Wybrane problemy transportu ponadnormatywnego na przykładzie szczególnych tras w mieście Szczecin

Transkrypt

1 MATUSZAK Zbigniew 1 JANCZAK Paweł 2 Wybrane problemy transportu ponadnormatywnego na przykładzie szczególnych tras w mieście Szczecin WSTĘP Przewóz ładunków ponadnormatywnych, to przewóz takich ładunków, które nie nadają się do transportu standardowymi pojazdami. Ładunki te wykraczają ponad normy pod względem wagi, objętości oraz wielkości czyli podstawowych kryteriów klasyfikacji ładunkowej [2]. Ładunki, na które firma może przyjąć zlecenie dla transportu samochodowego ponadnormatywnego musza spełniać następujące kryteria [1]: musi być niepodzielny (brak możliwości dalszego rozdrobnienia ładunku) i nie ma możliwości przewiezienia go pojazdami, których masa, wymiary i nacisk osi są dopuszczone; na danej trasie nie można zastąpić transportu samochodowego inną gałęzią transportu; uzyskano zgodę, odpowiednie pozwolenie (zgodnie z kategorią pozwolenia wydawane przez zarządcę drogi, starostę lub Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad; natężenie ruchu umożliwia bezpieczny przejazd, możliwie nie zakłócający i nie utrudniający ruchu (przewozy ponadnormatywne dokonywane są w godzinach nocnych od do 6.00); na ustalonej trasie nie występuje infrastruktura, która nie dopuszcza przeciążeń, a stan techniczny dopuszczonej infrastruktury nie budzi zastrzeżeń; istnieje możliwość wyznaczenia trasy dla ładunku ponadnormatywnego. Transport ponadnormatywny samochodowy, w porównaniu do innych gałęzi transportu jest trudny w wykonaniu, nie ze względu na brak odpowiednich urządzeń czy maszyn, ale na samo zaplanowanie trasy. O ile w transporcie ładunków ponadnormatywnych żeglugą śródlądową oraz droga morską nie występują tak liczne ograniczenia, tak w przewozach samochodowych i koleją przewóz w znaczący sposób utrudnia infrastruktura. Przyczyniają się do tego między innymi: mosty, posiadające ograniczenia dotyczące przejazdu pojazdu powyżej określonego tonażu; wiadukty, estakady ograniczające wysokość ładunku. Trasa przewozu musi być tak dobrana, aby ładunek w swoim najwyższym punkcie nie był wyższy niż prześwit wiaduktu, estakady; szerokość drogi, w przypadku gdy ładunek jest szerszy niż 2,55 m na drodze jednopasmowej możliwe jest, że będzie wykraczał poza pas jezdni. Powoduje to dodatkowe ograniczenia w poruszaniu się innych użytkowników ruchu; wartość promieni łuków i zakrętów, dotyczy nie tylko ładunków ponadnormatywnych ale również zwykłych ciągników siodłowych wraz z naczepą. W przypadku zbyt dużych zakrętów pojazdy dłuższe niż 16,5 m nie są w stanie pokonać zakrętu przy małej szerokości drogi (obecnie wprowadza się naczepy, które posiadają osie skrętne); obiekty znajdujące się bezpośrednio przy drodze (reklamy, sygnalizacja świetlna, znaki drogowe); ograniczenia dotyczące nacisku osi na jezdnię, dotyczy głównie ładunków ciężkich; sieci energetyczne, trakcyjne. W przypadku przewozów nienormatywnych każdej gałęzi transportu lądowego najważniejszym ograniczeniem przewoźników są wymiary wielkości infrastruktury. Wszystkie drogi lądowe posiadają swoja skrajnie (skrajnia torów, chodnika, ścieżki rowerowej). Wymiary skrajni mogą być zmniejszone w przypadku remontu lub przebudowy drogi i infrastruktury otaczającej. 1 Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Mechaniczny, Szczecin, ul. Wały Chrobrego 1-2. Tel.: , Fax: , z.matuszak@am.szczecin.pl 2 Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Szczecin, ul. H. Pobożnego 11. Tel.: , Fax: , p.janczak@am.szczecin.pl 1057

