PROPOZYCJE ZMIAN ADMINISTRACYJNO-PRAWNYCH DOTYCZĄCYCH PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT

Transkrypt

1 III Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna TRANSEIA Ocena oddziaływania na środowisko w budownictwie komunikacyjnym PROPOZYCJE ZMIAN ADMINISTRACYJNO-PRAWNYCH DOTYCZĄCYCH PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Janusz Rymsza Krynica, 6-7 grudnia 2017 r.

2 ZASADY PLANOWANIA PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Planowanie przejścia dla zwierząt może być związane z następującym rodzajem inwestycji: 1) budową nowej drogi albo 2) odbudową, rozbudową lub przebudową istniejącej drogi, zwaną dalej przebudową istniejącej drogi. Przejścia dla zwierząt powinny być planowane na drodze klasy A, S, GP i G, zgodnie z 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie, zwanym dalej rozporządzeniem mostowym. 2

3 ZASADY PLANOWANIA PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Celem planowania przejścia dla zwierząt w wypadku : 1) budowy nowej drogi - jest określenie potrzeby wykonania przejścia i wyznaczenie lokalizacji przejścia dla zwierząt 2) przebudowy istniejącej drogi - jest określenie potrzeby wykonania nowego lub przebudowy istniejącego przejścia. Planując przejście dla zwierząt należy uwzględnić: 1) charakterystykę przyrodniczą terenu, 2) liczebność populacji gatunków celowych, 3) rodzaj inwestycji i klasę drogi, 4) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. 3

4 ZASADY PLANOWANIA PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Niniejsze zasady dotyczą przejść dla średnich i dużych zwierząt, o których mowa w 67 ust. 1 rozporządzenia mostowego. 4

5 CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA TERENU Charakteryzując przyrodniczo teren należy uwzględnić następujące obszary cenne przyrodniczo: 1) obszary podlegające ochronie prawnej, 2) kompleksy leśne, 3) korytarze ekologiczne. 5

6 CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA TERENU W celu przyrodniczego scharakteryzowania terenu, z właściwego organu w odniesieniu do danego obszaru - należy uzyskać następujące aktualne mapy: 1) mapę numeryczną obszarów prawnie chronionych z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, 2) mapę numeryczną kompleksów leśnych z Lasów Państwowych, 3) mapę numeryczną korytarzy ekologicznych o znaczeniu międzynarodowym, krajowym i regionalnym z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, 4) mapę numeryczną cieków wodnych z Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. 6

7 CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA TERENU Zaleca się, aby brać pod uwagę te korytarze ekologiczne, które zostały uwzględnione w dokumentach planistycznych, w tym m.in. w planie zagospodarowania województwa lub miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wymienione mapy należy na siebie nałożyć. W wyniku nałożenia otrzymuje się mapę obszarów cennych przyrodniczo. 7

8 Na obszarze przebiegu nowej lub przebudowy istniejącej drogi należy uwzględnić występujące tam gatunki celowe. Są to: 1) gatunki priorytetowe dużych i średnich ssaków, o których mowa w obwieszczeniu MŚ z r. w sprawie siedlisk przyrodniczych ; na potrzeby niniejszego dokumentu można przyjąć, że jest to: wilk, niedźwiedź brunatny i żubr; 2) duże i średnie ssaki podlegające ochronie gatunkowej, o których mowa w rozporządzeniu MŚ z r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt; na potrzeby ninieszego dokumentu można przyjąć, że jest to: żubr, wilk, ryś i niedźwiedź brunatny; 3) duże, kopytne ssaki, które stanowią zagrożenie podczas kolizji z pojazdem, takie jak: łoś, jeleń, sarna i dzik. 8

9 Informacje o występowaniu ww. gatunków ssaków i liczebności populacji na danym obszarze należy uzyskać z właściwej miejscowo Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Gatunki celowe i liczebność tych gatunków należy nanieść na mapę obszarów cennych przyrodniczo. 9

