(13) B1 (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) PL B1 B23B 25/06. (54) Sposób i urządzenie do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce

Transkrypt

1 R Z EC Z P O SP O LIT A PO LSK A (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (51) IntCl6 B23B 5/28 B23B 25/06 (54) Sposób i urządzenie do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce (30) Pierwszeństwo: ,DE,P (73) Uprawniony z patentu: NILES-SIMMONS Industrieanlagen GmbH, Chemnitz, DE (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 21/95 (72) Twórcy wynalazku: Hans J. Naumann, Albany, US Reinhard Robotta, Erlau, DE Gunter Schroeter, Chemnitz, DE Volker Thomas, Einsiedel, DE (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 01/00 (74) Pełnomocnik: Kamiński Zbigniew, KANCELARIA PATENTOWA PL B1 (57) 1. Sposób środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, polegający na ustawieniu tego zestawu na krążkach podpierających, na przykład ciernych, poddaniu kolejno każdego koła zestawu środkowaniu względem osi obrotu, przy użyciu siłowników zmieniających położenie krążków ułożyskowanych w końcówkach drągów tłokowych tych siłowników, znamienny tym, że wyznacza się, przynajmniej jeden, środkujący punkt pomiarowy (3), umieszczony na nieobracającej się części zestawu kołowego, korzystnie na obudowie łożyska (4), po czym mierzy się bezstykowo za pomocą czujnika (13) odpowiadające obrotowi koła (1) o określony kąt ρ przesunięcia tego punktu pomiarowego (3) zarówno w kierunku poziomym (osi x) jak i w pionowym (osi y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi zestawu kołowego i wprowadza się wyniki pomiarów do bazy danych zespołu elektronicznego, a generowane przez ten zespół sygnały przekazuje się do sterowników (9, 10) uruchamiających siłowniki (7, 8) zaopatrzone w końcówkach drągów tłokowych w krążki podpierające (5, 6) środkowane koło (1). Fig. 1

2 Sposób i urządzenie do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce Zastrzeżenia patentowe 1. Sposób środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, polegający na ustawieniu tego zestawu na krążkach podpierających, na przykład ciernych, poddaniu kolejno każdego koła zestawu środkowaniu względem osi obrotu, przy użyciu siłowników zmieniających położenie krążków ułożyskowanych w końcówkach drągów tłokowych tych siłowników, znamienny tym, że wyznacza się, przynajmniej jeden, środkujący punkt pomiarowy (3), umieszczony nanieobracającej się części zestawu kołowego, korzystnie na obudowie łożyska (4), po czym mierzy się bezstykowo za pomocą czujnika (13) odpowiadające obrotowi koła (1) o określony kąt ρ przesunięcia tego punktu pomiarowego (3) zarówno w kierunku poziomym (osi x) jak i w pionowym (osi y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi zestawu kołowego i wprowadza się wyniki pomiarów do bazy danych zespołu elektronicznego, a generowane przez ten zespół sygnały przekazuje się do sterowników (9, 10) uruchamiających siłowniki (7, 8) zaopatrzone w końcówkach drągów tłokowych w krążki podpierające (5, 6) środkowane koło (1). 2. Urządzenie do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, przy użyciu krążków podpierających, na których jest ustawiony zestaw kołowy, przy czym krążki te są ułoży skowane w siłownikach przesuwających ich osie i środkujących zestaw kół względem osi obrotu obrabiarki, znamienne tym, że jest wyposażone w czujnik (13) do pomiaru wielkości odchyleń punktu pomiarowego (3) wyznaczonego na nieobracającej się części zestawu kołowego (1) zarówno w kierunku poziomym (osi x) jak i pionowym (osi y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu tego zestawu kołowego oraz w zespół elektroniczny przekształcający odczyty czujnika (13) w sygnały elektryczne, który jest połączony z jednej strony z tym czujnikiem (13) z drugiej zaś, ze sterownikami (9, 10) znanych siłowników (7, 8) zaopatrzonych w ułożyskowane w nich krążki podpierające (5, 6). 3. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że częścią nieruchomą zestawu kołowego jest obudowa łożyska (4) zestawu kołowego. 4. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że końcówka drąga tłokowego siłownika (7, 8) jest wyposażona w dwa krążki podpierające (5, 6) ułożyskowane w obudowie, osadzonej wahliwie w końcówce tego drąga tłokowego. 5. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że jego czujnik (13) jest wyposażony w przyrząd do pomiaru wielkości liniowych. 6. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że jego czujnik (13) jest wyposażony w przyrząd do pomiaru wielkości kątowych. 7. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że jego czujnik (13) jest wyposażony w przyrząd do równoczesnego pomiaru wielkości liniowych i wielkości kątowych. 8. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że jego czujnik (13) jest wyposażony w przyrząd do pomiaru składowych przyspieszenia ruchu punktu pomiarowego (3) w płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu (2) zestawu kołowego w kierunkach osi współrzędnych (x i y). 9. Urządzenie według zastrz. 2, znamienne tym, że jest wyposażone w dodatkowy czujnik (17) przeznaczony do pomiaru wielkości odchyleń drugiego punktu pomiarowego (14), wyznaczonego na czołowej powierzchni koła (1) zestawu kołowego wzdłuż osi (z) równoległej do osi (15) tego zestawu, przy czym czujnik (17) jest połączony przez zespół elektroniczny przekształcający jego odczyty pomiaru w sygnały elektryczne ze sterownikiem znanego siłownika (16) o osi równoległej do osi (15) zestawu kołowego, zaopatrzonego w ułożyskowany z nim krążek (5) z powierzchnią kształtową, współpracującą z obwodową powierzchnią roboczą koła (1) zestawu. * * *

3 Przedmiotem wynalazku jest sposób środkowania zestawu kołowego na obrabiarce polegający na ustawieniu zestawu kołowego na krążkach podpierających, a następnie poddaniu kolejno obydwu kół zestawu środkowaniu względem osi obrotu, za pomocą siłowników zmieniających położenie krążków, ułożyskowanych w końcówkach ich drągów tłokowych. Przedmiotem wynalazku jest również urządzenie do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, względem osi obrotu obrabiarki, przy czym zestaw kołowy jest ustawiony na krążkach podpierających, połączonych z siłownikami przesuwającymi osie tych krążków, ułożyskowanych w końcówkach ich drągów tłokowych. Koła w zestawie kołowym ulegają najczęściej wskutek hamowania nierównomiernemu zużyciu, wskutek czego muszą być poddawane reprofilowaniu za pomocą obrabiarki do zestawów kołowych, w celu uzyskania profilu współśrodkowego względem osi obrotu. W znanych obrabiarkach tego rodzaju zestaw kołowy jest dosuwany w kierunku swojej osi obrotu, za pośrednictwem krążków podpierających, przesuwanych za pomocą odpowiednio sterowanych siłowników. Z niemieckiego opisu patentowego nr DE znana jest obrabiarka do zestawów kołowych, w której narzędzie służące do reprofilowania kół zestawu jest dosuwane pionowo dokoła, przy czym wielkość dosuwu jest zależna od przesunięcia pionowego osi koła w stosunku do jego środka obrotu. Zestaw kołowy jest w tym rozwiązaniu wprowadzany w ruch obrotowy, przez dociśnięcie kół do znajdujących się na jego obwodzie krążków ciernych, rozmieszczonych symetrycznie względem środka obrotu. Ponieważ środkowany zestaw kołowy jest wskutek odchyłek kształtu zużytego koła przesunięty względem środka obrotu, zarówno w kierunku pionowym jak i poziomym. Ruch narzędzia w kierunku pionowym umożliwia natomiast częściową kompensację przesunięcia środka obrotu zestawu kołowego w kierunku poziomym, równoległym do osi zestawu. Obydwa mechanicznie sprzężone krążki podpierające koło zestawu są w czasie jego obróbki poddawane zróżnicowanemu