Sporządzanie sprawozdań rocznych 412[01].Z1.05

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Ewa Kawczyńska-Kiełbasa Teresa Stolarek Sporządzanie sprawozdań rocznych 412[01].Z1.05 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005

2 Recenzenci: mgr Krystyna Kielan mgr Anna Kuczyńska-Cesarz Konsultanci: mgr inż. Maria Majewska Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Maćkowska Korekta: Joanna Iwanowska Edyta Kozieł Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z1.05 Sporządzanie sprawozdań rocznych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik rachunkowości. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie Wymagania wstępne Cele kształcenia Materiał nauczania Rozliczenie i ewidencja różnic inwentaryzacyjnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Wynik finansowy Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Kapitały i fundusze własne Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawozdawczość finansowa Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Roczne sprawozdania finansowe z wykorzystaniem komputera Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura

4 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczącej sporządzania sprawozdań finansowych oraz czynności księgowych, których należy dokonać zamykając rok obrotowy. W poradniku uwzględniono: - wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej, - cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu kształcenia, - materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby prawidłowo zamknąć księgi oraz sporządzić sprawozdania finansowe, które stanowią końcowy element rachunkowości będącej logicznym zwartym systemem. - pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń potwierdzających nabycie umiejętności. - ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać pomocy nauczyciela, - sprawdzian postępów pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, - sprawdzian osiągnięć, znajduje się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia danej jednostki modułowej, - wykaz literatury. Zamiarem autorek było napisanie poradnika, który może służyć jako materiał dydaktyczny do nauczania jednostki modułowej Sporządzanie sprawozdań rocznych oraz do uzupełnienia wiedzy już posiadanej w tej dziedzinie. 3

5 SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH 412[01].Z1 Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie 412[01].Z1.02 Ewidencjonowanie rozrachunków i obsługa płatności 412[01].Z1.03 Ewidencjonowanie zmian w zasobach rzeczowych przedsiębiorstwa 412[01].Z1.04 Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych 412[Z1].Z1.05 Sporządzanie sprawozdań rocznych 4

6 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, korzystać z ustawy o rachunkowości, znać zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, sporządzać podstawowe dokumenty księgowe, dokonać inwentaryzacji droga spisu z natury, zaewidencjonować wszystkie typowe operacje gospodarcze związane ze środkami pieniężnymi, rozrachunkami, zasobami rzeczowymi, majątkiem finansowym, zaewidencjonować wszystkie typowe operacje gospodarcze związane z ustaleniem kosztów, rozliczać koszty, przeprowadzać kalkulację różnymi metodami, zaewidencjonować wszystkie typowe operacje gospodarcze związane z ustaleniem przychodu, dokonać wyceny majątku, zaewidencjonować wszystkie typowe operacje gospodarcze związane z ustaleniem przychodów i kosztów z pozostałej działalności operacyjnej, dokonać rozliczeń międzyokresowych przychodów i kosztów, wymienić podstawowe pojęcia z zakresu sprawozdawczości, poruszać się w oknach systemu Windows i DOS, wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach, stosować podstawowe zasady obsługi programów w środowisku Windows, sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach, znać podstawowe zasady obsługi wybranych programów komputerowych: środków trwałych, handlowych i finansowo-księgowych, zabezpieczyć dane w postaci elektronicznej: dodać nowego użytkownika, edytować jego dane oraz zmienić mu hasło, nadawać uprawnienia użytkownikom do pracy z programem, zarchiwizować i odtworzyć dane w postaci elektronicznej, obsługiwać typowy program ekonomiczny w zakresie: wprowadzania, uzupełniania i modyfikowania danych przedsiębiorstwa, kontrahentów i towarów, sporządzić zestawienia i sprawozdania na podstawie wprowadzonych danych. 5

7 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: przeprowadzić inwentaryzację metodą potwierdzenia salda i weryfikacji dokumentów, rozliczyć i zaksięgować różnice inwentaryzacyjne, utworzyć i rozwiązać rezerwę na niedobory, wycenić należności przedawnione i nieściągalne, wycenić składniki aktywów i pasywów w walucie polskiej i obcej, ustalić wynik finansowy w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym, ustalić kategorie wyniku finansowego w sposób arytmetyczny w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym, ustalić zmianę stanu produktów, ustalić i zaksięgować podatek dochodowy o osób prawnych, ustalić wynik finansowy netto, ustalić podatek dochodowy odroczony, wyodrębnić koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów, dokonać podziału zysku netto w jednostkach o różnej formie organizacyjno-prawnej, rozliczyć stratę finansową, rozróżnić kapitały i fundusze własne w jednostkach o różnej formie organizacyjno-prawnej, określić zasady tworzenia kapitałów i funduszów własnych w jednostkach o różnej formie organizacyjno-prawnej, zaksięgować zasilenie kapitałów własnych zyskiem, dokonać zamknięcia rocznego ksiąg rachunkowych, sporządzić zestawienie obrotów i sald, sporządzić roczne sprawozdanie finansowe, określić zasady zatwierdzania i publikacji sprawozdań finansowych, przygotować sprawozdania finansowe do zatwierdzenia i publikacji, określić zasady konsolidowania sprawozdań finansowych, archiwizować dokumenty finansowo-księgowe, zabezpieczyć dane w księgach rachunkowych prowadzonych z zastosowaniem komputera, określić obowiązki jednostki gospodarczej wobec statystyki publicznej, wypełnić formularze sprawozdań statystycznych, wykonać inwentaryzację środków trwałych, wykonać inwentaryzację w programie handlowym, dokonać księgowań związanych z ustaleniem wyniku finansowego, obliczyć i zaksięgować podatek dochodowy od osób prawnych, dokonać zamknięć rocznych ksiąg rachunkowych, sporządzić zestawienie obrotów i sald na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, sporządzić bilans, sporządzić rachunek zysków i strat, zdefiniować nowy układ bilansu, przypisać konto bilansowe do bilansu, przypisać konto wynikowe do układu rachunku zysków i strat zarchiwizować dane w księgach rachunkowych, 6