2 W dalszej części przedstawiono sposób wykonania zlecenia przewozu ładunku ponadnormatywnego transportem samochodowym po ulicach Szczecina, Polic i Jasienicy. 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O FIRMIE TRANSPORTOWEJ Firma, mająca swoją siedzibę w Szczecinie, działalność rozpoczęła na początku lat dziewięćdziesiątych, w czasie gdy w obrębie Szczecina funkcjonowało jeszcze wiele przedsiębiorstw produkcyjnych, miedzy innymi stocznia, a także gospodarstwa rolne. Przyczyniło się to do ukierunkowania transportu na elementy stalowe (zbiorniki, konstrukcje) oraz maszyny przemysłowe i rolnicze. Obecnie w wyniku wymogów rynkowych firma prowadzi działalność transportową, doradczą, a także zakład mechaniki. Jest to duże udogodnienie w przypadku posiadania licznego taboru. Na fotografiach 1, 2, 3 przedstawione są przykładowe przesyłki ponadgabarytowe przewożone w opisanym przedsiębiorstwie. Każdy z przedstawionych transportów miał miejsce na terenie województwa zachodniopomorskiego. Fot. 1. Przewóz stalowych zbiorników. Fot. 2. Przewóz pojazdu ciężkiego. 1058

3 Fot. 3. Przejazd z ładunkiem długim. Przedsiębiorstwa zlecające przewozy ponadgabarytowe to zazwyczaj duże zakłady przemysłowe. W przypadku województwa zachodniopomorskiego to stocznie remontowe lub firmy zlokalizowane w Goleniowskim Parku Przemysłowym (głównie przewóz elementów wiatraków) lub pojedyncze maszyny budowlane i rolnicze. Specyfika umiejscowienia przedsiębiorstw powoduje, ze mimo szukania alternatywy przewozu dla głównych szlaków transportowych miasta, przewozy niejednokrotnie muszą odbywać się uczęszczanymi drogami. Tak więc firma dokonująca przewozu zmuszona jest prowadzić działalność głównie nocą w godzinach od Na rysunku 4 przedstawiono główne trasy obsługujące przewozy gabarytowe wykorzystywane przez przedsiębiorstwo (zakropkowano trasy wewnętrzne Portu Szczecin). Rys. 4. Przejazdy wykonywanych zleceń na terenie Szczecina (wykorzystano [3]. 1059

4 2. PRZYKŁAD WYKONYWANEGO ZLECENIA PRZEWOZU PONADNORMATYWNEGO Elementem do transportu była stalowa osłonna ssaka do odmulania dna koryta rzecznego załadowana w stoczni remontowej Gryfia i transportowana do przedsiębiorstwa w Jasienicy w województwie zachodniopomorskim zajmującego się malowaniem dużych elementów stalowych. Załadowany element na naczepie przedstawiono na fotografii 5. Wymiary osłony ssaka to 3,70 m x 3,57 m x 3,40 m. Ciężar nie przekraczał 8 ton (7,35 tony). Wymiary przekraczają dozwolone parametry głównie pod względem szerokości, którą dodatkowo zwiększały uchwyty do przeciągnięcia zabezpieczeń, dospawane specjalnie do przewozu elementu tej szerokości (5 cm z każdej strony). Wykorzystano standardową naczepę niskopodwoziową, czteroosiową z najazdami oraz ciągnik siodłowy typu Scania R500 CR19 6x2. Przedsiębiorstwo uzyskało wszelkie pozwolenia niezbędne do wykonania tego zlecenia transportowego. Fot. 5. Załadowany element ssaka na naczepie. W przypadku tego rodzaju przewozu uzyskane zostało pozwolenie kategorii 6. Głównym założeniem przewozu było utrzymanie bezpieczeństwa na drodze, gdyż musiał on się odbywać częściowo na głównym odcinku trasy łączącej Szczecin i Jasienicę, który przebiegał dodatkowo przez miejscowość Police. W wielu odcinkach był on nieoświetlony, wąski i prowadził przez kilka wzniesień. W trasę razem z ładunkiem wyruszyły dwa samochody pilotujące. Długość trasy przewozu wynosiła 20,8 km. Głównymi elementami zabezpieczającymi ładunek były 4 pasy zabezpieczające (fotografia 5), wykonane z poliamidu o wartości siły zrywającej 200 kn dla jednego pasa (wg danych producenta) oraz maty antypoślizgowe zwiększające tracie ładunku o podłoże. Ponadto ładunek został zabezpieczony przed przesuwaniem stalową kratą oraz wsparty o przednią burtę naczepy. Na fotografiach 6, 7, 8, 9 pokazano charakterystyczne punkty trasy, szczególnie niebezpieczne lub utrudniające przewóz ładunku. Zakręt łączący ulicę 1 Maja z ulicą E. Sczanieckiej (fotografia 6). Manewr skrętu jest utrudniony ze względu na wąski najazd. Dodatkowo długim zestawom skręt utrudniają widoczne na zdjęciu barierki, które nie ulęgają demontażu. Ciągnik siodłowy musi bardzo precyzyjnie pokonać zakręt, aby zdążyć wyprowadzić naczepę na prosty odcinek drogi. 1060

