PROCESOWY MODEL ZAKŁADU ODLEWNICZEGO

Transkrypt

1 ARCHIWUM ODLEWNICTWA 34/17 Rok 2005, Rocznik 5, Nr 17 Archives of Foundry Year 2005, Volume 5, Book 17 PAN - Katowice PL ISSN PROCESOWY MODEL ZAKŁADU ODLEWNICZEGO A. STAWOWY 1, A. MACIOŁ 2, R. WRONA 3 1,2. Wydział Zarządzania, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków 3. Wydział Odlewnictwa, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków STRESZCZENIE W artykule przedstawiono procesowy model typowego zakładu odlewniczego, który obejmuje procesy podstawowe (system logistyki zaopatrzenia i zbytu, system realizacji produktu, system sprzedaży i marketingu, system utrzymania zasobów) oraz pomocnicze (administracja, zarządzanie zasobami ludzkimi i materialnymi, planowanie produktów i technologii). Model zapisano przy użyciu technik modelowania strukturalnego, stąd cechuje go uniwersalność i elastyczność. Keywords: process model, foundry modelling 1. WPROWADZENIE Tradycyjnie przedsiębiorstwo postrzegane było jako zespół oddzielnych jednostek (wydziałów, komórek, działów), których prace należało organizować i koordynować. Nawet podejście systemowe zakładało, że przedsiębiorstwo jest systemem, na który składa się wiele oddzielnych podsystemów; pods ystemy te łączą się z innymi na zasadzie wymiany informacji i/lub dóbr materialnych. Gwałtowne zmiany zachodzące w ostatnim okresie w gospodarce (globalizacja, ekonomizacja, transformacja procesów biznesowych, powstanie gospodarki elektronicznej) 1 dr inż., astawowy@wzn4.zarz.agh.edu.pl 2 dr inż., amaciol@wzn4.zarz.agh.edu.pl 3 prof. dr hab. inż., rwrona@uci.agh.edu.pl 279

2 spowodowały, że takie postrzeganie przedsiębiorstwa nie jest wystarczające. W związku z tym narodziło się podejście ukierunkowane na procesy. Model przedsiębiorstwa w tym podejściu to system procesów, ściśle powiązanych ze sobą w taki sposób, że wynik jakiegoś procesu (informacje, produkty, usługi) jest wejściem do następnych, powiązanych ze sobą procesów. Procesy tworzą łańcuch wartości firmy. Model realizuje się poprzez: procesy podstawowe, bezpośrednio związane z produkcją lub dystrybucją produktów i usług, które mają być dostarczone klientowi oraz procesy pomocnicze, które umożliwiają prowadzenie procesów podstawowych.na procesy podstawowe składają się: system logistyki zaopatrzenia i zbytu, system realizacji produktu, system sprzedaży i marketingu, system utrzymania zasobów. Procesy pomocnicze obejmują: administracja, zarządzanie zasobami ludzkimi i materialnymi, planowanie produktów i technologii. Elementy modelu procesowego ilustruje rysunek 1. D o s t a w c y Procesy zaopatrzenia Procesy podstawowe Główne procesy realizacji produktu Procesy utrzymania zasobów Procesy sprzedaży i marketingu K l i e n c i Procesy pomocnicze Rys. 1. Łańcuch wartości firmy Fig. 1. Enterprise value chain 280