8 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Rozliczenie i ewidencja różnic inwentaryzacyjnych Materiał nauczania Zadaniem inwentaryzacji jest potwierdzenie i urealnienie na dzień bilansowy wartości składników wykazanych w księgach rachunkowych przez porównanie ze stanem rzeczywistym. Przeprowadzana jest na ostatni dzień roku obrotowego w różny sposób, w zależności od składnika jakiego dotyczy. Do metod przeprowadzenia inwentaryzacji zalicza się: 1. Spis z natury poprzez pomiar rzeczywistej ilości składników majątkowych (mierzenie, ważenie, liczenie), spisowi podlegają także obce składniki będące w posiadaniu jednostki na moment spisu (o wynikach spisu jednostka powinna powiadomić podmiot, który jest właścicielem składnika). Spis przeprowadzają powołane przez kierownika jednostki komisje inwentaryzacyjne, w skład których nie mogą wchodzić osoby materialnie odpowiedzialne. Spisu z natury dokonuje się na kolejno numerowanych arkuszach spisu z natury (są drukami ścisłego zarachowania). Po zakończeniu spisu arkusze przekazuje się do księgowości, gdzie podlegają: sprawdzeniu formalnemu (rozliczenie z pobranych arkuszy, sprawdzenie podpisów), opracowaniu zbiorczemu zestawienia spisów z natury (umożliwia to połączenie remanentów tych samych grup składników, które znalazły się na różnych arkuszach ze względu na różne miejsca przechowywania), porównaniu danych wynikających ze spisu z danymi z ewidencji. 2. Potwierdzenie sald uzyskanie potwierdzenia od kontrahentów prawidłowości stanu należności. Do potwierdzenia salda wzywa wierzyciel, jeżeli wierzyciel tego nie uczyni obowiązek spada na dłużnika. Potwierdzenie salda powinno być podpisane przez upoważnione osoby z adnotacją zgodne lub niezgodne z powodu.... Tą drogą dokonuje się inwentaryzacji środków pieniężnych na rachunkach bankowych, należności, zobowiązań, kredytów, pożyczek, własnych elementów majątku poza jednostką. Nie weryfikuje się sald z tytułów publiczno-prawnych, należności spornych i wątpliwych, rozrachunków z osobami nie prowadzącymi ksiąg rachunkowych. 3. Porównanie danych z ksiąg rachunkowych z dokumentami źródłowymi dotyczy: gruntów, środków trwałych trudno dostępnych, należności spornych i wątpliwych, rozrachunków z osobami nie prowadzącymi ksiąg rachunkowych, rozrachunków z tytułów publicznoprawnych, wartości niematerialnych i prawnych, kapitałów i funduszy, rezerw, rozliczeń międzyokresowych, środków trwałych w budowie, przychodów przyszłych okresów, innych składników aktywów i pasywów nie objętych spisem z natury i potwierdzeniem sald. Dokumentacja inwentaryzacji przeprowadzonej przez porównanie danych powinna obejmować: protokół weryfikacji salda na dzień bilansowy stwierdzający prawidłowość ewidencji i wyceny oraz ewentualne nieprawidłowości i różnice inwentaryzacyjne, a także zestawienie różnic inwentaryzacyjnych stwierdzonych w wyniku porównania, z określeniem sposobu ich rozliczenia i ujęcia w księgach. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji mogą być ujawnione różnice inwentaryzacyjne (niedobory lub nadwyżki), które podlegają rozliczeniu. Wstępne wyniki rozliczenia należy przedłożyć komisji inwentaryzacyjnej, która wskazuje (jeżeli to możliwe) przyczyny powstania różnic, proponuje sposób rozliczenia różnic i ujęcia w księgach oraz wnioskuje o ewentualną kompensatę niedoborów i nadwyżek. Zaproponowany przez komisję sposób rozliczenia różnic powinien być zaakceptowany przez kierownika jednostki. Różnice inwentaryzacyjne muszą być rozliczone na koniec roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. 7

9 Z punktu widzenia księgowego różnice dzieli się na: - podlegające kompensacie, - odnoszone w koszty: w granicach norm w koszty działalności podstawowej, ponad normę niezawinione - w koszty pozostałej działalności operacyjnej, spowodowane trudnościami w ustaleniu zużycia (pozorne) - w koszty działalności podstawowej, - odnoszone w pozostałe przychody operacyjne nadwyżki, - obciążające osoby materialnie odpowiedzialne, - odnoszone w straty lub zyski nadzwyczajne. Księgowe ujęcie różnic inwentaryzacyjnych polega na doprowadzeniu w ewidencji stanów wykazywanych na kontach do wysokości ustalonej według inwentaryzacji, tzn. zaewidencjonowanie różnic na konta: Rozliczenie niedoborów i szkód i Rozliczenie nadwyżek, a następnie ich rozliczenie w korespondencji z odpowiednimi kontami. Niedobory i nadwyżki można kompensować jeżeli spełnione są warunki: - dotyczą podobnych składników majątkowych (asortymentu), - zostały ujawnione w toku tego samego spisu z natury, - dotyczą tej samej osoby materialnie odpowiedzialnej, - zostały ujawnione w tym samym polu spisowym. Kompensaty dokonuje się według zasady najmniejszej ilości i najniższej ceny niedoboru lub nadwyżki. Wartość niedoborów i nadwyżek wycenia się w zależności od składnika jakiego dotyczą: - rzeczowe środki obrotowe według cen ewidencyjnych z uwzględnieniem odchyleń, - środki pieniężne i papiery wartościowe według wartości nominalnej, - składniki majątku trwałego według wartości początkowej pomniejszonej o umorzenie, - szkody w wysokości różnicy między wartością jaką składnik posiadał a wartością po pogorszeniu jakości. Ewidencję ujawnienia i rozliczenia niedoborów i nadwyżek obrazują poniższe schematy. 7 Pozostałe koszty 2 Rozliczenie 2 Rozliczenie 7 Pozostałe przychody operacyjne niedoborów i szkód nadwyżek operacyjne * 1. * Rys Schemat ewidencji kompensaty niedoboru i nadwyżki. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk kompensata niedoborów i nadwyżek 2. Pk rozliczenie nieskompensowanego niedoboru 3. Pk rozliczenie nieskompensowanej nadwyżki. 8

10 Konta składników aktywów 2 Rozliczenie niedoborów 4 Koszty rodzajowe trwałych i obrotowych i szkód Koszty produkcji podstawowej Odchylenia od cen 6. ewidencyjnych 2. 7 Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe rozrachunki 9. 2 Pozostałe rozrachunki 4. 2 Należności z tytułu niedoborów i szkód 7 Koszt własny sprzedaży Straty nadzwyczajne Rys. 4.2 Schemat ewidencji ujawnienia i rozliczenia niedoborów. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk ujawnienie niedoboru we własnych składnikach majątkowych 2. Pk wyksięgowanie odchyleń debetowych na niedobór składników majątkowych 3. Pk wyksięgowanie odchyleń kredytowych na niedobór składników majątkowych 4. Pk ujawnienie niedoboru w obcych składnikach majątkowych 5. Pk rozliczenie niedoborów niezawinionych w granicach norm i pozornych (materiałów i towarów) 6. Pk rozliczenie niedoborów niezawinionych w granicach norm i pozornych produkcji w toku 7. Pk rozliczenie niedoborów niezawinionych w granicach norm dopuszczalnych przy obrocie i pozornych (wyrobów gotowych) 8. Pk rozliczenie niedoborów niezawinionych ponad normę i uznanych za niezawinione niedochodzonych 9. Pk rozliczenie niedoborów z zakładem ubezpieczeniowym 10. Pk rozliczenie niedoborów uznanych przez pracownika za zawinione 11. Pk rozliczenie niedoborów powstałych w wyniku strat losowych 9