5 Fot. 6. Szczecin. Wąski najazd z ulicy 1 Maja. Wzniesienie na ulicy Wilczej (fotografia 7) jest podejściem z dwoma wyprofilowanymi zakrętami. W przypadku złych warunków atmosferycznych podjazd jest utrudniony. Dodatkowo profil zakrętu zmusza wielu kierowców do zmniejszenia prędkości. Przy bardzo ciężkim ładunku ponadgabarytowym wjazd jest bardzo powolny, co utrudnia ruch innym użytkownikom drogi. Fot. 7. Szczecin. Wzniesienie na ulicy Wilczej. Zakręt w Policach w ulicę T. Kościuszki (fotografia 8) jest zakrętem o kącie 90, posiada jednak szeroki najazd, dzięki któremu ciągnik wraz naczepa ma swobodę skrętu. Utrudnienie sprawiają jedynie wysepki w postaci garbów, wyprofilowane na przejściu dla pieszych. 1061

6 Fot. 8. Police. Zakręt w ulicę T. Kościuszki. Rondo na końcu ulicy T. Kościuszki (fotografia 9), od którego zaczyna się ulica Jasienicka jest nieoświetlone, podobnie jak cała ulica. Fot. 9. Police. Nieoświetlone rondo przy ul. T. Kościuszki/ul. Jasienickiej. Ładunek został poprawnie dostarczony do miejsca docelowego. Zachowany został wymagany czas przewozu, a także bezpieczeństwo. Na trasie ładunku nie napotkano dodatkowych problemów. W dalszej części opracowania dokonano próby znalezienia drogowej trasy alternatywnej dla przewożonego ładunku. Dla opisanego zlecenia rozpatrzono dwie alternatywne trasy, odrzucone jednak względów technicznych. Na kolejnych fotografiach 10, 11, 12, 13, 14 przedstawiono przykłady infrastruktury drogowej dyskwalifikujące trasy alternatywne. Wjazd na ulicę Ludową (fotografia 10) przebiega wzdłuż czynnych torów tramwajowych. Ponadto zaparkowane w dzień i w nocy pojazdy oraz zakręt o kącie 90 sprawiają, że bezkolizyjny skręt jest utrudniony. 1062

7 Fot. 10. Szczecin. Wąski zakręt przy ulicy Ludowej. Ulica Strzałowska (fotografia 11) położona jest na lekkim wzniesieniu. Dodatkowym utrudnieniem są zakręty. W skrajnie drogi wchodzą elementy oświetlenia ulicy, które kolidują z szerokim ładunkiem. Ponadto ulica ta kończy się rozjazdem uniemożliwiającym przejazd szerokiego ładunku (fot. 12). Fot. 11. Szczecin. Zbyt wąski przejazd na ulicy Strzałowskiej. 1063