obciążeniu, prowadzącemu w efekcie do powstawania błędów kształtu obrabianego koła. Z niemieckiego opisu patentowego nr DE znane są obrabiarki do zestawów kołowych, w których wzajemnie sprzężone krążki podpierające koła zestawu są mechanicznie przesuwane w kierunku ich środka obrotu, przesuniętego wskutek zużycia powierzchni roboczej tych kół. Po środkowaniu, koła te następnie są poddawane reprofilowaniu. Każdy z tych mechanicznie przesuwnych krążków jest ułożyskowany w końcówce drąga tłokowego siłownika hydraulicznego, zaś ich przemieszczanie następuj e wzdłuż prowadnicy, pochylonej pod kątem 45 i stanowiącej element łoża. Sprzężenie krążków i ich ruch wzdłuż prowadnicy, następuje za pośrednictwem poprzecznego łączącego drążka. Rozwiązanie to umożliwia eliminacje błędów kształtu koła jedynie w kierunku pionowym, natomiast przesunięcie środka zestawu kołowego w kierunku poziomym następuje podobnie jak w rozwiązaniu według omówionego niemieckiego opisu patentowego DE , a w efekcie prowadzi do nakładania się błędów kształtu reprofilowanych kół zestawu, zarówno w płaszczyźnie prostopadłej jak i równoległej do osi obrotu. Ponadto wskutek działania na obrabiany zestaw kołowy sił tnących zmieniają się w czasie obróbki siły przylegania kół zestawu do krążków podpierających, powodując destabilizację układu sił, niekorzystnego zwłaszcza, w przypadku obróbki zestawów kołowych sprężynowanych gumą. Z niemieckiego opisu patentowego nr DE znana jest obrabiarka do obróbki zestawów kołowych, które są środkowane za pomocą kłów obrotowych. Oś kłów jest przy tym nastawiona przy użyciu krążków toczących się po obwodowej powierzchni obrabianych kół zestawu. Z doświadczeń eksploatacyjnych wiadomo, że rozwiązanie to stanowi bardzo złożony układ mechaniczny składający się z wielu zespołów, zaś samo środkowanie zestawu kołowego na obrabiarce jest odpowiednio pracochłonne. W polskim opisie patentowym nr PL przedstawiony jest sposób środkowania przedmiotu walcowego na obrabiarce, polegający na ustawieniu środkowanego przedmiotu na podnośniku tej obrabiarki. W dolnym położeniu tego przedmiotu walcowego do jego powierzchni walcowej, dosuwa się do styku z tą powierzchnią końce dwóch ramion dźwigni trójramiennej. W końcówce drąga tłokowego siłownika jest ułożyskowane urządzenie środkujące zamocowane

4 do łoża tej obrabiarki. Trzecie ramię tej dźwigni trójramiennej raz przemieszczania się w górę do położenia włączającego przełącznik elektryczny, który uruchamia podnośnik obrabiarki z przedmiotem środkowanym. Drugi raz to trzecie ramię dźwigni trójramiennej przemieszcza się w dół do położenia wyłączającego przełącznik, powodując zatrzymanie podnośnika w górnym jego położeniu z przedmiotem walcowym w osi środkowania. Przedmiotem polskiego opisu patentowego nr PL jest również urządzenie do środkowania przedmiotu walcowego na obrabiarce, przymocowane do jej łoża po ustawieniu osi jego siłownika na prostej przecinającej oś środkowania przedmiotu walcowego. W końcówce drąga tłokowego tego siłownika ułożyskowana jest dźwignia trójramienna, której końcówki dwóch ramion dosuwa się do styku z powierzchnią przedmiotu środkowanego, a trzecią końcówką ramienia tej dźwigni uruchamiany jest przełącznik przemieszczania podnośnika obrabiarki w górę i w dół. Niedogodnością powyżej opisanego, sposobu i urządzenia jest możliwość środkowania przedmiotu walcowego tylko w stosunku do osi (x i y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu przedmiotu, jak również sprężystość dźwigni trójramiennej powodująca niedokładności ustawienia kumulujące się z niedokładnościami wynikającymi z przesunięć przedmiotu względem osi (z) równoległej do osi jego obrotu. Znane z polskiego opisu patentowego nr PL urządzenie pomiarowe do kontroli położenia przedmiotu uchwyconego w obrabiarce składa się z czterech