11 Jeżeli przedsiębiorstwo uprawdopodobni trudności w spłacie należności z tytułu niedoboru powinno najpóźniej na koniec roku obrotowego dokonać odpisu aktualizującego (Wn Pozostałe koszty operacyjne, Ma Odpisy aktualizujące). Konta składników aktywów 0 Umorzenie 2 Rozliczenie nadwyżek trwałych i obrotowych Koszty rodzajowe 5 Koszty produkcji podstawowej 7 Koszt własny sprzedaży Odchylenia od cen ewidencyjnych Pozostałe przychody operacyjne Rys. 4.3 Schemat ewidencji ujawnienia i rozliczenia nadwyżek. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk ujawnienie nadwyżek w składnikach majątkowych 2. Pk wyksięgowanie odchyleń debetowych na nadwyżkę składników majątkowych 3. Pk wyksięgowanie odchyleń kredytowych na nadwyżkę składników majątkowych 4. Pk umorzenie dotyczące nadwyżek w ujawnionych środkach trwałych i wartościach niematerialnych i prawnych 5. Pk rozliczenie nadwyżki pozornej 6. Pk rozliczenie nadwyżki o nieustalonym źródle pochodzenia Jeżeli osoba materialnie odpowiedzialna nie uznaje niedoboru i nie ma porozumienia co do sposobu rozliczenia, jednostka może skierować roszczenie o niedobór na drogę sądową. W tym przypadku również może być dokonany odpis aktualizacyjny w wysokości realnej straty możliwej do poniesienia z tytułu niedoboru. Odpis tworzony jest pod datą skierowania sprawy do sądu, najpóźniej w ostatnim dniu roku obrotowego w pozostałe koszty operacyjne. Dokonane odpisy nie stanowią kosztu uzyskania przychodu dla celów podatkowych. 10

12 2 Należności dochodzone 2 Rozliczenie niedoborów i szkód na drodze sądowej 1. 1 Kasa lub Rachunek bieżący 7 Pozostałe koszty operacyjne 2. Rys. 4.4 Schemat ewidencji skierowania sprawy o niedobór do sądu. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk skierowanie sprawy o niedobór do sądu 2. Rk, Wb opłacenie kosztów postępowania sądowego Dalsze księgowania będą zależne od wyroku sądu. 1. Sąd zasądził od osoby materialnie odpowiedzialnej roszczenie o niedobór powiększone o zasądzone odsetki i zwrot kosztów sądowych. O zasądzone odsetki i koszty postępowania sądowego należy zwiększyć wcześniej dokonany odpis aktualizacyjny. 8 Rozliczenia międzyokresowe 2 Należności dochodzone 2 Należności z tytułu przychodów na drodze sądowej niedoborów i szkód 1. Sp. wartość niedoboru 2. Rys. 4.5 Schemat ewidencji zasądzonego osobie materialnie odpowiedzialnej roszczenia o niedobór. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk zasądzenie pracownikowi zwrotu kosztów postępowania sadowego i odsetek 2. Pk wyrokiem sądu obciążenie pracownika wartością niedoboru, kosztami sądowymi, odsetkami. W momencie spłaty niedoboru lub jego części przez osobę materialnie odpowiedzialną należy dokonać równoległego księgowania w przychody spłaconej części kosztów sądowych i odsetek. W wysokości spłaty niedoboru wraz z odsetkami i kosztami sadowymi dokonuje się zmniejszenia odpisu aktualizującego w pozostałe przychody operacyjne (Wn Odpisy aktualizujące, Ma Pozostałe przychody operacyjne). 11

13 7 Pozostałe przychody 8 Rozliczenia międzyokresowe operacyjne przychodów 1. 7 Przychody finansowe 2. Rys. 4.6 Schemat ewidencji w przychody spłaconej części kosztów sądowych i odsetek. Źródło; opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk zmniejszenie przychodów przyszłych okresów o spłacone koszty postępowania sądowego 2. Pk zmniejszenie przychodów przyszłych okresów o spłacone odsetki 2. Sąd oddalił roszczenie jeżeli był tworzony odpis aktualizujący na niedobór należy zmniejszyć jego wartość, jeżeli nie, odpisać roszczenie w pozostałe koszty operacyjne. 2 Należności dochodzone na drodze sądowej 2 Odpisy aktualizujące 1. lub 7 Pozostałe koszty operacyjne 1.a. Rys. 4.7 Schemat ewidencji oddalenia przez sąd roszczenia o niedobór. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk rozwiązanie odpisu na skutek ustania przyczyny jego tworzenia 1.a. Pk odpisanie oddalonego roszczenia w koszty Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest inwentaryzacja? 2. Jakimi metodami przeprowadza się inwentaryzację? 12

14 3. Jak przebiega spis z natury? Jakich składników dotyczy ta metoda? 4. W jaki sposób dokonuje się uzgodnienia sald? Jakich składników dotyczy ta metoda? 5. W jaki sposób dokonuje się porównania danych? Jakich składników dotyczy ta metoda? 6. W jaki sposób dokonuje się rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych? 7. Na czym polega kompensata? 8. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące ujawnienia niedoboru? 9. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozliczenia niedoboru? 10. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące ujawnienia nadwyżki? 11. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozliczenia nadwyżki? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozliczanie różnic inwentaryzacyjnych. W czasie spisu z natury w przedsiębiorstwie handlowym ujawniono różnice inwentaryzacyjne w towarach A i B. Różnice wyceniono, do ich rozliczenia przyjęto kompensatę. Niedobór towaru A wynosił 100 szt. po 40,00 za szt. - wartość 4 000,00 Nadwyżka towaru B wynosi 90 szt. po 45,00 za szt. - wartość 4 050,00. Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) dokonać kompensaty różnic inwentaryzacyjnych, 4) ustalić i rozliczyć różnice ilościowo-wartościowe, 5) ustalić i rozliczyć różnice wartościowe, 6) dokonać ewidencji kompensaty i jej rozliczenia, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy. Ćwiczenie 2 Rozliczanie i ewidencja różnic inwentaryzacyjnych. W przedsiębiorstwie handlowym przeprowadzono inwentaryzację w wyniku której ujawniono różnice: - niedobór towaru X 20 szt. po 3,00 = 60,00 - niedobór towaru Y 30 kg po 15,00 = 450,00 - niedobór towaru V 10 m po 8,00 = 80,00 - nadwyżkę towaru T 5 l po 7,00 = 35,00 - nadwyżkę towaru U 15 szt. po 5,00 = 75,00 Ustalono przyczyny powstania różnic i przyjęto sposób ich rozliczenia: - niedobór towaru X i nadwyżka towaru U podlegają kompensacie, 13

