelne algorytmy postepowania. Społeczeństwo oczekuje od edukatorów prostych scenariuszy działania w sytuacjach trudnych. Profesja ratownika medycznego to również ogromne wyzwanie dla propagowania szeroko zakrojonej edukacji w zakresie pierwszej pomocy zarówno wśród młodzieży jak i wobec całego społeczeństwa [12, 13]. WNIOSKI 1. Zdecydowana większość licealistów twierdzi, iż udzieliłaby pierwszej pomocy osobie poszkodowanej. 2. Poziom wiedzy licealistów na temat udzielania pierwszej pomocy rośnie wraz z kolejnym etapem edukacji. 3. Nauczanie pierwszej pomocy powinno rozpoczynać się w szkole podstawowej, trwać przez następne lata nauki i pracy z każdorazowym przypomnieniem czynności ratujących życie. 247

10 PROFILAKTYKA I EDUKACJA ZDROWOTNA PIŚMIENNICTWO 1. Andres J. Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Polska Rada Resuscytacji. Kraków Buchfelder M, Buchfelder A. Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL. Warszawa Campbell J. International Trauma Life Support. Medycyna Praktyczna. Kraków Dutkiewicz S. Badanie fizykalne człowieka. Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego. Kielce Goniewicz M. Pierwsza pomoc. Podręcznik dla studentów. PZWL. Warszawa Gaździk T. Sz. Ortopedia i traumatologia. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL. Warszawa Jakubaszko J. Ratownik medyczny. Górnicki Wydawnictwo Medyczne. Wrocław Kein S. Medycyna ratunkowa na dyżurze. PZWL. Warszawa Noszczyk W. Chirurgia repetytorium. PZWL. Warszawa Schimelpfenig T. Pierwsza pomoc w warunkach ekstremalnych. Bellona. Warszawa Ślusarska B, Zarzycka D, Zahradniczek K. Podstawy pielęgniarstwa. Tom II. Czelej. Lublin Wołowicka L, Dyk D. Anestezjologia i intensywna opieka. Klinika i pielęgniarstwo. PZWL. Warszawa Zawadzki A. Medycyna ratunkowa i katastrof. PZWL. Warszawa STRESZCZENIE Pierwsza pomoc odgrywa istotną rolę w życiu każdego obywatela Polski, a także osób z całego świata. Natychmiastowe wdrożenie podstaw pierwszej pomocy na miejscu zdarzenia u osób poszkodowanych ma decydujący wpływ na przeżywalność tychże ofiar. Dlatego niezwykle istotne jest aby wprowadzać zajęcia z zakresu pierwszej pomocy od najmłodszych lat. Pozwoli to na zmniejszenie śmiertelności osób będących w stanie zagrożenia życia. Celem tej pracy było zbadanie poziomu wiedzy na temat udzielania pierwszej pomocy wśród młodzieży licealnej. W badaniach wykorzystano własny kwestionariusz ankiety, którym została przebadana 98 osobowa grupa licealistów z I LO im. Mikołaja Reja w Jędrzejowie uczęszczająca kolejno do pierwszej, drugiej oraz trzeciej klasy. Z badań wynika, iż spośród klas pierwszych 58%, z klas drugich 94%, a z klas trzecich 100% uczestniczyło w zajęciach dotyczących pierwszej pomocy. Procentowa wartość własnej oceny wśród licealistów wygląda następująco: bardzo słabo ocenia swoją wiedzę około 6% uczniów spośród badanej grupy. Zdecydowana większość uczniów ocenia swoją 248

11 Bartosz Wydrych, Tomasz Zając, Justyna Wydrych, Paulina Zięba, Grażyna Nowak-Starz wiedzę na poziomie dostatecznym i dobrym. Najwyższy poziom wiedzy dostrzega u siebie zaledwie 3,06% respondentów. Te dane dowodzą tego, iż wiedza oraz świadomość z zakresu udzielania pierwszej pomocy licealistów zwiększa się wraz ze stażem ich edukacji. ABSTRACT First aid skills play a crucial part in the everyday lives of people not only in Poland but also around the world. Immediate reaction and implementation of basic first aid skills on the accident site has a critical influence on the survivability of the victims. Therefore, it is gravely important to introduce the youngest students to the basics of first aid as soon as possible. It will allow to decrease the mortality among people whose lives are in danger. The aim of this study is to verify the state of knowledge on first aid among high school students. A questionnaire has been created specifically for this research, where a group of 98 students from Mikołaj Rej high school in Jedrzejów have been questioned. The results have shown that 58% of first graders, 94% of second graders and 100% of third graders participated in the first aid classes. The students have evaluated their own knowledge on the subject as follows 6% of them have assessed their current knowledge on a very low level, while the majority has judged that it is sufficient or good; the highest level of knowledge can be observed among only 3.06% of the questionnaire participants. The results have proven that the knowledge and awareness related to the subject of first aid increases gradually along with the education level among the high school students. Artykuł zawiera znaki ze spacjami (16353 znaki +589 cm 2 grafiki) 249