3 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Model procesowy systemu wyznaczony jest przez powiązania między procesami tworzącymi system. Na rys. 1 przedstawiono ogólny model wraz z relacjami pomiędzy głównymi grupami procesów. Układ taki musi być uszczegółowiony i dostosowany do celu modelowania oraz specyfiki przedsiębiorstwa, którego dotyczy. Specyfika ta zależy przede wszystkim od rodzaju i asortymentu wytwarzanych wyrobów, technologii ich produkcji oraz organizacji procesów logistycznych [2]. Model procesowy pozwala zidentyfikować i wykorzystać zmiany, które przyczynią się do wzrostu sprawności działania przedsiębiorstwa. Model procesowy ma dwie podstawowe zalety [5]. Ułatwienie analizy krytycznych procesów Budowa modelu procesowego polega na stworzeniu mapy procesów biznesowych, zwykle w postaci schematu przepływów. Dodając procedury przetwarzania danych w poszczególnych procesach tworzymy model, który umożliwia identyfikację istniejących i potencjalnych problemów za pomocą symulacji, jako że oprogramowanie wspierające tworzenie modeli procesowych wyposażone jest w procedury symulacyjne i statystyczne. Typowe problemy związane z nieprawidłowo przebiegającymi procesami to duplikacja czynności, wąskie gardła, trudności w planowaniu obciążenia kadry czy nadmierny czas poświęcony procesom nie dającym wartości dodanej. Ułatwienie eksperymentów Po zidentyfikowaniu problemu stworzony model umożliwia sprawdzenie pomysłów na poprawę procesów. Pomysły mogą być porównane ze sobą dzięki stosowaniu jednolitej miary, jaką jest wartość dodana. 2. TECHNIKI STRUKTURALNE W MODELOWANIU PROCESÓW Istnieją różne techniki opisu modelu procesowego. Wydaje się jednak, że najefektywniejsze w tym przypadku są narzędzia i techniki strukturalne charakteryzujące się podejściem top-down, w którym użytkownicy analizują system począwszy od dużego stopnia uogólnienia i stopniowo go uszczegółowiają [6]. Diagram przepływu danych DFD (Data Flow Diagrams) przedstawia funkcjonowanie podsystemów i pokazuje 3 czynniki:w jaki sposób dane przepływają przez system (wejścia i wyjścia),procesy przetwarzania danych,gdzie dane są zapamiętywane i przechowywane.z kolei metoda IDEF (Integration DEFinition) postrzega procesy jako hierarchię czynności i podprocesów, z których każdy transformuje jedno lub więcej wejść (input) na wyjścia (output), które dalej stają się wejściami do innego podprocesu lub czynności [1]. Hierarchiczny opis procesów ułatwia poruszanie się po złożonych procesach, gdyż wszystkie diagramy są zrozumiałe i czytelne. Wykorzystano przy tym koncepcję "kostki ICOM" (ICOM box), składającej się z prostokąta, przedstawiającego jakiś fragment funkcjonowania przedsiębiorstwa i czterech kategorii strzałek przedstawiających powiązania z otoczeniem. Nazwa kostki 281

4 pochodzi od początkowych liter angielskich nazw oddziaływań obrazowanych przez strzałki: Input, Control, Output, Mechanism. Rys.2. Model kostki ICOM Fig. 2. ICOM box model Schematy potomne mogą być utworzone dla każdej kostki - stającej się wtedy kostką rodzicielską. Liczba kostek na jednym schemacie nie powinna być większa niż sześć. Duże modele mogą składać się z tzw. "submodeli" utworzonych w powyższy sposób. Stworzony tak model odpowiada potrzebom sprawnego zarządzania działalnością przedsiębiorstwa i daje pełną możliwość wykorzystania go do usprawnienia procesów pracy. 3. PRZYKŁAD MODELU PROCESOWEGO ODLEWNI Kierując się powyżej opisanymi przesłankami podjęto prace nad stworzeniem modelu typowego zakładu odlewniczego. W chwili obecnej model jest w trakcie opracowywania; szczególną uwagę zwrócono na procesy sprzedaży i marketingu, planowania i kontroli produkcji oraz logistyki zaopatrzenia, gdyż zdaniem autorów one w głównej mierze wyznaczają wartość dodaną przedsiębiorstwa typu zakład odlewniczy. Punktem wyjścia jest ogólny model przedstawiony na rysunku 3. Obrazuje on podstawowe procesy i informacje związane z logistyką wytwarzania i sprzedaży. Jednym z jego elementów jest model procesów planowania przedstawiony na rysunku

5 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rys. 3. Model procesów zaopatrzenia, sprzedaży i marketingu oraz planowania Fig. 3. Model of supply, marketing and sales, and planning processes 283