15 - niedobór towaru Y w 1/3 stanowi ubytki w granicach norm, za pozostałą część odpowiedzialność ponosi pracownik, który niedobór uznał, - niedobór towaru V stanowi niezawiniony niedobór ponad normę, - nadwyżka towaru T uznana została za pozorną. Na niedobór zawiniony dokonano odpisu aktualizującego. Pracownik spłacił połowę wartości niedoboru do kasy. Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) rozliczyć kompensatę różnic, 4) ułożyć treść operacji gospodarczych, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych zgodnie z ułożoną treścią, 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 3 Ewidencja różnic inwentaryzacyjnych. W przedsiębiorstwie handlowym przeprowadzono inwentaryzację, w wyniku której ujawniono i rozliczono różnice w towarach. Salda wybranych kont wynoszą: 330 Towary , Odchylenia marża 9 000,00 Operacje gospodarcze: 1. Pk ujawniono niedobór towarów 2 000,00 2. Pk wyksięgowanie odchyleń od ujawnionego niedoboru 400,00 3. Pk rozliczono niedobór a) niezawiniony w granicach norm 600,00 b) zawiniony pracownik nie uznał roszczenia, sprawę skierowano do sądu 1 000,00 4. Pk dokonano odpisu aktualizującego na niedobór zawiniony Pk sąd wyrokiem zasądził od pracownika spłatę niedoboru 1 000,00 6. Pk potrącono pracownikowi część niedoboru z wynagrodzeń 500,00 7. Pk wyksięgowano odpis aktualizujący na spłacony niedobór... Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 14

16 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych. 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy, Ćwiczenie 4 Ewidencja różnic inwentaryzacyjnych. Salda wybranych kont w przedsiębiorstwie produkcyjno-handlowym wynoszą: 101 Kasa 1 000, Materiały , Środki trwałe , Umorzenie środków trwałych 3 000, Wyroby gotowe , Towary , Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów marża 1 000,00 Po przeprowadzonej inwentaryzacji ustalono operacje gospodarcze: 1. Protokół różnic stwierdzono nadwyżki a) gotówki w kasie 100,00 b) materiałów 500,00 w tym: podstawowe 350,00 pomocnicze 150,00 c) środków trwałych 1 500,00 wartość początkowa 1 500,00 umorzenie 1 500,00 d) wyrobów gotowych 400,00 2. Protokół różnic stwierdzono niedobór a) materiałów 1 950,00 w tym: podstawowych 300,00 pomocniczych 450,00 paliwa 1 200,00 b) środków trwałych 1 800,00 wartość początkowa 1 800,00 umorzenie 1 800,00 c) towarów: wartość według cen ewidencyjnych 600,00 odchylenia marża 60,00 3. Pk kompensata niedoborów i nadwyżek materiałów podstawowych Pk rozliczenie nieskompensowanej nadwyżki Pk rozliczenie nadwyżki kasowej 100,00 6. Pk rozliczenie nadwyżek, których przyczyna nie może być wyjaśniona... a) materiały pomocnicze 150,00 b) wyroby gotowe 400,00 15

17 c) środki trwałe wartość początkowa 1 500,00 umorzenie 1 500,00 7. Pk rozliczenie niedoborów: a) magazynier złożył pisemne oświadczenie, w którym zobowiązuje się do uregulowania równowartości materiałów pomocniczych 450,00 b) przyczyną niedoboru paliwa jest błędne ustalenie wielkości zużycia węgla pobieranego do kotłowni (produkcja pomocnicza) 1 200,00 c) przyczyną niedoboru środka trwałego użytkowanego przez administrację jest jego wycofanie bez wystawienia dowodu LT... d) magazynier nie wyraził zgody na uregulowanie równowartości niedoboru towarów sprawę skierowano do sądu w wysokości wartości ewidencyjnej (cena sprzedaży netto) 600,00 e) dokonano odpisu aktualizującego na niedobór zawiniony wg ceny zakupu 540,00 f) księgowanie dodatkowe dotyczy różnicy między ceną zakupu a ceną sprzedaży netto ( ustalona przez kierownika wysokość roszczenia) 60,00 g) opłacono gotówką koszty postępowania sądowego 100,00 h) prawomocny wyrok sądu: wartość roszczenia zasądzona na rzecz przedsiębiorstwa (1) przysądzone koszty postępowania sądowego 100,00 (2) obciążenie osoby materialnie odpowiedzialnej 700,00 (niedobór + koszt sądowe) 8. KP spłata należności gotówką za niedobór materiałów pomocniczych 450,00 9. LP potrącenie z listy płac niedoboru za towary 700,00 10.Pk wyksięgowanie odpisu na spłacony niedobór 540, Pk zmniejszenie przychodów przyszłych okresów o zapłacone koszty postępowania sądowego 100, Pk przeksięgowanie różnicy, o którą podwyższono wartość niedoboru, przypadającą na jego spłatę 60,00 Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konta księgowe, 4) dokonać ewidencji operacji gospodarczych. 5) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.1 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy, 16

18 Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie inwentaryzacji? 2) określić metody przeprowadzania inwentaryzacji? 3) określić jakie składniki podlegają spisowi z natury? 4) określić jakie składniki inwentaryzowane są poprzez uzgodnienie sald? 5) określić jakie składniki inwentaryzowane są poprzez porównanie danych? 6) zidentyfikować różnice inwentaryzacyjne? 7) określić warunki stosowania kompensaty? 8) rozliczać kompensatę? 9) ewidencjonować typowe operacje dotyczące ujawnienia niedoboru? 10) ewidencjonować typowe operacje dotyczące rozliczenia niedoboru? 11) ewidencjonować typowe operacje dotyczące ujawnienia nadwyżki? 12) ewidencjonować typowe operacje dotyczące rozliczenia nadwyżki? 13) dokonywać odpisu aktualizacyjnego na niedobory zawinione? 4.2. Wynik finansowy Materiał nauczania Wynik finansowy stanowi miernik efektywności działania jednostki za okres sprawozdawczy. Może stanowić wartość dodatnią (zysk) lub ujemną (stratę). Wynik finansowy ustala się dla: - podstawowej działalności operacyjnej, - pozostałej działalności operacyjnej; - operacji finansowych, - operacji nadzwyczajnych. Ustalając wynik na poszczególnych etapach należy określić przychody i koszty. Sumując poszczególne wyniki oblicza się wynik brutto, który zmniejsza się o obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego ustalając w ten sposób wynik netto. Do ewidencji i obliczania wyniku finansowego służy konto Wynik finansowy. W zależności od sposobu ujmowania kosztów w ewidencji przepisy dopuszczają dwa warianty wyznaczania wyniku finansowego: porównawczy i kalkulacyjny. Ustalenie wyniku w wariancie porównawczym możliwe jest w jednostce, która ewidencjonuje koszty układzie rodzajowym. Kosztami uzyskania przychodów są wówczas zgromadzone koszty według rodzaju, które koryguje się o różnicę stanu produktów. Różnica stanu produktów ustalana jest m. in. poprzez porównanie wielkości poniesionych kosztów rodzajowych (strona Ma konta Rozliczenie kosztów ) ze stroną Wn konta Rozliczenia kosztów, na które przenosi się salda kont Koszt własny sprzedaży oraz Koszt obrotów wewnętrznych, Koszty handlowe. Rozliczenie kosztów w związku z tym może wykazywać saldo Wn oznaczające zmniejszenie stanu produktów lub saldo Ma zwiększenie stanu produktów. Księgowania roczne związane z ustaleniem wyniku finansowego metodą porównawczą w przedsiębiorstwie produkcyjno-handlowym obrazuje poniższy schemat. 17