10 RODZAJ INWESTYCJI I KLASA DROGI Planując przejście dla zwierząt należy uwzględnić m.in.: 1) rodzaj inwestycji budowa albo przebudowa drogi oraz budowa albo przebudowa przejścia, 2) klasę drogi, 3) rodzaj przekroju poprzecznego jednojezdniowy albo dwujezdniowy, 4) natężenie ruchu pojazdów, w odniesieniu do istniejącej drogi, 5) ograniczenie prędkości na znakach, w odniesieniu do istniejącej drogi. Przebiegi nowej lub przebudowywanej drogi należy nanieść na mapę obszarów cennych przyrodniczo. 10

11 USTALENIA PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić m.in. następujące istniejące lub planowane elementy: a) zabudowę mieszkalną, przemysłową lub usługową, b) inne szlaki komunikacyjne, takie jak: drogi kołowe, kolejowe i rowerowe, c) przejścia dla pieszych, d) przejścia dla zwierząt, e) uzbrojenie terenu (np. oświetlenie). Jeżeli nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego należy wziąć pod uwagę uchwały rady gminy lub rady miasta, dotyczące zagospodarowania przestrzennego. 11

12 USTALENIA PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Przejście dla zwierząt powinno być planowane w odległości nie mniejszej niż 200 m od granicy: 1) zabudowy mieszkalnej, przemysłowej lub usługowej, 2) skrzyżowania, 3) oświetlonego odcinka drogi, parkingu, MOP, OUA/OUD, SPO/PPO. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego należy nanieść na mapę obszarów cennych przyrodniczo. 12

13 ZASADY PLANOWANIA PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT W wyniku naniesienia na mapę obszarów cennych przyrodniczo: 1) mapy liczebności populacji gatunków celowych, 2) przebiegu nowej lub przebudowywanej drogi, 3) ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, otrzymuje się mapę inwestycyjno-przyrodniczą. 13

14 ZASADY WYKONYWANIA INWENTARYZACJI PRZYRODNICZEJ Badania powinny być prowadzone wzdłuż całego odcinka drogi. Miejscem prowadzenia badań są dwa transekty liniowe wzdłuż planowanej lub istniejącej drogi, zlokalizowane w odległości do 200 m od jej osi, po jednym transekcie po obu stronach drogi. W wypadku obszarów cennych przyrodniczo należy wyznaczyć dodatkowo dwa transekty, po jednym transekcie po obu stronach drogi, w odległości od 200 do 500 m od osi drogi. Wyznaczanie miejsca lokalizacji przejść dla zwierząt odbywa się w wyniku badań realizowanych w dwóch etapach. 14

15 BADANIA W ETAPIE 1 W etapie 1 w odniesieniu do całego odcinka drogi należy: 1) przeprowadzić wywiad z pracownikami służb leśnych (m.in. Lasów Państwowych, Leśnych Zakładów Doświadczalnych) i służb parków krajobrazowych i narodowych oraz z członkami lokalnych kół łowieckich, dotyczący szlaków przemieszczania się zwierząt; 2) uzyskać od zarządcy drogi dane z ostatnich 12 miesięcy na temat miejsc i zdarzeń drogowych ze zwierzętami, o ile przejście będzie budowane na istniejącej drodze lub w jej bliskim sąsiedztwie; 15

16 BADANIA W ETAPIE 1 3) przeprowadzić badania: a) w okresie bezśnieżnym podczas 3 przejść po transektach w odstępie co 2-3 tygodnie należy przeprowadzić obserwacje bezpośrednie zwierząt, przesmyków (miejsc przechodzenia zwierząt) i śladów obecności zwierząt (m. in. takich, jak: odchody, miejsca żerowania lub miejsca odpoczynku). Obserwacje bezpośrednie powinny być prowadzone w godzinach wzmożonej aktywności zwierząt, tj. o świcie i o zmierzchu. W warunkach nocnych zaleca się wykorzystywanie noktowizorów lub kamer termowizyjnych; b) w okresie zalegania śniegu należy przeprowadzić na transektach badania metodą tropień na śniegu. Kontrole powinny być przeprowadzone 3 razy w czasie od 12 do 72 godzin po opadzie nowego śniegu. 16

17 BADANIA W ETAPIE 1 Badania w etapie 1 powinny być prowadzone do 3 miesięcy. Na podstawie zebranych danych w etapie 1 należy wytypować odcinki: a) o największej liczbie obserwacji zwierząt, przesmyków i śladów obecności zwierząt, b) na których najczęściej występowały zdarzenia drogowe ze zwierzętami, c) wskazane w wywiadach. Transekty z wytypowanymi odcinkami należy nanieść na mapę inwestycyjno-przyrodniczą. Wytypowane odcinki powinny mieć łączną długość równą co najmniej 20% długości całego odcinka drogi. 17