6 284 Rys. 4. Model procesu planowania Fig. 4. Model of planning process

7 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Model procesów planowania obejmuje: 1. zgrubne planowanie zdolności produkcyjnych; proces polega na określaniu w cyklu rocznym planów zdolności produkcyjnych wyrażonych w czasie dysponowanym dla każdego z agregatów, 2. opracowywanie planu głównego sprzedaży czyli ustalanie roczno-kwartalnych projekcji sprzedaży wyrażonych w jednostkach wartościowych i wg planowanej pracochłonności dla wyróżnionych grup asortymentowych; opracowywany jest także roczno-kwartalny budżet kosztów bezpośrednich i pośrednich, 3. miesięczno-kwartalne planowanie produkcji; w ramach tego procesu kwartalne plany sprzedaży przekształcane są w plany produkcji wyrażone w jednostkach pracochłonności; funkcja realizowana jest w sposób kroczący z cyklem jednomiesięcznym i sprowadza się do bilansowania planów sprzedaży z aktualizowanymi na bieżąco szczegółowymi planami zdolności produkcyjnych oraz ustalania planu zaopatrzenia materiałowego; plan miesięczny obejmuje także budżet kosztów, 4. planowanie operacyjne, którego zadaniem jest obsługa zamówień (tzw. przegląd umowy) oraz planowanie kroczące w cyklu miesięczno-tygodniowym; w ramach procesu korygowane są na bieżąco plany tygodniowe w oparciu o wyniki realizacji zadań wcześniej przeznaczonych do produkcji i ewentualne korekty planów sprzedaży, 5. harmonogramowanie zadań, które polega na ustalaniu zadań na kolejne doby tygodnia i ich kroczącym korygowaniu w oparciu o wyniki produkcyjne; jednocześnie dokonywana jest ewidencja i raportowanie produkcji oraz kosztów operacyjnych. Stworzony model procesowy może być ważnym narzędziem metodyki Business Process Reengineering/Improvement (BPR) wspomagającej reorganizację i usprawnianie procesów zarządzania; jako taki był już z powodzeniem stosowany w przemyśle odlewniczym [4]. BPR polega na metodycznym wykonywaniu określonych kroków (przy wykorzystaniu stosownych narzędzi) prowadzących od wszechstronnego opisu istniejącego stanu organizacji (As -Is), poprzez zdefiniowanie stanu pożądanego po zmianie (To-Be), aż do wdrożenia zmian [3]. 4. WNIOSKI Niniejsza praca miała na celu przedstawienie modelu procesowego oraz pokazanie możliwości jego zastosowania do stworzenia modelu odlewni. Do jego zapisu zaproponowano użycie technik modelowania strukturalnego (IDEF i DFD) wykorzystywanych w projektowaniu systemów informacyjnych. Tak zapisany model cechuje uniwersalność i elastyczność. Wyniki wstępnych prac pozwalają wysnuć następujące wnioski odnośnie tego podejścia: 285

8 na etapie analizy systemu konieczne jest stosowanie sformalizowanych metod definiowania procesów, metody strukturalne są efektywnym narzędziem analizy procesów podstawowych i pomocniczych, analiza modelu procesowego daje możliwość znacznego uproszczenia procesów pracy i zarządzania, zaproponowana koncepcja jest dobrym narzędziem reengineeringu systemu zarządzania i organizacji przedsiębiorstwa. LITERATURA [1] Announcing the standard for integration definition for function modeling (IDEF0). Draft Federal Information. Processing Standards Publication (1993). [2] P. Miller: Podejście procesowe przy tworzeniu systemów zarządzania jakością w przedsiębiorstwie, [3] R.J. Mayer, P.S. dewitte: Delivering results: evolving BPR from art to engineering, College Station, Texas, Knowledge Based Systems Inc. (1997). [4] D.N. Shivappa, A. Subash Babu: Evolving requirements for a reengineering model for ferrous foundries in India An experience; Int. J. Production Economics, Vol. 50, pp , [5] What is ProcessModel Software. [6] E. Yourdon: Współczesna analiza strukturalna. Wydawnictwa Naukowo- Techniczne, Warszawa (1996). SUMMARY PROCESS MODEL OF FOUNDRY In this paper the principles of process modelling are presented. Process models divide a process into its parts, show how these parts relate to one another, and indicate how outputs of one process act as inputs to other process. We propose to implement structure techniques for designing the model for typical foundry. Praca naukowa finansowana ze środków KBN w latach jako projekt badawczy. Recenzował: prof. dr hab. inż. Jan Szajnar 286