19 4 Koszty według rodzaju 8 Wynik finansowy 7 Przychody ze sprzedaży Wartość sprzedanych 7 Przychody ze sprzedaży towarów w cenie zakupu towarów Wartość sprzedanych 7 Przychody ze sprzedaży materiałów w cenie zakupu towarów Pozostałe koszty 7 Pozostałe przychody operacyjne operacyjne Koszty finansowe 7 Przychody finansowe Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne 8 Podatek dochodowy 8 Dotacje i subwencje i inne obowiązkowe obciążenia Koszt własny sprzedaży 17. wyrobów gotowych Rozliczenie kosztów Koszty handlowe 16. Rys. 4.8 Schemat księgowego ustalenia wyniku finansowego w wariancie porównawczym. Źródło: opracowanie własne. 18

20 Objaśnienia do schematu: 1-7. Pk przeksięgowanie w końcu roku kosztów, strat, podatku dochodowego i innych obowiązkowych obciążeń, Pk przeksięgowanie w końcu roku przychodów, zysków, dotacji i subwencji, 15. Pk przeksięgowanie w końcu roku kosztu własnego sprzedaży w celu ustalenia zmiany stanu produktów, 16. Pk przeksięgowanie w końcu roku kosztów handlowych w celu ustalenia zmiany stanu produktów, 17. Pk zwiększenie stanu produktów, 18. Pk zmniejszenie stanu produktów. Wynik w wariancie kalkulacyjnym może być stosowany w jednostkach, które księgują koszty według typów działalności, na kontach zespołu 5. Na konto wyniku finansowego przenosi się koszt wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży i zarządu. Nie ustala się zmiany stanu produktów, gdyż wariant kalkulacyjny zakłada uwzględnienie podstawowych kosztów operacyjnych, które przypadają na sprzedane produkty i towary. Koszty rodzajowe przenosi się na konto Wn Rozliczenie kosztów w celu zamknięcia kont. Księgowe rozliczenie wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym obrazuje rysunek 4.9. Między wynikiem finansowym, który jest kategorią bilansową a dochodem będącym podstawą opodatkowania powstają różnice wynikające z rozbieżności momentu kwalifikowania określonych przychodów i kosztów do wyniku finansowego oraz do podstawy opodatkowania. Różnice te mają charakter trwały i przejściowy: - różnice trwałe - nie wpływają na dochód podatkowy oraz na wynik finansowy w latach następnych, mają jedynie wpływ na podstawę opodatkowania w danym roku podatkowym. Do różnic trwałych zalicza się: przychody zwolnione z opodatkowania (np.: wypłacone odszkodowania, zwrócone podatki, zwrócone wierzytelności, które odpisano jako przedawnione) oraz koszty nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów (np.: zapłacone kary, grzywny w postępowaniu karnym, wydatki przekraczające limity na koszty reprezentacji i reklamy, diety na koszty podróży, amortyzacja samochodu osobowego o wartości ponad euro), - różnice przejściowe mają wpływ na dochód podatkowy w innych okresach niż wpływają na wynik finansowy, np.: naliczone nie wypłacone wynagrodzenia, naliczone nie zapłacone odsetki, zarachowane nie otrzymane odsetki, utworzenie rezerwy na naprawy gwarancyjne. Różnice przejściowe mogą mieć charakter dodatni (+) lub ujemny (-): - różnice (+) zwiększają w przyszłości podstawę opodatkowania, w związku z tym należy utworzyć od dodatnich różnic rezerwę kwoty podatku wymagającej zapłaty w przyszłości, - różnice (-) - zmniejszają w przyszłości podstawę opodatkowania, w związku z tym należy utworzyć aktyw w wysokości kwoty przewidzianej do odliczenia od podatku dochodowego w przyszłości. Różnice trwałe i przejściowe powinny być podane w sprawozdawczości finansowej w informacji dodatkowej. Obliczając rezerwę i aktywa na podatek odroczony należy ustalić lata, w których nastąpi uwzględnienie różnic w rachunku podatkowym i zastosować do obliczeń stawki obowiązujące w tych latach. Ustawa o rachunkowości dopuszcza, aby jednostki, które nie podlegają badaniu i ogłaszaniu rocznych sprawozdań finansowych mogły odstąpić od ustalania podatku odroczonego. Zasadę odstąpienia muszą ująć w polityce rachunkowości. 19

21 7 Koszt własny sprzedaży 8 Wynik finansowy 7 Przychody ze sprzedaży Wartość sprzedanych 7 Przychody ze sprzedaży towarów w cenie zakupu towarów Wartość sprzedanych 7 Przychody ze sprzedaży materiałów w cenie zakupu towarów Pozostałe przychody 5 Koszty zarządu operacyjne Koszty sprzedaży 7 Przychody finansowe Koszty handlowe 7 Zyski nadzwyczajne Pozostałe koszty 8 Dotacje i subwencje operacyjne obciążenia 7 Koszty finansowe Podatek dochodowy i inne obowiązkowe 7 Straty nadzwyczajne 9. Rys. 4.9 Schemat księgowego ustalenia wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym. Źródło: opracowanie własne. 20