18 BADANIA W ETAPIE 2 Badania w etapie 2 na wytypowanych odcinkach: 1) przez cały czas trwania etapu 2 należy przeprowadzić: a) badania przy użyciu fotopułapek; b) rejestrację ofiar zdarzeń drogowych ze zwierzętami lub uzyskać takie dane od zarządcy drogi, o ile przejście będzie budowane na istniejącej drodze lub w jej bliskim sąsiedztwie; 2) w okresie zalegania śniegu należy prowadzić badania metodą tropień na śniegu. 18

19 BADANIA W ETAPIE 2 Fotopułapki powinny być umieszczone na drzewach (w wyjątkowych sytuacjach na specjalnie zainstalowanych słupach) na wysokości około 1,2 m co około 100 m. Badania w etapie 2 powinny być prowadzone co najmniej 6 miesięcy i obejmować co najmniej jedną całą z dwóch pór roku wiosnę (III, IV, V) lub jesień (IX, X, XI). Częstość kontroli jest następująca: 1) z fotopułapek (z dysków/kart pamięci urządzenia) dane powinny być zgrywane co najmniej 1 raz w miesiącu, 2) przy tropieniu na śniegu kontrole powinny być prowadzone co najmniej 3 razy w czasie od 12 do 72 godzin po opadzie nowego śniegu. 19

20 BADANIA W ETAPIE 2 W wyniku badań w etapie 2 należy wytypować te miejsca, w których liczba zwierząt zarejestrowanych przez fotopułapki, liczba tropów zwierząt i liczba kolizji ze zwierzętami, jest największa. Są to potencjalne lokalizacje przejścia dla zwierząt. 20

21 ZASADY WYKONYWANIA INWENTARYZACJI PRZYRODNICZEJ W wyniku naniesienia na mapę inwestycyjno-przyrodniczą: 1) transektów, 2) wytypowanych odcinków na podstawie etapu 1, 3) liczebności populacji gatunków celowych na podstawie inwentaryzacji przyrodniczej, 4) potencjalnych lokalizacji przejścia dla zwierząt na podstawie inwentaryzacji przyrodniczej, otrzymuje się mapę potencjalnych lokalizacji przejść dla zwierząt. Niniejsza mapa stanowi podstawę do wyznaczania lokalizacji przejścia dla zwierząt. 21

22 ZASADY PROWADZENIA MONITORINGU POREALIZACYJNEGO Inwentaryzacja przyrodnicza i monitoring porealizacyjny powinny być prowadzone przy zastosowaniu metod badań zapewniających porównanie wyników. Podczas monitoringu porealizacyjnego należy prowadzić: a) przez cały okres badania przy użyciu fotopułapek lub metodą tropień na specjalnie przygotowanych powierzchniach, b) w okresie zalegania śniegu badania metodą tropień na śniegu, c) rejestrację miejsc i ofiar zdarzeń drogowych ze zwierzętami lub uzyskać takie dane od zarządcy drogi za cały okres prowadzenia monitoringu. 22

23 ZASADY PROWADZENIA MONITORINGU POREALIZACYJNEGO Monitoring porealizacyjny powinien być prowadzony przez co najmniej 12 miesięcy. Częstość kontroli jest następująca: 1) z fotopułapek (z dysków/kart pamięci urządzenia) dane powinny być zgrywane co najmniej 1 raz w miesiącu; 2) przy tropieniu na specjalnie przygotowanych powierzchniach kontrole powinny być prowadzone 1 raz w tygodniu. Ponadto co najmniej 1 raz w każdej porze roku powinny być prowadzone kontrole co 24 h przez 7 kolejnych dni; 3) przy tropieniu na śniegu kontrole powinny być prowadzone co najmniej 3 razy w czasie od 12 do 72 godzin po opadzie śniegu; 4) rejestracja ofiar zdarzeń drogowych ze zwierzętami powinna być prowadzona 1 raz w tygodniu. 23