stojaków z odchylonymi ramionami, połączonych z obrabiarką. W stojakach tych są zamocowane głowice pomiarowe zaopatrzone w podziałki noniuszowe i przetworniki przemieszczenia, połączone elektrycznie parami ze wskaźnikowym zespołem elektronicznym. Odchylane ramiona stojaków są zaopatrzone w elementy blokady, zabezpieczającej przed ich obracaniem w położeniu wysuniętego trzpienia pomiarowego. Opisane powyżej urządzenie może mieć zastosowanie wyłącznie do ustawiania dużych przedmiotów na stołach wiertarko-frezarek, w płaszczyźnie poziomej osi symetrii przedmiotu w stosunku do umownej osi symetrii obrabiarki, natomiast nie nadaje się do środkowania zestawów kołowych. Wszystkie znane urządzenia do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce są wyposażone w obrotowe kły, w elementy podpierające osłonę łożyska oraz w krążki ustawiające koła zestawu w odpowiednim położeniu, przy czym środkowanie osiowe i ostateczne nastawienie skorygowanego położenia zestawu kołowego, następuje przez dociśnięcie krążków stabilizujących do wewnętrznej powierzchni czołowej środkowanego koła. Jednakże nierówności powierzchni czołowej koła są przenoszone, przez te krążki, powodując niedopuszczalne odchylenie osi obrotu środkowanego koła zestawu. Celem wynalazku jest opracowanie sposobu środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, zarówno w kierunku pionowym i poziomym, zapewniając wysoką dokładność ustawienia osi tego zestawu oraz eliminujące wymienione wyżej niedogodności występujące w znanych dotychczas sposobach środkowania. Cel ten zrealizowano w sposobie środkowania zestawu kołowego na obrabiarce według wynalazku, który charakteryzuje się tym, że wyznacza się, przynajmniej jeden, środkujący punkt pomiarowy, umieszczony na nieobracającej się części zestawu kołowego, korzystnie na obudowie łożyska, po czym mierzy się bezstykowo za pomocą czujnika odpowiadające obrotowi koła o określony kąt ρ przesunięcia tego punktu pomiarowego zarówno w kierunku poziomym (osi x) jak i pionowym (osi y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi zestawu kołowego i wprowadza się wyniki pomiarów do bazy danych zespołu elektronicznego, a generowane przez ten zespół sygnały przekazuje się do sterowników uruchamiających siłowniki zaopatrzone w końcówkach drągów tłokowych w krążki podpierające środkowane koło. Przedmiotem wynalazku jest również urządzenie do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, które charakteryzuje się tym, ze jest wyposażone w czujnik do pomiaru wielkości odchyleń punktu pomiarowego wyznaczonego na nieobracającej się części zestawu kołowego zarówno w kierunku poziomym (osi x) jak i pionowym (osi y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu tego zestawu kołowego oraz w zespół elektroniczny przekształcający odczyty czujnika w

5 sygnały elektryczne, który jest połączony z jednej strony z tym czujnikiem z drugiej zaś, ze sterownikami znanych siłowników zaopatrzonych w ułożyskowane w nich krążki podpierające. W urządzeniu według wynalazku częścią nieruchomą zestawu kołowego jest obudowa łożyska zestawu kołowego. Końcówka drąga tłokowego siłownika jest wyposażona w urządzeniu według wynalazku w dwa krążki podpierające ułożyskowane w obudowie, osadzonej wahliwie w końcówce tego drąga tłokowego. W odmianie urządzenia według wynalazku jego czujnik jest wyposażony w przyrząd do pomiaru wielkości liniowych albo kątowych, lub w przyrząd do równoczesnego pomiaru wielkości liniowych i wielkości kątowych. W kolejnej odmianie urządzenia według wynalazku jego czujnik jest wyposażony w przyrząd do pomiaru składowych przyspieszenia ruchu punktu pomiarowego w płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu zestawu kołowego w kierunkach osi współrzędnych (x i y). Urządzenie może być również wyposażone w dodatkowy czujnik przeznaczony do