22 Objaśnienia do schematu: 1-9. Pk przeksięgowanie w końcu roku kosztów, strat, Pk przeksięgowanie w końcu roku przychodów, zysków, dotacji i subwencji, 17. Pk przeksięgowanie w końcu roku podatku dochodowego i innych obowiązkowych obciążeń. 8 Rezerwa z tytułu odroczonego 6 Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 8 Podatek dochodowy podatku dochodowego Rys Schemat ewidencji tworzenia aktywu i rezerwy na podatek dochodowy. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk utworzenie rezerwy na odroczony podatek dochodowy od osób prawnych 2. Pk utworzenie aktywu na odroczony podatek dochodowy od osób prawnych Na koniec roku obrotowego wynik finansowy może wykazywać saldo Wn oznaczające stratę netto za dany rok lub saldo Ma oznaczające zysk netto za dany rok. Ustalony wynik finansowy po weryfikacji i zatwierdzeniu podlega rozliczeniu, tzn. określeniu przeznaczenia zysku lub pokrycia straty. Podział zysku może mieć charakter fakultatywny zależy od decyzji właściciela (np.: zwiększenie kapitałów podstawowych, wypłata dywidend dla akcjonariuszy i udziałowców, wypłata nagród i premii, zwiększenie ZFŚS) oraz obligatoryjny wynikający z przepisów (np.: odpis na kapitał zapasowy w spółce akcyjnej). Podział zysku w jednostkach o różnej formie organizacyjno-prawnej: - przedsiębiorstwo państwowe obligatoryjnie jest zobowiązane do dokonania wpłaty z zysku do budżetu państwa w wysokości 15% zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym, pozostałą część zysku może przeznaczyć na: fundusz przedsiębiorstwa, fundusz nagród, ZFŚS, prowizje dla dyrektora, jego zastępców, głównego księgowego, oraz osób zatrudnionych na równorzędnych stanowiskach, - spółdzielnia osiąga nadwyżkę bilansową, którą zgodnie z przepisami prawa spółdzielczego obligatoryjnie przeznacza na fundusz zasobowy w wysokości 5% nadwyżki bilansowej do momentu osiągnięcia przez ten fundusz wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych, pozostała część może być przeznaczona na cele określone w statucie np.: zwiększenie funduszu zasobowego, dywidendy dla członków spółdzielni, fundusz nagród, ZFŚS, - spółka akcyjna na podstawie KSH obligatoryjnie przeznacza 8% zysku po opodatkowaniu na kapitał zapasowy, dopóki ten nie osiągnie 1/3 kapitału zakładowego, podział pozostałej części zależy od decyzji walnego zgromadzenia akcjonariuszy i uregulowań zawartych w statucie, np.: wypłaty dywidend dla akcjonariuszy, zwiększenie kapitału zapasowego, kapitału rezerwowego, na fundusz nagród, - spółka z o.o. nie musi dokonywać odpisów obligatoryjnych, zysk po opodatkowaniu dzielony jest na takich samych zasadach jak w spółce akcyjnej, - spółka jawna każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zysku i w takim samym stosunku uczestniczy w stratach, nie ma obowiązku przeznaczania zysku na kapitały, jeżeli kapitał udziałowy wspólnika został uszczuplony z powodu straty to zysk w pierwszej kolejności przeznacza się na uzupełnienie udziału wspólnika, - spółka komandytowa wspólnicy uczestniczą w zysku po opodatkowaniu proporcjonalnie do wniesionych udziałów, 21

23 - spółka komandytowo-akcyjna - wspólnicy uczestniczą w zysku po opodatkowaniu proporcjonalnie do wniesionych udziałów, komplementariuszowi, który pobiera wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki nie przysługuje udział w zysku w części odpowiadającej wkładowi jego pracy do spółki, - spółka jawna zysk do podziału przypada wspólnikom proporcjonalnie do wniesionych wkładów lub w innych proporcjach określonych umową spółki. Strata bilansowa pokrywana jest przede wszystkim z kapitałów własnych wypracowanych z zysku. Do ewidencji rozliczenia zysku lub straty służy konto Rozliczenie wyniku finansowego, na które przenosi się saldo wyniku finansowego po jego zatwierdzeniu. Rozliczenie wyniku finansowego może wykazywać saldo Wn oznaczające nie pokrytą stratę lub saldo Ma oznaczające niepodzielony zysk. 8 Rozliczenie wyniku 8 Kapitały (fundusze) własne finansowego 8 Wynik finansowy 2. strata zysk 8. 2 Rozrachunki z pracownikami Rozrachunki z ZUS 4. 2 Pozostałe rozrachunki 5. 8 Fundusze specjalne 6. Rys Schemat rozliczenia zysku lub straty. Źródło: opracowanie własne. 22

24 Objaśnienia do schematu: 1. Pk przeksięgowanie zysku do rozliczenia 2. Pk przeznaczenie zysku na kapitały (fundusze) własne 3. Pk przeznaczenie zysku na nagrody 4. Pk przeznaczenie zysku na pokrycie składek na ubezpieczenia społeczne od nagród 5. Pk przeznaczenie zysku na dywidendy dla akcjonariuszy i osób posiadających udziały 6. Pk przeznaczenie zysku na fundusze specjalne 7. Pk przeksięgowanie straty do rozliczenia 8. Pk pokrycie straty z kapitałów (funduszów) własnych Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest wynik finansowy? 2. W jakich etapach oblicza się wynik finansowy? 3. Jakimi metodami sporządzany jest wynik finansowy? 4. Czym różni się wariant kalkulacyjny od wariantu porównawczego? 5. Od czego zależy wybór wariantu ustalania wyniku finansowego? 6. Kiedy nalicza się podatek odroczony? 7. W jaki sposób ustala się księgowo wynik finansowy w wariancie porównawczym? 8. W jaki sposób ustala się księgowo wynik finansowy w wariancie kalkulacyjnym? 9. W jaki sposób rozlicza się wynik finansowy/ Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ustalanie i podział wyniku finansowego. Salda wybranych kont w przedsiębiorstwie produkcyjno-handlowym spółka akcyjna wynoszą: Zużycie materiałów ,00 Usługi obce ,00 Podatki i opłaty 2 500,00 Wynagrodzenia ,00 Ubezpieczenia społeczne ,00 Amortyzacja ,00 Pozostałe koszty rodzajowe ,00 Koszty handlowe 1 011,00 Koszty sprzedaży ,00 Koszty zarządu ,00 Koszt własny sprzedaży wyrobów ,00 Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu ,00 Sprzedaż produktów ,00 Sprzedaż towarów ,00 Pozostałe koszty operacyjne 115,00 Koszty finansowe ,00 Straty nadzwyczajne 3 951,00 Pozostałe przychody operacyjne ,00 Przychody finansowe ,00 Zyski nadzwyczajne 357,00 Podatek dochodowy ,00 23