24 ZASADY PROWADZENIA MONITORINGU POREALIZACYJNEGO W wyniku naniesienia na mapę potencjalnych lokalizacji przejść dla zwierząt, rzeczywistej lokalizacji przejścia i liczebności populacji gatunków celowych na podstawie monitoringu porealizacyjnego, otrzymuje się mapę przejść dla zwierząt. 24

25 ZASADY LOKALIZACJI PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Wyznaczenie lokalizacji przejść dla zwierząt należy wykonywać w dwóch etapach: 1) etap I orientacyjne wyznaczane lokalizacji i rodzaju przejścia dla zwierząt na podstawie mapy potencjalnych lokalizacji przejść dla zwierząt oraz wyników badań, 2) etap II szczegółowe wyznaczenie lokalizacji i rodzaju przejścia dla zwierząt na podstawie oceny wielokryterialnej. 25

26 ZASADY LOKALIZACJI PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT W etapie I jest wyznaczany odcinek potencjalnych lokalizacji, na którym może być zlokalizowane przejście dla zwierząt, natomiast w etapie II jest wyznaczana lokalizacja przejścia dla zwierząt, z lokalizacjami wariantowymi na wyznaczonym odcinku potencjalnych lokalizacji. W wypadku konieczności zmiany wyznaczonej lokalizacji przejścia dla zwierząt na etapie projektu budowlanego lub wykonawczego, lokalizacja może ulec zmianie jedynie w granicach odcinka potencjalnych lokalizacji przejścia. Zmiana lokalizacji przejścia może wymagać zmiany decyzji środowiskowej. 26

27 ZASADY LOKALIZACJI PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT W odniesieniu do ukształtowania terenu, w wypadku drogi w wykopie zalecanym rodzajem przejścia jest przejście górne, w wypadku drogi na nasypie przejście dolne. W wypadku wysokiego poziomu wody gruntowej lub słabej nośności gruntów nie należy stosować przejścia dolnego. W takiej sytuacji należy rozważyć stosowanie przeniesienie przejścia w inne miejsce lub zastosowanie przejścia górnego. 27

28 OCENA WIELOKRYTERIALNA LOKALIZACJI W ocenie wielokryterialnej należy uwzględnić następujące kryteria: 1) środowiskowe, 2) techniczne, 3) ekonomiczne. Do kryteriów środowiskowych należy zaliczyć m.in.: 1) występowanie obszarów cennych przyrodniczo, 2) liczebność populacji gatunków celowych, 3) ukształtowanie terenu. 28

29 OCENA WIELOKRYTERIALNA LOKALIZACJI Do kryteriów technicznych należy zaliczyć m.in.: 1) tworzące bariery ekologiczne: a) odcinki dróg bez ogrodzenia, na których występują: - nasypy o h > 2,0 m, z nachyleniem skarp i > 1:2, - wykopy o d >3,0 m, z nachyleniem skarp i > 1:2, b) ogrodzenia ochronne i ekrany akustyczne, c) urządzenia brd (głównie bariery ochronne), d) MOP, OUA/OUD, SPO/PPO, skrzyżowania i parkingi, e) ruch drogowy o natężeniu powyżej p /dobę, f) oświetlenie drogi lub innych obiektów; 2) związane z terenem: a) nośność gruntów, b) poziom wody gruntowej, c) czas budowy przejścia. 29

30 OCENA WIELOKRYTERIALNA LOKALIZACJI Do kryteriów ekonomicznych należy zaliczyć m.in.: 1) koszty: a) budowy (przebudowy) przejścia wraz z wykupem dodatkowego terenu związanego z przejściem, b) dostosowania przebiegu istniejącej drogi do nowego przejścia, w wypadku konieczności dobudowy przejścia c) utrzymania obiektu, d) monitoringu porealizacyjnego, analiz porealizacyjnych, przeglądów ekologicznych i technicznych, e) remontów; 2) koszty społeczne: a) wypadków i kolizji drogowych ze zwierzętami, b) zmiany zagospodarowania terenu. 30