pomiaru wielkości odchyleń drugiego punktu pomiarowego, wyznaczonego na czołowej powierzchni koła zestawu kołowego wzdłuż osi (z) równoległej do osi tego zestawu, przy czym czujnik jest połączony przez zespół elektroniczny przekształcający jego odczyty pomiaru w sygnały elektryczne ze sterownikiem znanego siłownika o osi równoległej do osi zestawu kołowego, zaopatrzonego w ułożyskowany w nim krążek z powierzchnią kształtową, współpracującą z obwodową powierzchnią roboczą koła zestawu. Wynalazek jest przykładowo wyjaśniony na rysunku, na którym fig. 1, przedstawia schemat urządzenia do środkowania zestawu kołowego pojazdów szynowych na obrabiarce, z zaznaczonym płaskim odkształceniem, jednego koła zestawu w dwóch położeniach tego koła, w widoku z boku, fig. 2, - schemat odmiany urządzenia wyposażonej w pojedynczy siłownik o osi równoległej do osi zestawu kołowego, w widoku z góry. Sposób środkowania zestawu kołowego na obrabiarce, według wynalazku, polega na tym, że zestaw kołowy ustawia się kołami 1na krążkach podpierających 5, 6 (fig 1), a następnie wyznacza się, co najmniej jeden, środkujący punkt pomiarowy 3, umieszczony na nieobracającej się obudowie 4 łożyska zestawu i dokonuje się bezstykowego pomiaru oddzielnie dla każdego koła 1 zestawu przesunięcia punktu pomiarowego 3, w kierunku poziomym (osi x) i pionowym (osi y), w płaszczyźnie prostopadłej do osi zestawu kołowego, pomiaru czujnika 13, po czym wprowadza się odczyty tego czujnika do bazy danych nieuwidocznionego na rysunku, zespołu elektronicznego, który generuje sygnały przekazywane następnie do sterowników 9, 10 przesuwających tłoczyska siłowników 7, 8, w których końcówkach ułożyskowane są krążki 5, 6 podpierające środkowane koło 1powodując odpowiednie dla rekompensaty zużycia jego powierzchni roboczej przemieszczenie Δx i Δy osi obrotu 2 i 15 zestawu kołowego. Urządzenie według wynalazku do środkowania zestawu kołowego jest wyposażone w znany mechaniczny układ korygujący złożony z dwóch siłowników 7, 8 dla każdego koła zestawu, przy czym w końcówkach drągów tłokowych tych siłowników są ułożyskowane krążki podpierające 5, 6 (fig. 1) na przykład krążki cierne. Każdy z siłowników 7, 8 jest przy tym sprzężony ze sterownikiem 9, 10 połączonym z nieuwidocznionym na rysunku zespołem elektronicznym. Urządzenie według wynalazku jest również wyposażone w czujnik 13 do bezstykowego pomiaru wielkości odchyleń Δx i Δy punktu pomiarowego 3 osi 2 obrotu w kierunku poziomym (osi x) i pionowym (osi y), w płaszczyźnie prostopadłej do tej osi 2. Na przykład na obudowie 4 łożyska zestawu w nieuwidoczniony n rysunku zespół elektroniczny przekształcający odczyty pomiaru Δx i Δy w sygnały przekazywane do połączonych z tym zespołem sterowników 9, 10 sterujących siłownikami 7, 8. W wyniku tych sygnałów następuje odpowiednie przesunięcie tłoczysk tych siłowników 7, 8 ułożyskowanych w ich końcówkach krążków podpierających 5, 6, powodując taką korektę położenia osi 2 zestawu, w wyniku której obróbka koła następuje z zachowaniem współosiowości względem nowego położenia osi 2 zestawu kołowego.

6 Nie pokazana na rysunku odmiana urządzenia według wynalazku jest wyposażona na końcu każdego drąga tłokowego siłowników 7, 8 w dwie pary krążków podpierających 5,6, przy czym każda jest ułożyskowana w osadzonej wahliwie obudowie każdej końcówki drąga tłokowego. W innej odmianie urządzenia według wynalazku czujnik 13 jest wyposażony w przyrząd do pomiaru wielkości liniowych lub kątowych albo do równoczesnego pomiaru wielkości liniowych i kątowych. Czujnik ten może być również wyposażony w przyrząd do pomiaru przyspieszenia ruchu punktu pomiarowego 3 w płaszczyźnie prostopadłej do osi obrotu 2 zestawu kołowego w kierunkach osi współrzędnych (x i y). Kolejna odmiana urządzenia do środkowania zestawu kołowego na obrabiarce przedstawiona