25 Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) ustalić księgowo wynik finansowy netto w wariancie porównawczym wykorzystując odpowiednie dane, 4) ustalić księgowo wynik finansowy netto w wariancie kalkulacyjnym wykorzystując odpowiednie dane, 5) zaproponować i podzielić wynik finansowy, wiedząc że spółka dokonuje odpisu obligatoryjnego na kapitał zapasowy. 6) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 2 Podział wyniku finansowego. Saldo konta Wynik finansowy w spółce z o.o. wykazuje zysk netto ,00. zgromadzenia wspólników zatwierdziło wynik i dokonało podziału zgodnie z umową spółki. Operacje związane z podziałem zysku: 1. Pk przeksięgowanie zysku netto do rozliczenia ,00 2. Pk przeksięgowanie części zysku na kapitał zapasowy ,00 3. Pk przeznaczenie części zysku na dywidendy ,00 4. Pk przeznaczenie części zysku na nagrody dla pracowników ,00 5. Pk naliczono od nagród składki na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy, FGŚP Pk przeznaczenie części zysku na ZFŚS 5 000,00 Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) otworzyć konto Wynik finansowy, 4) zaksięgować operacje gospodarcze, 5) ustalić saldo konta Rozliczenie wyniku finansowego, 6) zinterpretować znaczenie salda konta Rozliczenie wyniku finansowego. 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 poradnika, - kalkulator, - arkusze papieru, - pisaki. 24

26 Ćwiczenie 3 Oblicz podatek odroczony. Z uwagi na przeterminowaną należność od odbiorcy wynoszącą 5 000,00 spółka naliczyła odsetki w wysokości 200,00. Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) określić powstanie przychodu z punktu widzenia bilansowego i podatkowego, 4) określić wartość księgową należności, 5) określić wartość podatkową należności, 6) ustalić charakter przejściowej różnicy, 7) obliczyć odroczony podatek dochodowy, 8) dokonać dekretacji odroczonego podatku dochodowego. 9) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy, - arkusze papieru, - pisaki. Ćwiczenie 4 Obliczanie podatku odroczonego. Przedsiębiorstwo utworzyło rezerwy na naprawy gwarancyjne w wysokości ,00, które kosztem będą w momencie wypłaty na naprawy. Sposób wykonania ćwiczenia: 1) zgromadzić literaturę, 2) zapoznać się z treścią zadania, 3) określić powstanie kosztu z punktu widzenia bilansowego i podatkowego, 4) określić wartość księgową kosztu, 5) określić wartość podatkową kosztu, 6) ustalić charakter przejściowej różnicy, 7) obliczyć wartość aktywu na odroczony podatek dochodowy, 8) dokonać dekretacji odroczonego podatku dochodowego. 9) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: - literatura punktu 4.2 poradnika, - kalkulator, - zeszyt przedmiotowy, - arkusze papieru, - pisaki. 25

27 Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zdefiniować pojęcie wyniku finansowego? 2) określić metody ustalania wyniku finansowego? 3) wybrać wariant ustalania wyniku finansowego w zależności od rachunku kosztów? 4) ustalić wynik finansowy w wariancie porównawczym? 5) ustalić wynik finansowy w wariancie kalkulacyjnym/ 6) określić zasady podziału zysku? 7) określić zasady pokrycia straty? 8) ewidencjonować podział wyniku finansowego? 9) obliczyć rezerwę na podatek dochodowy? 10) obliczyć aktyw na podatek dochodowy/ 4.3. Kapitały i fundusze własne Materiał nauczania Kapitały własne są zróżnicowane w zależności od formy własności danej jednostki (zobacz tabela 4.1). Tabela 4.1 Kapitały zasadnicze w różnych podmiotach gospodarczych. Nazwa kapitału (funduszu) Forma organizacyjna podstawowego Przedsiębiorstwo państwowe Fundusz założycielski - równowartość wyodrębnionego mienia państwowego (podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych). Zasady określają przepisy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych. Spółdzielnia Fundusz udziałowy z udziałów członków spółdzielni, z podziału nadwyżki bilansowej. Zasady określają przepisy prawa spółdzielczego. Spółka akcyjna Kapitał zakładowy (akcyjny) suma wartości nominalnej emitowanych akcji określona 26 innych kapitałów(funduszów) Fundusz przedsiębiorstwa tworzony w trakcie z wypracowanego zysku, Fundusz z aktualizacji wyceny z tytułu przeszacowania, odpisów aktualizujących. Fundusz zasobowy - tworzony w trakcie z wypracowanego zysku, niepodzielny, tzn. nie może być wypłacany członkom spółdzielni w przypadku ich wystąpienia, Fundusz z aktualizacji wyceny z tytułu przeszacowania, odpisów aktualizujących. Kapitał zapasowy głównie z podziału zysku, emisji akcji powyżej wartości nominalnej,

28 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółki osobowe - cywilna Spółki osobowe handlowe jawna partnerska, komandytowa, komandytowoakcyjna. Przedsiębiorstwo osoby fizycznej Źródło: opracowanie własne w statucie i rejestrze sądowym (min zł.). Zasady określa Kodeks Spółek Handlowych i zarejestrowany statut spółki. Kapitał zakładowy (udziałowy) suma wartości majątku wniesionego przez wspólników określona w umowie spółki i rejestrze sądowym (min zł.). Zasady określa Kodeks Spółek Handlowych i umowa spółki. dopłat wspólników. Wysokość tego kapitału powinna wynosić co najmniej 1/3 kapitału zakładowego, Kapitał z aktualizacji wyceny z tytułu przeszacowania, odpisów aktualizujących, Kapitał rezerwowy może być tworzony na pokrycie szczególnych strat i wydatków. Kapitał zapasowy nie obowiązku tworzenia i przelewania zysku, ale jeżeli udziały spółki obejmowane są po cenie wyższej od wartości nominalnej istnieje konieczność utworzenia kapitału zapasowego, gdyż nie wolno umieścić różnicy na kapitale rezerwowym Kapitał z aktualizacji wyceny z tytułu przeszacowania, odpisów aktualizujących, Kapitał rezerwowy tworzy się w przypadku wniesienia dopłat przez wspólników. Kapitał właścicieli równowartość wniesionych wkładów pieniężnych i niepieniężnych w wysokości określonej w umowie, który staje się majątkiem wspólników a nie spółki. Zmiany wysokości kapitału nie wymagają zmiany umowy. Zasady określają przepisy Kodeksu cywilnego. Kapitał właścicieli równowartość wniesionych wkładów pieniężnych i niepieniężnych w wysokości określonej w umowie, który staje się majątkiem wspólników a nie spółki. Zmiany wysokości kapitału nie wymagają zmiany umowy. Zasady określają przepisy Kodeksu Spółek Handlowych. Kapitał właściciela faktycznie wniesiony wkład właściciela, w ewidencji wykazywany częściej jako Rachunek właściciela. 27