31 ZASADY DOBORU RODZAJU PRZEJŚĆ Ze względu na funkcję ekologiczną obiekty inżynierskie można podzielić na: 1) przejścia dla zwierząt przeznaczone do przeprowadzenia nad lub pod drogą szlaku wędrówek zwierząt dziko żyjących, 2) drogowe obiekty inżynierskie (most, wiadukt estakada lub tunel) ze ścieżką dla zwierząt przeznaczoną do przeprowadzenia szlaku wędrówek zwierząt dziko żyjących wzdłuż przeszkody (cieku wodnego lub drogi). 31

32 ZASADY DOBORU RODZAJU PRZEJŚĆ Przejścia dla zwierząt można podzielić na: 1) przejścia górne wiadukty usytuowane nad drogą, z zachowaniem skrajni drogowej, 2) przejścia dolne tunele usytuowane w poprzek korpusu drogi Zgodnie z 26 ust. 1 rozporządzenia mostowego szerokość ścieżki dla zwierząt powinna być nie mniejsza niż 1,5 m. Zalecana szerokość ścieżki wynosi 5,00 m. Przyjęcie większej szerokość ścieżki wymaga uzasadnienia. 32

33 ZALECANE PARAMETRY GEOMETRYCZNE PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Pochylenie powierzchni przejścia, najścia przejścia górnego, skarpy i konstrukcji gruntowych w obrębie przejścia powinno wynosić nie więcej niż 15,0%. 33

34 ZALECANE PARAMETRY GEOMETRYCZNE PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Zgodnie z 58 pkt 2) rozporządzenia mostowego, szerokość użytkowa przejścia górnego powinna być nie mniejsza niż 10,0 m. Zalecana szerokość całkowita przejścia górnego wynosi 15,00 m. Przyjęcie większej szerokość całkowita przejścia górnego wymaga uzasadnienia. Kształt, parametry geometryczne i sposób jego zagospodarowania powinny zapewniać jak najlepszą widoczność szaty roślinnej po drugiej stronie drogi. Szerokość dojścia do obiektu, zgodnie z 58 pkt 3) rozporządzenia mostowego, powinna zwiększać się pod katem zbliżonym do 60, licząc od granicy pasa drogowego. 34

35 ZALECANE PARAMETRY GEOMETRYCZNE PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT Przejście dolne powinno spełniać następujące wymagania: 1) przekrój poprzeczny przejścia i sposób jego zagospodarowania powinien zapewniać jak najlepszą widoczność szaty roślinnej po drugiej stronie drogi; 2) zgodnie z 67 ust. 1 pkt 3) rozporządzenia mostowego, przejście dla zwierząt dużych powinno mieć wysokość nie mniejszą niż 4,00 m. Zalecana wysokość w świetle przejścia dolnego wynosi 4,00 m. Przyjęcie większej wysokości w świetle przejścia dolnego niż 4,00 m wymaga uzasadnienia; 35

36 ZALECANE PARAMETRY GEOMETRYCZNE PRZEJŚĆ DLA ZWIERZĄT 3) szerokość przejścia należy wyznaczyć na podstawie wzoru określającego współczynnik względnej ciasnoty E: Zgodnie z 67 ust. 1 pkt 3) rozporządzenia mostowego, w odniesieniu do przejścia dla dużych zwierząt wartość współczynnika E nie powinna być mniejsza niż 1,5. Jest to zalecana wartość współczynnika E. Przyjęcie większej wartości wymaga uzasadnienia. Szerokość przejścia B nie powinna być mniejsza niż 5,0 m. 36

37 Elementy naprowadzające dla zwierząt Na przejściu górnym i w jego otoczeniu należy stosować: 1) nieprzezroczyste ekrany izolujące o wysokości 1,50-2,50 m w zależności od celowych gatunków zwierząt. Ekrany należy wykonywać z materiałów naturalnych zaleca się stosowanie drewna impregnowanego. Ekrany powinny być przedłużone o około 30,0 m obustronnie poza koniec strefy najścia, 2) ogrodzenie drogi stanowiące przedłużenie ekranów zabezpieczających - wykonane z siatki stalowej, których wymiary otworów powinny zwiększać się wraz z wysokością. 37

38 Elementy naprowadzające dla zwierząt W wypadku otoczenia przejścia dolnego należy stosować: 1) ogrodzenie drogi połączone w sposób trwały ze skrzydełkami naprowadzającymi, 2) ekrany izolujące usytuowane wzdłuż drogi nad przejściem, na długości około 30,0 m mierzonej w każdą stronę od krawędzi skrzydełek przejścia. 38