na fig. 2, jest wyposażona w czujnik 13 do pomiaru odchyleń punktu pomiarowego 3, wyznaczonego na nieobracającej się części zestawu kołowego 1 w kierunku poziomym (osi x) i pionowym (osi y) w płaszczyźnie prostopadłej do osi oraz w drugi czujnik 17 do pomiaru odchyleń drugiego punktu pomiarowego 14, wzdłuż osi (z) równoległej do osi 15. Obydwa te czujniki 13, 14 są połączone z zespołem elektronicznym przekształcającym ich odczyty w sygnały sterujące siłownikiem 16. Siłownik 16 ma przy tym oś równoległą do osi 15 zestawu kołowego i jest połączony z krążkiem 5 zaopatrzonym w kształtową powierzchnię podpierającą, współpracującą z kształtową powierzchnią roboczą koła 1 zestawu. Działanie urządzenia do środkowania kół 1 zestawu kołowego przedstawionego na fig. 1 jest następujące: koło 1 o osi obrotu 2 z zaznaczonymi odkształceniami powierzchni roboczej, po obrocie o kąt ρ przyjmuje położenie 1, zaznaczone na fig. 1linią średnicową, opierając się swą powierzchnią obwodową na krążkach podpierających 5, 6 ułożyskowanych w końcówkach obydwu drągów tłokowych siłowników 7, 8, przy czym osie tych drągów tłokowych przecinają się korzystnie w sąsiedztwie osi obrotu 2 koła 1. Po obrocie koła 1o kąt ρ jego oś 2 przyjmuje położenie 2; określone przez przesunięcie Δx i Δy. Równocześnie środkujący punkt pomiarowy 3 na obudowie łożyska 4 przemieszcza się z położenia 3 w położenie 3' (fig. 1). W urządzeniu według wynalazku następuje równocześnie środkowanie obydwu kół 1zestawu kołowego. W urządzeniu według wynalazku, korzystnie określa się również położenie i ewentualnie przesunięcie wzdłuż osi zestawu kołowego na obrabiarce na podstawie pomiarów powierzchni czołowej koła 1. Jednak co gwarantuje uzyskane zadanej dokładności środkowania, ewentualnie nierówności powierzchni czołowej koła 1nie mają praktycznie wpływu na dokładność środkowania. Zakres tolerancji regulacji środkowanego zestawu kołowego określa się na podstawie granicznych wielkości odchyłek. Siłowni 7, 8 są zamocowane w stałych punktach 11, 12 urządzenia, przy czym każda zmiana położenia krążków podpierających 5, 6 względem tych punktów 11, 12 regulowana jest za pomocą sterowników 9, 10 i wyraża się przemieszczeniami Δh1i Δh2 drągów tłokowych siłowników 7, 8. Zależności między przesunięciami Δx i Δy o osi 2 koła i przemieszczeniami Δh1 i Δh2 siłowników 7, 8 są określone następującymi funkcjami: wielkość korekty w kierunku x Δh1= f(δx) Δh2 = f(δx) wielkość korekty w kierunku y Δh1= f(δy) Δh2 = f(δy) Oznacza to, że przesuwa się drąg tłokowy siłownika 7 względem punktu 11 o Δh1, zaś drąg tłokowy siłownika 8 przesuwa się względem punktu 12, niezależnie o Δh2. Krążki podpierające 5, 6 obydwa siłowniki 7, 8 współpracują ze sobą, tak że po obrocie zestawu kołowego o kąt ρ krążki 5 i 6 przemieszczają oś zestawu kołowego z położenia 2, w położenie 2. Oczywiście odpowiednia korekta położenia osi 2 zestawu kołowego następuje już przy najmniejszych

7 przemieszczeniach środkującego punktu pomiarowego 3 uruchamiającego za pośrednictwem zespołu sterującego, sterowników 9, 10 i siłowników 7, 8 położenie krążków podpierających 5, 6 zarówno w kierunku pionowym jak i poziomym. Środkowanie osi zestawu kołowego odbywa się aż do takiego położenia krążków podpierających 5, 6, które odpowiada tolerancji obróbki zestawu kołowego. Urządzenie według wynalazku spełnia swoją funkcje także wtedy, gdy oba krążki równocześnie stykają się z kołem 1w miejscach obarczonych błędami kształtu. Jeśli kierunek pomiaru czujnika 13 odbiega od płaszczyzny prostopadłej do osi obrotu 2. Niezbędne jest wówczas przeprowadzanie skomplikowanych obliczeń kompensujących albo też pomiary należy wtedy przeprowadzać przy użyciu dwóch czujników 13 oddzielnie dla każdego kierunku. Fig.2

8 Fig.l Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 70 egz. Cena 2,00 zł.