29 Ewidencja podstawowych operacji związanych ze zmianami funduszów w przedsiębiorstwie państwowym. 2 Rozrachunki 0 Środki trwałe 8 Fundusz założycielski publiczno-prawne 1 Rachunek bieżący Umorzenie środków trwałych 1 Kredyty bankowe Rys Schemat ewidencji zmian w funduszu założycielskim. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk przyznana dotacja na sfinansowanie rozwoju przedsiębiorstwa 2. Wb przelew dotacji 3. Pk nieodpłatne przekazanie środka trwałego na mocy decyzji administracyjnej 4. Pk dotychczasowe umorzenie przekazanego środka 5. Pk nieodpłatne otrzymanie środka trwałego na mocy decyzji administracyjnej 6. Pk dotychczasowe umorzenie otrzymanego środka 7. Pk umorzenie kredytów bankowych sfinansowanych przez budżet państwa 8 Fundusz rezerwowy 0 Środki trwałe 8 Fundusz przedsiębiorstwa z aktualizacji wyceny Rozliczenie wyniku finansowego Rys Schemat ewidencji zmian w funduszu przedsiębiorstwa. Źródło: opracowanie własne. 28

30 Objaśnienia do schematu: 1. Pk odpis wartości netto przyrostu cen z tytułu przeszacowania sprzedanego, zlikwidowanego, przekazanego majątku 2. Pk odpis z zysku netto 3. Pk pokrycie straty bilansowej 4. Pk nieodpłatne otrzymanie środka trwałego 5. Pk nieodpłatne przekazanie środka trwałego Ewidencja podstawowych operacji związanych ze zmianami funduszów w spółdzielni. 8 Fundusz udziałowy 2 Rozrachunki z tytułu zmian w funduszu Rachunek bieżący, Kasa 4. 8 Rozliczenie wyniku finansowego 5. Rys Schemat ewidencji zmian w funduszu udziałowym. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Wb, KP wpłata udziałów członkowskich 2. Pk zarachowanie zadeklarowanych udziałów członkowskich 3. Pk wypowiedzenie udziałów członkowskich 4. Pk zwiększenie udziałów z nadwyżki bilansowej 5. Pk pokrycie straty netto w części niepokrytej przez fundusz zasobowy 29

31 8 Fundusz rezerwowy 8 Fundusz udziałowy 8 Fundusz zasobowy z aktualizacji wyceny Rozliczenie 1 Rachunek bieżący, Kasa wyniku finansowego Rys Schemat ewidencji zmian w funduszu zasobowym. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Wb, KP wpłaty wpisowego przez członków spółdzielni 2. Pk odpis z nadwyżki bilansowej 3. Pk pokrycie straty netto 4. Pk przejęcie wkładów na własność spółdzielni na mocy decyzji właściciela 5. Pk odpis wartości netto przyrostu cen z tytułu przeszacowania sprzedanego, zlikwidowanego, przekazanego majątku Ewidencja podstawowych operacji związanych ze zmianami kapitałów w spółce akcyjnej/spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. 2 Rozrachunki z tytułu Konta składników zmian w kapitale 8 Kapitał zakładowy majątkowych Rozliczenie 1 Rachunek bieżący, Kasa wyniku finansowego Rys Schemat ewidencji zmian w kapitale zakładowym spółki akcyjnej/z ograniczoną odpowiedzialnością. Źródło: opracowanie własne. 30

32 Objaśnienia do schematu: 1. Wb, KP utworzenie kapitału zakładowego z wpłat pieniężnych właścicieli 2. Pk wniesienie kapitału zakładowego w formie aportu 3. Pk emisja akcji/udziałów zadeklarowanych do spłaty ratalnej 4. Pk umorzenie akcji/udziałów, obniżenie kapitału zakładowego 5. Pk odpis z zysku 6. Pk pokrycie straty netto w części niepokrytej przez kapitał zapasowy/rezerwowy 8 Kapitał rezerwowy 8 Kapitał zakładowy 8 Kapitał zapasowy z aktualizacji wyceny Rozliczenie 1 Rachunek bieżący, Kasa wyniku finansowego 3., Kapitał rezerwowy Rys Schemat ewidencji zmian w kapitale zapasowym i rezerwowy spółki akcyjnej/z ograniczoną odpowiedzialnością. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Pk odpis zysku netto 2. Pk pokrycie straty netto 3. Wb wpływ nadwyżki powstałej ze sprzedaży akcji/udziałów ponad wartość nominalną 4. Wb, KP dopłaty wspólników 5. Pk odpis wartości netto przyrostu cen z tytułu przeszacowania sprzedanego, zlikwidowanego, przekazanego majątku 6. Pk przeznaczenie kapitału zapasowego na zwiększenie kapitału zakładowego 7. Pk utworzenie kapitału rezerwowego na wypłatę dywidend lub umorzenie akcji/udziałów 8. Pk rozliczenie kapitału rezerwowego według zasad jego utworzenia 9. Pk przeznaczenie części zysku na kapitał rezerwowy 31

33 Ewidencja podstawowych operacji w spółkach osobowych i przedsiębiorstwach indywidualnych, w których na ogół wykorzystuje się konto Rozrachunki z właścicielami. Konto ma charakter aktywno-pasywny, służy do ewidencji zmian zarówno na potrzeby jednostki jaki i właścicieli. Saldo Wn oznacza należności od właścicieli, saldo Ma zobowiązania wobec właścicieli. 2 Rozrachunki 2 Rozrachunki z właścicielami 1 Rachunek bieżący Rozliczenie 2 Rozrachunki z budżetem wyniku finansowego Rys Schemat ewidencji rozrachunków z właścicielami. Źródło: opracowanie własne. Objaśnienia do schematu: 1. Wb wpłaty przez właścicieli na rzecz firmy 2. Wb pobrane środki na zaliczki i cele prywatne 3. Pk zapłata zobowiązań przez właścicieli z ich środków prywatnych 4. Pk pobrane środki od kontrahentów nie wpłacone do kasy 5. Pk Przeznaczenie zysku do podziału na zwiększenie rachunku właściciela (brutto, gdyż spółki osobowe jako podmiot nie podlegają opodatkowaniu) 6. Pk obciążenie wspólników podatkiem dochodowym Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie kapitały własne występują w podmiotach o różnych formach własności? 2. W jaki sposób ewidencjonuje się fundusze własne w przedsiębiorstwie państwowym? 3. W jaki sposób ewidencjonuje się fundusze własne w spółdzielni? 4. W jaki sposób ewidencjonuje się kapitały własne w spółce akcyjnej i z ograniczoną odpowiedzialnością? 5. W jakich podmiotach stosuje się rachunek właścicieli? 6. W jaki sposób ewidencjonuje się rozrachunki z właścicielami? 32