39 Umocnienie skarp oraz konstrukcji ziemnych w obrębie przejść Skarpy konstrukcji ziemnych w otoczeniu przejść dla zwierząt powinien spełniać następujące wymagania: 1) umocnienie skarpy należy wykonać tak, aby nie występowały ostre elementy (np. elementy koszy gabionowych, siatki stalowe), 2) do umocnienia skarpy należy stosować metody biologiczne lub materiały geosyntetyczne ze względu na możliwość odtworzenia odpowiednich warunków gruntowych dla rozwoju flory. W uzasadnionych przypadkach (niekorzystne warunki gruntowo-wodne), dopuszcza się stosowanie elementów ażurowych np. elementów betonowych o przestrzeniach umożliwiających rozwój roślinności. 39

40 Nawierzchnia przejść dla zwierząt W wypadku przejść górnych dla zwierząt nawierzchnię powinna stanowić warstwa gruntu urodzajnego o miąższości co najmniej 50,0 cm, porośnięta trawą oraz innymi gatunkami. W strefie ekranów izolujących miąższość warstwy powinna wynosić co najmniej 70,0 cm. W wypadku przejść dolnych dla zwierząt nawierzchnię należy wykonać z zagęszczonych kruszyw naturalnych. Warstwę wierzchnią zaleca się wykonywać z humusu o grubości co najmniej 10,0 cm. 40

41 Roślinność w obrębie przejść dla zwierząt Należy uwzględnić następujące wymagania dotyczące roślinności: 1) stosować gatunki występujące na danym terenie, nie dopuszcza się stosowania gatunków niewystępujących w danej lokalizacji oraz inwazyjnych; 2) w wypadku przejść górnych należy dobrać gatunki roślin o nierozbudowanym systemie korzeniowym, które nie uszkodzą konstrukcji przejścia; 3) rozplanowanie struktury różnorodności gatunków powinno być zbliżone do występującej w otoczeniu przejścia; 4) elementy konstrukcyjne przejścia, jak również naprowadzające powinny być osłonięte dodatkowymi nasadzeniami (nasadzenia powinny umożliwiać wykonywanie przeglądów obiektów oraz niezbędnych prac utrzymaniowych); 41

42 Roślinność w obrębie przejść dla zwierząt 5) roślinność należy projektować przy uwzględnieniu strefy: a) migracji (nawierzchnia przejścia) zaleca się obsiew trawiasty na całej powierzchni przejścia oraz stosowanie niskiej roślinności drzewiastej i krzewiastej w wypadku przejścia górnego, b) przywabiania w obrębie podstawy strefy migracji należy stosować nasadzenia stanowiące bazę do żerowania dla celowych gatunków zwierząt, c) naprowadzająco-osłonowej w obrębie najść na przejście należy stosować niskie drzewa lub krzewy. Zaleca się dodatkowe nasadzenia równoległe do drogi, zgodne z geometrią ogrodzenia, na odcinkach co najmniej 10,0 m od granicy strefy najść; 6) w celu prowadzenia przeglądów konstrukcji oraz prac utrzymaniowych przejść, nie należy stosować roślin pnących lub zakrywających elementy konstrukcyjne. 42

43 Zasady odwodniania przejść dla zwierząt Odwodnienie konstrukcji przejścia górnego dla zwierząt należy zapewnić poprzez zastosowanie pochylenia poprzecznego i podłużnego powierzchni konstrukcji, o wartości wynoszącej co najmniej 4,0%. Na powierzchni konstrukcji należy wykonać system odwodnienia liniowego, który odprowadzi wodę poza obiekt. W strefie przywabiania przejść dla zwierząt nie należy lokalizować takich obiektów odwodnienia jak: 1) ogrodzone zbiorniki odparowujące, 2) rowy o nachyleniu skarp powyżej 1:2. W strefie naprowadzającej oraz migracji należy stosować odwodnienie skanalizowane lub rowy typu mulda o nachyleniu skarp co najmniej 1:2,5. Odwodnienie konstrukcji przejścia dolnego dla zwierząt należy wykonać jak w wypadku tunelu. 43

44 Janusz Rymsza