8 Fot. 12. Szczecin. Wąski rozjazd na końcu ulicy Strzałowskiej. Na fotografii 13 przedstawiono wjazd w ulicę J. Słowackiego. Jest on wąski, dodatkowo manewr utrudnia położenie lamp ulicznych znajdujących się blisko krawędzi jezdni, oraz wbudowane wysokie krawężniki. Fot. 13. Szczecin. Wjazd w ulicę J. Słowackiego. Zjazd z drogi wojewódzkiej 114 w ulicę Kuźnicką, przed Policami, dla samochodów większych gabarytowo jest niemożliwy. Ulica Kuźnicka jest wąską drogą, nieprzystosowaną dla większości samochodów dostawczych. W jej skrajni znajdują się korony drzew, o które mógłby zahaczać pojazd oraz przewożony ładunek (fotografia 14). 1064

9 Fot. 14. Roślinność znajdująca się w skrajni drogi na ulicy Kuźnickiej. WNIOSKI W mieście Szczecin jak i w województwie zachodniopomorski występują liczne drogowe utrudnienia związane z możliwością przewozu ładunków nienormatywnych. Większość transportów musi odbywać się drogami o dużym natężeniu ruchu. Są wąskie, o stosunkowo ostrych zakrętach. Dodatkowo niekorzystnie na przewóz wpływa duża ilość mostów oraz wiaduktów, szczególnie w okolicach nabrzeży portowych i terenów przemysłowych. Na fotografiach 15 i 16 przedstawiono tylko dwa przykłady z terenu najbardziej uprzemysłowionego okolic byłej huty i cementowni. Fot. 15. Okolice byłej huty Szczecin. Przejazd pod wiaduktem kolejowym. 1065

10 Fot. 16. Okolice cementowni Szczecin. Przejazd pod wiaduktem kolejowym ograniczony ruchem wahadłowym. Streszczenie Na przykładzie szczecińskiej firmy realizującej przewozy ponadnormatywne transportem samochodowym przedstawiono problemy występujące w czasie takiego transportu na terenie Szczecina i okolic. Scharakteryzowano możliwości transportu ponadnormatywnego na terenie miasta Szczecina i okolic innymi środkami niż transport samochodowy. W prezentowanym materiale przytoczono konkretne przykłady sytuacji drogowych. Przedstawiono przykłady oznakowania szczecińskich obiektów drogowych informujące o skrajni drogowej. Wskazano błędy infrastruktury szczecińskich ulic dla przewozów ponadnormatywnych. Egzemplifikacji zadania dokonano na przykładzie wybranych tras na terenie miasta Szczecina. Przedstawiono sposób wykonania zlecenia przewozu ładunku ponadnormatywnego transportem samochodowym po ulicach Szczecina. Przedstawiono możliwości zastosowania tras alternatywnych dla transportowanego ładunku wraz z problemami transportowymi na nich występującymi. Selected problems of oversize transport based on example of specified routes in Szczecin Abstract In this paper are presented the problems occurring during the oversize transport in Szczecin and surrounding areas. The publication is based on the example of the Szczecin company which implements transport by road. In the present study characterized the possibility of oversize transport in the city of Szczecin and surrounding areas by means other than road transport. The article describes specific examples of traffic situations. This paper presents examples of traffic signs on Szczecin road facilities informing about the gauge of the road. There are shown errors in Szczecin infrastructure of streets for the oversize transport. The task exemplification were based on selected routes in the city of Szczecin. This paper presents a method for execute the order of transport of goods by motor transport on the streets of Szczecin. The article also mentioned about the possibility of using alternative routes for oversize transport with occurring there transport problems. BIBLIOGRAFIA 1. Galor W. [red.], Przewóz i techniki mocowania ładunków ponadnormatywnych w transporcie, Carriage and securing of oversize cargo in transport. Akademia Morska w Szczecinie, Szczecin Rudziński R., Kowalska M., Istota i charakterystyka ładunków ponadnormatywnych. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie 2012, 22, nr (dostęp ) 1066